พื้นฐานมวยไทย

หลกั พนื้ ฐานในการฝึ กทกั ษะแม่ไม้มวยไทย ในการฝึกมวยไทยจาเป็นตอ้ งมีความรู้ความเขา้ ใจหลกั พ้ืนฐานก่อน เพราะเป็นทกั ษะเบ้ืองตน้ การเรียนแม่ ไมม้ วยไทยและกลมวย เพ่ือนาไปสู่การมีทกั ษะในข้นั สูงตอ่ ไป ซ่ึงหลกั พ้ืนฐานดงั กล่าว สานกั งานคณะกรรมการ วฒั นธรรมแห่งชาติ ไดก้ ล่าวไวใ้ นศิลปะมวยไทย ดงั น้ี การต้ังท่าจดมวย การต้งั ท่าจดมวย หมายถึง การวางเขา่ การ วางมือใหถ้ ูกตอ้ งตามหลกั การฝึก ซ่ึงในการ จดมวยน้นั ตอ้ งทราบเหล่ียมมวยดว้ ย เหล่ียมมวย หมายถึง การแสดงการใชม้ ือ และเทา้ ที่ถนดั ออกมาใหเ้ ห็น โดยปกติ มวยจะมี ๒ เหล่ียม คือ เหล่ียมซา้ ย และ เหล่ียมขวา เหลย่ี มซ้าย หมายถึง การยนื่ หมดั ขวาไปขา้ งหนา้ สูงเหนือระดบั หางคิว้ ในขณะที่เทา้ ขวายน่ื ไปขา้ งหลงั หมดั ซา้ ย ชิดคาง เทา้ ซา้ ยอยดู่ า้ นหลงั ลาตวั เหยยี ดตรง ไม่เกร็งปล่อยตวั ตามสบาย โดยใหน้ ้าหนกั อยทู่ ่ีเทา้ ซา้ ย ระยะห่างของ เทา้ ท้งั สองขา้ ง ๑ ช่วงตวั สายตามองผา่ นมือไปยงั คู่ต่อสู้ตลอดเวลา เหลย่ี มขวา หมายถึง การยนื่ หมดั ซา้ ยไปขา้ งหนา้ สูงเหนือระดบั หางคิ้ว ในขณะที่เทา้ ซา้ ยยนื่ ไปขา้ งหลงั แขนซา้ ย ขนานกบั ลาตวั หมดั ขวาชิดคาง เทา้ ขวาอยดู่ า้ นหลงั ลาตวั เหยยี ดตรง ไม่เกร็งปล่อยตวั ตามสบาย ใหน้ ้าหนกั อยทู่ ่ี เทา้ ขวา สายตามองผา่ นมือไปยงั คู่ต่อสู้ตลอดเวลา การวางตาแหน่งอวยั วะ การวางตาแหน่งของอวยั วะท่ีไดจ้ ดมวย หมายถึง การกาหมดั วางเทา้ มือ และลาตวั การกาหมดั ท่ีถูกตอ้ ง คือ แบมือใหน้ ิ้วมือท้งั ๔ เรียงชิดติดกนั แลว้ พบั นิ้วท้งั ๔ นิ้วเขา้ หาอุง้ มือ แลว้ กดทบั ดว้ ย นิ้วหวั แมม่ ือลงทาบ ในลกั ษณะเฉียงกบั นิ้วช้ีและนิ้วกลาง เพอ่ื ใหห้ มดั ท่ีกากระชบั แน่น โดยไม่เกร็ง

การใช้หมดั เท้า เข่า ศอก ศิลปะการใช้หมดั เท้า เข่า ศอก เป็นทกั ษะพ้นื ฐานของกีฬามวยไทยที่มีอยมู่ ากมายหลายแบบ ซ่ึงครูมวยต่างๆ ไดค้ ิดคน้ ข้ึนมาใช้ และไดน้ ามา เขียน หรือบนั ทึกไว้ เพ่อื ประโยชน์ ในการเรียนการสอนวชิ ามวยไทยในปัจจุบนั  ศิลปะการใชห้ มดั เช่น หมดั ตรง หมดั ตดั หมดั ตวดั หมดั เสย  ศิลปะการใชเ้ ทา้ แบง่ ออกเป็น การเตะ และการถีบ สาหรับการเตะน้นั เช่น เตะตรง เตะเฉียง เตะตวดั เตะ กลบั หลงั ส่วนการถีบ เช่น ถีบตรง ถีบขา้ ง ถีบกลบั หลงั  ศิลปะการใชเ้ ขา่ เช่น เขา่ ตรง เขา่ เฉียง เข่าตดั เข่าโคง้ เขา่ ลอย ศิลปะการใชศ้ อก เช่น ศอกตี ศอกตดั ศอกงดั ศอกพงุ่ ศอกกระทุง้ ศอกกลบั ๑) การใช้หมัด หมดั ตรง หมายถึง การใชห้ มดั ที่ถนดั มุ่งไปยงั เป้ าหมาย โดยอาศยั แรงจาก หวั ไหล่ ลาตวั และเทา้ ยนั พ้ืน โดยน้าหนกั ตวั อยทู่ ่ีเทา้ หนา้ ใชแ้ รงส่งจาก เทา้ หลงั และสะโพก หวั ไหล่ หมดั ตดั หมายถึง การใชห้ มดั เหวยี่ งในลกั ษณะโคง้ เป็นคร่ึงวงกลม บริเวณลาตวั ใบหนา้ หรือศีรษะ ของคูต่ อ่ สู้ ผรู้ ู้บางคนเรียกวา่ \"หมัด เหวยี่ ง\" แบง่ ออกเป็น หมดั เหวย่ี ง ส้นั และหมดั เหวยี่ งยาว หมดั ตวดั หมายถึง การใชส้ นั หมดั กดลง บริเวณอวยั วะสาคญั ของคู่ตอ่ สู้ ใน ลกั ษณะเหยยี ดแขนออกไป พร้อมชกตวดั วงแคบ

หมัดเสย หมายถึง การใช้ หมดั ชกเขา้ หาคูต่ ่อสู้โดยงอศอก เกร็งขอ้ ศอกหงาย หมดั แลว้ พงุ่ หมดั ยกข้ึนสู่ เป้ าหมาย ไดแ้ ก่ ปลายคาง ด้งั จมูก หรือใบหนา้ คู่ ตอ่ สู้ ๒) การใช้เท้า การใชเ้ ทา้ จะแบง่ ออกเป็น ๒ ไม้ คือ การเตะ และการถีบ การเตะ หมายถึง การใชอ้ วยั วะส่วนขาต้งั แต่เอวลงไปจนถึงปลายเทา้  เตะตรง หมายถึง การเตะเสยจากพ้ืนข้ึนไปส่วนบนในลกั ษณะต้งั ฉากกบั พ้ืน  เตะตดั หมายถึง การเตะท่ีใชเ้ ทา้ วาดข้ึนขนานกบั พ้ืน สามารถเตะตดั ไดท้ ้งั ส่วนล่างของลาตวั และ ส่วนบนของอวยั วะ  เตะตวดั หรือเตะเฉียง หมายถึง การเตะที่ทิศของการเตะจะเฉียงลงพ้ืนสู่เป้ าหมาย  กลบั หลงั เตะ หมายถึง การหมุนตวั หนั หลงั ใหค้ ูต่ ่อสู้ แลว้ เหวย่ี งขาที่วางอยดู่ า้ นหลงั ใหส้ ้นเทา้ ปะทะ เป้ าหมาย

การถบี หมายถึง การใชป้ ลายเทา้ ฝ่ าเทา้ หรือส้นเทา้ ปะทะคู่ตอ่ สู้ ปลายเทา้ ปะทะคู่ต่อสู้ การถีบตรง หมายถึง การ ถีบออกไปตรงๆ ใหป้ ลายเทา้ ส้นเทา้ หรือฝ่ าเทา้ ปะทะเป้ าหมาย ในส่วนต่างๆ ของคูต่ อ่ สู้ โดยอาจเหยยี ด เทา้ ตรง หรืองอเทา้ เขา้ ถีบก็ ได้ การถีบขา้ ง หมายถึง การ ใชป้ ลายเทา้ ถีบออกไปดา้ นขา้ งของลาตวั โดยเอียงศีรษะออกไปห่าง จากลาตวั การกลบั หลงั ถีบ หมายถึง การถีบตรงออกไปดา้ นหลงั อาจ เหยยี ดขาตรง หรืองอขา แลว้ เหยยี ดตรงออกไปยงั เป้ าหมาย การถีบจิก หมายถึง การใชป้ ลายเทา้ ท่ีถนดั จิกไปบริเวณหนา้ ทอ้ ง หรือลิ้นป่ี ของคู่ต่อสู้ โดยอาศยั แรงส่งจากเทา้ ที่ ไมถ่ นดั ๓) การใช้เข่า หมายถึง การใชอ้ วยั วะส่วนท่ีเป็นขอ้ ต่อระหวา่ งกระดูกขาส่วนบนกบั กระดูกขาส่วนล่าง แลว้ งอพบั ขา กระทุง้ ไป ยงั เป้ าหมายของคูต่ อ่ สู้  เขา่ ตรง หมายถึง เข่าพุง่ ตรงไป ขา้ งหนา้ เขา้ สู่เป้ าหมาย  เขา่ เฉียง หมายถึง เขา่ ตีเฉียงเขา้ สู่ เป้ าหมายดา้ นตรงกบั เขา่ ที่พงุ่ ออกไป  เข่าโคง้ หมายถึง การบิดสะโพก ใหค้ ว่าลง พร้อมกบั เหวย่ี งขาใหม้ ีรัศมี เป้ าหมาย ใหป้ ลายเทา้ เหยยี ดเป็น โคง้ จากบนลงล่าง ปะทะ เส้นตรงกบั ขาและเขา่ โยนเข่าข้ึนไปตรงๆ คลา้ ยๆ เขา่ ลอย  เขา่ โยน หมายถึง การกระโดด ของคูต่ ่อสู้ เป้ าหมายที่ปลายคาง และหนา้ อก สูง ทะยานกบั เขา่ โยน แต่เขา่ ลอยสู่พ้ืน  เขา่ ลอย หมายถึง การกระโดดข้ึน สูงกวา่

๔) การใช้ศอก การใชศ้ อกข้นั พ้ืนฐานมีลกั ษณะดงั น้ี  ศอกตี บางคนเรียกวา่ ศอกสบั โดยใชว้ ธิ ีการตีศอกจากบนสู่ล่าง เฉียงซา้ ยคลา้ ยมุมฉาก บางคร้ังอาจบิดตวั ตี โดยมีแรงส่งจากไหล่ ลาตวั และเทา้  ศอกตดั หมายถึง การตีศอกตดั ขนานไปสู่เป้ าหมาย  ศอกงดั หมายถึง การตีศอกจากกลาง งดั ข้ึนไปขา้ งบน ตรงเป็นมุมฉาก  ศอกกระทุง้ หมายถึง การใชศ้ อกพงุ่ ออกไปดา้ นหลงั ในลกั ษณะกระทุง้ แกไ้ ขสถานการณ์ที่คู่ต่อสู้ประชิด เขา้ มาดา้ นหลงั  ศอกกลบั หมายถึง การหมุนตวั ตีศอก กลบั ไป ทางดา้ นหลงั ตามจงั หวะท่ีสมั พนั ธ์กบั การเคลื่อนตามเทา้

การเคลอื่ นที่ การเคล่ือนท่ี หรือการเคล่ือนไหว เป็นพ้ืนฐานของการใชแ้ ม่ไมม้ วยไทย ท้งั การรุกและการรับ โดยการเคลื่อนท่ีใน การฝึกมวยมีดงั น้ี ๑) การรุกและถอยเป็ นเส้นตรง ก. การรุกหรือถอย แบบเดินหน้าหรือถอยหลงั โดยการลากเท้า คือ ถา้ รุกไปขา้ งหนา้ กเ็ ดินหนา้ และใหเ้ ทา้ หลงั ลากตามเป็นจงั หวะ โดยอาจยกเทา้ หรือไมก่ ็ได้ ในขณะที่เวลาถอย ก็ใชแ้ รงส่งจากเทา้ หนา้ ใหเ้ ทา้ หลงั กา้ วออกไป แลว้ เทา้ หนา้ กา้ วตามเป็นจงั หวะ โดยอาจยกเทา้ หรือไม่กไ็ ด้ ข. การรุกหรือถอย แบบสลบั มือเท้า หมายถึง การรุกที่มีการสลบั มือและเทา้ ตามขอ้ ๑) และถอยสลบั มือและเทา้ ตามขอ้ ๑) เม่ือฝึกไดอ้ ยา่ งมีทกั ษะแลว้ ใชเ้ ดินรุกสลบั เทา้ และถอยสลบั เทา้ ใหค้ ล่องแคล่ว จะช่วยใหน้ าไปใชใ้ นการฝึกทกั ษะข้นั สูงตอ่ ไป

๒) การรุกและถอยฉาก ก. การรุกเป็ นมุมฉาก หมายถึง การเพ่มิ จากการรุกธรรมดาโดยใชเ้ ทา้ ท่ีไมถ่ นดั ต้งั นา เทา้ ท่ีไม่ถนดั ไปขา้ ง เทา้ ท่ีถนดั ส่งตาม ตอ่ จากน้นั ใชเ้ ทา้ ที่ไม่ถนดั ลากออกไปดา้ นขา้ ง ส่งเทา้ ท่ีถนดั ตามไปอยดู่ า้ นหนา้ เทา้ ที่ไมถ่ นดั ลกั ษณะการเคล่ือนท่ีเป็น ลกั ษณะอยใู่ นมุมฉาก ดงั น้ี ๑. การรุกฉากขวาแบบธรรมดาจากการต้งั ทา่ ขวานา วธิ ีฝึ ก จงั หวะที่ ๑ รุกไปดา้ นหนา้ ในท่าธรรมดา จงั หวะท่ี ๒ กา้ วเทา้ ขวาฉากไปทางขวาเลก็ นอ้ ย จงั หวะที่ ๓ กา้ วเทา้ ซา้ ยฉากไปทางขวาโดยใหเ้ ทา้ ซา้ ยไปอยขู่ า้ งหนา้ เทา้ ขวา ๒. การรุกฉากซา้ ยแบบรุกเทา้ สลบั จากการต้งั ทา่ ขวานา วธิ ีฝึ ก จงั หวะที่ ๑ รุกไปดา้ นหนา้ แบบรุกธรรมดา จงั หวะที่ ๒ กา้ วเทา้ ซา้ ยฉากไปทางซา้ ยเล็กนอ้ ย จงั หวะท่ี ๓ ชกั เทา้ ขวาฉากตาม ใหอ้ ยดู่ า้ นหนา้ เทา้ ซา้ ย ข. การถอยฉาก หมายถึง การถอยเพ่ือตอ้ งการใหต้ าแหน่งของการต้งั ท่าเปลี่ยนทิศทางไมใ่ หเ้ ป็นเป้ าหมายของคู่ตอ่ สู้ในขณะ รุก สามารถถอยฉากไดด้ งั น้ี ๑. ฉากขวาจากการต้งั ท่ามือซา้ ย เทา้ ซา้ ยอยหู่ นา้ วธิ ีฝึ ก จงั หวะที่ ๑ ถอยไปดา้ นหลงั โดยการถอยแบบเทา้ นาเทา้ ตาม จงั หวะท่ี ๒ กา้ วเทา้ ขวาฉากไปทางดา้ นขวา จงั หวะที่ ๓ กา้ วเทา้ ซา้ ยเฉียงไปทางขวาให้ ไปอยหู่ นา้ เทา้ ขวา

๒. ฉากขวา (ไม่ตอ้ งถอย) จากการต้งั ทา่ มือซา้ ยอยหู่ นา้ วธิ ีฝึ ก จงั หวะที่ ๑ กา้ วเทา้ ขวาฉากไปทางขวาเพียงเล็กนอ้ ย จงั หวะท่ี ๒ ชกั เทา้ ซา้ ยเฉียงไปทางขวา ใหม้ าอยหู่ นา้ เทา้ ขวา การต้งั ทา่ เทา้ ซา้ ยนา ๓. ฉากซา้ ยจากการต้งั ทา่ มือซา้ ย เทา้ ซา้ ยอยหู่ นา้ วธิ ีฝึ ก จงั หวะที่ ๑ ถอยไปขา้ งหลงั แบบเทา้ นาเทา้ ตาม จงั หวะท่ี ๒ กา้ วเทา้ ซา้ ยฉากไปทางดา้ นซา้ ย จงั หวะที่ ๓ ชกั เทา้ ขวาถอยหลงั ใหไ้ ปอยหู่ ลงั เทา้ ซา้ ยในลกั ษณะการต้งั ทา่ ซา้ ยนาอยหู่ นา้ ๔. ฉากซา้ ย (ไมต่ อ้ งถอย) จากการต้งั ทา่ มือซา้ ย เทา้ ซา้ ยอยหู่ นา้ วธิ ีฝึ ก จงั หวะที่ ๑ กา้ วเทา้ ซา้ ยเฉียงไปทางซา้ ยเล็กนอ้ ย จงั หวะท่ี ๒ ชกั เทา้ ขวาไปขา้ งหลงั เทา้ ซา้ ยใหม้ าอยใู่ นลกั ษณะการต้งั ทา่ แบบซา้ ยนา

๓) การเคลอ่ื นทเ่ี ป็ นวงกลม การเคล่ือนท่ีเป็นวงกลม คือ การเคล่ือนท่ีโดยใชก้ ารรุกและการถอยแบบการเคล่ือนท่ีของแบบเทา้ ธรรมดา ใน ลกั ษณะเทา้ นาเทา้ ตาม ที่เคลื่อนท่ีไปดา้ นหนา้ ดา้ นหลงั ไปทางซา้ ย หรือไปทางขวา ก. การเคลอื่ นทต่ี ามแนวรอบวงกลม การเคล่ือนที่แบบน้ีใหเ้ คลื่อนที่ตามคู่ต่อสู้ไปเป็นวงกลม ถา้ จะรุกหรือถอยใหใ้ ชแ้ บบการรุกและถอยแบบธรรมดา คือ ใชแ้ บบเทา้ นาเทา้ ตาม หรือจะใชก้ ารรุกแบบเทา้ สลบั กไ็ ด้ ท้งั น้ี ข้ึนอยกู่ บั โอกาสของการเคล่ือนท่ี ข. การเคลอื่ นทไี่ ปทางซ้าย หรือทางขวา การเคลื่อนท่ีแบบน้ีเป็นการเคลื่อนท่ีโดยมีคูต่ ่อสู้เป็นแกนกลาง มี ๒ จงั หวะ คือ จงั หวะที่ ๑ การเคล่ือนที่แบบน้ีเป็นการเคลื่อนท่ีไปทางดา้ นขวา การเคลื่อนท่ีจะตอ้ งเอาเทา้ หลงั ไปก่อน จงั หวะท่ี ๒ กา้ วเทา้ หนา้ ตามเทา้ หลงั หากเคล่ือนที่ไปทางดา้ นซา้ ยจะตอ้ งใชเ้ ทา้ หนา้ นาไปก่อน แลว้ เอาเทา้ หลงั เคลื่อนตามไป

การก้าวย่าง การกา้ วยา่ ง หมายถึง การเดินหรือลากเทา้ นนั่ เอง ใชใ้ นโอกาสท้งั รุกและถอย ลกั ษณะการกา้ วยา่ งในมวยไทยน้นั คือ การยกเขา่ ข้ึนสูงพร้อมท้งั ยกแขนข้ึนเป็นแนว การยกเข่าข้ึนใหต้ ิดกบั ศอกหรือเกือบติดกบั ศอก เข่าที่ยกน้นั อาจยกก่อนแลว้ ลากเทา้ การเคล่ือนท่ีลกั ษณะดงั กล่าวน้ีเรียกวา่ \"การก้าวย่าง\" บางคร้ังอาจลากเทา้ ไปขา้ งหนา้ ก่อนยกเข่าข้ึน ในบางโอกาสอาจถอย แลว้ ยกเขา่ เกือบติดศอกก็ได้ การที่ยกเข่าข้ึนติดศอก เป็นการป้ องกนั คู่ต่อสู้ บางคร้ัง อาจทาสลบั กนั ได้ ท้งั ดา้ นซา้ ยนาและขวานา ๑) การย่างสามขมุ ๓ จุด โดยการเปล่ียน การยา่ งสามขมุ คือ การเดินจุด กาหนดจุดท่ีใชใ้ นการ ตาแหน่งของเทา้ การเดินให้ เทา้ ซา้ ยอยขู่ า้ งหนา้ ให้ เปลี่ยนตาแหน่งของเทา้ เช่น กล่าวคือ เป็นการ เปลี่ยนไปเป็นอยขู่ า้ งหลงั นน่ั เอง เปล่ียนเหล่ียมของร่างกาย จะตอ้ งฝึกการย่า การ การยา่ งสามขมุ ใหช้ านาญน้นั ท้งั น้ี การกระทา กา้ วยา่ ง และการยา่ งสามขมุ บางคร้ังใชใ้ นการรับ ดงั กล่าวอาจป้ องกนั หลบหลีก ประสิทธิภาพ หรือการรุกไดอ้ ยา่ งมี ๒) การย่างสุขเกษม การยา่ งสุขเกษม คือ การกา้ วยา่ ง หรือการเคล่ือนที่ โดยการกา้ วเทา้ ออกไปดา้ นนอกตวั พร้อมกบั การยกตวั ใชม้ ือ ปัดลงมาขา้ งล่าง ในขณะที่อีกมือหน่ึงยกข้ึนระดบั ใบหนา้ เพือ่ ป้ องกนั อาวธุ ส่วนท่ีปัดลงมา ใชใ้ นกรณีที่คูต่ อ่ สู้ถีบ มาหาเรา ใหใ้ ชม้ ือปัดป้ องกนั ส่วนมือที่อยขู่ า้ งบน ก็ใชป้ ้ องกนั อาวธุ ได้ ท้งั น้ี ในการกระทาน้นั จะตอ้ งบิดสะโพก ตามไปดว้ ย พร้อมกบั ปัดมือล่างใหผ้ า่ นลาตวั ส่วนเทา้ เคล่ือนท่ีกา้ วไปพร้อมกบั การปัดมือผา่ นลาตวั

ศิลปะการรุกและรับ ศิลปะการรุกและรับ หมายถึง การเลือกใชไ้ มม้ วยไทยและกลวธิ ีตา่ งๆ ใหผ้ สมผสานกนั เพ่ือใหเ้ กิดประสิทธิภาพ ไมม้ วยไทยที่ใชใ้ นการชกมวยไทย ไดแ้ ก่ หมดั เทา้ เข่า และศอก การใชห้ มดั ชกคูต่ ่อสู้ เรียกวา่ \"ไม้หมดั \" การใช้ เทา้ เตะคูต่ อ่ สู้เรียกวา่ \"ไม้เตะ\" การใชเ้ ทา้ ถีบเรียกวา่ \"ไม้ถบี \" การใชเ้ ขา่ เรียกวา่ \"ไม้เข่า\" การใชศ้ อกเรียกวา่ \"ไม้ ศอก\" และยงั มีการแบ่งตามลกั ษณะความส้นั -ยาวของการใชไ้ มม้ วยไทย โดยแบง่ ออกเป็น ๒ ลกั ษณะ คือ ไมส้ ้ัน และไมย้ าว เช่น การใชห้ มดั เหวย่ี งส้ัน หมดั งดั ศอกและเขา่ เรียกวา่ \"ไม้ส้ัน\" การใชเ้ ทา้ เตะ ใชเ้ ทา้ ถีบ หมดั เหวยี่ ง ยาว เรียกวา่ \"ไม้ยาว\" ดงั น้นั การเตะ ถีบ เขา่ และศอก เรียกวา่ \"แม่ไม้\" ส่วนการต่อย หมดั งดั หมดั เหวย่ี งส้ัน-ยาว การเตะตรง เตะตดั เตะตวดั เตะเฉียง เตะกลบั หลงั ถีบตรง ถีบขา้ ง ถีบกลบั หลงั เขา่ ตรง เข่าเฉียง เข่าตดั เข่าลอย ศอกตี ศอกตดั ศอก กลบั หลงั ศอกพุง่ เหล่าน้ีเรียกวา่ \"ลูกไม้\"

๑)ศิลปะการรุก ไมร้ ุก หมายถึง หลกั วชิ าการในการใชไ้ มม้ วยตา่ งๆ มาประกอบกนั เพอ่ื เป็นการรุกโจมตีคูต่ ่อสู้ มีท้งั การหลอกล่อ และเขา้ สู้กนั จริง โดยทว่ั ไปไมน้ าของไมร้ ุกจะเป็นไมย้ าว มีความเร็ว รัดกมุ มีหลกั มน่ั คง สามารถใชไ้ มอ้ ่ืนต่อไป ได้ เช่น การถีบตรง การเตะเฉียง เตะลิด ส่วนไมต้ ามน้นั จะเป็นไมย้ าวหรือไมส้ ้ันกไ็ ด้ ท้งั น้ี ข้ึนอยกู่ บั การใชไ้ มจ้ งั หวะแรกวา่ ไดผ้ ลดีประการใด ดงั น้นั จึงนิยมใชไ้ มม้ วยแบบสลบั บนล่าง หรือซา้ ยสลบั ขวา เพือ่ ใหค้ ู่ตอ่ สู้พะวง ถา้ ใชไ้ มร้ ุกเฉพาะส่วน หรือส่วนล่างอยา่ งเดียวจะง่ายต่อการป้ องกนั แกไ้ ข โดยทว่ั ไปไมร้ ุกมีต้งั แต่จงั หวะเดียวข้ึนไปจนไมจ่ ากดั จานวน แตน่ ิยมใชแ้ ละไดผ้ ลดี รวมไปถึงการฝึกหดั ไดง้ ่าย คือ ไมร้ ุก ๑ จงั หวะ ๒จงั หวะ และ ๓ จงั หวะ ๑. ไม้รุก ๑ จังหวะ หมายถึง การรุกเขา้ ไปแลว้ ใชไ้ มม้ วยเพียงอยา่ งเดียว เช่น การชกหมดั ตรงขวา เตะขวา โยนเข่าขวาหรือดา้ นท่ีถนดั ท่ีสุด เรียกวา่ \"ไม้รุกจังหวะเดยี ว\" ๒. ไม้รุก ๒ จังหวะ หมายถึง การรุกเขา้ ไปใชไ้ มม้ วย ๒ จงั หวะ โดยในจงั หวะท่ี ๑ เป็นไมห้ ลอก เพื่อใหค้ ูต่ อ่ สู้เสียหลกั แลว้ ตามไปใช้ ไมจ้ ริงในจงั หวะท่ี ๒ ตอ้ งตามกนั ไปอยา่ งรวดเร็ว เรียกวา่ \"ไม้รุก ๒ จังหวะ\" ๓. ไม้รุก ๓ จังหวะ หมายถึง การรุกเขา้ ไปใชไ้ มม้ วยจงั หวะที่ ๑, ๒ และ ๓ ติดตอ่ กนั เช่น ต่อยหมดั นา หมดั ตรง แลว้ เตะตาม ถา้ ฝึกจน เกิดความชานาญแลว้ ก็สามารถใชไ้ มส้ ้ัน เช่น ศอก เข่า หมดั ตวดั หมดั งดั เป็นไมน้ าไดเ้ ช่นกนั ๔. ไม้รุก ๔ จังหวะ หมายถึง การรุกเขา้ ไปใชไ้ มม้ วยจงั หวะท่ี ๑, ๒ และ ๓ ติดต่อกนั และไมร้ ุกท่ีออกไปต่างก็หวงั ผลท้งั หมด แลว้ แต่ โอกาส ส่วนมากจงั หวะท่ี ๑ และ ๒ เป็นไมห้ ลอก จงั หวะท่ี ๓ และ ๔ เป็นไมจ้ ริง

๒) ศิลปะการรับ ไมร้ ับ หมายถึง หลกั วชิ าการในการนาเอาไมม้ วยตา่ งๆ มาประกอบเขา้ ดว้ ยกนั เพ่อื แกไ้ ขการจโู่ จมของฝ่ ายรุก ไม้ มวยชนิดหน่ึง อาจแกก้ ารจู่โจมของไมม้ วยชนิดเดียวกนั หรือต่างชนิดก็ได้ หรือแกท้ ีละไม้ เช่น แกก้ ารต่อย แกก้ าร เตะ แกก้ ารถีบ แกก้ ารศอก แตใ่ นการชกมวยจริงๆ ไมไ่ ดช้ กหรือเตะเพยี งจงั หวะเดียว แต่จะรุกเป็นชุด เช่น ต่อยนา เตะตาม แลว้ เขา่ ตาม หรือตอ่ ยตามเขา่ ความหมายรวมไปถึงการทาทุกอยา่ งเพอ่ื แกไ้ ขการจู่โจม เช่น การถอยออก ใหพ้ น้ ระยะ เพ่อื ไม่ใหถ้ ูกอาวธุ ของคูต่ อ่ สู้ การหลบหลีก การปัดป้ อง และการตอบโต้ ซ่ึงมีการชิงลงมือก่อน การ ถอยแลว้ ตอบโต้ การหลบหลีกแลว้ ตอบโต้ ไมร้ ับในท่ีน้ีจะกล่าวถึงการรับไมม้ วยของคูต่ อ่ สู้ทีละชนิดตามลาดบั เริ่มต้งั แต่รับการตอ่ ย รับการเตะ รับการถีบ รับการเขา่ และรับการศอก โดยอาศยั การถอย หลบหลีก ปัดป้ อง และ ตอบโตด้ ว้ ยไมม้ วยต่างๆ ดงั ตอ่ ไปน้ี ๑. การหลอกล่อ หมายถึง การเคล่ือนไหวร่างกายเพือ่ ใหค้ ู่ต่อสู้เขา้ ใจผดิ หรือเพือ่ ไมใ่ หค้ ูต่ ่อสู้จบั ทางเราได้ แบง่ ออกเป็น ๓ ลกั ษณะ ซ่ึงเป็นการเคล่ือนไหวอวยั วะตา่ งๆ โดยไม่เคลื่อนที่ไปจากที่เดิม คือ  หลอกดว้ ยสายตา คือ มองสูงแต่ใชไ้ มม้ วยไปสู่เป้ าหมายท่ีต่า หรือมองต่าแต่ใชไ้ มม้ วยไปสู่เป้ าหมายท่ีสูง  หลอกดว้ ยศีรษะ คือ การเคลื่อนไหวศีรษะไปมาท้งั ดา้ นซา้ ยและดา้ นขวา เพอื่ ใหค้ ู่ต่อสู้หลงทาง  หลอกล่อดว้ ยการเคล่ือนไหวลาตวั คือ การอาศยั ความอ่อนตวั เช่น การโยกเอวหรือโยกลาตวั ไปทางซา้ ย และขวา ๒. การถอยให้พ้นระยะ หมายถึง การถอยใหห้ ่างจากคูต่ อ่ สู้ อาจกระโดดเคลื่อนเทา้ ถอยหลงั หรือกา้ วถอยหลงั แต่ตอ้ งใหพ้ น้ ระยะไมม้ วย ของคู่ต่อสู้ ในการถอยเมื่อพน้ ระยะแลว้ จะตอ้ งอยใู่ นทา่ ที่พร้อมจะตอบโตค้ ู่ตอ่ สู้ทนั ที ๓. การโยกตัวหรือการเอนตวั ให้พ้นระยะ หมายถึง การโยกตวั หรือเอนตวั ออกใหพ้ น้ ระยะคูต่ อ่ สู้ ๔. การหลบหลกี หมายถึง การเคลื่อนไหวส่วนตา่ งๆ ของร่างกาย เพื่อหลบหลีกไมม้ วยของคู่ต่อสู้ท่ีจ่โู จมมา อาจใชว้ ธิ ีกม้ ตวั หลบ ดา้ นซา้ ยและขวา

๕. การปัดให้เบ่ยี งเบนออกไป หมายถึง การใชม้ ือหรือแขนปัดไมม้ วยไปยงั เป้ าหมายอ่ืน ๖. การปัดป้ อง หมายถึง การใชส้ ่วนตา่ งๆ ที่แขง็ แรงของร่างกายปัดป้ องอวยั วะท่ีเป็นจุดอ่อนของร่างกาย เช่น การใชเ้ ขา่ ปัดป้ อง ทอ้ ง รวมถึงบริเวณลาตวั การใชศ้ อกและเข่าบริเวณหนา้ อก ๗. การบงั เกาะจับ หมายถึง การบงั ไมใ่ หไ้ มม้ วยคูต่ ่อสู้ปะทะกบั ตวั เรา การบงั น้นั จะตอ้ งอาศยั การผอ่ นแรงถูกจงั หวะและเหมาะสม จึงจะไดผ้ ลดี เม่ือบงั เกาะจบั ไดแ้ ลว้ ก็สามารถใชไ้ มม้ วยตอบโตไ้ ดท้ นั ที ๘. การทาให้ล้ม ในมวยไทยมีหลายแบบ แตท่ ี่ถูกตอ้ งตามกติกาคือ ใชว้ ธิ ีการบงั เกาะจบั แลว้ ผลกั ใหล้ ม้ หรือการกอดรัดแลว้ เหวยี่ ง ใหล้ ม้ ศิลปะการตอบโต้ ศิลปะการตอบโต้ หมายถึง การใชไ้ มม้ วยตอบโตค้ ูต่ อ่ สู้ดว้ ยวธิ ีการตา่ งๆ ไดแ้ ก่ ๑) ถอยแล้วตอบโต้ หมายถึง การถอยใหพ้ น้ ระยะไมม้ วยท่ีจูโ่ จมมา แลว้ จึงใชไ้ มม้ วยตอบโตค้ ู่ตอ่ สู้ทนั ที ๒) การหลบหลกี แล้วตอบโต้ หมายถึง การเคล่ือนไหวส่วนตา่ งๆ ของร่างกาย เพอ่ื หลบหลีกใหพ้ น้ ระยะไมม้ วยของคู่ตอ่ สู้ เช่น การกม้ ตวั การ เอนตวั การยอ่ ขา การเคลื่อนไหว ๓) การชิงทาแล้วตอบโต้ หมายถึง การใชไ้ มม้ วยตอบโตค้ ู่ต่อสู้ที่ใชไ้ มร้ ุกมายงั เรา โดยใหไ้ มม้ วยของเราออกไปใหถ้ ึงเป้ าหมายก่อน

๔) การปิ ดป้ องแล้วตอบโต้ หมายถึง การใชส้ ่วนตา่ งๆ ท่ีแขง็ แรงของร่างกายปิ ดป้ องเป้ าหมายท่ีคูต่ อ่ สู้จะจ่โู จม ซ่ึงส่วนมากเป็นบริเวณจุดออ่ น ของร่างกาย เช่น ปลายคาง ใบหนา้ คอ หนา้ อก ลาตวั ลิ้นป่ี ทอ้ ง ขาพบั ๕) การปัดให้เบี่ยงเบนออกไปจากไม้มวยของคู่ต่อสู้ หมายถึง การใชม้ ือหรือแขนปัดไมม้ วยไปยงั เป้ าหมายอ่ืน ๖) การทาให้ล้ม ในมวยไทยมีหลายแบบ แตท่ ่ีถูกตอ้ งตามกติกา โดยใชว้ ธิ ีการบงั เกาะจบั หรือทุ่มดว้ ยสะโพก

แม่ไม้มวยไทย หมายถึง ทา่ ของการใชศ้ ิลปะมวยไทยที่สาคญั ที่สุด อนั เป็นพ้นื ฐานของการใชไ้ มม้ วยไทย ซ่ึงผฝู้ ึกมวยไทยตอ้ ง เรียนรู้ และปฏิบตั ิใหไ้ ดก้ ่อนที่จะฝึกลูกไมถ้ ือวา่ เป็นการใชไ้ มม้ วยไทยที่ละเอียดข้ึน บรู พาจารยผ์ ทู้ รงคุณวฒุ ิได้ จดั แบ่งแม่ไมม้ วยไทยออกเป็น ๑๕ ไม้ ไดแ้ ก่  สลบั ฟันปลา  ปักษาแหวกรัง  ชวาซดั หอก  อิเหนาแทงกริช  ยอเขาพระสุเมรุ  ตาเถรค้าฝัก  มอญยนั หลกั  ปักลูกทอย  จระเขฟ้ าดหาง  หกั งวงไอยรา  นาคาบิดหาง  วริ ุฬหกกลบั  ดบั ชวาลา  ขนุ ยกั ษจ์ บั ลิง  หกั คอเอราวณั

ท่าสลบั ฟันปลา (รับดา้ นนอก) ฝ่ ายรุก เดินเขา้ มาชกดว้ ยหมดั ซา้ ย ตรงไปท่ีใบหนา้ ของฝ่ ายรับ ฝ่ ายรับ ใชม้ ือซา้ ยปัดหมดั ฝ่ ายรุกที่ขอ้ มือ ส่วนมือขวากระแทกไปท่ีหวั ไหล่ดา้ นนอก ของฝ่ ายรุก

ท่าปักษาแหวกรัง (รับด้านใน) ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ ชกดว้ ยหมดั ขวาตรงไปที่ใบหนา้ มือซา้ ยต้งั มน่ั พร้อมที่จะชกหมดั ฝ่ ายรับ กา้ วเทา้ ขวา ทแยงเฉียงดา้ นขวาสืบเทา้ เขา้ วงใน ทิ้งน้าหนกั ตวั ลงบนเทา้ ขวา ใชแ้ ขนซา้ ยปัดหมดั ใหพ้ น้ ใบหนา้ มือ ขวากระแทกไปท่ีหวั ไหล่ดา้ นในของฝ่ ายรุกทนั ที ท่าชวาซัดหอก ฝ่ ายรุก เดินมวยชกดว้ ยหมดั ขวาตรงไปท่ีบริเวณหนา้ ของฝ่ ายรับ มือขวาต้งั มน่ั ฝ่ ายรับ รีบกา้ วเทา้ ซา้ ยเฉียงออกวงนอก ทิง้ น้าหนกั ตวั ลงบนเทา้ ซา้ ย โดยพงุ่ ตวั เขา้ หาคูต่ อ่ สู้ แขนขวายกข้ึนปัดหมดั ฝ่ ายรุก ใหเ้ บนออกพน้ ตวั แขนซา้ ยยกศอกกระแทกเขา้ ชายโครงของฝ่ ายรุก

ท่าอเิ หนาแทงกริช ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ ชกดว้ ยหมดั ขวาตรงไปที่บริเวณหนา้ ของฝ่ ายรับ มือซา้ ยต้งั มน่ั ฝ่ ายรับ รีบกา้ วเทา้ ขวาทแยงเขา้ วงใน ทิ้งน้าหนกั ลงบนเทา้ ขวา ยกแขนซา้ ยข้ึนปัดหมดั ใหพ้ น้ ตวั แขนขวางอศอก เพ่อื ส่ง ศอกกระแทกที่ชายโครงของฝ่ ายรุก ท่ายอเขาพระสุเมรุ ฝ่ ายรุก เดินมวยชกดว้ ยหมดั ขวา ตรงเขา้ บริเวณหนา้ ของฝ่ ายรับ มือซา้ ยต้งั มนั่ ฝ่ ายรับ รีบกม้ ศีรษะใหห้ มดั ผา่ นศีรษะไป พร้อมกบั สืบเทา้ ขวาไปขา้ งหนา้ เลก็ นอ้ ย ใหไ้ ดจ้ งั หวะหมดั แลว้ ชกหมดั ขวา เขา้ สู่ปลายคาง ของฝ่ ายรุกทนั ที

ท่าตาเถรคา้ ฝัก ฝ่ ายรุก เดินมวยชกดว้ ยหมดั ขวาตรงเขา้ บริเวณหนา้ ของฝ่ ายรับ มือซา้ ยต้งั มน่ั ฝ่ ายรับ รีบสืบเทา้ ขวาไปขา้ งหนา้ เขา้ วงในของฝ่ ายรุก ทิง้ น้าหนกั ตวั ลงบนเทา้ ขวา พร้อมกบั งอแขนซา้ ยยกข้ึนตรงหนา้ ปัดกระแทกข้ึน ใหห้ มดั ฝ่ ายรุกพน้ ศีรษะไป มือขวาชกเขา้ สู่ปลายคางของฝ่ ายรุกทนั ที ท่ามอญยนั หลกั ฝ่ ายรุก เดินมวยชกดว้ ยหมดั ซา้ ยตรงเขา้ บริเวณหนา้ ของฝ่ ายรับ ฝ่ ายรับ รีบยกแขนท้งั สองข้ึนป้ องกนั หนา้ พร้อมกบั ยกเทา้ ขวาถีบเขา้ ที่ยอดอกหรือทอ้ งของฝ่ ายรุก ใหก้ ระเด็นไป

ท่าปักลกู ทอย ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ เตะเหวย่ี งดว้ ยเทา้ ซา้ ยเป้ าหมายคือ ศีรษะฝ่ ายรับ มือท้งั สองต้งั มนั่ ฝ่ ายรับ รีบสืบเทา้ เขา้ หาคร่ึงกา้ ว พร้อมกบั หมุนตวั เอาเทา้ ขวาเป็นแกน หนั หนา้ เขา้ หาทิศทางท่ีเทา้ เตะมา ยกศอกขวา ต้งั ข้ึนระดบั หนา้ แขง้ มือซา้ ยต้งั การ์ดปิ ดระดบั ตน้ คอใหม้ นั่ เพื่อป้ องกนั พลาดถูกใบหนา้ ท่าจระเข้ฟาดหาง ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ ชกดว้ ยหมดั ขวาตรงสุดแรง จนตวั เสียหลกั ถลนั เขา้ ไปขา้ งหนา้ ฝ่ ายรับ กา้ วเทา้ ซา้ ยทแยงออกวงนอก เอ้ียวตวั ใหห้ มดั ผา่ นทางไหล่ขวา ในระยะ ๑ คืบ แลว้ ใชเ้ ทา้ ซา้ ยเป็นหลกั หมุนให้ ส้นเทา้ กระแทกท่ีศีรษะ ของฝ่ ายรุก

ท่านาคาบดิ หาง ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ หา พร้อมเตะเหวย่ี งดว้ ยเทา้ ขวา มือท้งั สองต้งั มนั่ ฝ่ ายรับ รีบพลิกตวั หนั หนา้ ไปทางเทา้ ท่ีกาลงั เตะมา น้าหนกั ตวั ทิ้งบนเทา้ ซา้ ย เทา้ ขวาอยใู่ นหลกั ยนื มวย แบบสิงหยาตร มือ ขวาต้งั ฝ่ ามือปะทะปลายเทา้ มือซา้ ยแบหงาย ตะปบส้นเทา้ แลว้ ใชม้ ือท่ีจบั ปลายเทา้ พลิกบิดออกดา้ นนอก มือซา้ ย จบั ส้นเทา้ ฝ่ ายรุก ดึงเขา้ หาตวั พร้อมกบั ใชเ้ ขา่ กระแทกไปท่ีน่อง ท่าหักงวงไอยรา ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ หาพร้อมยกเทา้ เขา้ เตะกราดบริเวณชายโครง มือท้งั สองต้งั มน่ั ฝ่ ายรับ กา้ วเทา้ ซา้ ยเขา้ หาฝ่ ายรุกในระยะเกือบชิดตวั อยา่ งรวดเร็ว หนั หนา้ เขา้ หาทิศทาง ท่ีฝ่ ายรุกเตะมา กระแทกศอกขวา สู่บริเวณโคนขาฝ่ ายรุก พร้อมแขนซา้ ยโอบจบั ตรงบริเวณน่อง ยกขาใหส้ ูง เพอื่ ใหเ้ สียหลกั ป้ องกนั ฝ่ ายรุกใชศ้ อก ถองท่ีศีรษะ

ท่าวริ ุฬหกกลบั ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ หา พร้อมท้งั ยกเทา้ เตะกราดตรงบริเวณชายโครง ฝ่ ายรับ รีบพลิกตวั ทแยงหนั หนา้ สู่ทิศทางที่เทา้ เตะมา ใชเ้ ทา้ ซา้ ยเป็นหลกั ยนื ใหม้ นั่ ยกเทา้ ขวากระแทกดว้ ยส้นเทา้ ที่ตน้ ขา ใหส้ ะทอ้ นกลบั ไป มือท้งั สองต้งั ใหม้ นั่ เพอ่ื ป้ องกนั พลาดถูกชายโครง ท่าหกั คอเอราวณั ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ หา ชกดว้ ยหมดั ขวาตรงบริเวณหนา้ ของฝ่ ายรับ ฝ่ ายรับ กา้ วเทา้ ซา้ ยไปขา้ งหนา้ ใชห้ มดั ท้งั สองจบั ที่ตน้ คอฝ่ ายรุก จากน้นั ก็กระแทกเข่าขวาไปที่หนา้ ของฝ่ ายรุก

ท่าดบั ชวาลา ฝ่ ายรุก เดินมวยเขา้ ชกหมดั ขวาตรงไปท่ีใบหนา้ ของฝ่ ายรับ ฝ่ ายรับ กา้ วเทา้ ซา้ ยทแยงเฉียงออกวงนอก ทิ้งน้าหนกั ตวั บนเทา้ ซา้ ย ใชม้ ือซา้ ยกดแขนขวา ของฝ่ ายรุกใหเ้ บนและลงต่า รีบชกดว้ ยหมดั ขวาตรงไปท่ีใบหนา้ ใหเ้ ป็นจงั หวะเดียวกบั มือซา้ ยที่กดลงน้นั อยา่ งรวดเร็ว ท่าขุนยกั ษ์จับลงิ ฝ่ ายรุก เดินมวยเขาชกหมดั ซา้ ยตรงเขา้ ท่ีบริเวณหนา้ ของฝ่ ายรับ พร้อมกบั เตะเทา้ ขวา ตรงบริเวณชายโครง ตามดว้ ยศอก ขวาอยา่ งรวดเร็ว ฝ่ ายรับ รีบกา้ วเทา้ ซา้ ยสืบเขา้ หาตวั กา้ วเทา้ ขวา ยกแขนท้งั สองขา้ งปัดการเตะที่แขง้ ขวาของฝ่ ายรุก พร้อมยกแขนซา้ ย ป้ องกนั ศอกขวาของฝ่ ายรุก แมไ่ มน้ ้ีเป็นการหลบหมดั หลบเตะ หลบศอก ในเวลาเดียวกนั

แบบฝกึ ทักษะมวยไทย โดย นายเรณู คาใสย ครวู ิทยฐานะชานาญการพิเศษ กล่มุ สาระการเรียนรสู้ ขุ ศึกษาและพลศึกษา โรงเรยี นกดุ ชมุ วทิ ยาคม อาเภอกุดชุม จงั หวัดยโสธร สานกั งานเขตพ้ืนท่ีการศกึ ษามัธยมศึกษา เขต ๒๘