นิราศภูเขาทอง

นริ าศภเู ขาทอง ชน้ั มัธยมศกึ ษาปีท่ี 1 กลุ่มสาระการเรียนร้ภู าษาไทย

สารบัญ 1 6 ประวตั ิผู้แต่ง 7 ลักษณะคำประพันธ์ 8 จุดประสงค์ในกำรแต่งนริ ำศภูเขำทอง 9 ทีม่ ำของเรื่อง 10 เร่ืองย่อ บทวเิ ครำะห์ -คุณคำ่ ด้ำนเนื้อหำ -คุณค่ำด้ำนวรรณศิลป์

1 ประวตั ผิ ู้แต่ง สุนทรภู่ มีนำมเดิมวำ่ ภู่ เกิดในรัชกำลพระบำทสมเด็จ พระพุทธยอดฟำ้ จุฬำโลกมหำรำช เมือ่ วันที่ ๒๖ มิถุนำยน พ.ศ. ๒๓๒๙ ในวยั เดก็ สุนทรภไู่ ด้อำศัยอยู่กับมำรดำซง่ึ ถวำยตวั เปน็ พระนมในพระองค์เจ้ำหญิงจงกล พระธิดำในกรมพระรำชวงั บวรสถำนพิมขุ และได้รับกำรศกึ ษำขัน้ ตน้ ที่วดั ชปี ะขำวซึ่ง ปัจจุบันคอื วัดศรสี ุดำรำม

2 ประวตั ผิ ูแ้ ตง่ ต่อมำในรัชสมยั พระบำทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหลำ้ นภำลยั สนุ ทรภู่ได้เขำ้ รับรำชกำรและไดแ้ สดงควำมสำมำรถดำ้ นกำร ประพันธ์ จนเป็นทพี่ อพระรำชหฤทัย จึงได้รบั พระรำชทำน บรรดำศักด์เิ ป็นขนุ สนุ ทรโวหำร แตเ่ มื่อส้ินรัชกำล สุนทรภไู่ ด้ ออกบวชเปน็ เวลำร่วม ๒๐ ปี ในระหวำ่ งนส้ี ุนทรภไู่ ดม้ ีโอกำส เดินทำงไปยังหวั เมืองต่ำง ๆ และแตง่ นิรำศขน้ึ หลำยเร่อื งซึ่ง รวมถึงนริ ำศภูเขำทอง

3 ประวตั ิผูแ้ ต่ง เม่อื ลำสกิ ขำบทแลว้ สุนทรภ่ไู ดก้ ลบั เข้ำรบั รำชกำรอีกครัง้ ในปลำยรัชสมยั พระบำทสมเด็จพระนงั่ เกล้ำเจำ้ อยู่หัว โดยเป็น อำลักษณ์ในสมเด็จพระเจ้ำบรมวงศเ์ ธอ เจ้ำฟ้ำจุธำมณี กรมขุนอศิ - เรศรังสรรค์ ในรชั กำลที่ ๔ สนุ ทรภูไ่ ด้รับพระรำชทำนบรรดำศักดิเ์ ปน็ พระ สุนทรโวหำร เจำ้ กรมอำลกั ษณ์ ฝำ่ ยพระรำชวงั บวรสถำนมงคล ซง่ึ เปน็ ตำแหน่งรำชกำรสดุ ทำ้ ยกอ่ นถงึ แกก่ รรมใน พ.ศ. ๒๓๙๘ รวม อำยไุ ด้ ๗๐ ปี

4 ประวัติผแู้ ตง่ สุนทรภู่ไดร้ บั กำรยกยอ่ งวำ่ เป็นกวที ม่ี ีควำมสำมำรถ ในกำรแต่งกลอน เน่ืองจำกกลอนทีส่ นุ ทรภ่แู ต่งมีลกั ษณะเฉพำะ เป็นของตนเอง จงึ ได้รบั ควำมนิยมอยำ่ งกวำ้ งขวำง และถอื เปน็ แบบอย่ำง ทีม่ ผี ูแ้ ตง่ ตำมตลอดมำ นอกจำกนผี้ ลงำนของสนุ ทรภู่ อีกหลำยเรอ่ื งยงั มกี ำรนำไปแปลและดดั แปลง เป็นกำรต์ ูน ภำพยนตร์ เพลง และละคร

5 ประวตั ผิ ู้แต่ง ใน พ.ศ. ๒๕๒๙ ในโอกำสครบรอบ ๒๐๐ ปีชำตกำล สุนทร ภู่ได้รับกำรยกย่องจำกองค์กำรกำรศึกษำวทิ ยำศำสตรแ์ ละ วัฒนธรรมแหง่ สหประชำชำติ (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) หรอื ยเู นสโก (UNESCO) ให้เปน็ บคุ คลที่มผี ลงำนดเี ด่นของโลกดำ้ นวรรณกรรม

6 ลักษณะคาประพันธ์ นริ ำศภเู ขำทองแตง่ ดว้ ยคำประพันธ์ประเภทกลอนนริ ำศซง่ึ มีลกั ษณะ คล้ำยกลอนสภุ ำพ แต่มีควำมแตกตำ่ งกนั ตรงท่กี ลอนนริ ำศจะแต่งขนึ้ ต้นเรอ่ื งดว้ ย กลอนวรรครับและจะแต่งตอ่ ไปอกี โดยไมจ่ ำกัดจำนวนบท แตต่ อ้ งให้คำสดุ ทำ้ ยซ่งึ อยใู่ นวรรคส่งจบลงดว้ ยคำวำ่ “เอย”

7 จุดประสงคใ์ นการแตง่ นิราศภูเขาทอง เพ่ือบอกเล่ำกำรเดนิ ทำงของสนุ ทรภเู่ อง โดยเปน็ กำรเดนิ ทำงจำก วัดรำชบุรณะไปนมัสกำรพระเจดยี ์ภูเขำทอง ที่จังหวดั พระนครศรีอยธุ ยำ สำเหตุ ทต่ี อ้ งเดนิ ทำงไปกรำบพระเจดยี ภ์ เู ขำทองในคร้งั นี้ กเ็ พื่อหำควำมสบำยใจใหแ้ ก่ ตนเอง เนอื่ งจำกได้รับควำมเดือดร้อนใจบำงประกำร ในขณะท่พี ำนักอยู่ที่วัด รำชบุรณะ

8 ที่มาของเรื่อง เปน็ วรรณคดปี ระเภทนริ ำศ ท่ไี ด้รบั กำรยกย่องวำ่ เปน็ นิรำศ เรือ่ งทด่ี ที ีส่ ดุ ของสุนทรภู่ (พ.ศ.2329-2389) ทำ่ นแต่งเมอ่ื ครั้งเดนิ ทำง ไปนมสั กำรเจดีย์ ภูเขำทองทก่ี รุงเกำ่ (จังหวัดพระนครศรีอยุธยำ) เมอ่ื เดือน สิบเอ็ด ปีชวด (พ.ศ.2371) ขณะบวชเป็นพระภิกษุ เม่อื อำยุ รำว ๔๒ปี

9 เรอื่ งย่อ สนุ ทรภเู่ ริ่มเรอื่ งด้วยกำรปรำรภถึงสำเหตทุ ี่ตอ้ งออกจำกวดั รำชบรู ณะและ กำรเดนิ ทำงโดยเรอื พรอ้ มหนูพดั ซึง่ เป็นบุตรชำย ลอ่ งไปตำมลำน้ำเจ้ำพระยำผำ่ น พระบรมมหำรำชวัง จนมำถงึ วัดประโคนปกั ผ่ำนโรงเหลำ้ บำงจำก บำงพลู บำงพลดั บำงโพ บ้ำนญวน วัดเขมำ ตลำดแกว้ ตลำดขวญั บำงธรณี เกำะเกร็ด บำงพูด บำงเดือ่ บำงหลวง เชงิ รำก สำมโคก บ้ำนงว้ิ เกำะใหญร่ ำชครำม จนถึงกรงุ เกำ่ เมื่อเวลำเยน็ โดยจอดเรือพกั ที่ทำ่ นำ้ วดั พระเมรุ คร้ันรงุ่ เช้ำจึงไปนมัสกำรเจดีย์ภูเขำทองสว่ นขำกลบั สนุ ทรภกู่ ล่ำวแตเ่ พยี งว่ำ เมือ่ ถงึ กรงุ เทพฯ ได้จอดเทียบเรอื ที่ท่ำนำ้ หน้ำวัดอรณุ รำชวรำรำม รำชวรมหำวหิ ำร

10 บทวิเคราะห์ คุณค่าดา้ นเนื้อหา เนือ้ หำดงั ท่ปี รำกฏในนริ ำศภูเขำทอง แสดงใหเ้ ห็นถึงควำมรอบรู้และควำมช่ำงสงั เกต ของสนุ ทรภ่ไู ด้เป็นอย่ำงดี เนือ่ งจำกสุนทรภูไ่ ด้บนั ทึกเรือ่ งรำวและเหตุกำรณ์ตำ่ ง ๆ ทีต่ นได้พบ เหน็ ตลอดเส้นทำง ตัง้ แตอ่ อกจำกวดั รำชบรู ณะจนถึงจังหวัดพระนครศรีอยุธยำ ทำให้นริ ำศเรอื่ งน้ี มคี ณุ คำ่ ในดำ้ นเน้อื หำ ควรคำ่ แก่กำรศึกษำ

11 บทวิเคราะห์ คุณคา่ ด้านเน้ือหา 1. สะท้อนวถิ ีชีวิตและวัฒนธรรม นิรำศภูเขำทองมเี นื้อหำท่ีแสดงให้เหน็ ถึงสภำพ บำ้ นเมอื ง สังคม วฒั นธรรม และวถิ ีชวี ติ ของผูค้ นโดยเฉพำะรมิ ฝ่ังแมน่ ้ำเจำ้ พระยำในชว่ งสมยั รัตนโกสนิ ทรต์ อนตน้ ได้เปน็ อยำ่ งดี 2. ตานานสถานที่ เนื่องจำกเน้ือหำของนิรำศสว่ นใหญ่ ได้แก่ กำรพรรณนำ กำรเดินทำง ดงั นั้น เมือ่ กวลี ่องเรือผำ่ นสถำนทใ่ี ด กม็ ักจะกล่ำวถึงสถำนทนี่ นั้ เช่นเดยี วกับสนุ ทรภู่ เม่ือเดินทำงผำ่ นสถำนท่ี

12 บทวิเคราะห์ คณุ ค่าดา้ นเนื้อหา 3. ความเช่ือของคนไทย สุนทรภู่ได้สอดแทรกคติควำมเช่อื ของคนไทย ซ่งึ สว่ นใหญ่มกั เกีย่ วเน่อื งในพระพทุ ธศำสนำ โดยเฉพำะเรอื่ งนรก-สวรรค์ เชน่ ควำมเชอ่ื ทว่ี ำ่ หำกใครคบชู้ คอื ประพฤตติ นผิดศีลข้อ 3 ตำมหลกั ศลี 5 เมือ่ ตำยไป ผู้นั้นจะตกนรก และต้องปีนตน้ งวิ้ ซึ่งมีหนำมยำวและแหลมคม

13 บทวิเคราะห์ คุณคา่ ด้านเนือ้ หา 4. แงค่ ดิ เก่ียวกบั ความจรงิ ของชีวติ บทประพนั ธข์ องสนุ ทรภูม่ ักไดร้ ับกำรยกย่องอยู่ เสมอมำวำ่ มเี น้ือหำท่ีสอดแทรกขอ้ คิด คตกิ ำรดำเนนิ ชีวติ และช่วยยกระดับจิตใจของผ้อู ำ่ นให้ ปฏิบตั ิตนไปตำมแนวทำงทเี่ หมำะสม ดังปรำกฏในบทกลอนตอนหน่งึ ซึ่งมเี น้ือหำกล่ำวเก่ียวเนอ่ื ง ถึงเร่ือง โลกธรรม ๘ ตำมหลักคำสอนทำงพระพทุ ธศำสนำ

14 บทวเิ คราะห์ คณุ คา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์ นิรำศภูเขำทอง นอกจำกจะมคี ณุ ค่ำด้ำนเนอ้ื หำแลว้ ในด้ำนวรรณศลิ ป์กไ็ ดร้ ับกำร ยอมรับวำ่ มคี วำมงดงำมและมีควำมไพเรำะ แมส้ นุ ทรภู่จะใชถ้ ้อยคำธรรมดำในกำรประพันธ์ แต่ว่ำ มีควำมหมำยลึกซง้ึ สะเทือนอำรมณ์ และสรำ้ งจินตภำพไดอ้ ยำ่ งชัดเจน นริ ำศภเู ขำทองจึงมคี ุณค่ำ และควำมดีเดน่ ในดำ้ นวรรณศิลป์

15 บทวเิ คราะห์ คุณค่าด้านวรรณศลิ ป์ 1. การเลน่ เสยี ง บทประพนั ธ์ของสุนทรภู่ ถอื ได้ว่ำมีควำมดเี ดน่ เร่ือง กำรเล่นเสยี ง โดยเฉพำะกำรเล่นเสยี งสัมผัสภำยในวรรค ท้งั สมั ผสั สระและสัมผสั อักษร ทำให้ กลอนนริ ำศภเู ขำทองมคี วำมไพเรำะเป็นอย่ำงมำก เช่น ดูน้าวิ่งกลิ้งเชย่ี วเป็นเกลยี วกลอก กลบั กระฉอกฉาดฉัดฉวัดเฉวยี น บ้างพลงุ่ พลุ่งวงุ้ วงเหมอื นกงเกวียน ดเู วียนเวยี นคว้างควา้ งเป็นหวา่ งวน สัมผัสในวรรค เชน่ วงิ่ – กลิง้ เชี่ยว – เกลยี ว ฉอก – ฉำด – ฉัด ฉวดั – เฉวยี น เปน็ ต้น

16 บทวิเคราะห์ คณุ คา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์ 2. ความเปรยี บลกึ ซ้งึ กินใจ สุนทรภเู่ ลอื กใชถ้ อ้ ยคำเปรยี บเปรยทส่ี รำ้ งอำรมณ์ สะเทือนใจให้แกผ่ อู้ ่ำน เชน่ เมอื่ เคราะห์รา้ ยกายเรากเ็ ท่านี้ ไม่มที ่ีพสุธาจะอาศัย ลว้ นหนามเหนบ็ เจบ็ แสบคบั แคบใจ เหมอื นนกไรร้ งั เรอ่ ยู่เอกา

17 บทวเิ คราะห์ คณุ คา่ ด้านวรรณศลิ ป์ บทกลอนตอนน้มี เี นอ้ื ควำมแสดงถึงกำรครำ่ ครวญโศกเศร้ำ ซงึ่ ตรงกับรสวรรณคดี ทเ่ี รยี กว่ำ สัลลำปังคพสิ ัย โดยทำใหเ้ หน็ ภำพพจนท์ ว่ี ่ำ คนเรำมีรำ่ งกำยเลก็ มำกหำกเทยี บกบั พืน้ แผน่ ดินซึง่ กว้ำงใหญ่ แตเ่ มือ่ ถงึ ครำวตกอับ กลบั ไม่มพี ืน้ ที่จะอำศัย สุนทรภ่ยู ังใช้ควำมเปรียบแบบ อุปมำโวหำร คือ คำวำ่ เหมอื น โดยเปรียบตนเอง เหมือนกบั นก ทต่ี ้อง (บิน) ร่อนเรเ่ รอื่ ยไปตำมลำพงั ไม่มที ีอ่ ยอู่ ำศัย (รัง) เป็นหลกั แหล่ง

18 บทวิเคราะห์ คณุ ค่าด้านวรรณศลิ ป์ 3. การใชค้ าเพื่อสรา้ งจินตภาพ เป็นกำรพรรณนำควำมด้วยถอ้ ยคำท่เี รยี บ ง่ำยแตเ่ ห็นภำพชัดเจน เชน่ จนแจ่มแจ้งแสงตะวันเหน็ พันธ์ผุ กั ดูนา่ รกั บรรจงส่งเกสร เหล่าบวั เผ่อื นแลสลา้ งริมทางจร กา้ มกุ้งซอ้ นเสยี ดสาหร่ายใตค้ งคา

19 นริ ำศภูเขำทอง มลี ักษณะกำรแต่งแบบกลอนนริ ำศ จงึ ได้ ปรุงเรื่องขน้ึ ตำมขนบนริ ำศ คือ กล่ำวถงึ กำรเดินทำงและรำพงึ ถึงนำง อันเป็นท่รี กั แต่มไิ ด้มีกำรจำกหญิงคนรกั จริง เพียงแตส่ มมตขิ น้ึ ตำมนสิ ยั กำพย์กลอนแตก่ อ่ นมำ นอกจำกนนี้ ริ ำศภเู ขำทอง ยงั เป่ยี มด้วยคุณค่ำท้ังด้ำนเน้ือหำและวรรณศิลปจ์ ึงควร ค่ำแก่กำรอ่ำนเปน็ อย่ำงย่งิ

บรรณานกุ รม ฟองจันทร์ และคณะ. วรรณคดีและวรรณกรรม ม.1 กรงุ เทพมหำนคร. บรษิ ทั ไทยร่มเกลำ้ จำกัด. จุฑำลกั ษณ์ เชิดเหรัญ. (2563). นริ าศภูเขาทอง ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ี่ 1 วชิ าภาษาไทย. เข้ำถงึ จำก: https://blog.startdee.com/ม-1-ภำษำไทย-นริ ำศภเู ขำทอง?fbclid=IwAR01t_ Fuv4A9LEypWQDZtdPYd7l76W3GXa6Q2qVn9NIPwi4OMSIkyld-OI8. [11 สงิ หำคม 2565].

THANK YOU นางสาวบษุ ยมาส แสงหาญ 631102008121 สาขาวิชาภาษาไทย