วางแผนดีชีวิตมีสุข

วางแผนดีชีวิตมีสขุ โดย ครเู จษฎา วงศา โรงเรยี นสงั ขะ อาเภอสงั ขะ จงั หวดั สรุ นิ ทร์

ก า ร ว า ง แ ผ น ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล ใ น ค ร อ บ ค รั ว การวางแผนดูแลสุขภาพเป็นสิ่งท่ชี ่วยกระตนุ้ ใหต้ ัวของเราเองและบุคคลในครอบครัว เกดิ ความตระหนกั กระตอื รือร้น และรบั ผดิ ชอบในการดูแลสขุ ภาพ ซึ่งคุณค่าของการวางแผนการดแู ล สุขภาพของบคุ คลในครอบครวั ชว่ ยให้เกดิ ผลดี โดยตัวเราเองหรอื บคุ คลในครอบครวั สามารถเลอื ก รปู แบบการดแู ลสขุ ภาพท่ีเหมาะสมกับวถิ ีชีวติ ของตนเองและบุคคลในครอบครัวใหส้ อดคลอ้ งกบั ชว่ ง วัย และพฒั นาการร่วมกบั การวางแผนการดแู ลสขุ ภาพ อกี ทง้ั ยงั เปน็ การเฝา้ ระวังปญั หาสุขภาพทงั้ ของ ตนเองและบุคคลในครอบครัวไมใ่ ห้เกิดการเจบ็ ป่วย นอกจากนย้ี ังช่วยสรา้ งเสรมิ สุขภาพทง้ั ของตนเอง และสมาชกิ ในครอบครัวอีกดว้ ย ครอบครวั เป็นการรวมตัวสรา้ งระบบใหม่ของคน เพ่อื การดํารงอยู่ การพฒั นา และการ ควบคมุ ดูแลระหว่างกนั การดแู ลสขุ ภาพของบุคคลใน ครอบครัวในที่นจ้ี ะประกอบดว้ ย ทารกในครรภ์ วัยเดก็ วัยรุน่ วัยผใู้ หญ่ และวัยสูงอายุ มคี วามจาํ เปน็ ต้องวางแผนให้สอดคล้องกับช่วงวยั โดยในแต่ละ ช่วงวยั จะประกอบด้วยการวางแผนการ ดแู ลสุขภาพและวธิ ีการดูแลสุขภาพ ดังน้ี สขุ ภาพทดี่ เี ร่มิ จากครอบครวั

ท า ร ก ใ น ค ร ร ภ์ ในการตั้งครรภ์แต่ละครงั้ แม่และลกู มีความเสยี่ งไมม่ ากก็น้อย และไม่สามารถคาดการณ์ ลว่ งหนา้ ได้ โดยเฉพาะการตงั้ ครรภ์ครง้ั แรก ครอบครัวจงึ ต้องใหค้ วามสนใจ เอาใจใสด่ แู ลหญิงตง้ั ครรภ์ เปน็ พิเศษ การคลอดลูกอย่างปลอดภยั ท้ังแมแ่ ละลกู ถือว่าเป็นสิง่ สําคญั สูงสุด ปัญหาทพี่ บของหญิง ตัง้ ครรภม์ ดี งั นี้ ๑ หญงิ ต้งั ครรภก์ ่อนอายุ ๒๐ ปี ร่างกายของตนเองยังเติบโต ไมเ่ ตม็ ทจ่ี งึ มักคลอดลกู ก่อน กาํ หนด ลกู มํนี า้ หนักแรกเกดิ นอ้ ย มีความเสีย่ งมากกวา่ ปกตทิ ี่จะเจบ็ ป่วยและตายในชว่ งขวบปแี รก สว่ นตัวแม่วยั รุน่ กม็ คี วามเสยี่ งต่อโรคเลือดจาง ความดันเลอื ดสูง ขณะต้ังครรภห์ รือคลอดยาก เนอื่ งจาก กระดกู เชงิ กรานยังเจริญเติบโต ไมเ่ ต็มท่ี สาํ หรบั ดา้ นจติ ใจยังมีอารมณแ์ ปรปรวนไดง้ า่ ยจึงยัง ไมพ่ รอ้ มท่ี จะเป็นแม่ ๒ หญิงตั้งครรภ์หลังอายุ ๓๕ ปี มกั มีปัญหาในการตัง้ ครรภ์ และมี โรคแทรกซ้อนได้ง่าย เช่น ภาวะมบี ตุ รยากและภาวะแทง้ ตกเลือด ความดัน เลอื ดสูง ลกู ที่เกดิ มามักจะมํีนา้ หนกั ตัวนอ้ ย และไม่แข็งแรง และเพม่ิ ความเส่ยี ง ต่อความพิการและปญั ญาออ่ น การต้ังครรภ์และการมลี กู ทปี่ ลอดภยั ย่อมขึน้ อยกู่ ับ สุขภาพและ ความพร้อมของหญิงทจ่ี ะเป็นแม่เปน็ สําคญั ครอบครวั และชมุ ชนจงึ ควรใหค้ วามสนใจเปน็ พเิ ศษ

ก า ร ว า ง แ ผ น ก า ร ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง ท า ร ก ใ น ค ร ร ภ์ การวางแผนการดแู ลสุขภาพของทารกในครรภ์ โดยการดแู ลสุขภาพของหญงิ ตงั้ ครรภเ์ พือ่ ให้ ทารก ท่ีเกดิ มามคี วามสมบูรณแ์ ข็งแรง มวี ิธปี ฏิบัติดงั น้ี ๑ ในการต้งั ครรภท์ กุ ครั้ง ผู้หญิงจําเปน็ ต้องได้รับการตรวจสุขภาพ และฝากครรภ์ทนั ทที ่ี ทราบวา่ ตั้งครรภ์ และควรปรกึ ษาบคุ ลากรทางการแพทยแ์ ละสาธารณสุข เช่น แพทย์ พยาบาล หรือ ผดุงครรภ์ การฝากครรภต์ ั้งแตเ่ ริม่ รูว้ า่ ตั้งครรภจ์ ะมสี ว่ นชว่ ยใหแ้ ม่และทารกในครรภ์ไดร้ ับการดูแล สขุ ภาพ และครอบครัวได้รับคําแนะนาํ วธิ กี ารปฏิบัติตนที่ถกู ตอ้ ง เมอื่ แมต่ งั้ ครรภ์ควรไปรบั บริการ ตรวจ สขุ ภาพ ดงั นี้ ชงั่ น้ําหนัก วดั สว่ นสูง เปรียบเทียบและบันทกึ ไว้ วัดความดนั เลือด ตรวจสขุ ภาพทั่วไปรวมท้งั ตรวจฟัน และเต้านม ตรวจครรภเ์ พือ่ ดกู ารเจริญเตบิ โตของทารก ในครรภ์ ตรวจปัสสาวะเพ่อื หาโรคเบาหวาน ทางเดิน ปัสสาวะอกั เสบและโรคไต ตรวจเลอื ดเพื่อจะหาภาวะเลอื ดจางและโรคติด เชื้อ เชน่ มาลาเรยี โรคติดตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ หากพบจะไดใ้ ห้ยารกั ษาอยา่ งทันทว่ งที รับการฉีดวัคซนี เพือ่ ปอ้ งกันโรคบาดทะยัก ๒ คร้ัง หา่ งกนั ๑-๒ เดอื น รบั ยา เสรมิ ธาตเุ หลก็ โฟเลท เพือ่ สร้างเม็ดเลือดของแมแ่ ละร่างกาย ของทารกใน ครรภ์ และรับยาวติ ามนิ เอในพ้ืนทที่ ม่ี ีการระบาดเพอื่ ชว่ ยปอ้ งกันการติดเชือ้

๒ หญงิ ตัง้ ครรภท์ กุ คนตอ้ งการการดูแลเอาใจใส่ทางดา้ นจติ ใจ อารมณ์ สามแี ละสมาชิก ในครอบครวั ต้องให้ความสนใจและสนบั สนุนให้หญงิ ตัง้ ครรภ์ได้กนิ อาหารที่มีคณุ ค่าเพมิ่ ขนึ้ โดยเฉพาะ เน้ือ นม ไข่ ปลา ถ่วั ผักใบเขยี ว และผลไมท้ ี่มสี สี ม้ สเี หลือง ทําใหไ้ ด้รับสารอาหารครบถว้ น รวมทงั้ ธาตเุ หล็ก วิตามินเอ และกรดโฟเลท ๓ หญงิ ตั้งครรภ์ทุกคนตอ้ งการการดแู ลเอาใจใสท่ างดา้ นจติ ใจ อารมณ์ สามีและสมาชกิ ในครอบครวั ตอ้ งให้ความสนใจและสนบั สนนุ ให้หญิงต้งั ครรภ์ได้กินอาหารที่มคี ุณคา่ เพม่ิ ขึ้น โดยเฉพาะ เนือ้ นม ไข่ ปลา ถ่วั ผักใบเขียว และผลไม้ท่ีมีสีส้ม สเี หลือง ทําใหไ้ ด้รบั สารอาหารครบถ้วน รวมท้ัง ธาตเุ หลก็ วิตามนิ เอ และกรดโฟเลท วิ ธี ดู แ ล เ พื่ อ สุ ข ภ า พ ข อ ง ท า ร ก ใ น ค ร ร ภ์ การทจี่ ะทาํ ให้ทารกมีสขุ ภาพแขง็ แรงต้องเรมิ่ วางแผนทีจ่ ะดแู ลสขุ ภาพของทง้ั พอ่ แม่ ตง้ั แตเ่ ป็น วัยรนุ่ ดงั น้ี ๑ คู่สมรสควรมคี วามพรอ้ มท้งั ทางร่างกาย และ จิตใจ คือ มสี ุขภาพแข็งแรง ไม่เจ็บปว่ ยบ่อย ไม่เป็นโรคท่ี ถา่ ยทอดทางพันธกุ รรมและโรคติดตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ มี ความต้องการดูแลลูกและต้ังใจ อบรมเล้ยี งดูลกู ดว้ ยความ เสยี สละอดทน รวมท้ัง มีรายไดเ้ พียงพอทีจ่ ะเลย้ี งลูก ๒ คสู่ มรสมีความรบั ผิดชอบรว่ มกนั ท่ีจะ ปอ้ งกนั การตงั้ ครรภไ์ มพ่ รอ้ ม ไดร้ บั การตรวจสขุ ภาพ และ ตรวจเลือดก่อนแต่งงานและก่อนการมีบตุ ร เพ่อื รบั การ ดแู ลรกั ษาและคาํ ปรกึ ษา จะไดล้ ดความเส่ียง ตอ่ สขุ ภาพ ของแม่และลกู เช่น โรคท่ีถ่ายทอด ทางพนั ธกุ รรม โรค เอดสท์ ่ีถ่ายทอดจากแม่สลู่ กู โรคหวั ใจ โรคคอพอก เป็นตน้ ๓ ค่สู มรสควรวางแผนการมีบตุ รเม่ือ ครอบครวั มีความพรอ้ ม เพ่อื ท่ีจะเลีย้ งดบู ตุ รดว้ ยความเอา ใจใส่ และส่งเสรมิ ใหบ้ ตุ รเจรญิ เตบิ โตอยา่ งมีคณุ ภาพ

วั ย เ ด็ ก ในชว่ งวยั เดก็ เรม่ิ จากอายุ ๐ - ๑, ๒ ปี แบ่งเป็น ๒ ชว่ งวัย คอื วยั ทารก หมายถงึ ช่วงเวลาของชวี ติ ต้งั แต่กําเนดิ มาจนถงึ อายุ ๑๒ เดอื น วัยเด็ก วัยเดก็ หมายถงึ เดก็ ท่ีมชี ่วงอายุระหว่าง ๑ - ๑๒ ปี โดยสามารถแบง่ ออกเปน็ ๓ ชว่ งวัย คือ เดก็ ตอนต้น (๑ - ๓ ป)ี วยั เด็กตอนกลาง (๔-๖ ป)ี และวยั เดก็ ตอนปลาย (๗ - ๑ ๒ ป)ี ในแต่ละช่วงวยั น้นั จะมกี ารเจริญเติบโตและพัฒนาการ ทแี่ ตกตา่ งกันดังเช่น เม่ือทารกแรกเกดิ ต้องออกมา อย่นู อกครรภม์ ารดาเพือ่ ใหม้ ี วัยทารก วัยเด็กตอนต้น ชวี ติ รอดปญั หาทางสุขภาพ ท่ีพบคอื การติดเชอื้ เน่ืองจาก วยั เดก็ ตอนกลาง วยั เดก็ ตอนปลาย ทารกยงั ไมส่ ามารถดแู ลตนเองได้ จึงเปน็ วัยที่ตอ้ งการ ผ้ดู ูแลอยา่ งใกล้ชิด ตอ่ มาวยั เด็กตอนต้น เป็นวยั ทส่ี ามารถ ช่วยเหลอื ตนเองได้มักต้องการความ เปน็ อสิ ระ อยากทาํ อะไร ๆ ด้วยตนเอง มพี ัฒนาการ ทางด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ซึง่ ปญั หา สุขภาพทีพ่ บในช่วงวัยน้ีคอื การบาดเจ็บ โรคตดิ เชื้อ ฟันผุ ภาวะโภชนาการ โรคเหา โรคผิวหนัง สว่ นวัยเดก็ ตอนกลางและปลาย เป็นวัยทมี่ ี การ เปลี่ยนแปลงอย่างมากทางดา้ นสติปญั ญาและสังคม มี การ ใชช้ ีวิตอยู่ในสังคมภายนอกมากขึ้น เด็กวยั นจ้ี ะมี เหตผุ ล มีความรับผิดชอบ และยึดหลักปฏบิ ัตติ าม กฎระเบยี บอยา่ ง เคร่งครดั เดก็ วัยน้ีพบปญั หาสุขภาพที่ สําคัญคอื อบุ ตั เิ หตจุ าก การเล่น โรคติดเชอ้ื ภาวะ โภชนาการ สขุ ภาพชอ่ งปาก เปน็ ตน้ ดังนนั้ วยั เดก็ จงึ เป็น วยั ที่มคี วามเหมาะสมท่จี ะปลูกฝงั พฤตกิ รรม สขุ ภาพ เพ่อื ใหม้ สี ขุ ภาพท่ีสมบูรณแ์ ข็งแรง มีพัฒนาการต่างๆ เตม็ ตามศกั ยภาพ พร้อมจะเตบิ โตเป็นผ้ใู หญ่ที่มคี ุณภาพตอ่ ไป

ก า ร ว า ง แ ผ น ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล วั ย เ ด็ ก ในช่วง ๘ ปีแรกของชีวติ มคี วามสาํ คญั อยา่ งยิ่ง โดยเฉพาะในชว่ ง ๓ ปีแรก จะสง่ ผลตอ่ สุขภาพ และคุณภาพของเดก็ ตลอดชวี ิต โดยมีการวางแผนการดแู ลสุขภาพของบุคคลวัยเดก็ เนน้ ในเรื่อง ดงั ตอ่ ไปน้ี ๑ การใหเ้ วลาดแู ลเอาใจใส่เดก็ ๒ การป้องกนั การตดิ เช้ือ ดว้ ยความรกั ความเขา้ ใจอยา่ งสม่ําเสมอ เน่อื งจากบุคคลวัยเด็กยงั ขาดทกั ษะในการ โดยสังเกตท่าที สัมผสั อย่างออ่ นโยน ป้องกนั โรค รว่ มกบั มภี มู ิตา้ นทางโรคตาํ่ จงึ พดู คยุ โต้ตอบ และเลน่ กบั เดก็ เป็นส่งิ เปน็ สาเหตุให้เกดิ โรคติดเชื้อไดง้ า่ ย สําคญั ท่ีชว่ ยให้เดก็ เติบโตอยา่ งมคี ณุ ภาพ ๔ ภาวะโภชนาการ ๓ การปอ้ งกนั ฟันผุ การป้องกันภาวะโภชนาการตํ่ากว่าเกณฑ์ ฝันผเุ ป็นปญั หาสุขภาพที่พบไดก้ บั ทุกคน คอื ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ และเกิน ในวับเรยี น ควรแปรงฟันอย่างน้อยวันละ เกณฑ์ คอื ไดร้ ับสารอาหารเกนิ ความ ๒ คร้งั และพบทนั ตแพทย์อยา่ งน้อยปีละ ต้องการของร่างกายซึ่งกอ่ ใหเ้ กิดผลเสยี ต่อ ๑ คร้งั ภาวะสขุ ภาพและพฒั นาการของเด็กได้ ๕ การป้องกนั อบุ ัตเิ หตภุ ายในบ้าน ๖ การส่งเสริมความสามารถในการ และการเล่น เช่น ไฟไหม้ นํา้ ร้อนลวก ดแู ลสุขภาพร่างกายท่วั ไป เชน่ การออก การตกจากท่ีสงู เปน็ ต้น กาํ ลงั กาย การพกั ผอ่ น วิ ธี ก า ร ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล วั ย เ ด็ ก ๑ สนบั สนนุ และส่งเสรมิ การเล้ียงลกู ดว้ ยนา้ํ นมแม่ ซ่ึงน้ํานมแมเ่ ปน็ อาหารที่ดที ี่สุดสําหรบั ทารกแรกเกิด – ๖ เดือน ๒ ส่งเสริมการไปรบั สรา้ งเสรมิ ภมู ิคุ้มกันโรค ด้วยการฉดี วคั ซนี ตามเวลาทกี่ ําหนด ๓ ดูแลเอาใจใสอ่ ยา่ งสมํ่าเสมอ ไมป่ ล่อยให้อยตู่ ามลําพังเปน็ เวลานาน ๔ ส่งเสริมการดแู ลสุขภาพฟัน โดยการแปรงฟันอย่างถกู วิธีและสม่ําเสมอ รว่ มกบั การตรวจฟนั ทุก ๖ เดอื น ๕ เฝ้าระวังภาวะโภชนาการในเดก็ วยั เรียนโดยการช่งั นํ้าหนกั วดั ส่วนสูงเปรยี บเทยี บกับเกณฑ์ ๖ สอนใหเ้ ด้กรูจ้ ักวธิ ีการปอ้ งกันอุบตั เิ หตุ และหลกี เลีย่ งสถานที่ท่ีไม่ปลอดภยั ๗ มรี ะบบการเฝ้าระวังทางสขุ ภาพ โดยงานอยามัยโรงเรียน ร่วมกนั เน้นเรื่องแนะนําการรักษาความสะอาดของรา่ งกาย ๘ สง่ เสรมิ ทักษะการปอ้ งกันโรค เช่น การลา้ งมอื การใชห้ น้ากากอนามัย เปน็ ตน้

วั ย รุ่ น วัยรุ่น อายุระหว่าง ๑๓-๒๑ ปี เป็นช่วงวยั ทกี่ ําลงั เปลี่ยนสภาพจากวัยเด็กไปสู่วัยผใู้ หญ่ เปน็ วยั ทม่ี ี การเปล่ียนแปลงอย่างมาก ทั้งทางด้าน รา่ งกาย จิตใจ สงั คม และสตปิ ัญญา กลา่ ววา่ การเปลี่ยนแปลงทาง ร่างกายของวัยรุ่นเป็นไปตาม กฎเกณฑ์ธรรมชาตซิ ่งึ จะสง่ ผลกระทบต่อจติ ใจ ทาํ ใหเ้ กิดความสับสน วติ ก กังวล หรอื ความขัดแย้ง ตลอดเวลา หากวัยรุ่นเขา้ ใจสภาพการณ์เชน่ น้ีแล้ว หมน่ั ตรวจสอบความสามารถ ความสนใจทแ่ี ทจ้ รงิ ของตน และพยายามพฒั นาตนเองทงั้ ในดา้ นความรู้ วัยรุน่ หญิงอายรุ ะหวา่ ง ๑๓ - ๒๐ ปี และการดาํ เนินชีวิตตามแนวทางท่ีตอ้ งการ จะเกดิ และวัยร่นุ ชายอายุ ระหวา่ ง ๑๔-๒๑ ปี ประโยชนต์ อ่ ตนเองในอนาคตต่อไป ปัญหาด้านสุขภาพทมี่ ักเกดิ กับคนวัยรุ่นเปน็ เรื่องเกยี่ วกบั บุคลกิ ภาพ ความสวยงาม ความอว้ น การ ปวดประจําเดอื น ปญั หาสารเสพตดิ โดยเฉพาะปญั หาทางเพศทเ่ี กิดจากการมเี พศสมั พนั ธ์ ท่ีสําคญั ใน วัยรุ่น ปัจจุบันพบปญั หาที่เกิดจากการมเี พศสัมพนั ธ์ คอื การติดเชือ้ เอชไอวี (HIV) การตั้งครรภใ์ นวัยรุ่น ดังนนั้ การเตรยี มตวั ในวยั นี้จะทาํ ใหเ้ ป็นผใู้ หญท่ แ่ี ข็งแรงทงั้ ดา้ นรา่ งกายและจติ ใจ มีอารมณ์ท่ีแจม่ ใส มีภูมิคมุ้ กนั ทางความคิด สามารถดแู ลตนเองให้มีสขุ ภาพกาย สขุ ภาพจติ ท่แี ขง็ แรง ห่างไกลจาก สารเสพติด โรคติดตอ่ ทางเพศสัมพนั ธ์ และการตั้งครรภ์ท่ีไม่พร้อมในวยั รนุ่ จึงตอ้ งมีการวางแผนการดแู ล สขุ ภาพเพอ่ื เป็นผ้ใู หญ่ที่ มคี ณุ ภาพตอ่ ไป

ก า ร ว า ง แ ผ น ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล วั ย รุ่ น ๑ วางแผนดแู ลตนเองด้านร่างกาย โดยการรกั ษาความสะอาดของร่างกาย เพอ่ื ป้องกนั ไม่ใหม้ กี ล่นิ ตวั และบริเวณใบหนา้ ซึ่งวยั รุ่นมกั มีปัญหาเร่ืองสวิ ที่สร้างความวิตกกังวล ใหว้ ัยรุน่ มากทส่ี ดุ เร่ืองการปวดประจาํ เดอื น มักเกิดกบั วัยรนุ่ หญงิ รว่ มกับมีอาการเหน่ือยงา่ ย หงดุ หงดิ ปวดศรีษะ ปวดทอ้ งนอ้ ย สง่ ผลทาํ ให้ไมส่ ามารถประกอบภารกจิ หนา้ ทีต่ ามปกติได้ ๒ วางแผนเพ่อื ป้องกันภาวะอ้วน โดยวัยร่นุ ตอ้ งตระหนกั ถึงความสําคัญของภาวะโภชนาการของตนเอง โดยการคํานงึ ถึงปริมาณและคณุ ค่า ความพอเพยี งต่อความตอ้ งการของ สารอาหารในรา่ งกาย ซ่ึงวยั รนุ่ อายุ ๑๔ – ๒๕ ปี ควรได้รับพลังงานประมาณวนั ละ ๒,๐๐๐ กโิ ลแคลอร่ี ๓ วัยนี้ตอ้ งทาํ ความเขา้ ใจเร่อื งเพศให้ถกู ต้อง วางแผนการเรยี นรู้ มีเจตคตทิ ีด่ ตี ่อเร่ืองเพศ และประพฤตปิ ฏิบตั ิตน ให้เหมาะสมในเรือ่ งเพศ ให้เกยี รติเหน็ คุณค่าในตนเองและผู้อื่น และควบคมุ อารมณท์ างเพศได้ ๔ ในวยั นี้ตอ้ งศึกษาหาความรู้เกี่ยวกบั โทษของสารเสพติด วธิ ีการป้องกนั สารเสพตดิ เพราะสารเสพติดทุกชนิดเป็นสงิ่ ให้โทษและ กอ่ ให้เกดิ ปัญหาตอ่ ตวั ผเู้ สพเองรวมทั้งสงั คมและประเทศชาติด้วย ก า ร ว า ง แ ผ น ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล วั ย รุ่ น ๑ ดูแลร่างกายให้แขง็ แรง มภี ูมิตา้ นทานโรคและปราศจากภาวะเสย่ี งตอ่ ปญั หาทางกายต่าง ๆ ๒ เอาใจใสก่ ับร่างกาย ๓ ในขณะมปี ระจําเดอื นควรทาํ ใจใหส้ บาย ๔ ศึกษาคววามร้แู ละรบั รูข้ ้อมลู อยา่ งรอบด้านในเร่อื งเพศของมนษุ ย์ รวมถึงการเจริญเตบิ โตและพฒั นาตามวยั ๕ ศกึ ษาหาความรู้ในเรือ่ งสารเสพตดิ

วั ย ผู้ ใ ห ญ่ วัยผู้ใหญ่ หมายถงึ บุคคลท่มี ีอายุระหวา่ ง ๒๒ - ๖๐ ปบี ริบรู ณ์ วัยผู้ใหญ่เปน็ วยั ท่ีรา่ งกายมี การพฒั นาเจริญเติบโตสมบูรณแ์ ขง็ แรง มวี ุฒิภาวะพร้อม ท่ีจะดําเนนิ ชวี ติ ในสังคม เป็นวัยทีจ่ ะสร้างครอบครัว สร้างฐานะ สร้างความมั่นคงใหก้ บั ตนเองและครอบครัว จึงใหค้ วามสําคัญ กับงานมากกวา่ สุขภาพ ประกอบกบั วัยผูใ้ หญ่มีช่วงเวลาท่ยี าวนานประมาณ ๔๐ ปี และ กบั อาจละเลยต่อการดูแลสุขภาพตนเอง ซ่ึงเสยี่ งตอ่ การ เกดิ โรคได้ง่าย วยั น้มี ักเป็นโรคท่ีสัมพนั ธก์ บั พฤติกรรมการใช้ชีวติ เชน่ โรคอว้ น เบาหวาน ความดนั เลือดสงู โรคจากบุหรี่ สุรา หรือโรคท่ีเก่ยี วข้อง กบั การทาํ งาน เชน่ ปวดหลงั ปวดกล้ามเนอ้ื โรคเครยี ด เป็นต้น ดงั นั้น การวางแผนการดูแลสขุ ภาพในวัยผใู้ หญ่ ทเี่ น้นความรับผิดชอบตอ่ สขุ ภาพของตนเอง และตดั สนิ ใจ เกี่ยวกบั แบบแผนการดาํ เนนิ ชีวิตในทางที่ดตี อ่ สขุ ภาพด้วยตนเองจงึ เป็นส่ิงท่ีสาํ คญั เพอื่ การเขา้ สู่ วยั สงู อายุ ท่มี สี ขุ ภาพดตี ่อไป ก า ร ว า ง แ ผ น ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล วั ย ผู้ ใ ห ญ่ การวางแผนดแู ลสุขภาพของบุคคลวยั ผู้ใหญ่ เนน้ ในเรอื่ งดังตอ่ ไปน้ี ๑ วางแผนดูแลสขุ ภาพดา้ นร่างกาย ๒ วางแผนการจดั การความเครยี ด โดยสร้างเสริมความรเู้ กี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของ เน้นการสง่ เสริมการปฏบิ ตั ติ ัวทเี่ หมาะสม และ ให้ ร่างกาย การดูแลสขุ ภาพ สนับสนุนให้มีการตรวจ กําลงั ใจในการเผชิญปญั หา การปรับตัวเข้ากับ สุขภาพประจําปี เนน้ การดูแลสุขภาพโดยเฉพาะ แผนชวี ติ ใหม่หรอื บทบาทใหม่ทางสังคมรว่ ม การปฏิบัติตวั ทีป่ อ้ งกนั การเกิดโรคเรือ้ รงั เชน่ กับการวางแผนการบรหิ ารเวลา การสนบั สนนุ การรบั ประทานอาหารการออกกําลังกาย ให้มีที่พ่งึ ทางจติ วญิ ญาณ และการปฏบิ ัติ กจิ กรรม การผ่อนคลาย ความเครยี ด ในกรณที ี่เปน็ โรคเรือ้ รัง ทางศาสนา เปน็ ตน้ แลว้ ต้องวางแผน ตนเองเก่ยี วกับอาหารเฉพาะโรค การไปพบแพทย์ ตามนดั การปฏบิ ัติตนเพือ่ ปอ้ งกนั ภาวะแทรกซอ้ น จากโรคท่ีเปน็ อยู่

วิ ธี ก า ร ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล วั ย ผู้ ใ ห ญ่ 1 เลอื กรบั ประทานอาหารท่ีมคี ณุ ค่า เหมาะสมกับสภาพร่างกาย รับประทานอาหาร ท่ถี กู ส่วน และสมดุล จะทาํ ใหร้ า่ งกาย แข็งแรง ต่อต้านโรคภัยไขเ้ จ็บได้ดี 2 ออกกาํ ลงั กาย เปน็ กจิ กรรมทีด่ มี ากสาํ หรับบคุ คล วัยผู้ใหญ่ เพราะเปน็ การรกั ษาไว้ซึ่ง สมรรถภาพและ สุขภาพอนั ดี ถา้ หากเล่นกฬี ามาตงั้ แตเ่ ปน็ หนมุ่ สาว และ ฝกึ ซ้อมอยเู่ ปน็ ประจํา กจ็ ะ เหน็ ประโยชน์ไดอ้ ยา่ ง ชดั เจน 3 พกั ผ่อนนอนหลับใหเ้ พียงพอ เพ่ือผอ่ นคลายความ ตึงเครยี ดและลดความเหนด็ เหนื่อย อ่อนเพลยี ลง อกี ทง้ั ปรับปรุงร่างกายและจิตใจใหม้ กี าํ ลังวงั ชาขึ้นมาใหม่ นอนหลับพกั ผอ่ นอยา่ งนอ้ ย 4 ช่วั โมง นอกจากนผี้ ูท้ ีม่ อี ายุตั้งแต่ ๔๐ ปขี ้ึนไปจะต้องให้ ความสาํ คญั ตอ่ การดูแลสขุ ภาพตนเองใหม้ ากข้ึน เปน็ พิเศษ

วั ย ผู้ สู ง อ า ยุ วยั สูงอายุ เริ่มจากอายุ 50 ปขี ึน้ ไป เปน็ วยั ที่มี ความเสือ่ มถอยของรา่ งกายเนื่องจากการ ทาํ งานของ ระบบตา่ ง ๆ ทั่วร่างกายลดลงทําให้เกดิ ปัญหาสขุ ภาพได้ ดังนัน้ การสร้างเสรมิ สขุ ภาพ วัยสงู อายุจึงต้องเน้น คณุ ภาพชวี ติ พรอ้ มกับการ มีชีวติ ทยี่ ืนยาว โดยการ ส่งเสริมความสามารถ ในการปฏิบัตกิ ิจวัตรประจําวนั ได้ ดว้ ยตนเองเตม็ ศักยภาพและรบั รวู้ า่ ชวี ิตมคี ุณค่า ไดร้ บั การดแู ล ด้วยความห่วงใยและเอ้อื อาทร จนกระทั่งจาก ไปด้วยความสงบสุข จําแนกปญั หาสขุ ภาพและ พฤตกิ รรมเสีย่ งต่อสุขภาพของวยั สูงอายเุ ป็น ๔ ด้าน คอื ด้านร่างกาย จติ ใจ สังคม และจติ วญิ ญาณ โดย ในแต่ละด้านพบปัญหาที่สําคัญ เชน่ การหกล้ม ความร้สู ึกมีคุณค่าในตนเองลดลง ถูกทอดท้งิ และการ ได้รับการตอบสนองทางดา้ นจติ วญิ ญาณไมเ่ พียงพอ ดงั นนั้ การวางแผนการดูแลสุขภาพของบุคคลวยั สงู อายุจะเนน้ ทางด้านจติ ใจ สังคม และจิตวิญญาณ เปน็ สว่ นใหญ่ นอกจากน้ี ผสู้ งู อายบุ างรายท่มี ีโรค ประจําตวั ควรรบั การตรวจรักษาสํมา่ เสมอและ ปฏิบตั ติ ามคาํ แนะนาํ ของแพทย์ไม่ควรซือ้ ยามา รบั ประทานเอง หากมอี าการผดิ ปกติควรพบแพทย์ เพอ่ื รบั การรกั ษาทีถ่ ูกตอ้ ง กจ็ ะทําใหม้ สี ขุ ภาพดีได้ อย่างตอ่ เนอ่ื ง ก า ร ว า ง แ ผ น ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล วั ย สู ง อ า ยุ การวางแผนดแู ลสุขภาพของบคุ คลวัยสงู อายุ เนน้ ในเรอ่ื งดงั ต่อไปนี้ ๑ การวางแผนด้านร่างกาย ๒ การวางแผนดา้ นจติ ใจ โดย การสง่ เสริมใหไ้ ดร้ ับสารอาหารท่ีเหมาะสม โดยการส่งเสรมิ การจดั การความเครียด การ และเพยี งพอต่อความต้องการของรา่ งกาย ปรบั ตวั ตอ่ ความเหงาและความว้าเหว่ และ การออกกําลงั กายอยา่ งสมํ่าเสมอ การพกั ผอ่ น ส่งเสริมการปรับตัว จากการเกษยี ณอายงุ าน และการนอนหลบั การป้องกนั อุบัตเิ หตุ และ อาชีพ การปรับตัวตอ่ การเปล่ียนแปลงของสุขภาพ ๔ การวางแผนด้านจิตวิญญาน ๓ การวางแผนดา้ นสงั คม โดยการหาความสงบจากธรรมะหรอื หลกั คาํ โดยการ สรา้ งสมั พันธภาพกับครอบครัว สอน ของศาสนา ส่งเสริมการทาํ กจิ กรรมนอกบ้านกับบุคคลวัย เดียวกัน

วิ ธี ก า ร ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล วั ย ผู้ สู ง อ า ยุ 1 ๑.๑ การกินอาหารทม่ี ีคณุ คา่ ทางอาหารสงู โดยพบวา่ ผ้สู งู อายุมคี วามตอ้ งการพลังงานลดลง เนอ่ื งจากมกี จิ กรรมลดลง และอัตราการเผาผลาญ ลดลงจึงตอ้ งปรับแคลอรีใหเ้ หมาะสม ควรได้รับพลงั งาน ไมน่ ้อยกว่า ๑,๖๐๐ กโิ ลแคลอรีตอ่ วนั ๑.๒ การออกกําลังกายท่ีเหมาะกับสภาพร่างกายของ ผู้สูงอายุ เช่น การเดนิ ช่ีกง ไทเก๊ก โยคะ ไมพ้ ลอง โดยออก กาํ ลังกายด้วยตนเอง ครัง้ ละ ๒๐-๓๐ นาที อยา่ งนอ้ ย ๓ วัน/ สัปดาห์ ๑.๓ การนอนหลบั และพักผ่อน ในผ้สู ูงอายนุ นั้ ควร นอนใหไ้ ดอ้ ย่างน้อย 5-๑๒ ช่วั โมง รว่ มกับหลกี เลยี่ งการดืม่ ชา กาแฟ งดสูบบุหรี่ และกนิ อาหารทสี่ ง่ เสรมิ การนอนหลบั ได้แก่ นม เป็น ต้น ๑.๔ การปอ้ งกันอุบตั ิเหตใุ นบ้าน ปัญหาท่ีสาํ คญั คือ การหกล้ม ดงั น้ัน การรกั ษาความ ปลอดภยั ภายในบ้านเพื่อป้องกัน การหกลม้ และเกดิ ความม่นั คงในการเดิน และการทํากิจกรรม 2 ดูแลเอาใจใสส่ ขุ ภาพดา้ นจติ ใจ โดยลกู หลานเปน็ เพอื่ น บ้านคอยดูแลอยเู่ ปน็ เพื่อนหากจิ กรรมยามวา่ งทําร่วมกนั ซงึ่ กจิ กรรม ต่างๆ นน้ั จะเป็นส่วนสาํ คญั ทชี่ ว่ ยผู้สูงอายไุ มเ่ หงา 3 ดแู ลเอาใจใส่สุขภาพด้านสงั คมและจติ วิญญาณ โดยลกู หลานควรให้ความเคารพยกยอ่ งผู้สูงอายุ ให้การดูแล เอาใจใส่ รับฟงั ปญั หาและความตอ้ งการของผสู้ งู อายุ ร่วมกับ การสง่ เสรมิ ให้ผสู้ ูงอายมุ โี อกาสพบปะคนในวัยเดยี วกนั และ เปล่ยี นขอ้ มลู ข่าวสารและทาํ กิจกรรมร่วมกนั เชน่ การไปทําบญุ ในวันพระ การเขา้ รว่ มกจิ กรรมชมรมผู้สงู อายุ การทาํ บุญ ตักบาตรของชุมชน การสร้างสัมพันธภาพในครอบครวั ระหว่าง คนต่างวัย เชน่ ปู่ ยา่ ตา ยาย กบั ลูกหลาน เพ่ือสร้างความรัก ความผูกพัน ทาํ ใหผ้ ู้สงู อายไุ ดร้ ับความเคารพนบั ถือจาก ลกู หลาน เพิ่มความรู้สึกมีคณุ คา่ ในตนเอง ในดา้ นจิตวิญญาณ ทาํ ไดโ้ ดยการส่งเสรมิ ให้ผู้สงู อายฝุ กึ ตน ฝึกจิต ให้อยู่ในหลกั ธรรม ทาํ ใหเ้ กดิ ความภาคภมู ใิ จในตนเอง อยใู่ นสังคมได้อยา่ ง มคี วามสุขตอ่ ไป

วิ ธี ก า ร ว า ง แ ผ น พั ฒ น า สุ ข ภ า พ ข อ ง ต น เ อ ง แ ล ะ ค ร อ บ ค รั ว การวางแผน เปน็ การเตรียมการลว่ งหน้า เพ่อื กาํ หนดวตั ถุประสงคว์ ิธกี ารแก้ปญั หา การแสวงหา วิธกี ารปฏิบัติท่ดี ีทีส่ ดุ งา่ ยทีส่ ุด และรวดเร็วทส่ี ดุ เพอ่ื ดําเนนิ งานให้บรรลเุ ป้าหมายทีต่ ัง้ ไว้ การวางแผนการพฒั นาสขุ ภาพ หมายถงึ การกําหนดแนวทาง วิธกี ารในการดูแล สง่ เสริม สขุ ภาพ ล่วงหนา้ โดยมกี ารประเมินภาวะสขุ ภาพ และวเิ คราะห์ผลการประเมินภาวะสขุ ภาพ นําข้อมูล มาวาง แผนพัฒนาสุขภาพและกาํ หนดแนวทางการปฏิบัติ เพื่อใหม้ ภี าวะสขุ ภาพท่ีสมบรู ณแ์ ขง็ แรง ข้นั ตอนการวางแผนและปฏบิ ัตติ ามแผนการพฒั นาสุขภาพ มี ๕ ขัน้ ตอน คอื 1 ขนั้ เตรยี มการวางแผน เปน็ การกาํ หนดวัตถปุ ระสงค์ เช่น ให้ลกู ในครรภเ์ กิดมาสมบรู ณ์แข็งแรง หรอื ให้คณุ ปคู่ ณุ ยา่ มีสุขภาพทีด่ ี 2 ข้นั ศกึ ษาสภาพปัจจุบนั และปัญหา เป็นการประเมินภาวะสุขภาพ และวเิ คราะหผ์ ลการประเมินภาวะสุขภาพ โดยการตรวจ สุขภาพประจําปี หรือในกรณีหญิงตง้ั ครรภ์ เปน็ การฝากครรภ์ตง้ั แตเ่ ร่มิ ต้ังครรภ์ 3 ขั้นจัดทําแผน จากปญั หาดังกล่าว คุณธงชยั เสยี่ งต่อการเปน็ เบาหวาน ไขมนั คอเลสเตอรอลสูง เปน็ ปจั จัยเสี่ยง ท่ีทาํ ใหเ้ กิดโรคเกีย่ วกับหวั ใจและหลอดเลือด ดังนั้น จะต้องวางแผนการรบั ประทาน อาหาร โดยการงด อาหารหวาน รับประทานอาหารหมู่ท่ี ๑ คือ คาร์โบไฮเดรต ข้าว แปง้ อยา่ ง เหมาะสม งดดื่มเบียร์ กาแฟ ออกกาํ ลงั กายอย่างสมํา่ าเสมอ ๓-๕ วัน 1 สัปดาห์ อย่างนอ้ ยวนั ละ ๒๐-๓๐ นาที ซ่ึงผลการตรวจสุขภาพ เปน็ แบบนเ้ี กิดจากการคุมอาหารไมถ่ ูกสัดสว่ น ดงั นั้น นาํ ข้อมลู ทกุ อย่างมาวางแผนและกําหนดแนวทาง การปฏบิ ตั ิให้ชดั เจนตอ่ ไป 4 ขนั นําแผนไปปฏิบตั ิ เมื่อได้กาํ หนดแนวทางในการปฏิบัตแิ ล้ว ให้ปฏบิ ตั ิตามอย่างตอ่ เน่ือง ลดพฤติกรรมเส่ียง ทง้ั หลาย 5 ขั้นตดิ ตามและประเมนิ ผล ในแต่ละสัปดาหอ์ าจใชว้ ธิ ีการชงั่ นํ้าาหนกั เพือ่ เป็นการตรวจสอบผลการปฏิบตั ิเบือ้ งต้น และตรวจสุขภาพประจําปี นําข้อมูลมาเปรียบเทียบอีกครัง้ หากผลการตรวจยังไมด่ ขี ้ึน ให้ กลบั มา ศึกษาข้อมลู ของปัญหาทเี่ กดิ ข้นึ ใหมอ่ กี ครง้ั เพอื่ ปรบั แผนการปฏิบตั ิ

ผ ล ดี ข อ ง ก า ร ว า ง แ ผ น ดู แ ล สุ ข ภ า พ ข อ ง บุ ค ค ล ใ น ค ร อ บ ค รั ว เม่อื บคุ คลในครอบครวั มีการวางแผนดแู ลสขุ ภาพและเหน็ คุณคา่ การวางแผนดูแลสขุ ภาพ แลว้ กอ่ ใหเ้ กิดพฤตกิ รรมท่ีเปน็ ผลดีต่อสุขภาพ ทั้งด้านร่างกาย จติ ใจ อารมณ์ และสงั คม ดังพทุ ธภาษติ ว่า “อโรคยา ปรมาลาภา” ซึ่งแปลวา่ ความไม่มโี รคเป็นลาภอนั ประเสริฐ หรือสขุ ภาพคอื พรอนั ประเสริฐ หรือ คนท่ีมีสขุ ภาพดคี อื คนท่ีมคี วามหวัง และคนทม่ี คี วามหวัง คอื คนท่ีมีทกุ สงิ่ ทกุ อย่าง สรปุ การวางแผนการดแู ลสุขภาพของบคุ คลในครอบครัวทีป่ ระกอบดว้ ย ทารกใน ครรภ์ วยั เดก็ วยั รุ่น วยั ใหญ่ และวัยผู้สูงอายุ มีความเฉพาะในแต่ละชว่ งวัย เม่ือสมาชกิ ทุกคนในครอบครัวได้ วางแผนการดแู ลสขุ ภาพ ร่วมกบั การปฏบิ ัตติ ามแผนที่วางไว้ อย่าง นอ้ ยคอื สขุ บญั ญัตแิ หง่ ชาติ ๑๐ ประการ เป็นผลทาํ ใหท้ ุกคนในครอบครัวมีสุขภาพกาย และสขุ ภาพจติ ท่ดี ี และอยใู่ นสังคม ไดอ้ ย่างมีความสุขตอ่ ไป

ว า ง แ ผ น ดี ชี วิ ต มี สุ ข