ระบบการทางาน ของสตั ว์ นางสาววริศรา วิฉายา แผนกวิชาสามัญสมั พนั ธ์ วทิ ยาลยั เกษตรและเทคโนโลยเี ชยี งใหม่
สาระการเรยี นรู้ ระบบการทางาน จดุ ประสงค์การเรียนรู้ ของสัตว์ 1. ระบบย่อยอาหาร 1.อธิบายกระบวนการทา งานของระบบย่อยอาหาร 2. ระบบไหลเวยี นเลือด ของสตั ว์ที่มี กระดูกสนั หลังและสัตว์ท่ีไมม่ กี ระดูกสนั 3. ระบบหายใจ หลังได้ 4. ระบบขับถา่ ย 2.บอกวิธีการลา เลยี งสารในสัตว์ทมี่ ีระบบไหลเวยี น 5. ระบบประสาทและ โลหิตระบบเปดิ และระบบปดิ ได้ อวัยวะรบั สัมผัส 3.บอกวธิ ีการลา เลยี งสารในสตั วท์ ีม่ ีระบบหัวใจและ หลอดเลือดได้ 4.ระบุโครงสร้างท่ีใชแ้ ลกเปลี่ยนแก๊สของสตั วน์ า้ และ สตั ว์บกได้ 5.บอกกระบวนการทา งานของระบบขบั ถ่ายของสตั ว์ ท่มี กี ระดูกสันหลงั และสัตว์ทไ่ี มม่ กี ระดกู สันหลงั ได้ 6.บอกกระบวนการทา งานของระบบประสาทของ สัตว์ทมี่ กี ระดกู สนั หลงั และสตั วท์ ่ีไมม่ กี ระดูกสันหลงั ได้
01CHAPTER ระบบยอ่ ยอาหาร
ระบบยอ่ ยอาหาร การยอ่ ยอาหาร คอื การแปรสภาพ สารอาหารจากโมเลกลุ ใหญ่ให้มีขนาด เลก็ ลง เพื่อให้เซลล์ดดู ซมึ ไปใชไ้ ด้งา่ ย
ทางเดินอาหารของ ัสตว์ 01 สตั ว์ท่ไี มม่ ที างเดินอาหาร 03 สตั ว์ท่ีมีทางเดินอาหารไม่สมบรู ณ์ (มีช่องเปดิ เพยี งชอ่ งเดยี ว) สัตวท์ ีม่ ีทางเดินอาหารสมบรู ณ์ (มีช่องเปิด 2 ช่อง)
การยอ่ ยอาหารของสตั ว์ไมม่ กี ระดกู สันหลัง 1. สตั วท่ีไม่มีทางเดนิ อาหาร ได้แก่ ฟองนา โครงสร้างที่ทา หนา้ ทีเ่ ก่ยี วกับการกินและแปรสภาพ อาหารยังไมพ่ ฒั นา นา้ เขา้ ทางรูเลก็ ๆ ดา้ นข้าง จากน้ันจะออกทางรเู ปดิ ดา้ นบนลาตัว
การย่อยอาหารของสตั วไ์ มม่ กี ระดูกสนั หลงั 2. สัตวท์ ีม่ ที างเดินอาหารไม่สมบูรณ์ 2.1 ไฮดรา ใชเ้ ขม็ พษิ ที่ปลายหนวด แทงเหย่ือใหเ้ ปน็ อมั พาต จากนั้นจบั เข้าปาก โดยทางเดินอาหารจะอยู่ กลางลาตัว
การย่อยอาหารของสตั ว์ไม่มกี ระดกู สันหลงั 2. สตั ว์ที่มที างเดินอาหารไมส่ มบรู ณ์ 2.1 ไฮดรา
การยอ่ ยอาหารของสัตวไ์ ม่มีกระดูกสนั หลงั 2. สัตว์ที่มีทางเดินอาหารไม่สมบรู ณ์ 2.2 หนอนตัวแบน เชน่ พลานาเรยี พยาธิใบไม้ และพยาธิตัวตืด พลานาเรยี ทางเดินอาหาร แตกเปน็ แขนงขา้ งลาตวั ปากและคอ หอยอยูก่ ลางลาตัว มีลักษณะคล้าย งวงยาว
การย่อยอาหารของสตั วไ์ ม่มีกระดกู สันหลงั 2. สตั ว์ท่ีมที างเดินอาหารไม่สมบูรณ์ 2.2 หนอนตวั แบน พยาธใิ บไม้ ทางเดนิ อาหารมี ลักษณะคล้ายรปู ตัว Y ปากมปี มุ่ ดดู กิน อาหารจากโฮสต์ ไมม่ ีทวารหนกั
การยอ่ ยอาหารของสตั วไ์ ม่มีกระดกู สันหลงั 2. สัตวท์ ี่มที างเดินอาหารไม่สมบรู ณ์ 2.2 หนอนตวั แบน พยาธติ วั ตดื ไมม่ รี ะบบ ทางเดินอาหาร เพราะสารอาหารส่วน ใหญ่ถกู แปรสภาพแล้ว มีอวยั วะดูด เกาะรอบ ๆ ส่วนหัว
การย่อยอาหารของสัตวไ์ มม่ ีกระดูกสนั หลัง 3. สัตวท์ ม่ี ีทางเดินอาหารสมบรู ณ์ 3.1 หนอนตัวกลม มีคอหอยเป็นกลา้ มเน้ือหนา อาหารทก่ี ินเข้าไปจะถูกยอ่ ย และดูดซึมโดยลาไส้
การย่อยอาหารของสัตวไ์ มม่ ีกระดูกสันหลงั 3. สัตว์ท่มี ีทางเดินอาหารสมบรู ณ์ 3.2 ไสเ้ ดอื นดนิ มกี นึ๋ ช่วยในการบดเคีย้ ว อาหาร ลาไส้สร้างนา้ ย่อยออกมา ยอ่ ย สารอาหารถูกดดู ซมึ เขา้ สู่ ระบบเลอื ด
การยอ่ ยอาหารของสัตว์ไมม่ ีกระดูกสันหลงั 3. สตั วท์ ี่มที างเดินอาหารสมบูรณ์ 3.3 แมลง มกี ารพฒั นาปากท่หี ลากหลาย ปากมีตอ่ มสร้างน้าเมือกและเอมไซม์ อาหารท่ยี ่อยจะถูกลาเลียงเข้าสลู่ าไส้ เพอื่ ทาการย่อยและดูดซึม
การยอ่ ยอาหารของสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง 3. สตั วท์ ม่ี ีทางเดนิ อาหารสมบูรณ์ 3.4 กุ้ง มรี ยางค์รอบปากช่วยจับเหย่ือเข้าปาก กระเพาะอาหาร ส่วนแรกทาหนา้ ทพ่ี กั และบดอาหาร บริเวณด้านขา้ งมีรเู ปิดทอ่ น้ายอ่ ยมาชว่ ยย่อย
การย่อยอาหารของสัตว์ไม่มีกระดูกสนั หลงั 3. สตั ว์ที่มที างเดนิ อาหารสมบรู ณ์ 3.5 หอยและหมกึ หอย กินอาหารโดยการกรอง อาหารออกจากน้าทบ่ี ริเวณเหงือกทีม่ ี ซีเลยี ส่วนน้าจะปลอ่ ยออกซเิ จนเพื่อ หายใจ
การยอ่ ยอาหารของสัตว์ไม่มกี ระดูกสันหลัง 3. สัตวท์ มี่ ีทางเดินอาหารสมบูรณ์ 3.5 หอยและหมกึ หมกึ ปากมีขากรรไกร มตี ่อมนา้ ลายท่ีสร้างนา้ ย่อย มีถุง สร้างหมกึ ก่อนเข้าส่ลู าไส้
การย่อยอาหารของสตั ว์บางชนิดทม่ี ีกระดูกสนั หลงั 1. การยอ่ ยอาหารของปลา ปลากระดกู แขง็ ปากมขี ากรรไกร มตี อ่ มสร้างเมือกแต่ ไมม่ ีตอ่ มน้าลาย
การย่อยอาหารของสตั ว์บางชนิดทม่ี กี ระดูกสนั หลงั 1. การยอ่ ยอาหารของปลา ปลากระดกู ออ่ น ปากอย่ดู ้านทอ้ ง ชอ่ งปากมฟี ัน ลกั ษณะคล้ายเลอื่ ยจานวนมากเรียงซ้อนกนั ใช้จบั เหยอ่ื
การย่อยอาหารของสตั ว์บางชนิดท่มี กี ระดูกสันหลงั 2. การยอ่ ยอาหารของสัตวป์ ีกบางชนดิ ทางเดินอาหารประกอบด้วยปากไมม่ ีฟัน ต่อมน้าลาย เจริญไม่ดี แต่สร้างเมือกคลุกเคล้าอาหารและหล่อลนื่ ได้
การย่อยอาหารของสตั วบ์ างชนิดทมี่ ีกระดูกสันหลงั 3. การยอ่ ยอาหารของสตั วก์ ินพชื บางชนิด กระเพาะของววั และควายแบง่ ออกเป็น 4 ส่วน 1) รเู มน (Rumen) หรอื กระเพาะผา้ ขร้ี ้วิ 2) เรตคิ ิวลัม (Reticulum) หรือกระเพาะรงั ผง้ึ 3) โอมาซมั (Omasum) หรือกระเพาะสามสิบกลีบ 4) อะโบมาซมั (Abomasum) หรอื กระเพาะจรงิ
การย่อยอาหารของสัตวบ์ างชนิดท่มี กี ระดกู สันหลงั 3. การย่อยอาหารของสตั วก์ นิ พชื บางชนิด
02CHAPTER ระบบไหลเวยี นเลือด
การลาเลียงสารในสตั ว์ท่ีไม่มีระบบไหลเวียนเลอื ด สตั ว์พวกฟองนา ไฮดรา แมงกะพรนุ และดาวทะเล ใช้น้าในการลาเลียงสาร โดยการบบี ลาตัวหรอื เนอ้ื เย่ือ
การลาเลยี งสารในสตั วท์ ่มี ีระบบไหลเวยี นเลอื ด 1. ระบบไหลเวียนเลอื ดระบบเปิด เลอื ดจะไมอ่ ยูใ่ นเสน้ เลือด ตลอดเวลา แต่จะเขา้ สชู่ อ่ งว่างใน ลาตวั มีหัวใจเทยี มเป็นท่อยาวๆ มี ลกั ษณะพองเป็นตอนๆ เช่น แมลง แมง กุ้ง ก้ัง ปู ตะขาบ หอย
การลาเลยี งสารในสตั ว์ท่มี รี ะบบไหลเวียนเลือด 2. ระบบไหลเวยี นเลอื ดระบบปิด เลอื ดอยใู่ นเสน้ เลอื ด ตลอดเวลา เช่น ไสเ้ ดอื น ทากดดู เลือด หมกึ สตั ว์มีกระดกู สนั หลงั ทกุ ชนิด
การลาเลียงสารในสัตว์ทีม่ ีระบบหวั ใจและหลอดเลอื ด 1. หัวใจ 2 ห้อง พบในปลา หวั ใจหอ้ งบนรบั เลือด และหัวใจห้องลา่ งสง่ เลอื ด ไปยงั เหงือก เลอื ดทีอ่ อกจากเหงือกจะถกู สง่ ไปส่วนตา่ ง ๆ
การลาเลยี งสารในสตั ว์ท่มี รี ะบบหวั ใจและหลอดเลือด 2. หัวใจ 3 หอ้ ง พบในสตั ว์สะเทินน้าสะเทิน บก หัวใจห้องบน 2 ห้อง กับหอ้ ง ลา่ ง 1 หอ้ ง หอ้ งบนขวารับเลอื ด จากรา่ งกาย หอ้ งบนซา้ ยรบั เลือด จากปอด ดงั นัน้ หวั ใจหอ้ งล่างจะมี เลือดปนกนั
การลาเลียงสารในสัตวท์ ่ีมีระบบหัวใจและหลอดเลือด 3. หัวใจ 4 ห้อง ไม่สมบูรณ์ พบในสตั วเ์ ล้ือยคลาน ยกเว้น จระเข้ หัวใจหอ้ งบนเร่ิมมี แผ่นกลา้ มเน้ือก้นั กลางแต่ไมต่ ลอด 4. หวั ใจ 4 ห้อง พบในสัตว์ปีกและสัตวเ์ ลยี้ งลกู ดว้ ยน้านม มหี ัวใจหอ้ งบน 2 หอ้ ง หัวใจห้องลา่ ง 2 หอ้ ง มแี ผน่ กลา้ มเนือ้ กัน้ กลางตลอด
การลาเลียงสารในสัตวท์ ม่ี ีระบบหัวใจและหลอดเลือด หวั ใจ 4 ห้อง ไม่สมบูรณ์ หัวใจ 4 ห้อง สมบรู ณ์
การลาเลยี งสารในสัตวท์ ี่มหี วั ใจ 4 ห้อง สมบรู ณ์
03CHAPTER ระบบหายใจ
การหายใจ : Respiration หมายถงึ กระบวนการสลาย โมเลกลุ ของสารอาหารในสิ่งมชี วี ิต เพื่อนาพลังงานมาใช้ในการเจรญิ เติบโตและการทากจิ กรรมต่าง ๆ ในการดารงชีวิต
โครงสรา้ งท่ใี ชใ้ นการแลกเปลี่ยนแก๊สของสัตวน์ า 1. อะมบี าและพารามเี ซียม เป็นโพรตสิ ต์ท่อี าศัยในน้า จะใช้เย่ือห้มุ เซลล์ในการแลก เปลยี่ นแก๊ส โดยการแพรข่ อง แกส๊ โดยตรง
โครงสรา้ งท่ีใช้ในการแลกเปลี่ยนแก๊สของสัตว์นา 2. ฟองนา ไฮดรา และพลานาเรีย เซลลท์ ุกเซลลใ์ นรา่ งกาย สัมผัสกับนา้ ทาให้ออกซิเจนเคล่ือน เขา้ ไปโดยการแพร่จากเซลล์หนงึ่ ไป ยงั เซลล์หน่ึง
โครงสรา้ งทีใ่ ช้ในการแลกเปลีย่ นแกส๊ ของสตั ว์นา 3. ปลา มเี หงือกทมี่ ลี กั ษณะเปน็ แผง ซึง่ มเี สน้ เลือดฝอยอยู่ เป็นบรเิ วณท่มี ี การแลกเปล่ียนแกส๊ ปลาจะว่ายน้า อยู่เสมอ เพือ่ ให้น้าที่มีออกซิเจนผา่ น เขา้ เหงือกตลอดเวลา
โครงสร้างทใ่ี ชใ้ นการแลกเปลี่ยนแก๊สของสตั ว์นา 3. ปลา
โครงสร้างทีใ่ ชใ้ นการแลกเปลี่ยนแก๊สของสตั ว์บก 1. ไส้เดอื นดิน มีลาตวั กลม พน้ื ท่ผี ิวบาง ส่วนสมั ผัสกบั ดิน จึงจาเปน็ ต้องใช้ ผวิ ลาตัวในการแลกเปล่ยี นแกส๊ โดยผวิ ลาตัว จะเปียกช้นื อยเู่ สมอ
โครงสรา้ งท่ีใช้ในการแลกเปลย่ี นแก๊สของสัตวบ์ ก 2. แมงมุม หายใจดว้ ยแผงปอด ซึ่ง ตดิ ต่อกับอากาศภายนอกได้ แก๊ส ออกซเิ จนจะแพรเ่ ข้าสขู่ องเหลว ภายในแผงปอด
โครงสร้างทใี่ ชใ้ นการแลกเปล่ยี นแกส๊ ของสตั ว์บก 3. แมลง ใชร้ ะบบทอ่ ลม ประกอบดว้ ย รเู ปดิ บรเิ วณส่วนอกและส่วนท้อง มี ท่อลมกระจายอยทู่ กุ สว่ น สว่ นของ ท่อลมยอ่ ย มีผนังบาง ทาหนา้ ท่ี แลกเปลย่ี นแก๊ส
โครงสร้างที่ใช้ในการแลกเปล่ยี นแกส๊ ของสัตว์บก 4. กบ (สตั ว์สะเทินนาสะเทนิ บก) มตี ่อมเมือกทาใหผ้ วิ หนงั ชุ่ม ชืน้ ตลอดเวลา ตอนเป็นลกู ออ๊ ดจะ หายใจดว้ ยเหงอื ก เมอื่ โตเตม็ ไวจะ หายใจดว้ ยปอดและผวิ หนัง
โครงสร้างที่ใชใ้ นการแลกเปล่ียนแก๊สของสตั วบ์ ก 5. สัตว์เลือยคลาน ไม่มกี ารหายใจท่ีผวิ หนงั การแลกเปลยี่ นแก๊สเกดิ ข้ึนท่ปี อด
โครงสร้างทใี่ ชใ้ นการแลกเปลย่ี นแก๊สของสัตวบ์ ก 6. นก จะใช้พลงั งานสูง มปี อดขนาดเลก็ แต่มีถงุ ลมเจรญิ ดมี าก กระดกู ของนกมโี พรงเพอื่ ใหม้ นี า้ หนักเบา ตามโพรงถุงลมแทรกอยู่ เพื่อทาหน้าทเ่ี ก็บสารองอากาศ
โครงสรา้ งทใ่ี ชใ้ นการแลกเปลยี่ นแกส๊ ของสัตว์บก 7. สตั วเ์ ลยี งลกู ด้วยนานม หายใจโดยการใช้ปอด ภายในปอดมถี งุ ลมเล็กๆ มี กล้ามเนือ้ กระบงั ลมและกลา้ มเนื้อกระดูกซ่ีโครงชว่ ยในการ หายใจ การแลกเปล่ียนแก๊สเกดิ ขึน้ ท่ีถุงลม โดยแกส๊ ออกซิเจน จะไปรวมกบั ฮีโมโกลบินในเซลล์เมด็ เลอื ดแดง
โครงสรา้ งทีใ่ ช้ในการแลกเปลยี่ นแกส๊ ของสัตวบ์ ก 7. สัตวเ์ ลยี งลกู ด้วยนานม
04CHAPTER ระบบขบั ถ่าย
การขบั ถ่าย ส่ิงมีชีวติ จาเปน็ ต้องขับถา่ ยของเสยี เชน่ คาร์บอนไดออกไซด์ แอมโมเนยี กรดยูรกิ เกลอื ต่าง ๆ รวมถงึ น้าและความรอ้ น
การขบั ถ่ายของสิ่งมีชวี ิตเซลล์เดยี ว เชน่ อะมีบา พารามเี ซียม ยกู ลนี า มกี ารกาจดั ของเสียพวก คาร์บอนไดออกไซด์ และแอมโมเนีย โดยการแพร่ผา่ นเยอื่ หุ้มเซลล์ โดยตรง
การขับถ่ายของสัตว์ไมม่ กี ระดูกสันหลัง 1. พวกฟองนา ไฮดรา แมงกะพรุน มเี ซลลส์ ัมผัสกับน้าโดยตรง การขบั ถา่ ยสามารถแพรผ่ ่านเยอ่ื หุ้มเซลลส์ ู่นา้ รอบเซลล์ หรอื แพร่ เข้าไปสะสมในช่องอาหารแลว้ ขับออกมากับนา้ ทางปากได้
การขบั ถ่ายของสัตว์ไม่มีกระดกู สนั หลงั 2. หนอนตัวแบน พวกพลานาเรีย มเี ซลล์พเิ ศษ คือ เฟรมเซลล์ (Flame Cell) ทาหนา้ ท่ีขับถ่าย ซ่ึงติดตอ่ กับชอ่ งเปิดออกขา้ งลาตวั ของเสีย ทเ่ี ป็นสารประกอบไนโตรเจนจะถูกขับออก ทางผิวหนังในรูปสารประกอบแอมโมเนีย
Search
