การสถาปนา อาณาจักรสุโขทัย

เดิมเมืองสุโขทัยเป็นสถานีการค้าของละโว้(ลวรัฐ) มีผู้ปกครองชื่อ “พ่อขุนศรีนาวนำถม” มี พระราชโอรสชื่อ “พ่อขุนผาเมือง”ที่ปกครองเมืองราด หลังจากที่พ่อขุนศรีนาวนำถม สวรรคต เมืองสุโขทัยก็ตกอยู่ภายใต้อำนาจของขอมสบาดโขลญลำพง พ่อขุนผาเมืองจึงร่วม มือกับพ่อขุนบางกลางหาวซึ่งเป็นเจ้าเมืองบางยางในการกำจัดขอมสบาดโขลญลำพงออก ไป และเนื่องจากพ่อขุนผาเมืองนั้นเป็นราชบุตรเขยของเขมร ทำให้ไม่สามารถปกครอง สุโขทัยได้จึงยกให้พ่อขุนบางกลางหาวอภิเษกขึ้นครองสุโขทัยพร้อมทั้งพระแสงขรรค์ชัยศรี พระนามกำมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์ซึ่งพระเจ้าชัยวรมันที่7ทรงพระราชทานให้ พ่อขุนผาเมืองก่อนหน้านี้ และทรงพระนามว่า “พ่อขุนศรีอินทราทิตย์” ในพ.ศ.1792 นับ เป็นต้นราชวงศ์พระร่วง

1.เดิมอาณาจักรสุโขทัยเป็นสถานีการค้าของอาณาจักรขอม เมื่อผู้ปกครองอย่างพ่อขุนศรีนาวนำถมสวรรคต 2. ขอมสบาดโขลญลำพงเข้ายึดอำนาจ 3. พ่อขุนผาเมือง(พระราชโอรสของพ่อขุนศรีนาวนำถม)กับพ่อขุนบางกลางหาวตัดสินพระทัยยึดดินแดนคืน 4.สถาปนาอาณาจักรสุโขทัย ให้ขึ้นเป็นรัฐอิสระ ไม่ขึ้นตรงกับรัฐใด 5.พ่อขุนผาเมืองยกเมืองสุโขทัยให้กับพ่อขุนบางกลางหาว เพื่อตบตาราชสำนักขอม 6. พ่อขุนบางกลางหาวเปลี่ยนพระนามเป็นพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ซึ่งพระนามนี้ได้มาจากพ่อขุนผาเมืองที่ยก พระนามกำมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์ให้ 7.พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ได้ปกครองอาณาจักรสุโขทัยตั้งแต่ พ.ศ. 1781 และดูแลบำรุงราษฎรเป็นอย่างดี ชื่อศรีอินทราทิตย์ เชื่อกันว่าเป็นการแสดงว่าเป็นบดีแห่งอินทรปัต คือไม่อยู่ภายใต้อิทธิพลของขอม(เมืองอินทรปัต)อีกต่อไป

อาณาเขตอาณาจักรสุโขทัย ตั้งอยู่บริเวณตอนล่างลุ่มแม่น้ำยม-ปิง ซึ่งอาณาเขตของอาณาจักรสุโขทัยก็จะแตกต่างกันไปตาม ยุคสมัยของพระมหากษัตริย์แต่ละพระองค์

ราชวงค์ที่ปกครองอาณาจักรสุโขทัย มีราชวงศ์เดียวคือ“ราชวงศ์พระร่วง” มีกษัตริย์ทั้งหมด9พระองค์ มีกรุงสุโขทัยเป็นราชธานีของอาณาจักรสุโขทัย ศูนย์กลางอยู่ที่ เมืองสุโขทัยและเมืองศรีสัชนาลัย ในลุ่มแม่น้ำยม

ราชวงศ์พระร่วง

1.พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ มีพระนามเดิมว่าพ่อขุนบางกลางหาว เป็นปฐมกษัตริย์แห่งกรุงสุโขทัย ก่อตั้งราชวงศ์พระร่วง เกิดสงครามเมืองฉอด(ขุนสามชนยกทัพตีเมืองตาก) พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ จึงยกทัพไปกับพระราม(ลูกคนที่2) พระรามรบชนะ จึงได้ชื่อใหม่ว่า “รามคำแหง” หลังจากนั้นสุโขทัยก็เริ่มขยายอำนาจด้วยการทำสงคราม ทำให้สุโขทัยมีความมั่นคงมากขึ้น

2.พ่อขุนบานเมือง เป็นโอรสของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ มีความสามารถในการทำสงครามเป็นอย่างมาก โดยมีพ่อขุนรามคำแหงเป็นแม่ทัพ ดัง ปรากฎในศิลาจารึกหลักที่1ว่า “กูไปท่บ้านท่เมือง ได้ช้างได้งวงได้ปั่วได้นาง ได้เงือนได้ ทองกูเอามาเวนแก่พ่อกู พ่อกูตายยังพ่อกู กูพร่ำบำเรอแก่พี่กู ดั่งบำเรอแก่พ่อกู” ระหว่างครองราชย์ก็ได้รวบรวมหัวเมืองต่างๆไว้ในอำนาจ มีพระอนุชา(น้องชาย)คือ พ่อขุนรามคำแหง

3.พ่อขุนรามคำแหงมหาราช เป็นยุคที่เจริญรุ่งเรืองที่สุด ประดิษฐ์อักษรไทยขึ้นใช้ครั้งแรกที่เรียกว่า “ลายสือไทย” ขยายอาณาเขตได้กว้างมากที่สุด ส่งเสริมการค้า มีการทำนุบำรุงศาสนา รับฟังความคิดเห็นของประชาชน ประชาชนได้ใกล้ชิดกับพระมหากษัตริย์ เมื่อมีปัญหาประชาชนก็ไปสั่นกระดิ่งร้อง ทุกข์ ให้พระมหากษัตริย์ช่วยตัดสินคดีความ ดำเนินนโยบายกับต่างประเทศ ศิลาจารึก ผลงานทางชลประทานคือ เขื่อนสรีดภงส์ที่เป็นการเก็บน้ำไว้ใช้ยามแล้ง มีการทำท่อส่งน้ำจากตัวเขื่อนมาใช้ในเมือง

4.พระยาเลอไทย(ธรรมิกราช) เป็นพระราชโอรสของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช หัวเมืองต่างๆเริ่มแยกตัวเป็นอิสระ พระองค์ทรงศรัทธาในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างมาก ทรงศึกษาพระไตรปิฏกอย่างแตกฉาน มีการศึกษาพระธรรมและภาษาบาลีในยุคนี้ ส่งทูตไปประเทศจีนในต้น ค.ศ.1299ด้วยหลักฐานจากจดหมายเหตุจีน

5.พระยางั่วนำถม เป็นพระอนุชาของพระยาเลอไทย ปกครองเมืองสุโขทัยในขณะที่พระยาลิไทปกครองเมืองศรีสัชนาลัย เมื่อสวรรคต เกิดการแย่งชิงบัลลังก์พระยาลิไทจึงปราบดาภิเษกตนเองเป็นกษัตริย์ ปกครองเมืองสุโขทัย

6.พระมหาธรรมราชาที่1(ลิไท) เป็นโอรสของพระยาเลอไทย เลื่อมใสในพระพุทธศาสนามาก ทรงผนวชเมื่อพ.ศ.1905และยังเคยอาราธนา พระสามิสังฆราชจากลังกาเข้ามาเป็นสังฆราชในกรุงสุโขทัย ขยายอาณาเขต การปกครองแบบธรรมราชา ทำนุบำรุงศาสนา สร้างวรรณกรรม “ไตรภูมิพระร่วง”เกี่ยวกับนรก-สวรรค์ การทำดีทำชั่ว ส่งเสริมเศรษฐกิจ ปรับปรุงการเขียนหนังสือไทย

7.พระมหาธรรมราชาที่2 สุโขทัยตกเป็นประเทศราชของอยุธยา ขุนหลวงพระงั่วแห่งอยุธยามีความประสงค์ที่ จะรวบรวมชนชาติไทยให้เป็นปึกแผ่น เลยยกทัพมารุกรานหลายครั้ง พระมหาธรรม ราชาที่2เลยยอมอ่อนน้อมให้อยุธยา

8.พระมหาธรรมราชาที่3 สุโขทัยยังตกเป็นประเทศราชของอยุธยาอยู่ แต่มีความสัมพันธ์ทางเครือญาติกับอยุธยา

9.พระมหาธรรมราชาที่4(บรมปาล) สุโขทัยผนวกกับอยุธยา สิ้นสุดอาณาจักรสุโขทัย

ปัจจัยเสริมความแข็งแกร่ง ของอาณาจักร ความสามารถในการอดำเนินนโยบายกระชับสัมพันธ์กับรัฐใกล้เคียง ความร่วมมือร่วมใจของประชาชน ความเอาใจใส่บำรุงสุขให้แก่ประชาชน ความสามัคคีในหมู่ราชวงศ์และขุนนาง ความสามารถในการทำสงครามของพระมหากษัตริย์

แหล่งอ้างอิง https://youtu.be/MkFGyPlmmkU https://youtu.be/WMOhwhqXles