การเดินทางของพลายน้อย

ตวั ละคร ขนุ แผน ขนุ ช้าง นางวนั ทอง (พิมพิลาไลย)

ตวั ละคร พลายงาม นางทองประ ผพี ราย (ลกู ของนางวนั ทอง ศรี (บริวารของขนุ แผน) กบั ขนุ แผน) (แมข่ อง

บทเสภาขนุ ชา้ งขนุ แผนเดิมเป็นนิยายพ้นื บา้ นของจงั หวดั สุพรรณบุรี เช่ือกนั วา่ เป็นเรื่องที่เกิดข้ึนในสมยั สมเดจ็ พระรามาธิบดีที่ ๒ บทเสภาขนุ ชา้ งขนุ แผน แต่งเป็นตอนๆ โดยกวหี ลายท่านต่างยคุ สมยั กนั เช่น - ร. ๒ ตอน พลายแกว้ เป็นชูก้ บั นางพิม ขนุ แผนข้ึนเรือนขนุ ชา้ งไดน้ างแกว้ กิริยา วนั ทองหึงนางลาวทอง - ร. ๓ ตอน ขนุ ชา้ งขอนางพิม - สุนทรภู่ แต่งตอนกาเนิดพลายงาม

1. นางวนั ทองอยกู่ ินกบั ขนุ ชา้ งอยา่ งไม่มีความสุข จนทอ้ งแก่ไดส้ ิบเดือนกค็ ลอด ลูกชายหนา้ ตาเหมือนขนุ แผน นางวนั ทองจึงต้งั ชื่อวา่ พลายงาม 2. ขนุ ชา้ งเห็นวา่ พลายงามหนา้ ตาเหมือนขนุ แผนกแ็ คน้ จึงคิดลวงไปฆ่า โดยแกลง้ ชวนไปดูสตั วใ์ นป่ า พอถึงท่ีเปลี่ยวกท็ าร้าย

3. ผพี รายเขา้ ปกป้ องพลายงามเอาไว้ ขนุ ชา้ งเห็นวา่ พลายงามตายแลว้ กก็ ลบั บา้ นไป 4. ผพี รายรักษาพลายงามจนฟ้ื นแลว้ บอกวา่ ตนเองเป็นลกู นอ้ งขนุ แผน ใหร้ ออยู่ นี่ก่อนเด๋ียวจะไปบอกนางวนั ทองมารับ 5. พลายงามนึกนอ้ ยใจขนุ ชา้ งท่ีหลอกเอาตนเองมาฆ่า พอป่ าเริ่มมืดนางวนั ทอง ยงั ไม่มารับกเ็ ริ่มกลวั

6. นางวนั ทองคิ้วเขม่นต้งั แต่ตอนกลางวนั พอหลบั ผพี รายเขา้ ฝันใหเ้ ห็นวา่ พลายงามถูกขนุ ชา้ งเอาขอนทบั กต็ กใจตื่นเห็นแมงมุมอุม้ ไข่ตีอก นางเป็นห่วง ลกู จึงถามหาจนรู้วา่ ตามขนุ ชา้ งเขา้ ไปในป่ า 7. นางวนั ทองร้องไหเ้ ดินตามหาพลายงามในป่ าดว้ ยความช้าใจ 8. นางวนั ทองเห็นลูกยนื ร้องไหอ้ ยรู่ ีบวงิ่ เขา้ ไปกอด จากน้นั พลายงามจึงเล่า เรื่องที่เกิดข้ึนท้งั หมดใหแ้ ม่ฟัง

9. นางวนั ทองจึงบอกวา่ พอ่ ของพลายงามคือขนุ แผนเป็นศตั รูกบั ขนุ ชา้ งตอนน้ี กาลงั ติดคุก หากพลายงามอยทู่ ี่น่ีต่อจะอนั ตราย ควรไปอยกู่ บั ยา่ ท่ีกาญจนบุรี แต่การเดินทางกล็ าบากมาก 10. เมื่อพลายงามรู้วา่ ขนุ ชา้ งไม่ใช่พอ่ แท้ ๆ กจ็ ะลาแม่ไปอยกู่ บั ยา่ 11. นางวนั ทองเสียใจที่ตอ้ งพลดั พรากจากลูก นางปลอบลกู จนค่าจึงพาไปฝาก ไวท้ ี่วดั กบั ขรัวนาก

12. นางวนั ทองกลบั ถึงบา้ นกต็ ะโกนด่าขนุ ชา้ ง พอเขา้ หอ้ งนอนเห็นที่นอน ของลกู กย็ ง่ิ คิดถึงพลายงาม 13. ขนุ ชา้ งเห็นนางวนั ทองร้องไหก้ แ็ กลง้ ถาม นางวนั ทองทองโมโหจึงด่า กลบั ไป 14. ขนุ ชา้ งแกต้ วั วา่ ตนเองไม่ไดพ้ าไป น่าจะเป็นคนร้ายที่นาไปทาร้ายแลว้ ปลน้ จากน้นั กแ็ กลง้ ทาเป็นเสียใจ

15. พอขนุ ชา้ งหลบั นางวนั ทองจึงแอบเตรียมขา้ วของและอาหารไวเ้ อาไปให้ พลายงาม 16. ส่วนพลายงามกห็ วาดหวน่ั เพราะตอ้ งอยหู่ ่างบา้ นเป็นคืนแรก จนนอนไม่ หลบั ท้งั คืน 17. วนั รุ่งข้ึนนางวนั ทองไปรับลูกที่วดั และบอกทางไปบา้ นยา่ แก่ลูกแลว้ สงั่ เสียดว้ ยความอาลยั

18. พลายงามเห็นแม่ร้องไหก้ ส็ งสาร จึงกราบลาแม่และบอกวา่ วนั ขา้ งหนา้ จะ กลบั มาทดแทนบุญคุณ 19. นางวนั ทองจึงสงั่ สอนใหต้ ้งั ใจเรียน จากน้นั จึงมาส่งท่ีท่าเกวยี นแลว้ ตดั ใจ ลาจากลูก 20. นางวนั ทองกลบั มาบา้ นกต็ รอมใจดว้ ยความคิดถึงลูกทุกเชา้ ค่า

21. พลายงามเดินทางตามลาพงั ท้งั เหนื่อยท้งั คิดถึงแม่เหมือนใจจะขาด 22. พลายงามเดินทางจนถึงกาญจนบุรี แลว้ ถามทางไปบา้ นยา่ จากเดก็ ตอ้ น ควาย เดก็ ตอ้ นควายกบ็ อกทางใหแ้ ละบอกวา่ นางทองประศรีเป็นคนดุ 23. พลายงามหลอกเดก็ ตอ้ นควายใหพ้ าไปเกบ็ มะยมท่ีบา้ นยา่

24. เม่ือพลายงามมาถึงบา้ นยา่ กแ็ กลง้ ปี นตน้ มะยมเพื่อใหค้ นในบา้ นเห็น จากน้นั จึงค่อยบอกวา่ ตนเองเป็นใคร

คณุ ค่าของวรรณคดีไทย

คุณค่าทางศีลธรรม กวมี กั สอดแทรกคติ คาสอน และศีลธรรม ไวใ้ นเน้ือเรื่อง ในถอ้ ยคาสนทนา เมื่ออ่านแลว้ จะไดร้ ับคติ ขอ้ คิดท่ีดีงามไปโดยไม่รู้ตวั เจา้ พลายงามความแสนสงสารแม่ ชาเลืองแลดูหนา้ น้าตาไหล แลว้ กราบกรานมารดาดว้ ยอาลยั ลูกเติบใหญค่ งจะมาหาแม่คุณ แต่คร้ังน้ีมีกรรมจะจาจาก ตอ้ งพลดั พรากแม่ไปเพราะไอข้ นุ เท่ียวหาพอ่ ขอใหป้ ะเดชะบุญ ไม่ลืมคุณมารดาจะมาเยอื น

คุณค่าทางปัญญา ผอู้ ่านจะไดร้ ับความรู้อนั หลากหลายจากการสอดแทรกความรู้และความคิดของ กวใี นวรรณคดีไทย ฝ่ ายขนุ ชา้ งหมางจิตใหค้ ิดแคน้ ลูกขนุ แผนมน่ั คงไม่สงสยั กก็ ลบั ไพล่เหมือนพอ่ อา้ ยทรพี เมื่อกระน้นั เหมือนกคู ร้ันดูไป อีแม่มนั วนั ทองกส็ องจิต ช่างประดิษฐค์ ิดชื่อลูกใหถ้ ูกที่ เรียกพอ่ พลายคลา้ ยผวั อีตวั ดี ทุกราตรีตรึกตราจะฆ่าฟัน

คุณค่าทางอารมณ์ วรรณคดีทาใหผ้ อู้ ่านเขา้ ใจธรรมชาติของมนุษย์ จากความรู้สึกและอารมณ์ ต่าง ๆ ของตวั ละคร ทาใหผ้ อู้ ่านเกิดอารมณ์คลอ้ ยตามหรืออารมณ์สะเทือนใจไปดว้ ย ลูกกแ็ ลดูแม่แม่ดูลูก ต่างพนั ผกู เพียงวา่ เลือดตาไหล สะอ้ืนร่าอาลาดว้ ยอาลยั แลว้ แขง็ ใจจากนางตามทางมา เหลียวหลงั ยงั เห็นแม่แลเขมน้ แม่กเ็ ห็นลูกนอ้ ยละหอ้ ยหา แต่เหลียวเหลียวเล้ียวลบั วบั วญิ ญาณ์ โอเ้ ปล่าตาต่างสะอ้ืนยนื ตะลึง

คุณค่าทางอารมณ์ จนเหน็ดเหนื่อยเม่ือยขอ้ ใหท้ อ้ แท้ คิดถึงแม่วนั ทองแลว้ ร้องไห้ พระสุริยาสายณั ห์ลงไรไร เหมือนจิตรใจเจา้ จะขาดลงรอนรอน พอจวนพลบพบฝงู จิ้งจอกนอ้ ย วงิ่ ร่อยร่อยตามเขาแลว้ เห่าหอน แสยงเส้นโลมาใหอ้ าวรณ์ ถึงดงดอนแดนบา้ นกาญจน์บุรี

คุณค่าทางอารมณ์ มะยมใหญ่ในบา้ นกินหวานนกั กไู ปลกั บ่อยบ่อยแกคอยจบั พอฉวยไดไ้ อข้ ิกหยกิ เสียยบั ร้ายเหมือนกบั ผเี ส้ือแกเหลือตวั ถา้ ลกู ใครไปเล่นแกเห็นเขา้ แกจบั เอานมยานฟัดกระบานหวั มาถามหาวา่ ไรช่างไม่กลวั แกจบั ตวั ตีตายยายนมยาน ฯ

คุณค่าทางวฒั นธรรม วรรณควดรีจระณสคอดดีทแทาหรนกวา้ ทฒั ่ีสนืบธตรร่อมวฒั ชนีวติธครรวมามขเอปง็นชมาตนิุษจยาก์ ปครนะรเพุ่นณหีนต่่าึงงไปๆสขู่ออีกงรสุ่นงั หคมนใ่ึงน แต่ละยคุ พลางดูทอ้ งร้องวา่ เออออกแลว้ ซิ ต้งั สติอารมณ์จะข่มให้ นางวนั ทองร้องเสือกกลิ้งเกลือกไป ขนุ ชา้ งไดห้ มอนรองประคองคอ เรียกหาขา้ คนอลหม่าน บนนอกชานพวกผหู้ ญิงออกวง่ิ สอ ใหไ้ ปรับยายสายกบั ยายยอ แต่ลว้ นหมอตาแยเซ็งแซ่มา

คุณค่าทางวฒั นธรรม นางกอดจูบลบู หลงั แลว้ สง่ั สอน อานวยพรพลายนอ้ ยละหอ้ ยไห้ พอ่ ไปดีศรีสวสั ดิกาจดั ภยั จนเติบใหญ่ยง่ิ ยวดไดบ้ วชเรียน ลูกผู้ชายลายมอื น้ันคอื ยศ เจา้ จงอตส่าห์ทาสม่าเสมียน แลว้ พาลกู ออกมาขา้ งท่าเกวยี น จะจากเจียนใจขาดอนาถใจ

คุณค่าทางวฒั นธรรม ควิ้ กระเหม่นเป็นลางแต่กลางวนั ใหห้ วนั่ หวนั่ หววิ หววิ หิวหาวนอน พอม่อยหลบั คลบั คลา้ ยเห็นพลายนอ้ ย ขนุ ชา้ งถ่อยทบั ไวด้ ว้ ยไมข้ อน ผวาฟ้ื นต่ืนตาใหอ้ าวรณ์ สะอ้ืนอ่อนในอกตกตะลึง พอแมงมุมอุ้มไข่ไต่ตีอก นางผงกเง่ียฟังดงั ผึงผงึ

คุณค่าทางวฒั นธรรม ท้งั เป็ดผปี ี่ แกว้ แวว่ แวว่ หวดี เสียงจงั หรีดกรีดแซ่ดงั แตรสงั ข์ นางวนั ทองมองหาละลา้ ละลงั ฤๅผบี งั ซ่อนเร้นไม่เห็นเลย จะบนหมูสุราร่าวา่ ครบ ขอใหพ้ บลูกตวั ทนู หวั เอ๋ย แลว้ ลดเล้ียวเท่ียวแลชะแงเ้ งย โอท้ รามเชยหลากแลว้ พอ่ แกว้ ตา

คุณค่าทางประวตั ศิ าสตร์ วรรณคดีเปรียบเหมือนบนั ทึกทางประวตั ิศาสตร์ที่ดีอยา่ งหน่ึง เพราะกวมี กั นา เหตุการณ์บา้ นเมืองหรือสภาพบา้ นเมืองในสมยั น้นั สอดแทรกไวใ้ นเน้ือหาดว้ ย เช่น ศิลาจารึก

คุณค่าในด้านวรรณศิลป์ วรรณศิลป์ เกิดจากศิลปะการประพนั ธข์ องกวี ที่มีการใชถ้ อ้ ยคา โวหาร และภาพพจนท์ ี่สละสลวย จนทาใหว้ รรณคดีเกิดความงาม ซ่ึงจะทาใหผ้ อู้ า่ นประทบั ใจ และทาใหผ้ อู้ ่านสามารถสงั เกต จดจานาไปใชก้ ่อใหเ้ กิดการใชภ้ าษาที่ดี ดุเหวา่ ร้องมองเมียงวา่ เสียงแม่ ยนื ชะแงแ้ ลดูเงี่ยหูตรับ อยนู่ ี่แน่แม่จ๋าจงมารับ วง่ิ กระสบั กระสนวนเวยี นไป

คุณค่าในด้านวรรณศิลป์ “ ท้งั เป็ดผปี ี่ แกว้ แวว่ แวว่ หวดี เสียงจงั หรีดกรีดแซ่ดงั แตรสังข์ ” “ นางครวญคร่าร่าวา่ น้าตาตก เหมอื นหนึ่งอกพพุ องเป็ นหนองฝี ” “ ข้ึนบนเรือนเหมอื นใจจะจากร่าง เห็นขนุ ชา้ งชิงชงั ผนิ หลงั หนี ”

คุณค่าในด้านวรรณศิลป์ โพระดกนกงว่ั กระต้วั เตน้ กระแตเล่นไมโ้ จนโผนผวา เจา้ พลายงามถามพอ่ พดู จอ้ มา ขนุ ชา้ งพาเล้ียวไปปะไมซ้ ุง เห็นลบั ล้ีที่สงดั ขดั เขมร สะบดั เบนเบือนเหว่ยี งลงเสียงผลุง ปะเตะซ้าต้าผางเขา้ กลางพงุ พลายงามร้องสองมือมนั อุดปาก ถีบกระทุง้ ถองทุบเสียงอุบโอย พอหลุดมือร้ือร้องวนั ทองโวย ดิ้นกระดากถลากไถลร้องไหโ้ หย ไม่เห็นแม่แลหาน้าตาตก หม่อมพอ่ โบยตีฉนั แทบบรรลยั จนเหงื่อตกกระปรกประปรอมข้ึนคร่อมไว้ ขนุ ชา้ งชกฉุดคร่าไม่ปราศรัย หอบหายใจฮกั ฮกั เขา้ หกั คอ

คุณค่าในด้านศิลปะอน่ื ๆ วรรณคดีแต่ละเรื่องยงั ใหค้ วามรู้ความเพลิดเพลินแก่ผอู้ ่านในดา้ นศิลปะต่าง ๆ เช่น สถาปัตยกรรม จิตรกรรม เป็นตน้ “ จึงเยบ็ ไถ้ใส่ขนมกบั สม้ ลิ้ม ท้งั แช่อ่ิมจนั อบั ลูกพลบั หวาน แหวนราคาหา้ ชง่ั ทองบางตะพาน ลว้ นตอ้ งการเกบ็ ใส่ในไถ้น้อย ”

คุณค่าในด้านศิลปะอนื่ ๆ เห็นวดั ร้างขา้ งเขาดูเก่าแก่ ยงั มีแต่รูปพระชินสีห์ โบสถโ์ บราณบานประตูยงั ดูดี พอราตรีกราบไหวอ้ าศยั นอน