นิราศภูเขาทอง

นริ าศภเู ขาทอง ชน้ั มัธยมศกึ ษาปีท่ี 1 กลุ่มสาระการเรียนร้ภู าษาไทย

สารบัญ 1 6 ประวตั ผิ ้แู ตง่ 7 ลักษณะคาประพันธ์ 8 จดุ ประสงคใ์ นการแตง่ นิราศภูเขาทอง 9 ทม่ี าของเร่ือง 10 เรื่องยอ่ บทวิเคราะห์ -คณุ ค่าด้านเน้ือหา -คณุ คา่ ด้านวรรณศิลป์

1 ประวตั ผิ ู้แต่ง สุนทรภู่ มีนามเดิมวา่ ภู่ เกิดในรัชกาลพระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟา้ จุฬาโลกมหาราช เมือ่ วันที่ ๒๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๓๒๙ ในวยั เดก็ สุนทรภไู่ ด้อาศัยอยู่กับมารดาซง่ึ ถวายตวั เปน็ พระนมในพระองค์เจ้าหญิงจงกล พระธิดาในกรมพระราชวงั บวรสถานพิมขุ และได้รับการศกึ ษาขัน้ ตน้ ที่วดั ชปี ะขาวซึ่ง ปัจจุบันคอื วัดศรสี ุดาราม

2 ประวตั ผิ ูแ้ ตง่ ต่อมาในรัชสมยั พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหลา้ นภาลยั สนุ ทรภู่ได้เขา้ รับราชการและไดแ้ สดงความสามารถดา้ นการ ประพันธ์ จนเป็นทพี่ อพระราชหฤทัย จึงได้รบั พระราชทาน บรรดาศักด์เิ ป็นขนุ สนุ ทรโวหาร แตเ่ มื่อส้ินรัชกาล สุนทรภไู่ ด้ ออกบวชเปน็ เวลาร่วม ๒๐ ปี ในระหวา่ งนส้ี ุนทรภไู่ ดม้ ีโอกาส เดินทางไปยังหวั เมืองต่าง ๆ และแตง่ นิราศขน้ึ หลายเร่อื งซึ่ง รวมถึงนริ าศภูเขาทอง

3 ประวตั ิผูแ้ ต่ง เม่อื ลาสกิ ขาบทแลว้ สุนทรภ่ไู ดก้ ลบั เข้ารบั ราชการอีกครัง้ ในปลายรัชสมยั พระบาทสมเด็จพระนงั่ เกล้าเจา้ อยู่หัว โดยเป็น อาลักษณ์ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศเ์ ธอ เจ้าฟ้าจุธามณี กรมขุนอศิ - เรศรังสรรค์ ในรชั กาลที่ ๔ สนุ ทรภูไ่ ด้รับพระราชทานบรรดาศักดิเ์ ปน็ พระ สุนทรโวหาร เจา้ กรมอาลกั ษณ์ ฝา่ ยพระราชวงั บวรสถานมงคล ซง่ึ เปน็ ตาแหน่งราชการสดุ ทา้ ยกอ่ นถงึ แกก่ รรมใน พ.ศ. ๒๓๙๘ รวม อายไุ ด้ ๗๐ ปี

4 ประวัติผแู้ ตง่ สุนทรภู่ไดร้ บั การยกยอ่ งวา่ เป็นกวที ม่ี ีความสามารถ ในการแต่งกลอน เน่ืองจากกลอนทีส่ นุ ทรภ่แู ต่งมีลกั ษณะเฉพาะ เป็นของตนเอง จงึ ได้รบั ความนิยมอยา่ งกวา้ งขวาง และถอื เปน็ แบบอย่าง ทีม่ ผี ูแ้ ตง่ ตามตลอดมา นอกจากนผี้ ลงานของสนุ ทรภู่ อีกหลายเรอ่ื งยงั มกี ารนาไปแปลและดดั แปลง เป็นการต์ ูน ภาพยนตร์ เพลง และละคร

5 ประวตั ผิ ู้แต่ง ใน พ.ศ. ๒๕๒๙ ในโอกาสครบรอบ ๒๐๐ ปีชาตกาล สุนทร ภู่ได้รับการยกย่องจากองค์การการศึกษาวทิ ยาศาสตรแ์ ละ วัฒนธรรมแหง่ สหประชาชาติ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) หรอื ยเู นสโก (UNESCO) ให้เปน็ บคุ คลที่มผี ลงานดเี ด่นของโลกดา้ นวรรณกรรม

6 ลักษณะคาประพันธ์ นริ าศภเู ขาทองแตง่ ดว้ ยคาประพันธ์ประเภทกลอนนริ าศซง่ึ มีลกั ษณะ คล้ายกลอนสภุ าพ แต่มีความแตกตา่ งกนั ตรงท่กี ลอนนริ าศจะแต่งขนึ้ ต้นเรอ่ื งดว้ ย กลอนวรรครับและจะแต่งตอ่ ไปอกี โดยไมจ่ ากัดจานวนบท แตต่ อ้ งให้คาสดุ ทา้ ยซ่งึ อยใู่ นวรรคส่งจบลงดว้ ยคาวา่ “เอย”

7 จุดประสงคใ์ นการแตง่ นิราศภูเขาทอง เพ่ือบอกเล่าการเดนิ ทางของสนุ ทรภเู่ อง โดยเปน็ การเดนิ ทางจาก วัดราชบุรณะไปนมัสการพระเจดยี ์ภูเขาทอง ที่จังหวดั พระนครศรีอยธุ ยา สาเหตุ ทต่ี อ้ งเดนิ ทางไปกราบพระเจดยี ภ์ เู ขาทองในคร้งั นี้ กเ็ พื่อหาความสบายใจใหแ้ ก่ ตนเอง เนอื่ งจากได้รับความเดือดร้อนใจบางประการ ในขณะท่พี านักอยู่ที่วัด ราชบุรณะ

8 ที่มาของเรื่อง เปน็ วรรณคดปี ระเภทนริ าศ ท่ไี ด้รบั การยกย่องวา่ เปน็ นิราศ เรือ่ งทด่ี ที ีส่ ดุ ของสุนทรภู่ (พ.ศ.2329-2389) ทา่ นแต่งเมอ่ื ครั้งเดนิ ทาง ไปนมสั การเจดีย์ ภูเขาทองทก่ี รุงเกา่ (จังหวัดพระนครศรีอยุธยา) เมอ่ื เดือน สิบเอ็ด ปีชวด (พ.ศ.2371) ขณะบวชเป็นพระภิกษุ เม่อื อายุ ราว ๔๒ปี

9 เรอื่ งย่อ สนุ ทรภเู่ ริ่มเรอื่ งด้วยการปรารภถึงสาเหตทุ ี่ตอ้ งออกจากวดั ราชบรู ณะและ การเดนิ ทางโดยเรอื พรอ้ มหนูพดั ซึง่ เป็นบุตรชาย ลอ่ งไปตามลาน้าเจ้าพระยาผา่ น พระบรมมหาราชวัง จนมาถงึ วัดประโคนปกั ผ่านโรงเหลา้ บางจาก บางพลู บางพลดั บางโพ บ้านญวน วัดเขมา ตลาดแกว้ ตลาดขวญั บางธรณี เกาะเกร็ด บางพูด บางเดือ่ บางหลวง เชงิ ราก สามโคก บ้านงว้ิ เกาะใหญร่ าชคราม จนถึงกรงุ เกา่ เมื่อเวลาเยน็ โดยจอดเรือพกั ที่ทา่ นา้ วดั พระเมรุ คร้ันรงุ่ เช้าจึงไปนมัสการเจดีย์ภูเขาทองสว่ นขากลบั สนุ ทรภกู่ ล่าวแตเ่ พยี งว่า เมือ่ ถงึ กรงุ เทพฯ ได้จอดเทียบเรอื ที่ท่านา้ หน้าวัดอรณุ ราชวราราม ราชวรมหาวหิ าร

10 บทวิเคราะห์ คุณค่าดา้ นเนื้อหา เนือ้ หาดงั ท่ปี รากฏในนริ าศภูเขาทอง แสดงใหเ้ ห็นถึงความรอบรู้และความช่างสงั เกต ของสนุ ทรภ่ไู ด้เป็นอย่างดี เนือ่ งจากสุนทรภูไ่ ด้บนั ทึกเรือ่ งราวและเหตุการณ์ตา่ ง ๆ ทีต่ นได้พบ เหน็ ตลอดเส้นทาง ตัง้ แตอ่ อกจากวดั ราชบรู ณะจนถึงจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ทาให้นริ าศเรอื่ งน้ี มคี ณุ คา่ ในดา้ นเน้อื หา ควรคา่ แก่การศึกษา

11 บทวิเคราะห์ คุณคา่ ด้านเน้ือหา 1. สะท้อนวถิ ีชีวิตและวัฒนธรรม นิราศภูเขาทองมเี นื้อหาท่ีแสดงให้เหน็ ถึงสภาพ บา้ นเมอื ง สังคม วฒั นธรรม และวถิ ีชวี ติ ของผูค้ นโดยเฉพาะรมิ ฝ่ังแมน่ ้าเจา้ พระยาในชว่ งสมยั รัตนโกสนิ ทรต์ อนตน้ ได้เปน็ อยา่ งดี 2. ตานานสถานที่ เนื่องจากเน้ือหาของนิราศสว่ นใหญ่ ได้แก่ การพรรณนา การเดินทาง ดงั นั้น เมือ่ กวลี ่องเรือผา่ นสถานทใ่ี ด กม็ ักจะกล่าวถึงสถานทนี่ นั้ เช่นเดยี วกับสนุ ทรภู่ เม่ือเดินทางผา่ นสถานท่ี

12 บทวิเคราะห์ คณุ ค่าดา้ นเนื้อหา 3. ความเช่ือของคนไทย สุนทรภู่ได้สอดแทรกคติความเช่อื ของคนไทย ซ่งึ สว่ นใหญ่มกั เกีย่ วเน่อื งในพระพทุ ธศาสนา โดยเฉพาะเรอื่ งนรก-สวรรค์ เชน่ ความเชอ่ื ทว่ี า่ หากใครคบชู้ คอื ประพฤตติ นผิดศีลข้อ 3 ตามหลกั ศลี 5 เมือ่ ตายไป ผู้นั้นจะตกนรก และต้องปีนตน้ งวิ้ ซึ่งมีหนามยาวและแหลมคม

13 บทวิเคราะห์ คุณคา่ ด้านเนือ้ หา 4. แงค่ ดิ เก่ียวกบั ความจรงิ ของชีวติ บทประพนั ธข์ องสนุ ทรภูม่ ักไดร้ ับการยกย่องอยู่ เสมอมาวา่ มเี น้ือหาท่ีสอดแทรกขอ้ คิด คตกิ ารดาเนนิ ชีวติ และช่วยยกระดับจิตใจของผ้อู า่ นให้ ปฏิบตั ิตนไปตามแนวทางทเี่ หมาะสม ดังปรากฏในบทกลอนตอนหน่งึ ซึ่งมเี น้ือหากล่าวเก่ียวเนอ่ื ง ถึงเร่ือง โลกธรรม ๘ ตามหลักคาสอนทางพระพทุ ธศาสนา

14 บทวเิ คราะห์ คณุ คา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์ นิราศภูเขาทอง นอกจากจะมคี ณุ ค่าด้านเนอ้ื หาแลว้ ในด้านวรรณศลิ ป์กไ็ ดร้ ับการ ยอมรับวา่ มคี วามงดงามและมีความไพเราะ แมส้ นุ ทรภู่จะใชถ้ ้อยคาธรรมดาในการประพันธ์ แต่ว่า มีความหมายลึกซง้ึ สะเทือนอารมณ์ และสรา้ งจินตภาพไดอ้ ยา่ งชัดเจน นริ าศภเู ขาทองจึงมคี ุณค่า และความดีเดน่ ในดา้ นวรรณศิลป์

15 บทวเิ คราะห์ คุณค่าด้านวรรณศลิ ป์ 1. การเลน่ เสยี ง บทประพนั ธ์ของสุนทรภู่ ถอื ได้ว่ามีความดเี ดน่ เร่ือง การเล่นเสยี ง โดยเฉพาะการเล่นเสยี งสัมผัสภายในวรรค ท้งั สมั ผสั สระและสัมผสั อักษร ทาให้ กลอนนริ าศภเู ขาทองมคี วามไพเราะเป็นอย่างมาก เช่น ดูน้าวิ่งกลิ้งเชย่ี วเป็นเกลยี วกลอก กลบั กระฉอกฉาดฉัดฉวัดเฉวยี น บ้างพลงุ่ พลุ่งวงุ้ วงเหมอื นกงเกวียน ดเู วียนเวยี นคว้างควา้ งเป็นหวา่ งวน สัมผัสในวรรค เชน่ วงิ่ – กลิง้ เชี่ยว – เกลยี ว ฉอก – ฉาด – ฉัด ฉวดั – เฉวยี น เปน็ ต้น

16 บทวิเคราะห์ คณุ คา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์ 2. ความเปรยี บลกึ ซ้งึ กินใจ สุนทรภเู่ ลอื กใชถ้ อ้ ยคาเปรยี บเปรยทส่ี รา้ งอารมณ์ สะเทือนใจให้แกผ่ อู้ ่าน เชน่ เมอื่ เคราะห์รา้ ยกายเรากเ็ ท่านี้ ไม่มที ่ีพสุธาจะอาศัย ลว้ นหนามเหนบ็ เจบ็ แสบคบั แคบใจ เหมอื นนกไรร้ งั เรอ่ ยู่เอกา

17 บทวเิ คราะห์ คณุ คา่ ด้านวรรณศลิ ป์ บทกลอนตอนน้มี เี นอ้ื ความแสดงถึงการครา่ ครวญโศกเศร้า ซงึ่ ตรงกับรสวรรณคดี ทเ่ี รยี กว่า สัลลาปังคพสิ ัย โดยทาใหเ้ หน็ ภาพพจนท์ ว่ี ่า คนเรามีรา่ งกายเลก็ มากหากเทยี บกบั พืน้ แผน่ ดินซึง่ กว้างใหญ่ แตเ่ มือ่ ถงึ คราวตกอับ กลบั ไม่มพี ืน้ ที่จะอาศัย สุนทรภ่ยู ังใช้ความเปรียบแบบ อุปมาโวหาร คือ คาวา่ เหมอื น โดยเปรียบตนเอง เหมือนกบั นก ทต่ี ้อง (บิน) ร่อนเรเ่ รอื่ ยไปตามลาพงั ไม่มที ีอ่ ยอู่ าศัย (รัง) เป็นหลกั แหล่ง

18 บทวิเคราะห์ คณุ ค่าด้านวรรณศลิ ป์ 3. การใชค้ าเพื่อสรา้ งจินตภาพ เป็นการพรรณนาความด้วยถอ้ ยคาท่เี รยี บ ง่ายแตเ่ ห็นภาพชัดเจน เชน่ จนแจ่มแจ้งแสงตะวันเหน็ พันธ์ผุ กั ดูนา่ รกั บรรจงส่งเกสร เหล่าบวั เผ่อื นแลสลา้ งริมทางจร กา้ มกุ้งซอ้ นเสยี ดสาหร่ายใตค้ งคา

19 นริ าศภูเขาทอง มลี ักษณะการแต่งแบบกลอนนริ าศ จงึ ได้ ปรุงเรื่องขน้ึ ตามขนบนริ าศ คือ กล่าวถงึ การเดินทางและราพงึ ถึงนาง อันเป็นท่รี กั แต่มไิ ด้มีการจากหญิงคนรกั จริง เพียงแตส่ มมตขิ น้ึ ตามนสิ ยั กาพย์กลอนแตก่ อ่ นมา นอกจากนนี้ ริ าศภเู ขาทอง ยงั เป่ยี มด้วยคุณค่าท้ังด้านเน้ือหาและวรรณศิลปจ์ ึงควร ค่าแก่การอ่านเปน็ อย่างย่งิ

20 รว่ มสนุกกบั เกมไดท้ ี่น่ี

21 อา่ นเน้อื เรื่องไดท้ ี่น่ี

บรรณานุกรม ฟองจนั ทร์ และคณะ. วรรณคดีและวรรณกรรม ม.1 กรุงเทพมหานคร. บรษิ ทั ไทยร่มเกล้า จากัด. จุฑาลกั ษณ์ เชดิ เหรญั . (2563). นริ าศภเู ขาทอง ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีที่ 1 วิชาภาษาไทย. เข้าถงึ จาก: https://blog.startdee.com/ม-1-ภาษาไทย-นิราศภูเขาทอง?fbclid=IwAR01t_ Fuv4A9LEypWQDZtdPYd7l76W3GXa6Q2qVn9NIPwi4OMSIkyld-OI8. [11 สิงหาคม 2565]. วชริ ญาณ. นิราศภเู ขาทอง. เขา้ ถึงจาก: https://vajirayana.org/. [16 สิงหาคม 2565]. Fernnondang. แบบทดสอบหลงั เรียนเรอื่ ง นิราศภเู ขาทอง. เข้าถงึ จาก: https://wordwall.net/th/resource/20858203. [16 สิงหาคม 2565].

ผู้จดั ทำ นำงสำวบษุ ยมำส แสงหำญ 631102008121 สำขำวชิ ำภำษำไทย