cookbook-การดำเนินงานกองทุนชุมชนตามหลักธรรมาภ

- 96 - การบรหารจดั การ  มาจากตัวแทนกล่มุ /กองทุน  สมาชกิ เปนรายกล่มุ  แก้ไขปญหาหนีสินครวั เรอน  ครอบคลมุ /เอือต่อการ ทเี ปนสมาชกิ ศูนยจ์ ดั การ  กล่มุ /กองทนุ ทเี ปนสมาชกิ โดยใชก้ ระบวนการบรหาร ดําเนนิ งานของกลุม่ / กองทนุ ชุมชน จดั การหนี 6 ขันตอน กองทนุ ทเี ปนสมาชกิ ฯ ของศูนยจ์ ดั การกองทนุ  ผนู้ ําชุมชน/ผทู้ รงคณุ วฒุ ิ ชุมชนยงั คงดําเนินกิจกรรม  บูรณาการการบรหาร  ไม่ขัดระเบยี บ/กฎหมาย ของกลมุ่ /กองทุนตามเดิม จดั การกองทุนชุมชน  ผา่ นความเห็นชอบ  จดั สวัสดิการ คณะกรรมการศูนย์จดั การกองทุนชุมชน : ตัวแทนกลุ่ม/กองทุนในหมู่บ้าน/ชุมชนทีเปนสมาชกิ ของ ศูนย์จดั การกองทุนชุมชน ผู้นําชุมชน และผู้ทรงคุณวุฒิ (ไม่ควรมาจากคณะกรรมการกลุ่ม/กองทุนใดเพียง กลุ่ม/กองทนุ เดียว) สมาชกิ ศูนย์จดั การกองทุนชุมชน   สมาชกิ เปนรายกลุ่ม (ไม่ใชร่ ายบุคคล) เชน่ กลุ่มออมทรพั ย์เพือการผลิต กลุ่มอาชพี กลุ่มผู้ผลิตนาดืม กลุ่มผู้ใชน้ า กองทนุ หมู่บา้ นและชุมชนเมือง (กทบ.) โครงการแก้ไขปญหาความยากจน (กข.คจ.) ฯลฯ   กลุ่ม/กองทุนในหมู่บ้าน/ชุมชนทีเปนสมาชกิ ของศูนย์จดั การกองทุนชุมชนยังคงดําเนินกิจกรรม ของกลุ่มตามเดิม ไม่มีการยุบรวมกับศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน   หากกรณีทศี ูนย์จดั การกองทนุ ชุมชนใดมีสมาชกิ เปนรายบุคคล จะต้องปรบั เปลียนโดยพจิ ารณาให้ สมาชกิ เข้าสังกัดกลุ่มใดกลุ่มหนึงของกลุ่ม/กองทนุ ทีเปนสมาชกิ ของศูนย์จดั การกองทุนชุมชน หรอจดั ตังกลุ่มใหม่ ขึนมา เพือรองรบั การเข้าสังกัดกลุ่มของสมาชกิ ทไี ม่ได้เปนสมาชกิ ของกลุ่ม/กองทนุ ต่าง ๆ กิจกรรมของศูนย์จดั การกองทุนชุมชน   แก้ไขปญหาหนีสินครวั เรอน (โดยใชก้ ารบรหารจดั การหนี)   บูรณาการการบรหารจดั การกองทุนชุมชน เพือส่งเสรมอาชพี และสรา้ งรายได้ให้กับคนในชุมชน   ส่งเสรมครวั เรอนให้มีการจัดทําบัญชีครวั เรอน เพือให้รูร้ ายรบั รายจ่าย รูต้ ้นทุน รูว้ ธปี องกัน จุดรวั ไหล สามารถบรหารเงน บรหารชวี ตได้อยา่ งมีคุณภาพ   จดั สวัสดิการชุมชน ซงึ กรณีทีกลุ่ม/กองทุนทีเปนสมาชกิ ของศูนย์จดั การกองทุนชุมชนดําเนินการอยู่ อาจเห็นชอบให้ศูนย์จัดการกองทุนชุมชนดําเนินกิจกรรมจดั สวัสดิการชุมชนในภาพรวมของหมู่บ้าน/ชุมชน โดยทงั นีต้องผ่านเวทีประชาคมและมีมติเห็นชอบจากกลุ่ม/กองทนุ ทีเปนสมาชกิ ของศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน ระเบียบของศูนย์จดั การกองทุนชุมชน ควรออกระเบียบศูนย์จดั การกองทุนชุมชนให้เอือต่อการดําเนินงานของสมาชกิ กลุ่ม/กองทนุ ทีเปนสมาชกิ ศูนย์จดั การกองทุนชุมชน โดยไม่ขัดต่อระเบียบของกลุ่ม/กองทุนนัน ๆ และไม่ขัดต่อกฎหมายด้วย ซึงทังนี ต้องผ่านความเห็นชอบจากคณะกรรมการบรหารกองทนุ ต่าง ๆ

- 97 - ขันตอนกระบวนการ จุดเรมต้นทีสําคัญในการขับเคลือนการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชนให้เกิดผลสัมฤทธิ เพือบรหารจดั การหนี แก้ไขปญหาหนีสินของครวั เรอน โดยใช้กระบวนการบรหารจัดการหนี (บรหารจัดการ เงนทุนชุมชนโดยใช้เงนทุนทีมีอยู่ในชุมชนแก้ปญหาหนีสินครวั เรอน) ให้สามารถลดหนี และปลดหนีได้ ในทีสุด นันคือ กระบวนการสรา้ งความรูค้ วามเข้าใจแก่ผู้ทีเกียวข้อง ซงึ เปนกระบวนการทีมีความสําคัญ โดยมีพฒั นากร/พัฒนาการอําเภอ (เจา้ หน้าทพี ัฒนาชุมชน) เปนกลไกสําคัญในฐานะพีเลียง ผู้ให้คาํ ปรกษา แก่คณะกรรมการศูนย์จัดการกองทุนชุมชน เพือให้เห็นถึงความสําคัญและมีความรูค้ วามเข้าใจใน การดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชนให้สามารถขับเคลือนการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชน อย่างมีประสิทธภิ าพ และเกิดผลสัมฤทธขิ องงาน คือ คนในชุมชนสามารถบรหารจดั การเงนทุน วางแผน ทางการเงน และลดหนี ปลดหนี บทบาทหน้าทขี องพัฒนากร ใส่ใจ : ก่อนทีจะสรา้ งความรู้ ความเข้าใจ ถ่ายทอดแนวคิดแก่คณะกรรมการศูนย์จัดการ กองทุนชุมชน พัฒนากร/พัฒนาการอําเภอจําเปนต้องศึกษาข้อมูล แนวทางการดําเนินงานศูนย์จัดการ กองทุนชุมชนตามแนวทางกรมฯ ให้ถ่องแท้ ชดั เจน ต้องเข้าใจความหมาย วัตถุประสงค์ เปาหมาย รวมถึง กระบวนการบรหารจดั การหนีของศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน สรา้ งความเขา้ ใจ : ขันตอนนีพัฒนากร/พัฒนาการอาํ เภอดําเนินการเผยแพรแ่ นวคิด แนวทาง การดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชน เพือสรา้ งความรู้ ความเข้าใจ เติมเต็มองค์ความรูใ้ หม่ ๆ ให้แก่ ผู้นํา/กลุ่ม/องค์กร/กองทุนการเงนภายในหมู่บ้าน รวมทังภาคีการพัฒนาให้มีความรูค้ วามเข้าใจในแนวทาง การดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชนไปในทศิ ทางเดียวกัน อันจะทําให้การดําเนินงานในขันตอนต่อ ๆ ไปเกิดความราบรน เกิดความไว้วางใจและความรว่ มมือทดี ีของคนในชุมชน เอาใจใส่ : ลงพืนทีติดตาม สนับสนุนการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชน (กระบวนการ บรหารจดั การหนี) อย่างสมาเสมอ เพือรบั ทราบถึงปญหา/อุปสรรค และให้คําแนะนํา รวมถึงเปนพีเลียง ทปี รกษาในการชว่ ยกันหาทางออกในการแก้ไขปญหารว่ มกันกับคณะกรรมการศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน บทบาทหน้าทขี องพัฒนาการอาํ เภอ (เพิมเติม) 1. กํากับดูแล ให้คําแนะนํา และสนับสนุนการปฏิบตั ิงานของพัฒนากร ให้สามารถดําเนินการ ตามภารกิจทีอยูใ่ นความรบั ผิดชอบได้อย่างมีประสิทธภิ าพและประสิทธผิ ล 2. ส่งเสรมการทํางานเปนทีมในการลงพืนที เพือสนับสนุนการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุน ชุมชน ทาํ ความเข้าใจกับชุมชน และนาํ ประสบการณ์จากพืนทีอืนมาแลกเปลียนเรยนรูร้ ว่ มกัน 3. ประสาน/แสวงหาความรว่ มมือของหน่วยงานภาคี สรา้ งเครอข่ายการพัฒนาในการส่งเสรม สนับสนุนการดําเนินงานศูนยจ์ ดั การกองทุนชุมชน และแก้ปญหาหนีสินครวั เรอน

- 98 - กระบวนการบรหารจดั การหนี 6 กระบวนงาน คณะกรรมการศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชนสํารวจข้อมูลกองทุนชุมชนทีดําเนินการในหมู่บ้าน/ชุมชน ว่ามีกองทุนทีจดั ตังโดยประชาชน และกองทุนทีเกิดจากการสนับสนุนงบประมาณจากภาครฐั และเอกชน พรอ้ มทังจัดทําฐานข้อมูลลูกหนีแต่ละกลุ่ม/กองทุนทีเปนสมาชกิ ศูนย์จัดการกองทุนชุมชน และนําข้อมูล ทีได้ของแต่ละกลุ่ม/กองทุนมาจดั ทําเปนทะเบียนฐานข้อมูลภาวะหนีสินครวั เรอนของหมู่บ้าน/ชุมชนเปน รายครวั เรอน

- 99 - วเคราะห์ข้อมูลกองทุนชุมชน เกียวกับสถานภาพของกลุ่ม/กองทุนชุมชนทังหมดในหมู่บ้าน/ชุมชน โดยวเคราะห์ถึงทีมาของกองทุน วัตถุประสงค์ของกองทนุ เงนทุนปจจุบัน สมาชกิ กองทุน คณะกรรมการ กองทุน ระเบียบ/ข้อบังคับ กิจกรรมของกลุ่ม การบรหารจัดการกลุ่ม รวมทังวเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน ปญหา/ข้อจาํ กัด และอุปสรรค เพือจะได้ทราบถึงสถานการณ์ของแต่ละกลุ่ม/กองทุนทีมีอยู่ในหมู่บ้าน/ ชุมชน และทราบถึงแหล่งเงนทุนในหมู่บา้ น/ชุมชน วเคราะห์ข้อมูลลูกหนี โดยนําข้อมูลลูกหนีทังหมดของแต่ละกลุ่ม/กองทนุ มาวเคราะห์หนี และศักยภาพของลูกหนีทงั หมดแต่ละราย จัดประเภทลูกหนี โดยอาจจะพิจารณาจากจาํ นวนยอดหนีทังหมดของลูกหนีเปนราย ครวั เรอน และมาจดั เปนกลุ่มตามจาํ นวนยอดหนีทงั หมดของลกู หนี เชน่ หรออาจจะนําข้อมูลลูกหนีมาจัดลําดับหนีจากหนีน้อยสุดไปหาหนีมากสุด และนํามาจัดกลุ่ม/ ประเภทลูกหนี เชน่ หมู่บ้าน ก. มีการสํารวจข้อมูลลูกหนีทังหมดของหมู่บ้าน พบว่า คนในหมู่บ้าน/ชุมชน เปนหนี จาํ นวน 265 ราย เปนเงน 8,000,000 บาท หนีน้อยสุด เปนเงน จาํ นวน 15,000 บาท/ราย หนี มากสุด เปนเงน จํานวน 97,000 บาท/ราย คณะกรรมการศูนย์จัดการกองทุนชุมชนบ้าน ก. จึงได้มี การประชุมหารอ เพือแบ่งกลุ่มลูกหนีให้มีความเหมาะสมกับแหล่งเงนทุนในชุมชน จงึ ได้มีมติเห็นชอบให้มี การแบง่ กลุ่มลูกหนี ออกเปน 3 กลุ่ม ดังนี จะเห็นได้ว่า การจัดประเภทลูกหนี /กลุ่มลูกหนี ขึนอยู่กับความเหมาะสมของแต่ละพืนทีและมติ ของคณะกรรมการศูนยจ์ ดั การกองทุนชุมชน โดยคํานึงถึงยอดหนี และไม่ขัดต่อระเบยี บข้อบงั คับของกลุ่ม/ กองทนุ

- 100 - ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ศู น ย์ จัด ก า ร ก อ ง ทุ น ชุ ม ช น เ ป น ตั ว ก ล า ง ใ น ก า ร เ จ ร จ า ร ะ ห ว่า ง ลู ก ห นี กั บ เ จ้า ห นี (กลุ่ม/กองทุนทีลูกหนีทีเปนสมาชิกได้กู้ยืม) เพือตกลงให้ความชว่ ยเหลือในลักษณะใดลักษณะหนึง เชน่ การปรบั ลดอัตราดอกเบีย/ค่าปรบั การยืดระยะเวลาการผ่อนชาํ ระคืน การกําหนดวงเงนกู้ใหม่ การพักหนี หรอการพักชาํ ระหนี ฯลฯ แล้วหากลุ่ม/กองทุนใดกองทุนหนึงเปนผู้รบั ผิดชอบเพียงกองทุนเดียว โดยคํานึงถึง การเปนสมาชกิ ของลูกหนี และจาํ นวนวงเงนกู้ทเี ปนไปตามระเบียบ/ข้อบงั คับของกลุ่ม/กองทุนนัน ๆ ป ร ะ ชุ ม ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ศู น ย์ จัด ก า ร ก อ ง ทุ น ชุ ม ช น เ พื อ ดํ า เ นิ น ก า ร ป ร ับ โครงสรา้ งหนี/โอนภาระหนี/ปรบั เปลียนสัญญา   กรณปี รบั อัตราดอกเบียของกลุม่ /กองทุนที เปนสมาชกิ ศูนย์จดั การกองทุนชุมชนให้เท่ากัน 1. หลังจากทปี ระชุมมีมติปรบั ลดอัตราดอกเบยี ของกลุ่ม/กองทนุ ให้เทา่ กัน คณะกรรมการทเี ปนสมาชกิ ศูนย์จดั การฯ ต้องประชุมชแี จงสรา้ งความเข้าใจแก่สมาชกิ กลุ่ม/กองทนุ ของตน พรอ้ มทงั จดั ทาํ /ปรบั แก้ไขระเบียบ ข้อบังคับกลุ่ม/กองทุน หรอปรบั /ยืดระยะเวลาการชาํ ระคืนเงนกู้ให้เปนไปตามมติ (กู้พรอ้ มกัน ส่งใชค้ ืน พรอ้ มกัน หรอไม่พรอ้ มกันก็ได้) ทังนี อัตราดอกเบียส่วนต่างของกลุ่ม/กองทุน อาจนํามาจัดสรรเปนสวัสดิการชุมชน หรอ สาธารณประโยชน์ โดยให้ศูนย์จัดการฯ เปนตัวกลางดําเนินการในภาพรวมของหมู่บ้าน/ชุมชน หรอจะ มอบหมายให้กลุ่ม/กองทนุ ใด ๆ เปนผู้ดําเนินการก็ได้ ขึนอยู่กับมติทปี ระชุม 2. กําหนดกลุ่ม/กองทุนทีจะเข้ามารบั ผิดชอบในการปรบั โครงสรา้ งหนี โดยพิจารณาจากการแบ่งกลุ่ม ลูกหนี/จดั ประเภทลูกหนีตามวงเงนหนี ให้เหมาะสมกับเงนทนุ (สภาพคล่องทางการเงน) ของกลุ่ม/กองทุน และการเปนสมาชกิ กลุ่ม/กองทนุ ของลูกหนี รวมถึงข้อจาํ กัดในเรองระเบยี บข้อบังคับของกลุ่ม/กองทนุ เชน่ ยอดหนีไม่เกิน 30,000 บาท ให้ทาํ สัญญากับ กลุ่มอาชพี ยอดหนีตังแต่ 30,001 – 75,000 บาท ให้ทาํ สัญญากับ กองทนุ หมู่บา้ นและชุมชนเมือง ยอดหนีตังแต่ 75,001 บาทขึนไป ให้ทาํ สัญญากับ กลุ่มออมทรพั ยเ์ พือการผลิต 3. เมือหาข้อตกลงรว่ มกันระหว่างลูกหนีกับเจ้าหนี และได้กองทุนทีจะเข้ามารบั ผิดชอบในการปรบั โครงสรา้ งหนี ให้ทางคณะกรรมการศูนย์จดั การฯ เปนตัวกลางประสานลูกหนี เจา้ หนี และคณะกรรมการกลุ่ม/ กองทุนทีเปนผู้รบั ผิดชอบหนีมาทําการถ่ายโอนภาระหนีสิน โดยทําสัญญากู้ยืมเงนฉบับใหม่ระหว่างลูกหนี ทปี รบั โครงสรา้ งหนีกับคณะกรรมการกลุ่ม/กองทนุ ทรี บั เปนเจา้ หนีซงึ การพิจารณาว่าจะให้กลุ่ม/กองทนุ ใดเปนผูใ้ ห้กู้ รายใหม่จะต้องพจิ ารณาดูว่าลูกหนีทีปรบั โครงสรา้ งหนีเปนสมาชกิ ของกลุ่ม/กองทุนนันด้วยหรอไม่ เมือได้ แหล่งเงนกู้ กลุ่ม/กองทนุ ผู้เปนเจา้ หนีเรยกลูกหนีมาทาํ สัญญาใหม่และมอบเงน/ชาํ ระหนีในสัญญาเดิม

- 101 -   กรณีไม่สามารถปรบั อัตราดอกเบยี ของกลุ่ม/กองทุนทเี ปนสมาชกิ ศูนยจ์ ดั การกองทนุ ชมุ ชน ให้เท่ากนั (ดอกเบียไม่เท่ากัน) ดําเนินการ ดังนี 1. ประชุมคณะกรรมการศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน เพือหารอแนวทางการบรหารจดั การหนีรว่ มกัน โดยดําเนินการภายใต้ข้อจาํ กัด และความต่างของดอกเบีย 2. กําหนดรูปแบบการบรหารจัดการหนี เพือให้เหมาะสมตามบรบทของแต่ละพืนที และมติ ทปี ระชุม ซงึ อาจทาํ ได้หลายวธี เชน่ บา นโปงโมเดล

- 102 - ชากไทยโมเดล เปนรปู แบบการบรหารจดั การหนีไปสู่ 1 ครวั เรอน 1 สัญญา โดยไม่ใชว้ ธกี ารปรบั ลดอัตราดอกเบียให้ เท่ากัน หรอปรบั ระยะเวลาการกู้ยืมและชาํ ระคืนของแต่ละกองทุนให้พรอ้ มกัน แต่จะใช้วธกี ารออกระเบียบ ศูนยจ์ ดั การกองทุนชุมชนในเรองการบรหารจดั การหนี ภายใต้แนวคิดขยายระยะเวลาการชาํ ระหนี ซงึ ไม่ขัดต่อ ระเบียบ/กฎข้อบงั คับของแต่ละกองทนุ ทีเปนสมาชกิ ศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน โดยใช้ “แพคเกจ 3 5 7” การบรหารจัดการหนี ตาม “แพคเกจ 3 5 7” ของศูนย์จัดการกองทุนชุมชนบ้านชากไทยจะให้ ครวั เรอนทีเข้ารว่ ม 1 ครวั เรอน 1 สัญญา เลือกวธกี ารชําระคืนทีเหมาะสมกับตนเอง และให้กลุ่ม/องค์กร ติดตามสนับสนุนและหนุนเสรมครวั เรอนทเี ข้าสู่กระบวนการ 1 ครวั เรอน 1 สัญญา ให้สามารถบรหารจดั การการเงน ของตนอย่างมีประสิทธภิ าพ โดยการเพิมรายได้ ลดรายจา่ ยและรูจ้ กั เก็บออม ซงึ มีรูปแบบการบรหารจดั การหนี ดังนี โดยมีเงอนไข ดังนี 1) ครวั เรอนทีเข้ารว่ ม 1 ครวั เรอน 1 สัญญา จะไม่สามารถกู้เงนจากกองทุนใด ๆ ในชุมชนได้อีก จนกว่าจะชาํ ระหนีหมด โดยต้องชาํ ระดอกเบียทุกเดือน ชาํ ระต้นปละ 1 ครงั (ลดต้น ลดดอก) เมือสินปทาง บญั ชจี ะมีการเฉลียคืนดอกเบียให้ 2. ครวั เรอนทีสมัครเข้ารว่ มโครงการ 1 ครวั เรอน 1 สัญญา จะได้รบั การพักชาํ ระหนี 1 ป เพือให้มี เงนทุนในการประกอบอาชพี ลดการก่อหนีทีอาจจะเกิดขึนในกรณีทีไม่มีเงนมาชาํ ระหนีตามสัญญาเดิม ทีเปน สาเหตุของการก่อหนีหมุนเวยน/หนีซาซอ้ น 3. กําหนดวงเงนกู้ยืมพิเศษในกรณีทีมีความจําเปนเรง่ ด่วน ฉุกเฉินในขณะทียังชาํ ระหนีไม่หมด (วงเงนกู้ยมื เกินบญั ช)ี เพือเปนการปองกันไม่ให้ไปกู้เงนนอกระบบ โดยวงเงนนีจะพิจารณาตามเครดิตทีแต่ละ ครอบครวั มีอยู่ จะเบิกได้ต่อเมือได้รบั การพิจารณาอนุมัติจากคณะกรรมการฝายอํานวยการของศูนย์จดั การ กองทุนชุมชนบา้ นชากไทย

- 103 - 4. ระหว่างสัญญาครวั เรอนเปาหมายสามารถปรบั เปลียนแพคเกจได้ภายใต้เงอนไขของระยะเวลาที เหลืออยูข่ องแต่ละแพคเกจ อีกทังครวั เรอนทีเข้าสู่กระบวนการบรหารจัดการหนีไปสู่ 1 ครวั เรอน 1 สัญญา จะต้องดําเนินการ ภายใต้แนวทาง ดังนี - หยุดก่อหนีใหม่ทกุ ประเภท เพือไม่เปนการเพิมภาระของครวั เรอน - สํารวจ/ตรวจสอบหนีทงั หมดของครวั เรอนว่ามีหนีแหล่งใดอีกบา้ งภายหลังทคี รวั เรอนเปาหมายเข้า สู่กระบวนการบรหารจดั การหนีไปสู่ 1 ครวั เรอน 1 สัญญา เชน่ หนีธนาคาร หนีจากการเชา่ ซอื ต่าง ๆ เปนต้น - ทาํ บญั ชคี รวั เรอน (รายรบั - รายจา่ ย) เพือนาํ มาวเคราะห์ลดค่าใชจ้ า่ ยทไี ม่จาํ เปน - ทาํ บัญชตี ้นทนุ อาชพี (บญั ชฟี ารม์ ) - วางแผนการใชห้ นี - ปรบั เปลียนพฤติกรรมการใชจ้ า่ ย รูจ้ กั ใช้ รจู้ กั เก็บ - หารายได้เพิม เชน่ การทาํ อาชพี เสรม การเก็บออม การลดรายจา่ ย การบูรณาการกองทุนชุมชนเพือส่งเสรมอาชพี และสรา้ งรายได้ให้กับคนในชุมชน ถือเปนบทบาท สําคัญของคณะกรรมการศูนย์จดั การกองทุนชุมชนในการส่งเสรมสนับสนุนให้ครวั เรอนเข้าสู่กระบวนการ บรหารจดั การหนีไปสู่ 1 ครวั เรอน 1 สัญญา ให้สามารถใชเ้ งนทุนอย่างคุ้มค่า เกิดประโยชน์สูงสุด ตามแนวทาง การดําเนินกิจกรรมตามยุทธศาสตรก์ รมการพัฒนาชุมชน ประจาํ ปงบประมาณ พ.ศ. 2564 ได้กําหนดกิจกรรม ศูนย์จดั การกองทุนชุมชนบรหารจดั การหนี “สํานึกดี แผนดี บรหารหนีได้” เพือส่งเสรมสนับสนนุ การบรหาร จดั การหนีไปสู่ 1 ครวั เรอน 1 สัญญา โดยเน้นให้ครวั เรอนเปาหมายมีการเสรมสรา้ งความรูด้ ้านการเงนใน การบรหารจดั การหนี รวมทังสรา้ งวนัยทางการเงนให้กับครวั เรอน โดยดําเนินการตามกิจกรรม ศูนยจ์ ดั การ กองทนุ ชุมชนบรหารจดั การหนี “สํานึกดี แผนดี บรหารหนีได้” จาํ นวน 2 วัน ซงึ ประกอบด้วย   การวเคราะห์/วางแผนการใชจ้ า่ ยทางการเงน   การสรา้ งแรงจูงใจในการปรบั พฤติกรรมทางการเงน   การส่งเสรมการออม   การดําเนินชวี ตตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง   การส่งเสรมการบรหารจดั การหนี - เทคนิคการลดหนี (รสู้ ภาพหนี,เทคนิคการยุบ/ย้าย/ขยายเพือลดหนี) - การวางแผนหนีสินแบบเชงิ รกุ - การจดั ทาํ บญั ชคี รวั เรอน/ทาํ แผนพัฒนาครวั เรอน   สนับสนนุ กิจกรรมการบรหารจดั การหนี (53,000 บาท) - การสนับสนุนกิจกรรมการบรหารจัดการหนี (53,000 บาท) เปนการสนับสนุนให้ครวั เรอน เปาหมายทีเข้ารว่ มกิจกรรมศูนย์จัดการกองทุนชุมชนบรหารจัดการหนี “สํานึกดี แผนดี บรหารหนีได้” เท่านัน และเปนกิจกรรมส่งเสรมอาชพี ให้มีรายได้เพิมขึน เปนอาชพี ทีสอดคล้องกับศักยภาพของครวั เรอน ตรงกับความต้องการของตลาด โดยดําเนินการในรปู แบบ “เงนทุนคืนกลุ่ม” - ห้ามมิให้นาํ เงนทุนดังกล่าวไปดําเนินกิจกรรมทไี ม่ก่อให้เกิดรายได้ หรอดําเนินกิจกรรมรว่ มกับศูนย์สาธติ การตลาดและรา้ นค้าชุมชนโดยเด็ดขาด

- 104 - ติดตามสนับสนนุ การดําเนินงานทกุ ระดับ ดังนี 1. พัฒนาการจงั หวัด/หัวหน้ากลุ่มงานฯ/พัฒนาการอําเภอ ติดตาม กํากับดูแล รวมทังกําชบั เจา้ หน้าที ทีรบั ผิดชอบให้ความสําคัญในการดําเนินการขับเคลือนการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชนตามแนวทาง กรมฯ ให้บรรลุเปาหมายและตัวชวี ัดทกี ําหนด และเมือดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชน บรหารจดั การหนี ไปสู่การลดหนีหรอปลดหนี ครบตามเปาหมายทกี รมฯ กําหนดแล้ว ให้คอยติดตาม สนับสนนุ และควบคมุ ให้มี คณุ ภาพ เกิดผลสัมฤทธใิ นการแก้ไขปญหาหนีสินครวั เรอนต่อไป 2. นักวชาการพัฒนาชุมชนจังหวัด ต้องติดตาม สนับสนุน และกํากับดูแลให้คําแนะนําเจ้าหน้าที ผู้รบั ผิดชอบงานอย่างสมาเสมอ หากมีข้อติดขัดในการดําเนินงานศูนย์จัดการกองทนุ ชุมชน ให้ลงพืนทีชแี จง สรา้ งความรู้ ความเข้าใจในการดําเนินงานศูนยจ์ ดั การกองทนุ ชุมชน 3. พัฒนากรผู้รบั ผิดชอบงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชน ควรให้ความสําคัญในการติดตามผลการดําเนินงาน ของศูนย์จัดการกองทุนชุมชน อย่างต่อเนืองสมาเสมอ เพือรบั ทราบถึงปญหา/อุปสรรค และให้คําแนะนํา รวมถึงแนวทางแก้ไขปญหาแก่คณะกรรมการศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน 4. คณะกรรมการศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน ควรติดตามตรวจเยียมครวั เรอนทเี ข้ารว่ มโครงการฯ เปนประจาํ เพือรบั ทราบปญหา ไม่ว่าจะเปนด้านหนีสิน หรอการประกอบอาชีพ รวมทังส่งเสรมสนับสนุนให้ครวั เรอน มีการจัดทําบัญชคี รวั เรอน เพือให้รูร้ ายรบั รายจา่ ย รูต้ ้นทุน ปองกันจุดรวั ไหล นําไปสู่การจดั ทําแผนพัฒนา ครวั เรอน ซงึ คณะกรรมการศูนย์จดั การกองทุนชุมชนจะนําข้อมูลทีได้มาวางแผนและจดั ทําแผนบรหารความเสียง นาํ มาปรบั ใชใ้ นการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชนต่อไป ศนู ยจ์ ดั การกองทนุ ชมุ ชน ชว่ ยทา่ นได้

- 105 - ประเดน็ เนนย้ํา (ตามหนังสือกรมการพัฒนาชุมชน ที มท 0407.4/ว 0150 ]งวันที 22 มกราคม 2563 เรอง ซกั ซอ้ มแนวทางการดําเนินงานศูนยจ์ ดั การกองทนุ ชุมชน) 1. กรณีพบว่ายังมีการใชช้ อื “สถาบนั การจดั การเงนทุนชุมชน” ให้ดําเนินการเปลียนแปลง ชอื เปน “ศูนย์จดั การกองทุนชุมชน” เนืองจากพระราชบัญญัติสถาบันการเงนประชาชน พ.ศ. 2562 มาตรา 25 กําหนดว่า “ห้ามผู้ใดนอกจากสถาบันการเงนประชาชนใชช้ ือหรอคําแสดงชือในทางธุรกิจว่า “สถาบันการเงน ประชาชน” หรอคําอืนใดทีมีความหมายเช่นเดียวกัน” ในกรณีศูนย์จัดการกองทุนชุมชนใดยังคงใช้ชือ “สถาบนั การจดั การเงนทุนชุมชน” จงึ มีลักษณะเข้าข่ายความหมายเชน่ เดียวกันกับ “สถาบันการเงนประชาชน” ซงึ มี บทกําหนดโทษ ตามมาตรา 73 ผู้ใดฝาฝนหรอไม่ปฏิบัติตามมาตรา 25 ต้องระวางโทษจาํ คุกไม่เกินหกเดือน หรอปรบั ไม่เกินห้าหมืนบาท หรอทงั จาํ ทังปรบั และปรบั อีกไม่เกินวันละห้าพันบาทตลอดเวลาทยี ังฝาฝนอยู่ 2. ศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน มีหน้าทีในการแก้ไขปญหาหนีสิน โดยเชอื มโยงการบรหาร จดั การเงนทุนในชุมชนให้เปนระบบ มีการจดั ทําฐานข้อมูลทุนชุมชน ฐานข้อมูลหนีสินครวั เรอน บรหารจัดการ หนี ปรบั โครงสรา้ งหนี และส่งเสรมวนัยทางการเงนให้กับคนในชุมชน และเกิดผลสัมฤทธใิ นการแก้ไข ปญหาหนีสินครวั เรอน จนสามารถ ลด/ปลดหนีได้ในทีสุด โดยการส่งเสรมสนับสนุนให้ครวั เรอนน้อมนํา หลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปปรบั ใชใ้ นการดําเนินชวี ต และวางแผนชีวตนําไปสู่ชวี ตทีมีคุณภาพ ต่อไป ซึงถือเปนเปาหมายสูงสุดของการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชน ดังนันศูนย์จดั การกองทุน ชุมชนจงึ ทาํ หน้าทีเปนหน่วยงานบรหารจดั การหนีเท่านัน หากศูนย์จดั การกองทุนชุมชนขยายบทบาทไปสู่ การสนับสนุนสภาพคล่องแก่กลุ่ม องค์กร กองทุนการเงนทีเปนสมาชกิ หรอขยายขอบเขตไปสู่การรบั ฝาก เงนหรอให้สินเชอื แก่สมาชกิ โดยตรง (ยังดําเนินงานในรปู แบบสถาบนั การจดั การเงนทนุ ชุมชน) อาจเข้าข่าย เปนสถาบันการเงนตามพระราชบัญญตั ิสถาบนั การเงนประชาชน พ.ศ. 2562 มาตรา 26 ดังนัน หากพบว่า ยังมีศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชนใดยงั มีการทาํ ธรุ กรรมทางการเงนแก่คนในชุมชนอยู่ให้เจา้ หน้าทพี ัฒนาชุมชน ผู้ขับเคลือนงานทกุ ระดับดําเนินการ ดังนี 2.1 ลงพืนทีชแี จงสรา้ งความรู้ ความเข้าใจในการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชน แก่คณะกรรมการศูนย์จัดการกองทุนชุมชน เพือปรบั เปลียนรูปแบบการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทุนชุมชน ให้เปนไปตามกรอบแนวทางทกี รมการพัฒนาชุมชนกําหนด 2.2 แยกบทบาทภารกิจของศูนย์จัดการกองทุนชุมชน กับการดําเนินธุรกรรมทางการเงน ในรปู แบบ “สถาบนั การเงน” ออกจากกันให้ชดั เจน และเชญิ ชวนให้สถาบนั การเงนดังกล่าวเปนสมาชกิ ของ ศูนยจ์ ดั การกองทนุ ชุมชนต่อไป 2.3 ตามข้อ 2.1 - 2.2 หากศูนย์จัดการกองทุนชุมชนดังกล่าวยังคงยืนยันทีจะไม่ ปรบั เปลียนการดําเนินงานให้เปนไปตามแนวทางทกี รมการพัฒนาชุมชนกําหนด ให้ดําเนินการ ดังนี 1) ส่งเสรมให้ไปยืนคําขอจดทะเบียนเปนสถาบันการเงนประชาชน ตามพระราชบัญญัติ สถาบันการเงนประชาชน พ.ศ. 2562 2) หากศูนย์จดั การกองทุนชุมชนตามข้อ 2.3 ไม่ประสงค์ไปยืนจดทะเบียนจดทะเบียน เปนสถาบนั การเงนประชาชน ตามข้อ 1) ให้ดําเนินการ ดังนี

- 106 -   อาํ เภอแจง้ ให้ศูนยจ์ ดั การกองทุนชุมชนดังกล่าว ดําเนินการจดั ประชุมผู้เกียวข้อง ซงึ ประกอบด้วย คณะกรรมการศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน ผู้นาํ ชุมชน สมาชกิ ของกลุ่ม/กองทุนทีเปน สมาชิกของศูนย์จัดการกองทุนชุมชน ไม่น้อยกว่ารอ้ ยละ 75 ขอสมาชิกทังหมด เพือประชุมและรบั ทราบให้ ยกเลิกการดําเนินงานศูนยจ์ ดั การกองทุนชุมชน โดยมีผู้แทนจากอําเภอรว่ มสังเกตการณ์   อาํ เภอจดั ทาํ รายงานการประชุมทแี สดงรายละเอียด ดังนี - รายชอื ผู้เข้ารว่ มประชุม - ระบุเหตุผลของการยกเลกิ การดําเนินงานศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชน - มติทปี ระชุมทรี ะบุให้ยกเลิก - ภาพถ่ายการประชุม   อําเภอดําเนินการจดั ตังศูนย์จัดการกองทุนชุมชนใหม่ทดแทนศูนย์จัดการกองทุนชุมชนทีได้ทํา การยกเลิกการดําเนินงาน โดยมีเงอนไข ดังนี - เปนหมู่บา้ นทมี ีกลุ่มออมทรพั ยเ์ พือการผลิตทเี ข้มแข็ง ทไี ด้รบั การประเมินศักยภาพตามหลักธรรมาภิบาล อยู่ในระดับ 2 หรอระดับ 3 สามารถเปนแกนหลักในการบรหารจดั การหนีของคนในชุมชนได้ - คณะกรรมการกลุ่ม องค์กรในชุมชนมีความเข้มแข็ง น่าเชอื ถือและประชาชนในหมู่บา้ นให้การยอมรบั - มีกลุ่ม องค์กร กองทนุ การเงนอยู่ในหมู่บ้าน/ชุมชน ไม่น้อยกวา่ 3 กลุ่ม - มีความพรอ้ มของสถานที ซงึ อาจใชส้ ถานทีรว่ มกับกลุ่ม องค์กร กองทุนการเงนอืน ๆ หรอเปน เอกเทศก็ได้   อําเภอรวบรวมเอกสารทีเกียวข้องกับการยกเลิกการดําเนินงานศูนย์จัดการกองทุนชุมชน ได้แก่ สําเนารายงานการประชุมพรอ้ มภาพถ่าย และเอกสารทีเกียวข้องกับการจดั ตังศูนย์จดั การกองทุนชุมชนใหม่ ส่งให้จงั หวัด เพือรวบรวมส่งให้กรมฯ ต่อไป   เมือกรมฯ ได้รบั เอกสารแจง้ ยกเลิกการดําเนินงานศูนย์จดั การกองทนุ ชุมชนและจดั ตังศูนย์จดั การ กองทุนชุมชนใหม่ จักได้รายงานให้อธบิ ดีกรมการพัฒนาชุมชนทราบ พรอ้ มดําเนินการปรบั ปรุงฐานข้อมูล ศูนยจ์ ดั การกองทนุ ชุมชนให้เปนปจจุบัน

ทีมาและความสําคญั เมือปพุทธศักราช 2546 สมเด็จพระนางเจา้ สิรกิติ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหลวง ได้เสด็จแปรพระราชฐานไปเยียมพสกนิกรในพืนทภี าคตะวันออกเฉียงเหนือ พระองค์ได้เสด็จเยียมราษฎรของ หมู่บ้านทีเคยมีปญหายาเสพติดและสามารถแก้ไขปญหาได้ด้วยพลังของประชาชน ทีอําเภอวังสามหมอ จังหวัดอุดรธานี ตามกระบวนการชุมชนเข้มแข็ง ด้วยการใช้แนวทางสันติวธี ให้ผู้เคยค้าเคยเสพในระดับ หมู่บ้านปรบั เปลียนพฤติกรรมจากผู้ทีเปน “ภาระ” ให้กลับมาเปน “พลัง” ในการแก้ไขปญหายาเสพติดให้กับ หมู่บา้ นของตนเอง โดยทภี าครฐั เปนผู้ให้การสนับสนุน ทรงพอพระราชหฤทัยในการแก้ไขปญหาด้วยวธนี ีอย่างมาก โดยในการเสด็จฯ ครงั นันพระองค์ได้ประทบั แรม ณ พระตําหนักภูพานราชนิเวศน์ และในวันที 25 พฤศจกิ ายน 2546 ได้เสด็จลงเยียมราษฎรทีเปนมวลชนกลุ่มต่าง ๆ ทีไปเข้าเฝาฯ ณ หอประชุมโครงการชลประทานสกลนคร (ห้วยเดียก) อ.ภูพาน จ.สกลนคร พล.ต.อ.ชดิ ชยั วรรณสถิตย์ เลขาธกิ าร ป.ป.ส. (ในขณะนัน) จงึ ได้ขอพระราชทานพระราช วโรกาสนําตัวแทนกลุ่มราษฎรอาสาปองกันภัยยาเสพติด (รสปส.) เข้าเฝาฯ ด้วย มีการแสดงละครหน้าพระที นังเพือสือให้ทอดพระเนตรถึงการแก้ไขปญหายาเสพติดด้วยพลังของชุมชน และการให้อภัยผู้ค้าผู้เสพระดับ หมู่บ้านตามแนวทางสันติ แล้วมีการปฏิญาณตนขอเลิกยุ่งเกียวกับยาเสพติดและขอเปนกําลังในการแก้ไข ปญหายาเสพติดของชาติตลอดไป ในวันนันพระองค์ท่านได้พระราชทานพระราชทรพั ย์ส่วนพระองค์ให้กับเลขาธกิ าร ป.ป.ส.จาํ นวนหนึง เพือนําไปใช้ในการแก้ไขปญหายาเสพติ ดให้กั บประชาชนต่อไป ตั งแต่ทีสมเด็จพระนางเจ้าสิ รกิ ติ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหลวงได้พระราชทานพระราชทรพั ย์ส่วนพระองค์ผ่านเลขาธกิ าร ป.ป.ส. เพือให้เปนประโยชน์ของหมู่บ้านและชุมชนต่าง ๆ ในการปองกันและแก้ไขปญหายาเสพติดนัน หน่วยงานต่าง ๆ ทเี กียวข้อง รวมทงั ราษฎรอาสาสมัครทงั หลาย จงึ มีความเห็นรว่ มกันว่า พระราชทรพั ย์ทีได้รบั พระราชทานนันถือเปนมงคลสูงสุด เปนเสมือนพระราชปณิธานของพระองค์ ทีทรงจะให้มีการปองกันและ แก้ไขปญหายาเสพติดในหมู่บ้านและชุมชน หากได้นําพระราชทรพั ย์พระราชทานนีไปไว้ทีหมู่บ้านและชุมชน ก็จะเปนขวัญกําลังใจสูงสุดของปวงราษฎรทังหลายทีจะดําเนินการให้พระราชปณิธานของพระองค์บรรลุผล ซงึ ย่อมหมายถึงความสงบสุข รม่ เย็น ปราศจากปญหายาเสพติด จึงได้เรยกพระราชทรพั ย์พระราชทานนีว่า “กองทนุ แม่ของแผ่นดิน” และเรยกชอื หมู่บา้ น/ชุมชนทไี ด้รบั กองทนุ แม่ของแผ่นดินวา่ “หมู่บา้ นกองทนุ แม่ของ แผ่นดิน” โดยมีการพระราชทานกองทุนแม่ของแผ่นดินครงั แรก เมือวันที 31 สิงหาคม 2547 ณ ศูนย์ปฏิบตั ิ ธรรมสวนเวฬวุ นั อําเภอเมือง จงั หวดั ขอนแก่น โดยทลู กระหม่อมหญิงอุบลรตั นราชกัญญา สิรวัฒนาพรรณวดี ได้เสด็จแทนพระองค์สมเด็จพระนางเจา้ สิรกิติ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหลวง มาเปนประธาน ในพิธพี ระราชทานกองทุนแม่ของแผ่นดินให้กับผู้แทนหมู่บ้าน/ชุมชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือเปนจาํ นวน 672 หมู่บา้ น/ชุมชน

- 108 - กรมการพัฒนาชุมชน ได้รบั มอบหมายภารกิจจากกระทรวงมหาดไทย ให้รบั ผิดชอบดําเนินงาน เสรมสรา้ งความเข้มแข็งกองทุนแม่ของแผ่นดิน เมือเดือนธนั วาคม 2554 ซงึ เปนยุทธศาสตรพ์ ระราชทานของ สมเด็จพระนางเจา้ สิรกิติ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหลวง ทรงห่วงใยต่อวกฤติ มหันตภัยจาก ปญหายาเสพติด โดยมีเปาหมายในการขจดั ปญหายาเสพติดให้ได้ผลอยา่ งยงั ยนื ด้วยพลังสามัคคีของชาวบา้ น ให้พึงพาตนเองบนพืนฐานของทุนทางสังคมทีมีอยู่ และต่อยอดไปสู่การแก้ไขปญหาทียังยืนด้วยปรชั ญาของ เศรษฐกิจแบบพอเพียง มีเจตนารมณ์สูงสุดเพือมุ่งหวังให้เปนศูนย์รวมของคนในชุมชนในการรว่ มกัน ประกอบกรรมดี เปนการน้อมนํายุทธศาสตรพ์ ระราชทานของสมเด็จพระนางเจ้าสิรกิติ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหลวง ในงานพัฒนาทังมวล มุ่งเน้นให้พสกนิกรมีอาชพี สรา้ งรายได้ ส่งเสรมเศรษฐกิจ พอเพียง ฟนฟูวัฒนธรรม สืบทอดภูมิปญญาท้องถินและปกปองรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาติ โดยการพึงพา ความเข้มแข็งของตนเอง รว่ มกันขจัดปญหายาเสพติดบนพืนฐานของการให้อภัยทางสังคม ให้ความรูร้ กั สามัคคี สรา้ งความสมานฉันท์ของคนในชุมชน รว่ มกันเอาชนะปญหาอุปสรรคต่าง ๆ ด้วยแนวทางสันติ การสรา้ งพลังแห่งความดีงามเหล่านี หากปรากฏมากขึนจะทาํ ให้สังคมและชุมชนนัน ๆ เปนสังคมแห่งคณุ ธรรม อย่างแท้จรง จนกล่าวได้ว่า กองทุนแม่ของแผ่นดิน คือ กองทุนทีรวมจิตใจของผู้คน เพือช่วยเหลือผู้คน ทีทุกขย์ ากนับเปนทุนเรมต้นแห่งความดีงาม คําสําคัญที ควรรู ้ กองทุนแม่ของแผน่ ดิน หมายถึง กองทุนทีรวมจติ ใจของผู้คน เพือชว่ ยเหลือผู้คนทีทุกข์ยาก นับเปน ทุนเรมต้นแห่งความดีงามของสมเด็จพระนางเจ้าสิรกิติ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหลวง ได้ทรงพระราชทานทรพั ย์ส่วนพระองค์ โดยมีพระประสงค์ทีจะให้นําไปใชป้ ระโยชน์ในการปองกันและแก้ไข ปญหายาเสพติดในหมู่บา้ น/ชุมชน ได้พระราชทานนามจดั ตังเปน “กองทนุ แม่ของแผ่นดิน” คณะกรรมการกองทุนแม่ของแผ่นดิน หมายถึง คณะกรรมการทีได้รบั การคัดเลือกจากสมาชกิ ของ กองทุนแม่ของแผ่นดิน เพือทาํ หน้าทบี รหารจดั การกองทนุ ตามแนวทางทกี รมฯ กําหนด คณะกรรมการเครอข่ายกองทุนแม่ของแผ่นดิน หมายถึง คณะกรรมการทีได้รบั การคัดเลือกจาก ตัวแทนคณะกรรมการกองทุนแม่ของแผ่นดิน เพือการเสรมสรา้ งพลังชุมชนในการทํางานปองกันและแก้ไข ปญหายาเสพติด การตรวจสุขภาพกองทุนแม่ของแผ่นดิน หมายถึง การประเมินสถานะกองทุนแม่ของแผ่นดิน ด้าน การบรหารจัดการ การบรหารเงนกองทุน การดําเนินงานด้านยาเสพติด และการเสรมสรา้ งความเข้มแข็ง กองทุนแม่ของแผ่นดิน เพือจดั ลําดับความเข้มแข็ง และใชผ้ ลการประเมินดังกล่าวเปนเครองมือในการพัฒนา กองทุนแม่ของแผ่นดิน หม่บู ้านต้นกล้ากองทนุ แม่ของแผ่นดิน หมายถึง หมู่บา้ นทไี ด้รบั การพิจารณาคัดเลอื กจากผู้นาํ ในพืนที ซงึ เปนหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง/หมู่บ้านทีมีศักยภาพ หรอมีความพรอ้ มในการดําเนินงานกองทุนแม่ของ แผ่นดินโดยผ่านการประเมินจากคณะกรรมการหมู่บ้านตามเกณฑ์ทกี ําหนด ของ ป.ป.ส.

- 109 - ทุนศรทั ธา หมายถึง ทุนตังต้นของกองทุนแก้ไขปญหายาเสพติด โดยทุนนีจะแสดงถึงศรทั ธาของ สมาชกิ ว่าหากต้องการปองกันปญหาการแพรร่ ะบาดของยาเสพติดให้ได้อย่างต่อเนืองแล้วจาํ เปนทีพวกเรา จะต้องมีศรทั ธาอยา่ งต่อเนืองด้วย ทุนศักดิสิทธิ หมายถึง เงนทีได้รบั พระราชทานจากสมเด็จพระนางเจ้าสิรกิติ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหลวง พระราชทานให้กับหมู่บ้านทีมีความพรอ้ มและผ่านเกณฑ์ตัวชวี ดั เพือเปนหมู่บา้ น กองทนุ แม่ของแผ่นดิน ทุนปญญา หมายถึง การนําเงนทุนศรัทธาและทุนศักดิสิทธิมารวมกั น คณะกรรมการต้ องมี การพิจารณาเพือนําเงนทุนดังกล่าวไปใชจ้ า่ ยเพือดําเนินกิจกรรมทีต้องใชง้ บประมาณ เพือให้เกิดประโยชน์ต่อ สมาชกิ ฉะนันจาํ เปนต้องมีการขยายกองทนุ ด้วยปญญาของคณะกรรมการและสมาชกิ แต่ละกองทุน เปาหมาย : เพือสรา้ งภูมิค้มุ กันและปองกันยาเสพติดให้ประชาชน โดยใชก้ ลไกของกองทนุ แม่ของแผ่นดิน องคป์ ระกอบของกองทุนแม่ของแผ่นดิน ได้แก่ ส่วนที 1 เงนขวัญถงุ พระราชทาน แห่งละ 8,000 บาท (เปนเงนขวญั ถงุ ในหมู่บ้าน/ชุมชน โดยไม่ใชจ้ า่ ยให้หมดไป) ส่วนที 2 ทนุ ศรทั ธา เปนเงนทีราษฎรรว่ มกันบรจาค อย่างต่อเนืองด้วยพลังความศรทั ธา สมทบเข้ากองทุนแม่ฯ ส่วนที 3 ทุนปญญา เปนเงนทีราษฎร ในหมู่บ้าน และชุมชนคิดค้นขึนด้วยภูมิปญญาของตนเองในการระดมทุนเพือขยายกองทุน ให้กองทุนมีการงอกเงยขึน จนสามารถนาํ ไปใชจ้ า่ ยเพือการปองกันและแก้ไขปญหายาเสพติดของหมู่บ้านได้อยา่ งเพียงพอต่อไป ลักษณะทีแตกต่างจากกองทุนอืน ๆ กองทนุ แม่ของแผ่นดิน มีลักษณะแตกต่างจากกองทุนอืน ๆ ทมี ีอยูใ่ นหมู่บา้ น/ชุมชน 4 ประการ ดังนี ประการที 1 เปนกองทุนทีมีจุดเรมต้นจากสมเด็จพระนางเจา้ สิรกิติ พระบรมราชนิ ีนาถพระบรมราชชนนี พันปหลวง จงึ เปนเสมือนกองทนุ พระราชทาน ประการที 2 เปนกองทุนทีกระจายอยูต่ ามหมู่บา้ นชุมชนเท่านัน ไม่มีกองทุนรวมในส่วนกลาง ประการที 3 เปนกองทุนทีมีขึนเพือประโยชน์สาธารณะในการแก้ไขปญหายาเสพติด รวมถึงปญหา อืน ๆ ในหมู่บา้ น ชุมชน เพือเปนกองทุนชว่ ยเหลือซงึ กันและกัน โดยไม่มีการให้กู้ยืมและไม่มีดอกเบยี ประการที 4 เปนกองทุนทีคนในหมู่บ้าน ชุมชน โดยชาวบ้านรว่ มกันระดมทุน โดยไม่ได้เกิดจาก ภายนอกเพียงชอ่ งทางเดียว ซงึ เปนการทาํ ให้ชุมชนรจู้ กั พึงพาตนเอง เห็นพลังของตนเอง วัตถุประสงคข์ องกองทนุ แม่ของแผน่ ดิน 1. เพือขยายพลังแห่งความดีของคนในหมู่บ้าน ชุมชน ให้กวา้ งขวางขึน 2. เพือเสรมสรา้ งกระบวนการในหมู่บา้ น ชุมชนด้านความคิด ความรู้ การแลกเปลียนการรวมกลุ่มและ ความตืนตัว เพือรว่ มกันแก้ไขปญหาของหมู่บ้าน ชุมชน โดยเฉพาะอย่างยิงปญหายาเสพติดเพือให้หมู่บ้าน ชุมชน ใชก้ ระบวนการดังกล่าวให้บรรลุถึงความเข้มแข็งได้อยา่ งแทจ้ รง 3. เพือสนับสนุนค่าใช้จ่ายทีเปนประโยชน์แก่สาธารณะ สนับสนุนให้คนทําดี และเสียสละ เพือหมู่บา้ น/ชุมชน 4. เพือสนับสนุนกิจกรรมการพฒั นาเศรษฐกิจแบบพอเพียง เพือการพึงพาตนเอง และพึงพาซงึ กัน และกันอย่างยังยนื เปนผลทาํ ให้ปญหาพืนฐานของหมู่บา้ น ชุมชน ลดลง 5. เพือสนับสนุนกิจกรรมการแก้ไขปญหายาเสพติดในหมู่บา้ น ชุมชน อย่างยังยืน และพัฒนาเปน ศูนยเ์ รยนรูห้ มู่บา้ น/ชุมชน เพือก่อให้เกิดกระบวนการเรยนรขู้ องชุมชนทงั ภายในและระหว่างหมู่บ้าน/ชุมชน

- 110 - พัฒนากรกับการส่งเสรมและพัฒนาหมู่บ้านกองทุนแม่ของแผน่ ดิน การพัฒนาหมู่บ้านกองทนุ แม่ของแผ่นดิน แบง่ เปน 3 กระบวนงาน ดังนี 1.การเสรมสรา้ งความเข้มแข็งหมู่บ้านกองทุนแม่ของแผ่นดิน กิจกรรมสําคัญ คือ การตรวจสุขภาพ กองทุนแม่ของแผ่นดิน 2.พัฒนาหมู่บ้านต้นกล้ากองทุนแม่ของแผ่นดิน กิจกรรมสําคัญ คือ การจดั ตังหมู่บ้านต้นกล้ากองทนุ แม่ของแผ่นดิน การสนับสนุนกิจกรรมหมู่บา้ นต้นกล้ากองทนุ แม่ของแผ่นดิน 3.การติดตามประเมินผล โดยการสรุปผลการดําเนินกิจกรรมตามแนวทางทกี รมฯ กําหนด กระบวนงานที 1 การตรวจสุขภาพกองทุนแม่ของแผน่ ดิน วธกี าร พัฒนากรประสานชุดปฏิบัติการตรวจสุขภาพกองทุนแม่ของแผ่นดิน ซึงประกอบด้วย ผู้แทน ศป.ปส.อ. เปนหัวหน้าชุดปฏิบัติการ ผู้แทนวทยากรกระบวนการ ผู้แทนเครอข่ายกองทุนแม่ของแผ่นดินระดับ อําเภอ เปนทีมปฏิบัติการ เจา้ หน้าทีพัฒนาชุมชนเปนเลขานุการชุดปฏิบัติการ ดําเนินการดังนี (แบบตรวจ สุขภาพตามภาคผนวก 1) 1. การเลือกกลุ่มบุคคลในการให้ข้อมูลการดําเนินงานกองทุนแม่ของแผ่นดิน ในแต่ละกองทุนให้ ครอบคลุมผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหรอผู้มีบทบาทในการดําเนินงานของกองทุนแม่ของแผ่นดินในหมู่บ้านนัน ๆ เชน่ ประธาน เลขานุการ เหรญั ญิก กรรมการฝายต่าง ๆ สมาชิกกองทุน ผู้เคยได้รบั การช่วยเหลือจากกองทุน รวมถึงผู้ทียังไม่ได้เปนสมาชิกกองทุนทีอาศัยอยู่ในหมู่บ้าน เพือรว่ มกันให้ข้อมูลตามประเด็นคําถามใน แบบตรวจสุขภาพทจี ดั ทาํ ไว้ โดยควรนัดหมายกลุ่มเปาหมาย พรอ้ มสถานทนี ัดหมายเอาไว้ล่วงหน้า 2. พัฒนากรรว่ มชุดปฏิบัติการตรวจสุขภาพกองทุนแม่ของแผ่นดิน ชีแจงความเปนมา แนวคิดของ การดําเนินงานกองทนุ แม่ของแผ่นดิน และวัตถุประสงค์ของการตรวจสุขภาพกองทุนแม่ของแผ่นดิน 3. การดําเนินการเก็บรวบรวมข้อมูล ใชว้ ธกี ารสัมภาษณ์กลุ่ม ตามประเด็นคาํ ถามในแบบตรวจสุขภาพ ทสี รา้ งเอาไวท้ ลี ะข้อ และตรวจเอกสารทเี กียวข้องรว่ มด้วย 4. พัฒนากรรว่ มกับชุดปฏิบัติการตรวจสุขภาพกองทนุ แม่ของแผ่นดิน ตรวจสอบ ความรูค้ วามเข้าใจตามประเด็นคําถามจากผู้ให้ข้อมูล หลังการสัมภาษณ์กลุ่ม รายข้อเพือยนื ยนั ความรคู้ วามเข้าใจและผลการประเมินสุขภาพของกองทนุ อีกครงั 5. พัฒนากรรวบรวมแบบตรวจสุขภาพกองทุนแม่ของแผ่นดิน นาํ ไปบนั ทึกผล การตรวจสุขภาพกองทนุ แม่ของแผ่นดินโปรแกรมการตรวจสุขภาพผ่านเว็บไซต์ กรมการพัฒนาชุมชน

- 111 - กระบวนงานที 2 พัฒนาหมู่บ้านต้นกล้ากองทุนแม่ของแผน่ ดิน วธกี าร 1. พัฒนากรคัดเลือกพืนทีเปาหมาย จากหมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียงต้นแบบเปนลําดับแรก หรอ หมู่บ้านทีมีความพรอ้ มเปนลาํ ดับถัดไปและต้องมีคุณสมบตั ิตามเกณฑ์ประเมินต้นกล้ากองทุนแม่ของแผ่นดิน 12 ข้อ ของสํานักงาน ป.ป.ส. 12 ข้อ (แบบประเมินตามภาคผนวก 2) ดังนี 1) ผู้นาํ หมู่บา้ น/ชุมชนมีความเข้มแข็ง มีกิจกรรมทไี ด้ดําเนินการอย่างเปนรูปธรรม 2) สมาชกิ ในหมู่บา้ น/ชุมชนให้ความรว่ มมือในการเข้ารว่ มกิจกรรมทจี ดั ขึนในหมู่บา้ น/ชุมชน 3) ประชุมหารอในหมู่บา้ น/ชุมชนในเรองยาเสพติดอยา่ งสมาเสมอ 4) มีกิจกรรมในหมู่บา้ น/ชุมชน ดําเนินการโดยยดึ หลักการพึงพาตนเอง 5) มีมาตรการทางสังคมในเรองยาเสพติด ประกาศเปนสาธารณะและบงั คับใชอ้ ยา่ งจรงจงั 6) มีกลไกการเฝาระวงั ปญหายาเสพติดในหมู่บา้ น/ชุมชนอย่างเปนระบบและมกี ารมอบหมายภารกิจ ทชี ดั เจน โดยมีการบนั ทกึ ผลการเฝาระวังเปนลายลักษณ์อักษร 7) มีการค้นหาปญหายาเสพติดโดยชุมชนเองอยู่เสมอ ยอมรบั ผล/ไม่ปดบัง 8) มีกิจกรรมปองกันและแก้ไขปญหายาเสพติดทีสอดคล้องกับสภาพปญหาในพืนที 9) มีประชามติของคนในหมู่บา้ น/ชุมชน เห็นชอบต่อการเข้ารว่ มเปนหมู่บา้ นกองทุนแม่ของแผ่นดิน 10) มีการจดั ตังกองทนุ ยาเสพติดรองรบั กองทนุ แม่ของแผ่นดิน 11) มีการบูรณาการอย่างเข้มแข็งของกลุ่ม/องค์กรชุมชนต่าง ๆ 12) มีกิจกรรมการแสดงออกถึงความจงรกั ภักดีอยา่ งสมาเสมอ 2. พัฒนากรนําผลการประเมินหมู่บ้านต้นกล้ากองทนุ แม่ของแผ่นดิน 12 ข้อ ตามแบบของสํานักงาน ป.ป.ส. บนั ทึกข้อมูลในเวบ็ ไซต์กองทุนแม่ของแผ่นดิน (http://www.kongtunmae-oncb.go.th) ตามระยะเวลาทกี ําหนด 3. เตรยมความพร้อมหมู่บ้านกองทุนแม่ของแผ่นดิน เพือรองรบั การพระราชทานเงนกองทุน ด้วยกระบวนการ ๑๐ ขันตอนกองทุนแม่ของแผ่นดิน ซงึ พัฒนากรเข้าไปขับเคลือนกิจกรรมตามกระบวนการ โดยการจดั ประชุมเชงิ ปฏิบตั ิการฯ ดังนี ๑) ทาํ ความเข้าใจโครงการแก่ทกุ ครวั เรอน ๒) รบั สมัครคณะกรรมการกองทนุ แม่ของแผ่นดิน ๓) รบั สมัครครวั เรอนสมาชกิ เข้ารว่ มโครงการ ๔) จดั ตังกฎชุมชนเข้มแข็ง ๕) ให้ความรคู้ วามเข้าใจเรองยาเสพติด ๖) จดั ตังกองทนุ แม่ของแผ่นดิน ๗) ประชาคมคัดแยกด้วยสันติวธี ๘) จดั กิจกรรมรว่ มกันของสมาชกิ อย่างต่อเนือง ๙) รบั รองครวั เรอนปลอดภัย และ ๑๐) รกั ษาสถานีชุมชนเข้มแข็ง 4. สนับสนุนกิจกรรมหมู่บา้ นต้นกล้ากองทุนแม่ของแผ่นดิน 1) พัฒนากรจัดประชุมเชิงปฏิบัติการคณะกรรมการหมู่บ้านต้นกล้ากองทุนแม่ของแผ่นดิน (กรมสนับสนุนงบประมาณในการจัดประชุม) และนํากิจกรรมทีประชุมคัดเลือกมาเขียนโครงการเพือขอรบั การสนับสนุนงบประมาณ จาํ นวน 5,000 บาท จากจงั หวดั 2) พัฒนากรรว่ มกับคณะกรรมการหมู่บ้านต้นกล้ากองทุนแม่ของแผ่นดิน ดําเนินงานตามโครงการ โดยจดั ซอื วสั ดุอุปกรณ์ตามแนวทางทกี าํ หนด

- 112 - กระบวนงานที 3 การติดตามประเมนิ ผล วธกี าร 1. พัฒนากรรว่ มกับคณะกรรมการกองทุนแม่ของแผ่นดิน สรุปผลการตรวจสุขภาพกองทุนแม่ของ แผ่นดิน และนาํ ไปพัฒนาตัวชวี ดั ทีตกเกณฑ์ 2. พัฒนากรรว่ มกับคณะกรรมการหมู่บ้านต้นกล้ากองทุนแม่ของแผ่นดิน สรุปผลการขับเคลือน หมู่บา้ นต้นกล้าฯ ตามเกณฑ์ทกี าํ หนด 3. พัฒนากรให้คําแนะนํา ให้คําปรกษาแก่คณะกรรมการหมู่บ้านกองทุนแม่ของแผ่นดินอย่าง สมาเสมอ 4. รว่ มการจดั กิจกรรมของหมู่บา้ นกองทนุ แม่ของแผ่นดินทกุ ครงั ทมี ีการจดั กิจกรรม 5. รายงานผลการจดั กิจกรรมให้จงั หวดั ทราบ หลักเกณฑ์ในการใชจ้ า่ ยเงนกองทนุ แม่ของแผ่นดิน 1. กิจกรรมเฝาระวงั ยาเสพติดในหมู่บ้าน/ชุมชน 2. กิ จกรรมปองกั นกลุ่มเสียง กลุ่มเสพ และกลุ่มทีเคยค้ายาเสพติ ดในชุ มชน มิ ให้ กลับไป มีพฤติกรรมเชน่ เดิมอีก 3. กิจกรรมสรา้ งความดี ในหมู่บา้ น/ชุมชน เพือให้เปนแบบอย่าง 4. กิจกรรมเสรมสรา้ งความคิด ความรู้ การรวมกลุ่ม การแลกเปลียนเรยนรู้ 5. กิจกรรมสนับสนนุ การพัฒนาเศรษฐกิจแบบพอเพียง ในหมู่บา้ น/ชุมชน 6. กิจกรรมสงเคราะห์ผู้เดือดรอ้ น หรอผู้ทกุ ข์ยากในหมู่บ้าน/ชุมชน 7. กิจกรรมในการจดั หาธงสัญลักษณ์ครวั เรอนปลอดภัยจากยาเสพติด ข้อห้าม กองทุนแม่ของแผ่นดินเปนเจตนารมณ์ของสมเด็จพระนางเจา้ สิรกิติ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนี พันปหลวง ดังนัน จึงไม่สมควรทีจะนํากองทุนนีให้กู้ยืม คิดดอกผลจากการกู้ยืมเช่นเดียวกับกองทุนอืน ๆ เว้นแต่การสนับสนุนชว่ ยเหลือสงเคราะห์ และผู้ทีได้รบั การสงเคราะห์ จะส่งคืนพรอ้ มอาจสมทบเงนจาํ นวน หนึงเข้ากองทนุ แม่ของแผ่นดิน ด้วยความสมัครใจ ข้อเนน้ ยา 1. การมอบเงนชว่ ยเหลือให้กับสมาชกิ กองทุนแม่ของแผ่นดิน จะต้องทาํ พิธมี อบต่อหน้าพระบรมฉายาลักษณ์ เพือให้ผู้ได้รบั การชว่ ยเหลือสํานึกในพระมหากรุณาธคิ ุณของพระองค์ทา่ น ทีให้การชว่ ยเหลอื ในฐานะเปน สมาชกิ กองทนุ แม่ของแผ่นดิน 2. จะต้องมีการนําเงนกองทุนแม่ของแผ่นดิน ใชจ้ า่ ยให้เกิดประโยชน์ต่อสมาชกิ อย่างต่อเนือง เครองมือในการส่งเสร มและพัฒนาหมู่บ้านกองทุนแม่ของแผ่นดิน 1. คู่มือในการทํางาน โดยสามารถค้นหาได้จากเว็บไวต์สํานักพัฒนาทุนและองค์กรการเงนชุมชน คลังข้อมูล ดิจทิ ลั การพัฒนาทนุ ชุมชนตามแนวพระราชดําร “หัวข้อกองทุนแม่ของแผ่นดิน” 2. แบบประเมินหมู่บา้ นต้นกล้ากองทุนแม่ของแผ่นดิน 12 ข้อ 3. แบบตรวจสุขภาพกองทุนแม่ของแผ่นดิน 4 ด้าน 19 ตัวชวี ัด

- 113 -

- 114 -

- 115 -

- 116 -

- 117 -

- 118 -

- 119 - แนวทางปฏิบัติสาํ หรบั พฒั นากรในการส่งเสร มสนับสนุนหมบู่ ้านกองทุนแมข่ องแผน่ ดิน 1. จดั ทาํ แผนการติดตามสนับสนุนการดําเนินในระดับหมู่บา้ น 2. จดั ทาํ ฐานข้อมูลกองทุนแม่ของแผ่นดินให้เปนปจจุบัน 3. รว่ มการจดั กิจกรรมของกองทุนแม่ของแผ่นดินทุกครงั 4. รายงานการดําเนินกิจกรรมกองทุนแม่ของแผ่นดินให้อําเภอ จงั หวัด และกรมทราบอย่าง ต่อเนือง

ขยายผลตามแนวพระราชดําร ทีมาและความสําคัญ กรมการพัฒนาชุมชนได้รว่ มดําเนินงานโครงการพระราชดําร ในป พ.ศ. ๒๕๐๙ เมือพระบาทสมเด็จ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานให้กรมการพัฒนาชุมชนกับ จงั หวัดประจวบคีรขันธร์ บั ผิดชอบกิจกรรมศูนย์ฝกอบรมทอผ้าบ้านเขาเต่า จงั หวัดประจวบคีรขันธ์ ทีทรงสรา้ งขึน ตังแต่ป พ.ศ. ๒๕๐๗ เพือเปนสถานทีฝกอาชพี แก่ราษฎรให้มีรายได้เพิมขึน โดยกรมฯ ได้แต่งตังเจา้ หน้าที พัฒนาชุมชน (พัฒนากร) ชาย ๑ คน หญิง ๑ คน ไปประจาํ ปฏิบัติงานในพืนที เขตพัฒนาพิเศษ บ้านเขาเต่า ตําบลหนองแก อําเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรขันธ์ ซึงกระทรวงมหาดไทยประกาศจดั ตังขึนเมือวันที ๒๓ สิงหาคม ๒๕๑๑ การรว่ มดําเนินงานโครงการอันเนืองมาจากพระราชดํารของกรมการพัฒนาชุมชน ทีผ่านมากรมฯ ไม่ได้จดั สรรงบประมาณสนับสนนุ กิจกรรมพฒั นาในพืนทีของโครงการอันเนืองมาจากพระราชดํารต่าง ๆ แต่ได้ มอบหมายให้สํานักงานพัฒนาชุมชนจงั หวัดและสํานักงานพัฒนาชุมชนอําเภอเข้าไปรว่ มดําเนินการโครงการ อันเนืองมาจากพระราชดํารทอี ยู่ในพืนทีตามทคี ณะกรรมการในระดับจงั หวัดมอบหมาย โดยใชง้ บประมาณของ สํานักงานคณะกรรมการพิเศษเพือประสานงานโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร (สํานักงาน กปร.) เปนส่วนใหญ่ สํานักพัฒนาทุนและองค์กรการเงนชุมชน มีภารกิจหลักสําคัญในการส่งเสรมการพัฒนาทุนชุมชน เพือสรา้ งความเข้มแข็งให้กับชุมชน โดยกรมการพัฒนาชุมชนได้จดั สรรงบประมาณในการดําเนินงานพัฒนา ห มู่ บ้ า น ทุ น ชุ ม ช น ข ย า ย ผ ล ต า ม แ น ว พ ร ะ ร า ช ดํ า ร ใ ห้ สํ า นั ก ง า น พั ฒ น า ชุ ม ช น อํ า เ ภ อ ดํ า เ นิ น ก า ร ม า ตั ง แ ต่ ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๖ โดยในแต่ละปได้มีการพัฒนาหมู่บ้านทุนชุมชนขยายผลตามแนวพระราชดําร ซงึ ผลการดําเนินงาน ณ ปจจุบัน (ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๓) มีหมู่บ้านทุนชุมชนขยายผลฯ ครอบคลุมพืนที 76 จงั หวดั รวมทงั สินจาํ นวน 320 หมู่บา้ น (เปนหมู่บา้ นต้นแบบทนุ ชุมชน จาํ นวน 4 หมู่บา้ น และหมู่บ้านรอบ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซอ้ นอันเนืองมาจากพระราชดําร จาํ นวน 5 หมู่บ้าน) โดยกิจกรรมทีได้ดําเนินการ ได้แก่ การขยายผลแนวความคิดโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร การส่งเสรมการจดั สวสั ดิการชุมชนและ พัฒนากลุ่มอาชีพตามแนวพระราชดําร และการพัฒนาคุณภาพหมู่บ้านทุนชุมชนขยายผลแนวความคิด โครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร

- 121 - คําสาํ คัญทีควรรู้ การพฒั นาทุนชุมชนตามแนวพระราชดําร หมายถึง การพัฒนาทุนชุมชนให้เข้มแข็ง และใชป้ ระโยชน์ ในการพัฒนาหมู่บ้านให้เข้มแข็ง โดยน้อมนําแนวพระราชดําร และองค์ความรูจ้ ากการดําเนินงานโครงการ อันเนืองมาจากพระราชดําร และศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเนืองมาจากพระราชดําร มาดําเนินงานพัฒนาทุน ชุมชนตามแนวพระราชดําร มาพัฒนาทุนชุมชน ทัง ๕ ด้าน ได้แก่ ทุนธรรมชาติ ทุนกายภาพ ทุนการเงน ทนุ มนษุ ย์ และทนุ สังคม หมู่บ้านทุนชุมชนขยายผลตามแนวพระราชดําร หมายถึง หมู่บ้านในพืนทีโครงการพระราชดําร และ โครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร และหมู่บ้านนอกพืนที ซงึ ได้รบั งบประมาณสนับสนนุ จากกรมการพัฒนา ชุมชน ในการน้อมนําหลักองค์ความรูซ้ ึงพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานมาประยุกต์ และปรบั ใชใ้ นการแก้ไขปญหา และพัฒนาเพือให้เกิดความเข้มแข็ง อย่างยังยืน ได้แก่ หลักองค์ความรู้ 6 มิติ องค์ความรูก้ ารดําเนินงานโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร 8 ประเภท และหลักการทรงงาน เปนต้น ทุนชุมชน หมายถึง สิงต่าง ๆ ทีมีอยู่ในหมู่บ้าน/ชุมชน ซงึ มีความสําคัญต่อการดํารงชวี ตทังทีมีอยู่หรอ เกิดขึนเองในธรรมชาติและทีมนุษย์สรา้ งขึน รวมทังมีคุณค่าทางจิตใจหรอมีคุณค่าเปนเงนตรา ซึงจําแนก ประเภทของ “ทนุ ” ได้เปน 2 ส่วน คือ ทุนการเงน และทนุ ทไี ม่ใชเ่ งน ทุนการเงน หมายถึง ทรพั ยากรทีเปนเงนตราทีประชาชนใชเ้ พือบรรลุวัตถุประสงค์ในการดํารงชวี ต และโอกาสทางการเงนทีประชาชนสามารถใชเ้ ปนยุทธศาสตรใ์ นการดํารงชวี ต เชน่ เงนสด หุ้น อัญมณี กระแส หมุนเวยนของเงน การบรโภค การผลิต และทนุ ทมี าจากรายได้อืน ๆ เปนต้น ทุนทีไม่ใชเ่ งน จาํ แนกได้ 4 ประเภท ได้แก่ 1. ทุนมนุษย์ (Human Capital) หมายถึง คุณสมบัติด้านต่าง ๆ ของคนทุกเพศทุกวัยในชุมชน ทีมีคุณสมบัติในด้านสุขภาพอนามัย อายุขัย/ ด้านการศึกษาภูมิปญญา ขีดความสามารถ/ ด้านฐานะทาง เศรษฐกิจ ความยากจน รารวยของคนในครวั เรอน ความรูภ้ ูมิปญญา 2. ทนุ สังคม (Social Capital) หมายถึง ทรพั ยากรทางสังคมทีประชาชนใชเ้ พือการดํารงชพี รวมทัง ความไว้เนือเชอื ใจ การยอมรบั ซงึ กันและกัน ความเชอื ถือศรทั ธา ตลอดจนวัฒนธรรมทสี ืบทอดมายาวนาน 3. ทุนกายภาพ (Physical Capital) หมายถึง สิงทีมนุษย์สรา้ งขึนเพืออํานวยความสะดวกใน การดํารงชวี ต หรอเปนปจจยั พืนฐานในการผลิตทสี นับสนนุ การดํารงชวี ตของประชาชน เชน่ การคมนาคมขนส่ง ระบบไฟฟา ประปา ระบบพลังงาน การสือสาร โทรคมนาคม โบราณวัตถุ โบราณสถาน หรอสิงปลูกสรา้ งต่าง ๆ 4. ทุนธรรมชาติ (Natural Capital) หมายถึง ทรพั ยากรธรรมชาติสิงแวดล้อมต่าง ๆ ทีเปน ตัวกําหนดศักยภาพในการดํารงชีวตและการประกอบอาชพี ของประชาชนในชุมชน แหล่งนาธรรมชาติ เชน่ ปาไม้ ดิน นา ภูเขา ทะเล เกาะ สัตวป์ า แรธ่ าตุ พลังงาน นาพุ พืชพันธธุ์ ญั ญาหาร

- 122 - หลกั การองค์ความรู้ 6 มิติ หมายถึง การพัฒนาชุมชนตามหลักการองค์ความรู้ โดยปรบั นาหนัก แต่ละเรอง ตามสภาพภูมิสังคมและสภาพปญหาในแต่ละพืนที เน้นการพัฒนาชุมชนตามหลักการองค์ความรู้ ใน 6 มิติ ได้แก่ ดิน นา เกษตร พลังงานทดแทน ปา และสิงแวดล้อม โดยจะปรบั นาหนักของแต่ละเรองตามสภาพ ภูมิสังคมและสภาพปญหาของชุมชนในแต่ละพืนที ซงึ องค์ความรู้ 6 มิติ จะมีลักษณะทแี ตกต่างกัน เชน่ มิตินา จะเน้นการพัฒนาแหล่งนา การเก็บนาให้อยู่ในประเทศให้นานทีสุด โดยจะให้ชุมชนมีส่วนรว่ มในกระบวนการ วเคราะห์ปญหาและพฒั นามากทสี ุด และให้ชุมชนเปนเจา้ ของโครงการเพือทจี ะนาํ ไปสู่การพัฒนาทียงั ยืน การดําเนินงานโครงการอันเนืองมาจากพระราชดาํ ร องค์ความรู้ 8 ประเภท หมายถึง องค์ความรู้ การดําเนินงานโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร 8 ประเภท ตามแนวพระราชดํารพระบาทสมเด็จพระบรม- ชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ดังนี 1. การพัฒนาด้านแหล่งนา 2. การพัฒนาด้านการเกษตร ๓. การพัฒนาด้านสิงแวดล้อม 4. การพัฒนาด้านส่งเสรมอาชพี 5. การพัฒนาด้านสาธารณสุข 6. การพัฒนาด้านคมนาคม 7 .การพัฒนาสวสั ดิการสังคม 8. การพัฒนาด้านอืน ๆ หลักการทรงงาน หมายถึง หลักการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิ พลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงยึดการดําเนินงานในลักษณะทางสายกลางทีสอดคล้องกับสิงทีอยู่ รอบตัวและสามารถปฏิบัติได้จรง ทรงมีความละเอียดรอบคอบและทรงคิดค้นแนวทางพัฒนาเพือมุ่งสู่ ประโยชน์ต่อประชาชนสูงสุด โดยมี 27 หลักการทรงงาน ดังนี ๑. ซือสัตย์ สุจรต จรงใจต่อกัน ทรงมีพระราชดํารสั เรอง ความซอื สัตย์ สุจรต จรงใจต่อกันอย่างต่อเนืองตลอดมา เพราะเห็นว่า หากคนไทยทุกคนได้รว่ มมือกันช่วยชาติ พัฒนาชาติด้วยความซือสัตย์ สุจรต จรงใจต่อกันแล้ว ประเทศไทย จะเจรญก้าวหน้าอย่างมาก 2. อ่อนน้อม ถ่อมตน การอ่อนน้อมถ่อมตน เปนคุณสมบัติทีทุกคนพึงมีพึงปฏิบัติให้เปนปกติวสัยซึงทําให้สังคม มีความสมานฉันท์ ทรงปฏิบัติให้เห็นมาโดยตลอด ทรงอ่อนน้อมมากเวลาทีเสด็จฯ ไปเยียมราษฎร ทรงโน้ม พระวรกายไปหาประชาชน คุกเข่าหน้าประชาชน ถามทกุ ข์สุข ปรกษาหารอเปนชวั โมง ๆ ประชาชนนังพับเพียบ พระองค์ทา่ นก็ทรงทรดุ พระวรกายนังพับเพียบบนพืนเดียวกัน ๓. ความเพียร ความเพียรเปนคุณสมบัติทีจะทําให้งานสําเรจ็ ต้องมีความมุ่งมัน โดยเฉพาะการทํางาน เพือประโยชน์ส่วนรวม ทรงปฏิบตั ิให้เห็นโดยทรงเรอใบจากวงั ไกลกังวลข้ามอ่าวไทยขึนฝงทสี ัตหีบ ทรงใชเ้ วลา เดินทาง ๑๗ ชัวโมง บนเรอขนาดยาวเพียง ๑๓ ฟุต ลําเรอแคบ ๆ ทรงแสดงให้เห็นถึงการใช้ความเพียร ในการทาํ งานให้สําเรจ็ ๔. รู้ รกั สามคั คี “รู้ รกั สามัคคี” เปนพระราชดํารสั ทมี ีค่าและมีความหมายลึกซงึ พรอ้ มทงั สามารถปรบั ใชไ้ ด้กับ ทกุ ยุคทกุ สมัย

- 123 - ๕. ทําเรอย ๆ ทาํ แบบสังฆทาน ปญหาต่าง ๆ ของประเทศชาติเกิดขึนอย่างไม่รูจ้ บ จาํ เปนต้องทุ่มเทกําลังความสามารถ เข้าไปแก้ไข จะหยุดการทาํ งานไม่ได้ จงึ ต้องทาํ เรอย ๆ ไม่สามารถหยุดงานชว่ ยเหลือประชาชนได้ โดยพระองค์ ทรงงานมาตลอด ๗๐ ป “หลักสังฆทาน” มีความหมายคือ “ให้เพือให้” เปนการให้โดยไม่เลือก ไม่หวัง ผลตอบแทน และไม่เลือกปฏิบตั ิ ๖. มีความสุขในการทําประโยชน์ให้กับผู้อื น ความสุขเปนเรองของการทาํ ประโยชน์ให้เกิดขึน ซงึ ความสุขทแี ท้จรงคือ การทําประโยชน์ ให้ผู้อืน มิใชท่ ําให้ตนเองเพียงเท่านัน ต้องสรา้ งประโยชน์กับคนอืน เมือคนอืนมีความสุขแล้วเราก็มีความสุขด้วย โดยความสุขของผู้อืน คือความสุขส่วนรวมนันเอง เราต้องยึดประโยชน์ส่วนรวมมาก่อนประโยชน์ส่วนตน ๗. ศึกษาข้อมลู อย่างเป นระบบ ทํางานอย่างผ้รู ูจ้ รง การทจี ะพระราชทานโครงการใดโครงการหนึงจะทรงศึกษาข้อมูลรายละเอียดอย่าง เปนระบบ ทังข้อมูลเบืองต้นจากเอกสารและแผนที ตลอดจนสอบถามจากเจา้ หน้าที นักวชาการ และราษฎร ในพืนทีให้ได้รายละเอียดทีถูกต้อง รวมทังศึกษาตรวจสอบและทอดพระเนตรในพืนทีจรง เพือทีจะ พระราชทานความชว่ ยเหลือได้อย่างถูกต้องรวดเรว็ ตรงตามความต้องการของประชาชน และสอดคล้องกับ สภาพแวดล้อมรกั สามัคคี” เปนพระราชดํารสั ทีมีค่าและมีความหมายลึกซงึ พรอ้ มทังสามารถปรบั ใช้ได้กับ ทุกยุคทกุ สมัย ๘. ระเบิดจากขา้ งใน ทรงมุ่งเน้นเรองการพัฒนาคน ดังพระราชดํารสั ว่า “ระเบิดจากข้างใน” หมายความว่า ต้องสรา้ งความเข้มแข็งให้คนในชุมชนทีเราเข้าไปพัฒนาให้มีสภาพพรอ้ มทีจะรบั การพัฒนาเสียก่อน แล้วจงึ ค่อยออกมาสู่สังคมภายนอก มิใชก่ ารนําเอาความเจรญหรอบุคคลจากสังคมภายนอกเข้าไปหาชุมชนทยี ังไม่ทัน ได้มีโอกาสเตรยมตัว หรอตังตัว อย่าให้โดยทผี ู้รบั ยังไม่พรอ้ มทีจะใชป้ ระโยชน์อยา่ งเต็มที ๙. ทําตามลําดับขัน ในการทรงงานพระองค์จะทรงเรมต้นจากสิงจําเปนทีสุดของประชาชนก่อน ได้แก่ สาธารณสุข เมือมีรา่ งกายสมบูรณ์แข็งแรงแล้วก็จะสามารถทาํ ประโยชน์ด้านอืน ๆ ต่อไปได้ จากนันจะเปนเรอง สาธารณปู โภคขันพืนฐานและสิงจาํ เปนในการประกอบอาชพี ๑๐. ภูมสิ ังคม การพัฒนาใด ๆ ต้องคํานึงสภาพภูมิประเทศของบรเวณนัน ๆ ว่าเปนอย่างไร และ สังคมวทยาเกียวกับลักษณะนิสัยใจคอของคน ตลอดจนประเพณีวัฒนธรรมในแต่ละท้องถินทีมีความแตกต่างกัน และใชห้ ลักในการปรบั ตัวให้อยู่กับธรรมชาติให้ได้ ๑๑. องค์รวม ในการทีจะพระราชทานพระราชดํารเกียวกับโครงการหนึงนัน จะทรงมองเหตุการณ์ทีจะ เกิดขึนและแนวทางแก้ไขอย่างเชือมโยง อย่างครบวงจร ทรงเรยกวธนี ีว่า องค์รวม (Holistic) หมายถึง การมองเหตุการณ์ทีจะเกิดขึนแบบบูรณาการ และกําหนดแนวทางแก้ไขอย่างเชอื มโยง โดยพิจารณาครบทุกด้าน ของปญหา พรอ้ มแนวทางแก้ไขอย่างเชอื มโยงกันเปนระบบ

- 124 - ๑๒. ประหยัด เรยบงา่ ย ได้ประโยชน์สูงสุด ในเรองของความประหยัดนี ประชาชนชาวไทยทราบกันดีว่าเรองส่วนพระองค์ ทรงประหยดั มากดังทเี ราเคยเห็นว่า หลอดยาสีพระทนต์นันทรงใชอ้ ย่างค้มุ ค่าอยา่ งไร หรอฉลองพระองค์แต่ ละองค์ทรงใชอ้ ยูเ่ ปนเวลานาน ๑๓. ขาดทุนคอื กําไร การพัฒนาเพือการอยูด่ ีกินดีของประชาชนนัน อยา่ ไปนึกหวังกําไรหรอผลตอบแทนแต่ อย่างเดียว ทาํ อะไรต้องลงทุนลงแรงและปจจยั บางอยา่ งเสียก่อนเพือสรา้ งผลกําไรในอนาคต คือ ความอยู่ดี มีสุขของประชาชน ๑๔. ปลกู ปาในใจคน ปาไม้เปนปจจัยสําคัญของชีวตมนุษย์ หากไม่มีการปลูกจิตสํานึกในการรกั ษาปาไม้ ให้กับทุกคนแล้ว จะทาํ ให้การดํารงชวี ตของมนุษย์เปนไปด้วยความยากลําบาก เจา้ หน้าทีของรฐั ดูแลรกั ษาปาไม้ ด้วยหน้าทีพึงกระทาํ แต่ชาวบา้ นจะสามารถดูแลและหวงแหนปาไม้ด้วยจติ สํานึกเพือรกั ษาปจจยั แห่งชีวต ของตนเอง ๑๕. ใชธ้ รรมชาติชว่ ยธรรมชาติ ทรงเข้าใจถึงธรรมชาติและต้องการให้ประชาชนใกล้ชิดกับธรรมชาติ ทรงมองเห็นถึง ปญหาของธรรมชาติได้อย่างละเอียด หากเราต้องการแก้ไขปญหาธรรมชาติ จึงจาํ เปนต้องใช้ธรรมชาติ เข้าชว่ ยเหลือ ไม่ว่าจะเปนการบําบัดนาเสียด้วยการใชน้ าดีไล่นาเสีย โดยอาศัยหลักแรงโน้มถ่วงตามธรรมชาติ (Gravity Flow) ๑๖. อธรรมปราบอธรรม ทรงนําความจรงในเรองความเปนไปแห่งธรรมชาติ และกฎเกณฑ์ของธรรมชาติมาเปน หลักการแนวปฏิบัติทีสําคัญในการแก้ปญหาและเปลียนแปลงสภาวะทีไม่ปกติให้เข้าสู่ปกติ ทรงคิดค้นวธี บาํ บัดนาเสียโดยใชผ้ ักตบชวาดูดซมึ สิงสกปรกปนเปอนในนา และเปนทีมาของ “อธรรมปราบอธรรม” ๑๗. ประโยชนส์ ่วนรวม ทรงเห็นว่าการทํางานทุกอย่างของเรานันมีผลเกียวเนืองถึงประโยชน์ส่วนรวมของ บ้านเมืองและประชาชนทุกคน เพราะฉะนันจงึ จาํ เปนทีจะต้องปฏิบัติหน้าทีทุก ๆ ประการให้บรสุทธิ บรบูรณ์ โดยเต็มกําลังสติปญญา ความรู้ ความสามารถ การปฏิบตั ิพระราชกรณียกิจและการพระราชทานพระราชดําร ในการพัฒนาและชว่ ยเหลือพสกนิกรทรงระลึกถึงประโยชน์ของส่วนรวมเปนสําคัญ ๑๘. การพึงตนเอง การพัฒนาตามแนวพระราชดําร ในเบืองต้นเปนการแก้ไขปญหาเฉพาะหน้า เพือให้ ประชาชนมีความแข็งแรงพอทีจะดํารงชวี ตได้ และขันตอนต่อไปคือ การพัฒนาให้ประชาชนสามารถอยู่ใน สังคมได้ตามสภาพแวดล้อม สามารถพึงตนเองได้อย่างยงั ยนื ๑๙. เศรษฐกิจพอเพยี ง เศรษฐกิจพอเพียงเปนหลักความคิดทีจะดําเนินการเรองต่าง ๆ เพือนําชีวตไปสู่ ความสมดุล มันคง และยงั ยืน เสมือนเปนการวางฐานรากของตัวอาคาร

- 125 - ๒๐. เข้าใจ เขา้ ถึง พัฒนา เข้าใจ : ทําอะไรต้องเข้าใจปญหา เข้าใจหนทางแก้ไข เข้าใจกระบวนการจัดการและ ปรบั ความเข้าใจระหวา่ งผู้ให้ ผู้รบั เสียก่อน ให้เข้าใจซงึ กันและกัน เข้าถึง : เมือเข้าใจระหวา่ งกันทุกประการครบถ้วนแลว้ ต้องเข้าถึงการกระทาํ สรา้ งความ รว่ มมือจากผู้เกียวข้อง เข้าถึงเครองไม้เครองมือและวสั ดุอุปกรณ์ และความสามัคคีรว่ มจติ รว่ มใจของผู้ปฏิบตั ิ รว่ มไม้รว่ มมือกันทาํ งาน พัฒนา : เมือต่างฝายต่างเข้าใจกันแล้ว เข้าถึงกันแล้ว การพัฒนาก็จะดําเนินการไป อย่างยังยืน ไม่ส่งผลกระทบทีติดลบต่อระบบเศรษฐกิจ สังคม สิงแวดล้อมและการเมือง หากแต่นําไปสู่ ความสมดุล มันคง และยงั ยนื ๒๑. แก้ปญหาทีจุดเลก็ คิด Macro เรม Micro ทรงมองปญหาในภาพรวม (Macro) ก่อนเสมอ แต่การแก้ไขปญหาของพระองค์จะ เรมจากจุดเล็ก ๆ (Micro) คือ การแก้ไขปญหาเฉพาะหน้าทคี นมักจะมองข้าม ๒๒. ไมต่ ิดตาํ รา ทําให้ง่าย การพัฒนาตามแนวพระราชดํารมีลักษณะของการพัฒนาทีอนุโลม และรอมชอมกับ สภาพธรรมชาติสิงแวดล้อมและสภาพของสังคมจติ วทยาแห่งชุมชน ๒๓. การมีส่วนรว่ ม ในการทรงงานพระองค์ทรงเปดโอกาสให้ทุกฝาย ทังประชาชนหรอเจ้าหน้าทีทุกระดับ ได้มารว่ มกันแสดงความคิด หรอทีเรยกประชาพิจารณ์เพือรบั ทราบปญหาและความต้องการของประชาชน โดยให้เอาชาวบ้านเปนครู ๒๔. พออยู่พอกิน ให้ประชาชนสามารถอยู่อย่าง “พออยู่พอกิน” ให้ได้เสียก่อน แล้วจึงขยับขยายให้มี ขีดสมรรถนะทีก้าวหน้าต่อไป การดําเนินชวี ตให้พออยู่พอกินนัน ต้องมีทรพั ยากรให้เพียงพอต่อการดํารงชวี ต ต้องอาศัยความอุดมสมบูรณ์ของทรพั ยากรธรรมชาติและสิงแวดล้อมเปนสําคัญ หากขาดแคลนจะทําให้ ไม่เพียงพอ อดอยาก ไม่มันคงในชวี ต จาํ นวนประชากรเพิมขึนทุกวันแต่ทรพั ยากรลดลงทุกที ภาวะขาดแคลน ย่อมเกิดขึน ทรงแก้ไขปญหาทุกด้านเกียวกับทรพั ยากรธรรมชาติ ทรงฟนฟูและรกั ษาความสมดุลของ ทรพั ยากรธรรมชาติทเี สียไป เพือสรา้ งความยังยนื ให้เกิดขึน เพราะเปนพืนฐานการดํารงชวี ตของมนษุ ย์ ๒๕. บรการรวมทีจุดเดียว การบรการรวมทีจุดเดียวสําหรบั เกษตรกรเปนรปู แบบการบรการแบบเบ็ดเสรจ็ หรอ One Stop Services ทเี กิดขึนเปนครงั แรกในระบบบรหารราชการแผ่นดินของประเทศไทย เพือประโยชน์แก่ประชาชนทีจะมาขอใชบ้ รการ จะประหยดั เวลาและค่าใชจ้ า่ ย โดยทรงให้ศูนยศ์ ึกษาการพัฒนา อันเนืองมาจากพระราชดํารเปนต้นแบบในการบรการรวมทีจุดเดียว ซึงมีหน่วยงานราชการต่าง ๆ มารว่ ม ดําเนินการและให้บรการประชาชน ณ ทแี ห่งเดียว

- 126 - ๒๖. รา่ เรง รนเรง คึกคัก ครกครน กระฉับกระเฉง มีพลัง เปนปจจัยของการทํางานทีมี ประสิทธภิ าพ การทํางานให้สําเรจ็ และมีประสิทธิภาพต้องอาศัยจิตใจเปนเรองสําคัญ ต้องสรา้ ง บรรยากาศรอบตัวให้มีความสุข ไม่เครยด ทรงมีพระราชดํารสั ว่า ทํางานต้องสนุกกับงานมิฉะนันเราจะเบือ และหยุดทาํ งานในระยะต่อมา ดังนัน ปจจยั ของการทาํ งานทีมีประสิทธภิ าพ คือ รา่ เรง รนเรง คึกคัก ครกครน ๒๗. ชยั ชนะของการพัฒนา การแก้ไขปญหาชีวตความเปนอยู่ของประชาชน ปญหาทรพั ยากรธรรมชาติและ สิงแวดล้อม เปนเหมือนการเข้าสู่สงครามทีไม่ได้ใช้อาวุธในการแก้ไขปญหา แต่ใช้การพัฒนาเปนเครองมือ แก้ไขปญหาต่าง ๆ และทกุ ครงั ทสี ามารถแก้ไขปญหาได้สําเรจ็ จงึ ถือเปนการได้รบั ชยั ชนะโดยการพัฒนา เปาหมาย เพือพัฒนาหมู่บ้านในพืนทีโครงการพระราชดําร และโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร ในการน้อมนําหลักองค์ความรซู้ งึ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถ บพิตร ได้พระราชทานมาประยุกต์และปรบั ใช้ในการแก้ไขปญหา และพัฒนาให้เหมาะสมสอดคล้องกับ สภาพแวดล้อมตามวถีแห่งธรรมชาติในแต่ละพืนทีเพือให้เกิดความเข้มแข็งอยา่ งยงั ยืน ได้แก่ หลักองค์ความรู้ 6 มิติ องค์ความรกู้ ารดําเนินงานโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร 8 ประเภท และหลักการทรงงาน ขันตอนกระบวนการ 1. พัฒนากรผู้รบั ผิดชอบหมู่บ้านทุนชุมชนศึกษา หาความรู้ ทําความเข้าใจเกียวกับการพัฒนาทุน ชุมชนตามแนวพระราชดําร หลักองค์ความรู้ 6 มิติ องค์ความรูก้ ารดําเนินงานโครงการอันเนืองมาจาก พระราชดําร 8 ประเภท และหลกั การทรงงาน 27 ข้อ รวมทังกิจกรรมในโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร ทอี ยูใ่ นหมู่บา้ น ๒. ค้นหา และระบุทนุ ชุมชนทีมีอยูใ่ นหมู่บา้ น 3. จัดประชุม แก่แกนนํา ผู้นํา กลุ่ม องค์กร และประชาชน ในหมู่บ้านทุนชนขยายผล เพือทบทวน สรา้ งความเข้าใจ เกียวกับการพัฒนาทุนชุมชนตามแนวพระราชดําร หลักองค์ความรู้ 6 มิติ องค์ความรู้ การดําเนินงานโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร 8 ประเภท และหลักการทรงงาน 27 ข้อ รวมทังกิจกรรม ในโครงการ อันเนืองมาจากพระราชดําร 4. รว่ มกันกับ แกนนํา ผู้นาํ กลุ่ม องค์กร และประชาชน ในหมู่บ้านทนุ ชุมชนขยายผล วเคราะห์ ทุนชุมชนทีมีอยู่ในหมู่บ้าน เพือนํามาใชป้ ระโยชน์ โดยกําหนดเปนโครงการ/กิจกรรม ในการแก้ไขปญหา และ พัฒนาหมู่บา้ น โดยใชห้ ลักองค์ความรู้ ๖ มิติ องค์ความรกู้ ารดําเนินงานโครงการอันเนืองมาจากพระราชดําร 8 ประเภท และหลักการทรงงาน 27 ข้อ มาปรบั ใชส้ ู่การแก้ไขปญหาและพฒั นาหมู่บ้าน/ชุมชน 5. สนับสนนุ ให้มีการบรรจุโครงการ / กิจกรรม ในแผนชุมชน และ สนับสนนุ ขับเคลือนโครงการ/กิจกรรม 6. ประสานงานหน่วยงานทเี กียวข้อง เพือขอรบั การสนับสนนุ การดําเนินงานกิจกรรม / โครงการ 7. รายงานผลการดําเนินงานให้จงั หวัด และอําเภอ ทราบ ภายในเดือน กรกฎาคม ของทุกป

ให้คนสําราญ งานสําเรจ็ กลไกการขับเคลือนงานทุนชุมชน เนืองจาก สํานักพัฒนาทุนและองค์กรการเงนชุมชน มีบทบาทภารกิจในการเสรมสร้าง ทุนชุมชนให้มีธรรมาภิบาล โดยทุนชุมชนต้องมีการบรหารโครงการ บรหารหนี และบรหารสัญญาทมี ี ประสิทธภิ าพ และส่งเสรมให้คนในชุมชนมีอาชพี รายได้ มีคณุ ภาพชวี ตทีดี มันคง มีความรู้ และวนัย ทางการเงนรวมถึงเปนหลักประกันในการดําเนินชวี ตอย่างมีความสุข ในป พ.ศ.๒๕๖๒ สํานักพัฒนาทุนฯ ได้ดําเนินโครงการเพิมศักยภาพกองทนุ ชุมชนด้านการบรหารโครงการ บรหารหนี และบรหารสัญญา รว่ มกับสํานักงานกองทุนพัฒนาบทบาทสตร โดยให้อําเภอแต่งตัง ทีม “คู่หู คู่คิด Move for fund team” เปนกลไกหลักในการขับเคลือนงานทนุ ชุมชน ซงึ ประกอบด้วย พัฒนากรผู้รบั ผิดชอบงานทนุ ชุมชน / พัฒนากร ผู้ประสานงานตําบล ปราชญ์ทีมีความเชยี วชาญด้านกลุ่มออมทรพั ย์เพือการผลิต ปราชญ์ทีมีความเชยี วชาญด้านโครงการแก้ไขปญหาความยากจน และ คณะกรรมการศูนย์จัดการ กองทุนชุมชน โดยมีภารกิจ ดังนี 1) ส่งเสรมการตรวจสุขภาพทางการเงนกองทนุ ชุมชนด้วยแบบประเมินธรรมาภิบาล 2) ส่งเสรมให้ประชาชนเข้าถึงแหล่งทนุ ในชุมชนในการกู้เงนไปประกอบอาชพี 3) ส่งเสรมการบรหารโครงการ บรหารสัญญา และการบรหารหนี ด้วย Mobile Clinic สรา้ งสุขกองทนุ ชุมชน 4) ส่งเสรมให้ประชาชนมีการออมเชงิ คณุ ภาพ 5) ส่งเสรมกิจกรรมเครอข่ายกองทุนชุมชน 6) ส่งเสรมให้สมาชกิ ครวั เรอนให้มีการลด ปลดหนีกองทนุ ทีก้ยู มื 7) เฝาระวงั ปญหาข้อรอ้ งเรยนอันอาจจะเกิดขึนของกองทนุ ต่าง ๆ 8) ส่งเสรมการจดั สวสั ดิการชุมชน และส่งเสรมการจดั ตังสถาบนั การเงนประชาชน 9) ติดตามผลการดําเนินงานกองทนุ ชุมชน

- 128 - เทคนิค การทาํ งานกองทนุ ชมุ ชน จากการดําเนินงานกองทุนชุมชนต่าง ๆ พีน้องพฒั นากรในพืนที ได้สะทอ้ นปญหาอุปสรรค ต่าง ๆ ทังในด้านการบรหารจัดการคน และการบรหารจัดการกลุ่ม ซีงมีแบบวัดจากการประเมินศักยภาพ กองทุนชุมชนตามหลักธรรมาภิบาล ดังนัน สํานักพัฒนาทุนและองค์กรการเงนชุมชน จงึ ได้ระดมความคิดเห็น จาก พีน้องชาว พช. ทังในระดับจงั หวัด และอําเภอ ในการขจดั ปญหา อุปสรรคต่าง ๆ เพือให้การทาํ งาน กองทุนชุมชน บรรลุเปาหมายอยา่ งมีคณุ ภาพ คนสําราญ งานสําเรจ็ ดังนี 1. เน้นยาภารกิจให้ชดั เจน โดย จดั ประชุม อบรม สรา้ งความรูค้ วามเข้าใจ ระเบียบ แนวทางปฏิบัติ การบนั ทกึ การประชุม การจดั ทาํ ระบบบัญชี การใชร้ ะบบอิเล็กทรอนิกส์ในการทาํ งาน และมอบหมายงาน เปนลายลักษณ์อักษร 2. ทบทวนระเบียบ แนวทาง ให้เปนปจจุบนั พรอ้ มทงั สํารวจความต้องการของสมาชกิ อย่างน้อยปละ 1 ครงั 3. กําหนดวธปี ฏิบัติให้ชดั เจน และประกาศให้ทราบทังทางวาจา เอกสาร และปฏิบัติตามข้อกําหนด อย่างเครง่ ครดั สมาเสมอ เชน่ กําหนดวันส่งสัจจะให้ชดั เจน ออกหนังสือแจง้ เตือนลูกหนีก่อนกําหนดเวลาชาํ ระหนี นัดประชุมล่วงหน้า อยา่ งน้อย 15 วนั กาํ หนดกิจกรรมสาธารณประโยชน์ของกลุ่ม ให้เปนประเพณีของชุมชน 4. รว่ มกับคณะกรรมการติดตามหลังให้ยมื เงนเพือตรวจสอบแนวทางการใชเ้ งนตามวตั ถุประสงค์ 5. จดั ตังเครอข่ายพีสอนน้อง 6. สําหรบั ลูกหนีทีมีปญหา ดําเนินการติดตามโดยพบเปนรายบุคคลเพือหาแนวทางรว่ ม ในการแก้ปญหา ปรบั โครงสรา้ งหนี และติดตามการดําเนินงานอยา่ งใกลช้ ดิ 7. ส่งเสรม ให้คณะกรรมการและสมาชิก มีวนัยในการออม จัดทําบัญชีครวั เรอน ความรู้ ความเข้าใจ การออมเชงิ คุณภาพ สรา้ งความตระหนักและปลูกจติ สํานึกเรองสาธารณประโยชน์ในชุมชน 8. ในกรณีที ไม่มีพืนทสี าธารณะ เจา้ หน้าทรี ว่ มประสานขอใชส้ ถานทรี าชการ พืนทสี าธารณในพืนที 9. จดั ทาํ ปายประชาสัมพันธก์ ิจกรรมข้อมูลต่าง ๆ ให้ชดั เจน และตังอยู่ในทีสาธารณะ สามารถ เห็นได้ทกุ คน 10. ประชาสัมพนั ธก์ ิจกรรมต่าง ๆ ในทปี ระชุมประจาํ เดือนของหมู่บ้าน อยา่ งสมาเสมอ

- 129 - 10. ประชาสัมพนั ธก์ ิจกรรมต่าง ๆ ในทปี ระชุมประจาํ เดือนของหมู่บ้าน อย่างสมาเสมอ 11. ส่งเสรม สนับสนุนให้กลุ่มจัดหาอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ใช้ในการจัดเก็บข้อมูล และ ดําเนินงานกลุ่มฯ 12. ให้คณะกรรมการสรา้ งแรงจูงใจ เทคนิคต่าง ๆ เพือให้สมาชิกเข้ารว่ มประชุม เช่น มีอาหารเลียง มีรางวัลในการเข้ารว่ มประชุม ลดดอกเบีย 13. มีกิจกรรมสรา้ งความสัมพันธ์ให้กับคนในชุมชน เช่น ศึกษาดูงาน กิจกรรมประเพณี วฒั นธรรม มอบของผู้สูงอายุ ผู้พิการ ฯลฯ 14. ส่งเสรมให้คณะกรรมการจดั กิจกรรมลดรายจา่ ยในครวั เรอนของสมาชกิ เชน่ ปลูกพืชผัก สวนครวั เลียงสัตว์ ฯลฯ 15. สรา้ งคณะกรรมการรุน่ ใหม่ 16. เจา้ หน้าทีติดตามให้กําลังใจ สรา้ งความตระหนัก รบั ฟงปญหา อุปสรรคต่าง ๆ อยา่ งใกลช้ ดิ และเข้ารว่ มประชุมอยา่ งสมาเสมอ เคล็ดลับดี ๆ จากพีน้องในพืนที เพือเปนแนวทางในการปฏิบัติในการส่งเสรมให้ทุนชุมชน สามารถเปนทีพึง และแก้ไขปญหา ให้กับคนในชุมชน ซงึ จะส่งผลให้ชุมชนเข้มแข็ง เศรษฐกิจฐานรากมันคงต่อไป

บรรณานุกรมภาพ Campus Star. (2020). Retrieved from https://lifestyle.campus-star.com/scoop/77954.html DAA. (2020). Retrieved from https://www.daa.co.th/en/news/news/item/150 Freepik. (2020). Retrieved from http://freepik.com Illustration. (2020). Retrieved from https://pixabay.com/th/illustrations Korat Colla. (2020). Retrieved from https://www.koratcolla.com/หนหี ่างหนนี อกระบบ Marayasthai. (2020). Retrieved from http://service.christian.ac.th/ncc/Marayasthai/Social/4.html Marketteeronline. (2020). Retrieved from. www.facebook.com/marketeeronline Pngtree. (2020). Retrieved from https://th.pngtree.com Thetongz. (2020). Retrieved from http://thetongz.blogspot.com/p/ blog-page_19.html/กฎหมาย กัลยาณมิตร. (2563). สืบค้นจาก https://kalyanamitra.org/th/article_detail.php?i=11313 ครูการต์ ูน. (2563). สือเด็กปฐมวัย by ครูการต์ ูน. สิบค้นจาก https://www.facebook.com/99-375354659514456 ตํารวจนนท์ (2563). สืบคน้ จาก https://facebook.com/pg/NonthaburiProvincialPolice/ตํารวจนนท์ ผู้จดั การออนไลน์. (2563). ศาล Saiban-in : งานอดิเรกคนญปี ุนนังฟงศาลตัดสินคดี ?!!. ผู้จดั การออนไลน.์ พันธสิทธิ เจริ ญพาณิชยพ์ ันธ.์(2563) Fainance Magazine.สืบค้นจาก. https://rabbitfinance.com/blog/take-the-debt ภาคนิ ี เปล่าดีสกลุ . (2556) หนังสือส่งเสรมการอ่าน. กลมุ่ สาระการเรยนรูภ้ าษาไทย ชุด “นิทานสระ” สสส., (2563) Thaihealth, สรา้ งสุข, สสส., สาระสุขภาพ, สุขภาพ, สุขภาวะ. สืบค้นจาก. https://www.thaihealth.or.th/ สํานักงานกองทุนหมบู่ า้ นและชุมชนเมืองแห่งชาติ. (2020). สํานักงานกองทุนหมู่บา้ นและชุมชนเมืองแห่งชาติ/ หลักการพัฒนากองทนุ เปนสถาบันการเงนชุมชน เพจ : สํานักงานกิจการยุติธรรม. สืบคน้ จาก. https://www.facebook.com/search/top/?q=%E0%B8%AA%E0%B8%B3%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0% B8%81%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B8%81%E 0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%98%E0%B8%A3% E0%B8%A3%E0%B8%A1 สํานักงานกิจการยตุ ิธรรม. (2563). สืบค้นจาก. https://law.sru.ac.th/fault-on-the-property/เพจ โอภาส เพ็งเจรญ. (2562). สัพเพเหระคดี : ลักเงนธนาคาร. สืบค้นจาก https://www.matichon.co.th/columnists/news_1316438

คณะผู้จดั ทาํ ชอื เอกสาร : คู่มือการดําเนินงานกองทนุ ชุมชนตามหลักธรรมาภิบาล ทีปรกษา นายสมคิด จนั ทมฤก อธบิ ดีกรมการพัฒนาชุมชน นายนิวตั ิ น้อยผาง รองอธบิ ดีกรมการพัฒนาชุมชน นายสุรศักดิ อักษรกุล รองอธบิ ดีกรมการพัฒนาชุมชน นายทรงพล วชยั ขัทคะ ผู้อํานวยการสํานักพัฒนาทุนและองค์กรการเงนชุมชน คณะผู้จดั ทาํ นางเตือนใจ อุ่นจนั ทร์ ผู้อํานวยการกลุ่มงานส่งเสรมและพัฒนาทุนชุมชน นางสาวมยุร เยน็ ประเสรฐ นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ วา่ ทีรอ้ ยตรหญิง ลดา เสรเรองยุทธ นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นายชาลี ชูชี นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นางสาวพัชร ศรสุวรรณ์ นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นางสาวกนกพรรณ กลีบขจร นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นายณัฐพล ปาลิวนิช นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นางสาวธญั ญ์นภัส รวหิรณั ยกรณ์ นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นางสาวกาญจนา สิมพันธ์ นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นายธนพล ทองแตง นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นางสาวกวธดิ า ใจศิร นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นางสาวกรรม์ภิรมย์ สุรยะศร นักวชาการพัฒนาชุมชนปฏิบัติการ ออกแบบ/รวบรวม/เรยบเรยง นางสาวธญั ญ์นภัส รวหิรณั ยกรณ์ นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ พิสูจน์อักษร นางสาวธญั ญ์นภัส รวหิรณั ยกรณ์ นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นางสาวกรรม์ภิรมย์ สุรยะศร นักวชาการพัฒนาชุมชนปฏิบตั ิการ ผู้ออกแบบปก นางสาวธญั ญ์นภัส รวหิรณั ยกรณ์ นักวชาการพัฒนาชุมชนชาํ นาญการ นายสิทธพิ งษ์ คงสุข เจา้ พนักงานธรุ การชาํ นาญงาน เดือนปทีจดั พิมพ์ ตุลาคม 2564 จาํ นวนทีพิมพ์ 3,000 เล่ม ISBN 978-974-458-676-6 จดั พิมพ์ที บรษัท บีทเี อส เพรส จาํ กัด 139 ซอยรามอินทรา 19 ถนนรามอินทรา แขวงอนุสาวรย์ เขตบางเขน กรุงเทพฯ 10220