พัฒนาการอาณาจักรสุโขทัย

พัฒนาการอ าณาจักร สุ โข ทัย 1 ชั้น ป ร ะ ถ ม ศึ ก ษ า ปี ท่ี 4

กอ่ นทจ่ี ะมกี ารสถาปนาอาณาจกั รสุโขทัย หลักฐานจากศิลาจารึกหลกั ท่ี 2 กลา่ วไวว้ า่ แตเ่ ดมิ มผี นู้ าคนไทยชอ่ื พอ่ ขุนศรีนาวนาถุมปกครองเมอื งสโุ ขทัยและ ศรีสชั นาลยั ครั้นเมอื่ พ่อขุนศรนี าวนาถุมสิ้นพระชนม์แล้ว ขอมสบาดโขลญลาพง ขนุ นางขอมได้นากาลังเขา้ ยึดเมอื งสโุ ขทัย พ่อขนุ ผาเมอื ง เจ้าเมืองราด โอรสองค์ โตของพอ่ ขุนศรนี าวนาถุมได้รว่ มกับพ่อขุนบางกลางหาวขับไล่ขอมสบาดโขลญลา พงซ่ึงปกครองสุโขทยั อยู่ และยึดเมอื งสุโขทยั และศรีสชั นาลยั คนื ได้ และพอ่ ขนุ บาง กลางหาวข้นึ ครองราชย์เป็นกษตั รยิ ์ ทรงพระนามวา่ พอ่ ขนุ ศรีอนิ ทรทติ ย์ เมือ่ พ.ศ. 1792 โดยมกี รงุ สโุ ขทัยเปน็ ราชธานี

อาณาจกั รสโุ ขทยั ในระยะแรกตง้ั ยงั ไม่มีความมน่ั คงมากมกั และยังไมเ่ ปน็ ท่ี ยอมรบั ของผนู้ าดนิ แดนใกล้เคยี ง จงึ ตอ้ งมกี ารสู้รบกบั เมืองใกลเ้ คียงเพอื่ สรา้ ง ความเปน็ ปกึ แผ่นให้กับอาณาจกั ร เชน่ ขนุ สามชนเจา้ เมืองฉอดยกทพั มาตเี มอื ง ตากซึ่งเป็นของสโุ ขทยั พ่อขุนศรีอินทราทิตยพ์ รอ้ มดว้ ยพระรามพระราชโอรสองค์ เล็ก ยกทพั ไปป้องกันเมืองตาก ในการสรู้ บครง้ั นีพ้ ระรามไดท้ าการสรู้ บบนหลงั ชา้ ง กับขนุ สามชนจนได้รบั ชัยชนะ ซึ่งชยั ชนะครัง้ นี้ทาให้สโุ ขทยั มีความมัน่ คงมากขน้ึ และเปน็ ทยี่ อมรบั ของผู้นาในดนิ แดนตา่ ง ๆ

พระมหากษัตริ ย์ ของอาณาจักรสุ โขทัย พ่อขุนศรีอนิ ทราทติ ย์เป็ นพระมหากษัตริย์ผู้ก่อตงั้ ราชวงศ์พระร่วง ซ่งึ ราชวงศ์พระร่วงปกครองสุโขทยั เพยี งราชวงศ์เดยี วมาเป็ นเวลาเกอื บ 200 ปี มีพระมหากษัตริย์ปกครองทงั้ สนิ้ 9 พระองค์ ในจานวนนีม้ ีพระมหากษัตริย์ พระองค์หน่ึง คอื พ่อขุนรามคาแหงมหาราชทรงมีบทบาทสาคญั ในการ ขยายอาณาเขตสุโขทยั ออกไปอย่างกว้างขวาง และพัฒนาสุโขทยั จน เจริญรุ่งเรืองทงั้ ทางด้านการเมือง การปกครอง เศรษฐกจิ และสังคม

พระนามพระมหากษัตริ ย์ ของอาณาจักรสุ โขทัย ลาดับ พระนาม ปีทค่ี รองราชย์ 1 พอ่ ขุนศรีอินทราทิตย์ พ.ศ. 1792 – ไมป่ รากฏ 2 พอ่ ขนุ บานเมอื ง ไมป่ รากฏ – พ.ศ. 1822 3 พ่อขนุ รามคาแหงมหาราช พ.ศ. 1822 – พ.ศ. 1841 4 พระยาเลอไทย พ.ศ. 1841 – ไม่ปรากฏ 5 พระยางว่ั นาถม ไม่ปรากฏ – 1890 6 พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลไิ ท) พ.ศ. 1890 – 1911 7 พระมหาธรรมราชาท่ี 2 พ.ศ. 1911 – 1942 8 พระมหาธรรมราชาที่ 3 (ไสยลือไทย) พ.ศ. 1942 – 1962 9 พระมหาธรรมราชาท่ี 4 (บรมปาล) พ.ศ. 1962 – 1981

การเมืองการปกครองของอาณาจักรสุโขทัย การปกครองในระยะแรกของสโุ ขทยั เปน็ แบบ พ่อปกครองลูก โดย พระมหากษตั รยิ ์ทาหน้าท่ปี กครองบา้ นเมอื งคลา้ ยกับเป็นหัวหน้าครอบครวั มีคา นาหนา้ พระมหากษัตริยว์ ่า พอ่ ขุน เช่น พอ่ ขนุ ศรีอนิ ทราทติ ย์ พ่อขุนรามคาแหง มหาราช เปน็ ต้น ส่วนราษฎรทง้ั หลายมลี กั ษณะเปน็ บคุ คลในครอบครวั เรียกวา่ ลกู ขุน หลงั จากสมยั ของพ่อขนุ รามคาแหงมหาราชไปแลว้ ฐานะของพระมหากษตั ริย์ เปลี่ยนไปโดยคานาหน้าพระนามเปล่ยี นเปน็ พระยา และช่วงปลายสมัยสุโขทยั จะเน้น ความเปน็ ธรรมราชา คานาหนา้ พระมหากษัตริย์จึงเปลยี่ นเป็น พระมหาธรรมราชา

การแบง่ สว่ นการปกครองของอาณาจักรสโุ ขทัย มีลกั ษณะกระจายอานาจจากศูนยก์ ลาง (ราชธาน)ี ออกไปส่หู วั เมืองต่าง ๆ โดยจดั ลาดับ ความสาคญั ดงั นี้ 1. เมอื งหลวงหรอื ราชธานี คอื กรงุ สุโขทัย เป็นท่ปี ระทบั ของพระมหากษตั รยิ แ์ ละเปน็ ศนู ย์กลางการปกครอง 2. เมอื งหน้าด่านหรอื เมอื งลูกหลวง เป็นเมอื งลาดับรองจากเมอื งหลวงท่ีอยู่ไมห่ ่างจากราช ธานีมากนัก เป็นเมืองท่ีพระราชโอรสหรือพระบรมวงศานวุ งศ์ชน้ั สูงปกครองดูแล และเป็นที่ สะสมเสบียงอาหารและกาลงั คนไวส้ าหรบั ปอ้ งกันเมืองหลวง ไดแ้ ก่ เมอื งศรีสัชนาลยั สระหลวง (พิจติ รเกา่ ) สองแคว (พษิ ณุโลก) ท่งุ ยั้ง (อตุ รดิตถ)์ แพรก (สรรคบุร)ี และนครชมุ (กาแพงเพชร)

การแบ่งส่วนการปกครองของอาณาจักรสุโขทัย 3. เมืองพระยามหานคร เป็นเมอื งทีอ่ ยหู่ า่ งไกลออกไป โดยมีข้าราชการช้ันผใู้ หญ่ที่ ทรงไว้วางพระทัยไปปกครอง เช่น พระบาง (นครสวรรค์) เชยี งทอง บางพาน เปน็ ต้น 4. เมอื งประเทศราช เปน็ เมืองที่ไมไ่ ด้รวมกับอาณาจกั รสโุ ขทยั และไม่ยอมรับ อานาจของอาณาจักรสุโขทัยอยา่ งแทจ้ ริง เพียงยอมออ่ นนอ้ มเพอื่ ความปลอดภยั ของ ตนเองและตอ้ งถวายเครอ่ื งบรรณาการแก่สุโขทัยทุก ๆ ปี เชน่ เมืองนครศรธี รรมราช แพร่ เวียงจนั ทน์



เศรษฐกิจสมัยสุโขทัย พน้ื ฐานทางเศรษฐกิจของสมยั สโุ ขทัยข้นึ อยู่กบั อาชีพหลกั 3 ประการ ดังนี้ 1. เกษตรกรรม ถอื เป็นพืน้ ฐานทางเศรษฐกิจของอาณาจักรสโุ ขทยั เพราะที่ต้งั ของสโุ ขทัยอยู่ บริเวณทีร่ าบลุม่ แม่น้ายม แม่น้าน่าน และแม่นา้ ปิง ซ่งึ ประชาชนทาการเพาะปลกู ไดด้ ี แตใ่ นฤดู นา้ หลากจะมีนา้ ทว่ มที่นาเปน็ บรเิ วณกวา้ ง รัฐจึงเข้าไปชว่ ยจัดการเก่ยี วกบั การใชน้ า้ ในการ เพาะปลกู ซึง่ นกั โบราณคดีได้สารวจพบรอ่ งรอยของการนานา้ มาใชใ้ นตวั เมืองโดยอาศัยท่อน้า และคนั ดนิ กนั้ นา้ ให้ไหลลงสระใหญ่หรือตระพงั และบอ่ กรสุ ่ีเหล่ยี มตามวัดและหมบู่ า้ นต่าง ๆ รวมทงั้ มีการสรา้ งแนวคันดินขนาดใหญ่ เรียกว่า ถนนพระร่วง เชื่อมโยงชุมชนตา่ ง ๆ เข้าดว้ ยกัน และเปน็ ทานบก้ันน้าขนาดใหญ่เพอ่ื ให้ชาวบ้านขดุ คูคลองเช่อื มต่อส่งนา้ เข้านาของตน

การทาการเกษตร ตระพงั

2. การค้า 1) การค้าภายในอาณาจกั ร ในสมยั สุโขทยั ได้เปดิ โอกาสใหร้ าษฎรทาการคา้ ขายอยา่ งเสรี โดย การค้าขายภายในอาณาจกั รจะอาศัยแมน่ ้าลาคลองและทางเกวียน ลกั ษณะการค้าเป็นแบบใช้ วัวตา่ ง ม้าต่างเป็นพาหนะนาผลิตผลไปจาหนา่ ย มตี ลาดสาหรบั แลกเปล่ยี นสินค้ากันในชมุ ชน เรยี กว่า ปสาน สนิ ค้าทสี่ าคญั คอื ข้าว ผลไม้ชนดิ ต่าง ๆ ผา้ เครอื่ งจกั รสาน และของป่า และเพื่อเป็นการ สง่ เสรมิ การค้ากับเมอื งใกลเ้ คียงจงึ ยกเวน้ การเก็บภาษจี งั กอบ ซง่ึ เปน็ ภาษีผา่ นดา่ นเพ่อื จงู ใจให้ พ่อคา้ เดินทางเข้ามาคา้ ขายมากข้นึ

2) การค้ากบั อาณาจกั รอื่น ๆ สโุ ขทยั มีการตดิ ตอ่ ค้าขายกบั อาณาจกั รใกล้เคยี ง มีเส้นทาง การค้าสาคญั คอื จากสโุ ขทยั สมู่ หาสมทุ รอินเดยี โดยผา่ นเมืองกาแพงเพชร เมืองตากออก ช่องเขาที่ดา่ นแมล่ ะเมาไปยงั เมอื งเมาะตะมะซง่ึ เป็นเมืองท่าท่ีสาคญั ตดิ ตอ่ ค้าขายและ เปลีย่ นกบั พอ่ ค้าอนิ เดยี เปอร์เซยี และอาหรับ อีกเส้นทางหนง่ึ จากสโุ ขทยั สอู่ ่าวไทย โดย ลอ่ งเรือผา่ นแมน่ า้ เจ้าพระยาและลานา้ สาขาตา่ ง ๆ ผา่ นอยธุ ยาออกสอู่ า่ วไทย ตดิ ตอ่ ค้าขาย กบั พอ่ ค้าจีน มลายู ชวา และฟิ ลปิ ปิ นส์ สนิ ค้าออกที่สาคญั ได้แก่ ของป่ าและเครื่องปัน้ ดนิ เผาท่ีเรียกวา่ เครื่องสงั คโลก ซงึ่ มีความ งดงาม โดยสที ี่ใช้เคลือบเป็ นสเี ขียวไข่กาและสีนา้ ตาล ซงึ่ เป็นลกั ษณะเฉพาะของ เคร่ืองปัน้ ดนิ เผาของสโุ ขทยั สว่ นสนิ ค้าเข้าสว่ นใหญ่เป็นผ้าไหม ผ้าแพร เคร่ืองประดบั อญั มณี เป็ นต้น



3. หตั ถกรรม ส่วนใหญเ่ ปน็ ส่งิ ประดษิ ฐท์ ีส่ นองความต้องการของคนในชุมชน ได้แก่ - การทาเครือ่ งมือเคร่อื งใชเ้ พือ่ ดารงชวี ิต เชน่ มดี ขวาน จอบ เสียม เปน็ ต้น - งานป้ัน เชน่ โอง่ ไห หมอ้ เปน็ ต้น - งานจักสาน เชน่ ตะกรา้ กระบุง เปน็ ตน้

แบบฝกึ หัด 1.ภาพน้แี สดงถึงพฒั นาการทางดา้ นใด....................................................................................... มีรายละเอยี ดดังน้ี ......................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................

2.ภาพน้ีแสดงถงึ พัฒนาการทางดา้ นใด....................................................................................... มีรายละเอียดดงั นี้ ......................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................

แบบทดสอบ https://forms.gle/s3cjjc8QeqH69UTr7