รวมหลักสมาธิ

50  สมาธิ อกี ทัง้ ตอ้ งผา่ นการพจิ ารณากายและเวทนามากอ่ นอยา่ งชาํ่ ชอง จงึ จะเขา้ ใจวา่ จติ ตา่ งจากกายและเวทนาเชน่ ใด การฝึกจติ ตอ้ งผา่ นการพจิ ารณาเวทนา เพอ่ื เรยี นรแู ้ ละเขา้ ใจในทกุ ข์ สขุ ไมท่ กุ ขไ์ มส่ ขุ ความคดิ ปรงุ แตง่ ทเี่ กดิ ขน้ึ เป็ นตน้ เหตขุ องเวทนา แลว้ การปรงุ แตง่ อาศยั ความคดิ (สงั ขาร) และความนกึ ถงึ ความจํา(สญั ญา) ทําใหค้ ดิ ปรงุ แตง่ เรอ่ื ยเปื่ อยไปนั่นเอง ซงึ่ ขนั้ นตี้ อ้ ง อาศยั สมาธเิ พอื่ สามารถแยกขนั้ ตอนการทํางานของจติ ออกไดช้ ดั เจนวา่ นั่นคดิ นะ นนี่ กึ นะ น่ันปรงุ แตง่ เขา้ ไปอกี แลว้ นะ แลว้ เวทนาน่ันละ่ เกดิ ขน้ึ มาจากการรับรผู ้ า่ นสมั ผสั ทางตา หู จมกู ลน้ิ กาย ใจ พอเห็นสาว สวยหนุ่มหลอ่ ทําไมจงึ เกดิ ความรสู ้ กึ รักชอบขนึ้ มา แตถ่ า้ ดเู สาไฟขา้ งถนน ทําไมจงึ ไม่ รสู ้ กึ เหมอื นเห็นคนสวยแบบนัน้ บา้ ง เสาไฟฟ้ามันเป็ นแคเ่ สาปนู มนั เป็ นแคธ่ าตดุ นิ ตา่ ง จากตวั เองทป่ี ระกอบดว้ ยธาตดุ นิ น้ําลมไฟหรอื ไม่ มันสกั แตว่ า่ ธาตเุ หมอื นกนั ทําไมจงึ เกดิ เวทนาตา่ งกนั ไปไดเ้ ชน่ นัน้ ถา้ เขา้ ใจเรอื่ งของกายและเวทนาแลว้ จะไมต่ อ้ งมาเถยี งกนั หรอกวา่ วปิ ัสสนาตอ้ งใช ้ ความคดิ หรอื ไม่ เพราะกวา่ จะสามารถตามรจู ้ ติ ไดท้ ัน ตอ้ งผา่ นการคดิ พจิ ารณาแยกแยะ องคป์ ระกอบของกายและเวทนาเพอ่ื เรยี นรแู ้ ละเขา้ ใจในสภาวะทแ่ี ทจ้ รงิ ขณะทเ่ี รยี นรตู ้ อ้ งไมค่ ดิ ปรงุ แตง่ เพอื่ รตู ้ ามสภาวะทแ่ี ทจ้ รงิ แตเ่ มอ่ื เกดิ ความรเู ้ ขา้ มาแลว้ ตอ้ งใชค้ วามคดิ พจิ ารณาใหเ้ ขา้ ใจ เมอ่ื เขา้ ใจแลว้ พอสงิ่ ใดสงิ่ หนงึ่ เกดิ ขน้ึ มันจะดับของมันไปเอง แตถ่ า้ มนั ไมด่ บั แสดงวา่ ตวั เองยงั คงยดึ ตดิ วา่ เป็ นตวั ตนเราเขาอยอู่ กี ยังเสนอตวั เขา้ ไป ปรงุ แตง่ อยอู่ กี

51  วปิ สั สนา ตอ้ งคดิ จนไมต่ อ้ งคดิ วปิ ัสสนาตอ้ งคดิ หรอื ไมค่ ดิ เป็ นประเด็นหนงึ่ ทส่ี งสยั กนั มาก บางคนฟังเขามาวา่ ตอ้ งไมค่ ดิ เลยสรปุ ความเขา้ ใจไวว้ า่ ทัง้ วันทัง้ คนื ตอ้ งพยายามไมค่ ดิ ใหป้ ลอ่ ยใจมงุ่ ใชส้ ตเิ ป็ นหลกั คอยระลกึ รลู ้ กั ษณะของจติ ใจอยา่ งเป็ นกลางอยเู่ นอื งๆตลอดเวลา พยายามหลกี เลยี่ งการ คดิ แทรกแซง อยา่ คดิ กดขม่ หรอื คดิ ปรับเปลยี่ นลกั ษณะของจติ ใจใหต้ า่ งไปจากเดมิ แลว้ จะมสี ตริ ะลกึ รสู ้ ภาพของจติ วา่ มกี ารเกดิ ขนึ้ ตงั้ อยู่ ดบั ไป ทําใหเ้ ขา้ ใจถงึ อนจิ จัง ทกุ ขงั อนัตตา ความเขา้ ใจเชน่ นเี้ ปรยี บเสมอื นเอาผลมาเป็ นเหตุ เพราะกวา่ จะสามารถปลอ่ ยใหจ้ ติ รับรู ้ สภาวะทแี่ ทจ้ รงิ โดยปราศจากการปรงุ แตง่ ไดน้ ัน้ ไมใ่ ชเ่ รอื่ งทปี่ ถุ ชุ นคนธรรมดาทเี่ คยชนิ กบั การคดิ อยๆู่ จะทําไดข้ น้ึ มาในทันที ตอ่ ใหพ้ ยายามมสี ตทิ กุ ขณะจติ จะรตู ้ วั ไดเ้ ฉพาะ ชว่ งเวลาทไี่ มเ่ ผลอเทา่ นัน้ ซงึ่ เทา่ กบั เป็ นการปลอ่ ยเวลาในชวี ติ ประจําวันใหเ้ สยี ไปโดยไม่ เกดิ ปัญญาไดเ้ ต็มทอ่ี ยา่ งทคี่ วร ชว่ งอยเู่ ฉยๆไมต่ ดิ ภาระใด ขอใหค้ ดิ ในทกุ ขณะจติ โดยตวั เองเป็ นผกู้ าํ หนดเรอ่ื งที่ คดิ วา่ เป็ นเรอ่ื งอะไร คอยตดิ ตามระวงั ความคดิ ของตวั เองใหอ้ ยกู่ บั ปัจจบุ นั อดตี ทด่ี ดี ไป ไกลแลว้ ใหป้ ลอ่ ยผา่ นเลยไป อนาคตทย่ี งั มาไมถ่ งึ อาจจะคดไปคดมา อยา่ ไปคดิ กงั วล ใหเ้ ลอื กเรอ่ื งทนี่ ํามาคดิ พจิ ารณา มงุ่ ใหไ้ กลออกจากกเิ ลสอยเู่ สมอ น่ันอนจิ จัง นที่ กุ ขงั ออ้ นเี่ ป็ นอนัตตา ทกุ อยา่ งเกดิ ขนึ้ แลว้ ตงั้ อยชู่ ว่ั ขณะแลว้ ดบั ไป ตวั เอง เชน่ กนั สดุ ทา้ ยจบลงดว้ ยการคดิ ถงึ ความตายของตวั เอง จงอยา่ ประมาท จงหาทางทํา ทกุ วนิ าทใี นชวี ติ ทเี่ หลอื อยนู่ ใี้ หม้ คี า่ ทสี่ ดุ เห็นใบไมร้ ว่ ง เห็นขา่ วการตาย แคพ่ ดู โทรศพั ท์ เสร็จวางหู นแี่ หละมพี บยอ่ มมจี าก ชวี ติ เป็ นเชน่ นี้ นอกจากแคค่ ดิ ตามไปเฉยๆ ตอ้ งหดั คดิ คน้ พจิ ารณาไลห่ าเหตผุ ลของเรอ่ื งตา่ งๆดว้ ย คดิ ใหม้ ันกระจา่ งจนจําไดเ้ หมอื นกบั ทอ่ งสตู รคณู พอเกดิ เรอ่ื งนัน้ ๆขน้ึ มาอกี เนอื่ งจากเคย คดิ พจิ ารณามากอ่ นแลว้ จะชว่ ยใหเ้ ขา้ ใจในทนั ทวี า่ มนั เป็ นเชน่ นน้ั เอง ยอ่ มปลอ่ ย วางไดใ้ นทนั ที นแ่ี หละคอื การคดิ ทที่ ําใหไ้ มต่ อ้ งคดิ อกี แลว้

52  การปลอ่ ยวางตา่ งจากการเฝ้าดเู ฉยๆ ใครๆสามารถรเู ้ ห็นการเกดิ ดบั สามารถอธบิ ายวา่ อนจิ จังทกุ ขงั อนัตตาไดว้ า่ เป็ นเชน่ ไร แทนทจ่ี ะปลอ่ ยใหป้ ลอ่ ยวางอยา่ งไรเ้ หตผุ ล ตอ้ ง เป็ นผพู ้ จิ ารณาคดิ คน้ ในเรอ่ื งราวนัน้ ๆ ทัง้ เหตปุ ัจจัยและผลทเี่ กดิ ตามกนั ขนึ้ มาใหเ้ ขา้ ใจ โดยละเอยี ด ตอ้ งฝึกพจิ ารณาเรอ่ื งเดมิ ซา้ํ แลว้ ซ้ําอกี ใหช้ าํ นาญ เมอ่ื เขา้ ใจจนซงึ้ แลว้ ยอ่ มเป็ นผลใหป้ ลอ่ ยวาง จะไดป้ ลอ่ ยวางไดใ้ นทนั ทโี ดยไมต่ อ้ งเสยี เวลาคดิ คดิ พจิ ารณาใหเ้ ต็มท่ี ทําใหเ้ ต็มกําลัง ฝึกคดิ ในทางธรรมจนตดิ เป็ นนสิ ยั จากนัน้ พอวา่ ง จากเรอ่ื งทตี่ อ้ งคดิ หรอื คดิ ไปไมห่ ยดุ ตอ้ งดงึ ไวบ้ า้ ง มฉิ ะนัน้ เรอ่ื งทค่ี ดิ อาจกลบั กลายเป็ น สมทุ ยั เหตแุ หง่ ทกุ ขเ์ สยี เอง จงึ ใหห้ ยดุ คดิ แลว้ ฝึกนั่งสมาธิ หรอื อยา่ งนอ้ ยคดิ นกึ ถงึ คํา บรกิ รรมภาวนาพทุ โธตอ่ เนอ่ื งกนั ไป ชว่ งทเี่ ดนิ ใหบ้ รกิ รรมพทุ โธตดิ ตามไปทกุ ฝี กา้ ว ยนื อยใู่ นลฟิ ต์ น่ังรอ ชว่ งใดทพี่ อจะวา่ งจากภาระหนา้ ทกี่ ารงานใหบ้ รกิ รรมพทุ โธ ลองฝึก เชน่ นจ้ี นไมม่ เี วลาแมแ้ ตอ่ ดึ ใจเดยี วทไี่ มค่ ดิ สว่ นทก่ี ลา่ ววา่ วปิ ัสสนาทําไดโ้ ดยไมต่ อ้ งคดิ เป็ นความเขา้ ใจสบั สนของคนทฟี่ ังครบู า อาจารยม์ าคดิ เอาเองงา่ ยๆ พอฟังมาวา่ วปิ ัสสนาทําไดโ้ ดยไมค่ ดิ จงึ นกึ วา่ คนทว่ั ไปก็ทํา ได ้ แลว้ ยังนําวถิ ที างของวปิ ัสสนาไปสลบั กบั วถิ ที างของสมถะเสยี อกี จะทําวปิ ัสสนาโดยไมต่ อ้ งคดิ สามารถทําไดแ้ ตต่ อ้ งอาศัยกําลงั สมาธทิ ต่ี งั้ ม่ันอยา่ งมาก ครบู าอาจารยก์ ลา่ ววา่ ตอ้ งเชย่ี วชาญการเขา้ ออกฌานและอรปู ฌาน จนเขา้ ใจ อาการทแี่ ปลกแตกตา่ งกนั ของรปู ฌานและอรปู ฌานไดช้ ดั เจน

53  เรม่ิ ทส่ี ญั ญา จบทสี่ ญั ญา สญั ญา เป็ นสว่ นหนงึ่ ของขนั ธห์ า้ ซง่ึ ประกอบดว้ ย รปู เวทนา สญั ญา สงั ขาร วญิ ญาณ รวมกนั เป็ นชวี ติ เป็ นตวั ตนขนึ้ มา 1. รปู คอื มหาภตู รปู ทัง้ ๔ ดนิ นํ้า ไฟ ลม ทปี่ ระชมุ เป็ นรา่ งกายนี้ 2. เวทนา ความรอู ้ ารมณ์ หรอื รับอารมณ์ ทกุ ข์ สขุ ไมส่ ขุ ไมท่ กุ ข์ ดใี จ เสยี ใจ 3. สญั ญา ความจํา ตาจํารปู จําเสยี ง จํากลน่ิ จํารส จําสมั ผัส 4. สงั ขาร ความคดิ ความคดิ ดี คดิ ชวั่ คดิ ไมด่ ี คดิ ไมช่ ว่ั 5. วญิ ญาณ ความรแู ้ จง้ ทางทวารทงั้ ๖ รแู ้ จง้ ทาง ตา หู จมกู ลน้ิ กาย ใจ ในลําดบั ฌานจากรปู ฌานไปอรปู ฌาน ฌานขนั้ เนวสญั ญานาสญั ญายตนฌาน (จะวา่ มี สญั ญาจําไดก้ ็ไมใ่ ช่ จะวา่ ไมม่ สี ญั ญาจําไดก้ ไ็ มเ่ ชงิ ) เป็ นดา่ นสดุ ทา้ ยของอรปู ฌาน นี่ แสดงวา่ ตวั สญั ญาเป็ นสงิ่ ทล่ี ะเอยี ดมาก ขนาดเขา้ ฌานจนละเอยี ดแลว้ ยังคงตดิ พันกบั สญั ญา ดงั นัน้ จงึ แทบเป็ นไปไมไ่ ดท้ จี่ ะไมใ่ ช ้ สญั ญาความทรงจํามาชว่ ยในการปฏบิ ตั กิ รรมฐาน ผฝู ้ ึกตา่ งหากตอ้ งรทู ้ ันในขนั ธห์ า้ วา่ ขนั ธต์ วั ใดกําลงั ทํางานอยหู่ รอื กําลงั ไหวตวั อยู่ ตอ้ งแยกใหอ้ อกวา่ อะไรคอื ความจํา อะไร คอื ความจรงิ สญั ญาเป็ นดาบสองคม ซงึ่ อยา่ งไรก็ตามยงั ตอ้ งใชส้ ญั ญาชว่ ยในการฝึกปฏบิ ตั ิ ถา้ นําสง่ิ ที่ ไดเ้ รยี นรไู ้ ปเทยี บกบั สญั ญาความทรงจําเดมิ แลว้ ขดั กนั ยอ่ มทําใหส้ งสยั วา่ ความรใู ้ ดถกู หรอื ผดิ กนั แน่ สญั ญาเกา่ ถกู หรอื สญั ญาใหมถ่ กู ดงั นัน้ ในการทําสมาธจิ งึ มคี ําแนะนําไวว้ า่ ขอใหเ้ ปิ ดใจใหก้ วา้ ง อยา่ ยดึ ตดิ กบั สงิ่ ทไ่ี ดร้ ไู้ ดเ้ ห็น อยา่ ยดึ ตดิ กบั ความทรงจาํ จงทาํ ตวั เป็ นผสู้ งั เกต แลว้ จะพบความจรงิ ซงึ่ เป็ นความรใู้ หมๆ่ อกี มากมาย

54  กญุ แจหลอกเด็ก เอามาไขตเู้ ซฟผใู้ หญ่ สมัยทผี่ มเป็ นเด็กอนุบาล คณุ พอ่ ซอ้ื ของเลน่ ใหเ้ ลน่ เป็ นโปลสิ จับขโมย มปี ื นเด็กเลน่ กบั กญุ แจมอื ทําดว้ ยพลาสตกิ ตวั กญุ แจมอื มดี อกกญุ แจทม่ี หี นา้ ตาเหมอื นกบั กญุ แจไขตเู ้ ซฟ เกบ็ เงนิ ของคณุ พอ่ เห็นคณุ พอ่ ใชก้ ญุ แจไขเปิดประตตู เู ้ ซฟได ้ ผมเลยลองเอากญุ แจ พลาสตกิ ของเลน่ ไปทดลองไขประตตู ้ เู ้ ซฟบา้ ง พอหมนุ แคร็กเดยี วกญุ แจพลาสตกิ ก็หกั คารกู ญุ แจตเู ้ ซฟ จะแคะออกมายงั ไงกแ็ คะสว่ นทห่ี กั คา้ งรกู ญุ แจไมอ่ อก ยงั ดที ค่ี ณุ พอ่ ไมไ่ ดด้ อุ ะไร เรอ่ื งนเ้ี หมอื นกบั ประสบการณท์ ไ่ี ดจ้ ากการฝึกสมาธไิ มม่ ผี ดิ ตราบใดทไี่ มเ่ คยฝึกอยา่ ง จรงิ จังยอ่ มเหมอื นกบั ความคดิ อา่ นของเด็กทไ่ี มร่ ปู ้ ระสปี ระสา เห็นกญุ แจทกุ ดอก เหมอื นกนั ไปหมด กวา่ จะโตจนรจู ้ ักแยกแยะ ตอ้ งใชเ้ วลาเรยี นรอู ้ กี นาน ตอ้ งทําผดิ แลว้ ผดิ อกี หลายครัง้ กวา่ จะรวู ้ า่ ทําถกู เป็ นอยา่ งไร ผไู ้ มเ่ คยฝึกสมาธิ จะไมม่ ที างเขา้ ใจวา่ สมาธเิ ป็ นยงั ไง ทไ่ี ดย้ นิ ไดฟ้ ังวา่ \"ทกุ คนสามารถมี สตทิ กุ ขณะไดอ้ ยแู่ ลว้ ขอเพยี งตงั้ ใจมสี ตริ ะลกึ รตู ้ วั อยเู่ สมอถอื วา่ มสี มาธแิ ลว้ \" คนพดู แบบ นเ้ี หมอื นกบั เด็กยังไมโ่ ต คดิ กนั เอาเองวา่ โลกของผใู ้ หญเ่ หมอื นกบั โลกของเด็ก สมาธิ ทว่ี า่ กนั วา่ เป็ นสมาธิ เป็ นไดแ้ คส่ ตเิ ทา่ นัน้ และเป็ นแคส่ ตชิ นดิ ทไ่ี มไ่ ดฝ้ ึกฝนใหช้ าํ นาญ เป็ นสตซิ งึ่ ยงั มชี ว่ งเวลาเผลอมากกวา่ ไมเ่ ผลอ ถา้ วันหนงึ่ มเี รอ่ื งทเี่ กดิ ขนึ้ ใหร้ ู ้ 100 เรอื่ ง จะรไู ้ ดจ้ รงิ แค่ 2-3 เรอ่ื ง แลว้ เขา้ ใจกนั ไปเองวา่ ตวั เองสามารถมสี ตติ ามรไู ้ ดต้ ลอดเวลา เพราะไมเ่ คยไดร้ ทู ้ นั สกั ทวี า่ ทเี่ ผลอไปน่ะมอี ะไรบา้ ง อยา่ วา่ แตค่ นทไี่ มเ่ คยฝึกสมาธเิ ลย ขนาดคนทฝ่ี ึกสมาธยิ งั เผลอกนั ได ้ สมาธมิ หี ลายระดบั ถา้ ไมเ่ คยเขา้ สมาธริ ะดบั สงู ๆจะไมร่ วู ้ า่ สมาธใิ นขนั้ ทเี่ หนอื กวา่ เป็ นยังไง ดงั นัน้ ผสู ้ นใจฝึก กรรมฐานควรมมุ านะฝึกซา้ํ แลว้ ซ้าํ อกี ใหช้ าํ นาญ อยา่ รบี รอ้ นบอกตวั เองวา่ เป็ นผใู ้ หญ่ ทงั้ ๆ ทตี่ วั เองยงั เป็ นเด็ก

55  บรกิ รรมพทุ โธเร็วๆ ดอี ยา่ งไร ผมสนใจวธิ ฝี ึกสมาธขิ องพระสายวัดป่ ามานาน ไดย้ นิ ไดฟ้ ังเรอื่ งการบรกิ รรมพทุ โธมามาก อยา่ งคําสอนวา่ ใหบ้ รกิ รรมพทุ โธเร็วๆตดิ ตอ่ กนั ไป ทราบมานานแลว้ แตไ่ มเ่ คยใหค้ วาม สนใจจรงิ จังนัก พอนํามาทดลองฝึกในระยะหลังนแี่ หละจงึ เพง่ิ ถงึ บางออ้ วา่ การบรกิ รรม พทุ โธเร็วๆดอี ยา่ งนเี้ อง น่าเสยี ดายเวลาทผ่ี า่ นไปซง่ึ ตวั เองไมไ่ ดใ้ หค้ วามสนใจมาตัง้ นาน ใครจะคดิ วา่ การบรกิ รรมพทุ โธเร็วๆจะมปี ระโยชน์ คดิ กนั วา่ แคบ่ รกิ รรมพทุ โธชา้ ๆยังไมไ่ ด ้ เรอื่ ง แลว้ บรกิ รรมเร็วๆมนั จะไดเ้ รอ่ื งอะไรเลา่ คดิ กนั ไปวา่ ไรส้ าระ เสยี เวลา ไมต่ อ้ งสนใจ คนเราคดิ เป็ นกนั ตัง้ แตแ่ รกเกดิ คดิ กนั คลอ่ งจนกลายเป็ นอตั โนมัติ ไมต่ อ้ งตงั้ ใจใหค้ ดิ มัน ก็คดิ ของมนั เองใชไ่ หม การทคี่ ดิ กนั เป็ นจนคนุ้ เคยนแี่ หละทท่ี ําใหไ้ มร่ วู้ า่ ลกั ษณะ ของการคดิ นน้ั เป็ นอยา่ งไร ความคดิ มันเกดิ สบื เนอื่ งกนั ไปตลอดเหมอื นกบั การดหู นัง ในโรงภาพยนตร์ ผดู ้ ไู มเ่ คยดทู ันสกั ทวี า่ เฟรมภาพทห่ี มนุ ตอ่ เนอื่ งกนั ไปทลี ะเฟรมนัน้ เป็ น อยา่ งไร สว่ นความคดิ มันเดนิ เร็วยง่ิ กวา่ เฟรมหนังหลายเทา่ นัก เร็วกวา่ แสงเสยี อกี ถา้ ไม่ เคยฝึกใหร้ จู ้ ักคดิ มนั จะคดิ ของมนั เองจนไมร่ วู ้ า่ คดิ นัน้ มอี าการลกั ษณะเป็ นอยา่ งไร ขอใหล้ องพดู คําวา่ พทุ โธ โดยการเปลง่ เสยี งออกมาทางปากใหไ้ ดค้ ําวา่ พทุ โธๆๆๆๆ ตดิ ตอ่ กนั ไปใหไ้ ดเ้ ร็วทสี่ ดุ เทา่ ทจ่ี ะเปลง่ เสยี งออกมาทางปากได ้ คณุ จะพบวา่ ไมส่ ามารถ พดู คําวา่ พทุ โธตดิ ตอ่ กนั ไปไดเ้ ร็วนักใชไ่ หม ยง่ิ กวา่ นัน้ พอพดู คําวา่ พทุ โธจนหมดแรงลม ยงั ตอ้ งหยดุ พดู เพอื่ หายใจเอาอากาศเขา้ ปอด ทําใหพ้ ทุ โธทวี่ า่ ทําไดเ้ ร็ว ยงั ตอ้ งหยดุ เป็ น ชว่ งๆ คราวนใี้ หล้ องฝึกบรกิ รรมพทุ โธเร็วๆโดยใชค้ วามคดิ หรอื จะนกึ ถงึ คําวา่ พทุ โธกไ็ ด ้ ทําให ้ ไดย้ นิ ในใจใหเ้ ร็วทส่ี ดุ สงั เกตวา่ ถา้ ยังตอ้ งหยดุ เพอื่ หายใจหรอื มอี าการทางกายทข่ี ยบั ตามการคดิ บรกิ รรม น่ันแสดงวา่ ยงั ไมใ่ ชค่ วามคดิ ในใจหรอกนะ มันยงั เป็ นการเลยี นแบบ เหมอื นทใ่ี ชป้ ากพดู อยอู่ กี เพราะไมง่ า่ ยหรอกทจี่ ะลมื นสิ ยั พดู ไปคดิ ไปทคี่ นุ ้ เคย เคยทํากนั มาแบบอตั โนมตั ติ ลอดชว่ั ชวี ติ

56  เสยี งคําวา่ พทุ โธทไ่ี ดย้ นิ ในสมองจากคดิ บรกิ รรม มักจะตดิ นสิ ยั มาจากการไดย้ นิ เสยี งท่ี เปลง่ ออกมาจากปากคนพดู ไมไ่ ดเ้ ป็ นเสยี งคําวา่ พทุ โธทเ่ี กดิ จากการคดิ เรอื่ งนอ้ี ธบิ าย ยากทเี ดยี วถา้ ไมเ่ คยลองฝึกเองมากอ่ น กวา่ จะทําใหเ้ หลอื แตค่ ดิ พทุ โธตดิ ตอ่ กนั ไดโ้ ดยใชแ้ ตค่ วามคดิ อยา่ งเดยี ว ตอ้ งฝึกกนั นาน ทเี ดยี ว ชว่ งทคี่ ดิ พทุ โธไดเ้ ร็วๆจะไมม่ เี รอ่ื งอนื่ ใดเขา้ มาแทรกเพราะไมเ่ ปิดโอกาสใหค้ ดิ เรอ่ื งอนื่ แลว้ จะคอ่ ยๆซมึ ทราบวา่ อาการของการคดิ นัน้ เป็ นอยา่ งไร ตา่ งจากชว่ งไมไ่ ดค้ ดิ อยา่ งไร แลว้ จะพบวา่ ทว่ี า่ สงบนง่ิ ในความเป็ นจรงิ นัน้ เป็ นไปไดย้ ากมาก ของจรงิ มันไมน่ ง่ิ แมจ้ ะพบวา่ มันดนู งิ่ ก็ตาม ตงั้ ใจคดิ เพอื่ คดิ ใหน้ อ้ ยลง การตงั้ ใจ ยอ่ มดกี วา่ การไมต่ งั้ ใจ การคดิ สงิ่ ทตี่ งั้ ใจคดิ ยอ่ มดกี วา่ การปลอ่ ยใหค้ ดิ อยา่ งไรจ้ ดุ หมาย ผมู ้ นี สิ ยั ชอบคดิ ยอ่ มไมม่ ที างทจ่ี ะหยดุ คดิ ใหไ้ ดใ้ นระยะเวลาอนั สนั้ จงึ ตอ้ งหาทางฝึกจติ ทําใหค้ อ่ ยๆลดความคดิ ใหน้ อ้ ยลงทลี ะเล็กทลี ะนอ้ ย การปลอ่ ยจติ ใหว้ า่ งๆ คนธรรมดาไมม่ ที างทําจติ วา่ งไดจ้ รงิ หรอก ทว่ี า่ วา่ งเพราะคนนัน้ ๆไม่ สามารถรตู ้ ามจติ ไดท้ ัน ไมส่ ามารถรเู ้ ทา่ ทันอาการของจติ ตา่ งหาก คนชอบคดิ ใชป้ ัญญา คงดอื้ ไมย่ อมรับหรอกวา่ บรกิ รรมภาวนาพทุ โธ ๆๆๆๆ ตดิ ตอ่ กนั ไป จะไดป้ ระโยชนอ์ ะไร เพราะไมเ่ ห็นมเี หตผุ ล แถมคดิ วา่ มันเป็ นเรอื่ งเสยี เวลา บรกิ รรมพทุ โธ ตอ่ กนั ไป ไมเ่ ห็นจะไดอ้ ะไร บางคนลองแลว้ สกั พักบอกออกมาวา่ ไมไ่ ดเ้ รอื่ ง นแ่ี หละจดุ ออ่ นของคนชอบใชป้ ัญญา เพราะตดิ นสิ ยั ไมช่ อบออกแรง พอลองไดส้ กั พัก แลว้ รบี บอกตวั เองวา่ ไมไ่ ดเ้ รอ่ื ง นเ่ี ป็ นเพราะตวั เองฝึกไมเ่ ป็ นตา่ งหาก

57  บรกิ รรมภาวนาพทุ โธ พทุ โธ พทุ โธ ๆๆๆๆๆ ตดิ ตอ่ กนั ไปนแ้ี หละ ตอ้ งตงั้ ใจทจี่ ะบรกิ รรมแต่ ละคําทบี่ รกิ รรมภาวนาวา่ พทุ โธดว้ ยนะ ไมใ่ ชส่ กั แตว่ า่ บรกิ รรมภาวนาพทุ โธแรกๆ แลว้ ปลอ่ ยใหจ้ ติ มนั นกึ คดิ คําอะไรก็ไมร่ ทู ้ หี่ ลอกตวั เองวา่ เป็ นคําวา่ พทุ โธ การฝึกตอ้ งเกดิ จากความตงั้ ใจ ตงั้ ใจแลว้ ตอ้ งทําจรงิ ทําจรงิ ตอ้ งใชค้ วามอดทน ยอมอด ยอมทนฝึกปฏบิ ตั ซิ ํา้ แลว้ ซํา้ อกี การฝึกตอ้ งใชเ้ วลากวา่ จะเห็นผล อยา่ คดิ แคว่ า่ สกั หก เดอื น แตใ่ หค้ ดิ เผอื่ ไวเ้ ลยวา่ หกปี สบิ หกปี ยส่ี บิ หกปี หรอื นานกวา่ นัน้ ก็ยอ่ มได ้ คนทําสาํ เร็จมตี วั อยา่ งใหเ้ ห็นเยอะแยะไป คนอน่ื ทําได ้ แลว้ ทําไมฉันเองจะทําไมไ่ ด ้ ดใู หเ้ ป็ น มองใหอ้ อกวา่ ทแ่ี ลว้ มานัน้ ฝึกกา้ วหนา้ ไปแลว้ อยา่ งไรบา้ ง ผดิ พลาดไปแลว้ อยา่ งไร ใหค้ ดิ ใชป้ ัญญาคอ่ ยปรับคอ่ ยแกไ้ ขหาอบุ ายทเี่ หมาะกบั ตน แทนทจี่ ะเอาแต่ พทุ โธ พทุ โธ พทุ โธ ๆๆๆๆๆๆ ตอ่ ๆกนั ไปอยา่ งเคย ใหล้ องใชพ้ ทุ โธคํา แรกเกดิ จากการคดิ พอคดิ แลว้ รจู ้ งึ ตามดว้ ยพทุ โธ ใหพ้ ทุ โธแทนคําวา่ รู ้ พอรพู ้ ทุ โธ จงึ ใหค้ ดิ รู ้ แลว้ พทุ โธ แทนทจ่ี ะพทุ โธ ๆๆๆๆ เฉยๆ ใหใ้ ชเ้ ลขตามพทุ โธ กลายเป็ นพทุ โธหนง่ึ พทุ โธสอง พทุ โธ สาม ... ไลท่ วนไปทวนมา หรอื จะใชพ้ ทุ โธหนง่ึ แลว้ ยอ้ นคํากลบั เป็ น หนง่ึ พทุ โธ พทุ โธสอง สองพทุ โธ ประเด็นสําคญั ในขนั้ น้ี คอื ใหต้ งั้ ใจคดิ คดิ อะไรก็ได้ ทต่ี ง้ั ใจคดิ คดิ ใหไ้ ดต้ อ่ เนอ่ื งกนั ไปนานขน้ึ เรอ่ื ยๆ โดยไมม่ คี วามคดิ เรอื่ งอน่ื แทรก การฝึกบรกิ รรมภาวนาพทุ โธๆๆเร็วๆ เป็ นการฝึกบรหิ ารจติ มงุ่ ใหร้ จู ้ ักสรา้ งสตติ ามรอู ้ ยา่ งมี กําลงั พอเกดิ สตไิ ดอ้ ยา่ งตอ่ เนอ่ื ง สมาธทิ ส่ี งบตงั้ มนั่ จงึ เกดิ ตามมาเป็ นผล

58  พดู พทุ โธ คดิ พทุ โธ นกึ พทุ โธ ครบู าอาจารยท์ า่ นสอนใหห้ ดั บรกิ รมพทุ โธๆๆตดิ ตอ่ กนั ไปอยา่ งนอ้ ย 1 ชว่ั โมงโดยไมม่ ี เรอ่ื งอน่ื แทรกเขา้ มา จากนัน้ จงึ ใชป้ ัญญาในการพจิ ารณาตอ่ ไปอกี เป็ นชว่ั โมงเหมอื นกนั และใหฝ้ ึกสลบั ไปสลบั มาระหวา่ งการบรกิ รรมกบั การใชป้ ัญญาเชน่ นไ้ี ปเรอื่ ยๆ แบบนี้ แหละเรยี กวา่ สมาธทิ ต่ี งั้ มั่นและพรอ้ มตอ่ การใชป้ ัญญา ขนาดคนทบี่ อกวา่ แน่ อยา่ วา่ แต่ 1 ชว่ั โมง แคน่ าทเี ดยี วก็ยากแลว้ แรกๆบรกิ รรมพทุ โธๆๆ จะตอ้ งหยดุ เพอื่ รอใหห้ ายใจเขา้ ออกเป็ นพักๆ แถมพทุ โธทบี่ รกิ รรมทําไดช้ า้ เสยี อกี อาการของความคดิ มักตดิ อยกู่ บั นสิ ยั การพดู พอคดิ อะไร เห็นอะไร ตอ้ งไดย้ นิ เสยี งพากย์ เป็ นเสยี งพดู ขนึ้ มาในใจตามไปดว้ ย ดว้ ยเหตทุ ตี่ ดิ อยกู่ บั การพดู จงึ ตดิ กบั นสิ ยั ทวี่ า่ ตอ้ ง หายใจเขา้ หายใจออกเพอื่ จะไดม้ ลี มทใี่ ชพ้ ดู ตามกนั ไป พอเรมิ่ ฝึกบรกิ รรมพทุ โธขน้ึ มาใน ใจ กลบั รสู ้ กึ วา่ ลน้ิ กบั ปากของตวั เองขยบั ตามไปดว้ ย ทําไปพักหนง่ึ อาจมนี ํ้าลายมากขน้ึ จนตอ้ งกลนื ลงคอ ในหนงึ่ นาทจี ะบรกิ รรมพทุ โธๆๆตอ่ กนั ไปไดไ้ มก่ สี่ บิ ครัง้ นแี่ หละคอื ขอ้ พสิ จู นว์ า่ กายกบั ใจ ใจกบั กาย มันเชอ่ื มกนั คนเราเคยใชก้ ายกบั ใจเชอ่ื มกนั มาชว่ั ชวี ติ ดงั นัน้ จงึ ไมง่ า่ ยหรอกทจ่ี ะฝึกบรกิ รรมพทุ โธโดยใชใ้ จเพยี งอยา่ งเดยี วใหไ้ ดใ้ นทันที ผฝู ้ ึกตอ้ งหาทางฝึกแยกกายกบั ใจใหค้ อ่ ยๆหา่ งกนั ไปทลี ะเล็กทลี ะนอ้ ย แทนทจี่ ะปลอ่ ย ใหค้ ดิ บรกิ รรมพทุ โธเฉยๆซงึ่ เปิดโอกาสใหค้ ดิ ถงึ พทุ โธแบบทใ่ี ชป้ ากพดู อกี ใหก้ ําหนดจติ ตามรลู ้ มหายใจเขา้ ออกทปี่ ลายจมกู แทน พอหายใจเขา้ กร็ ู ้ พอรกู ้ ็บอกตวั เองในใจวา่ พทุ โธ พอหายออก กร็ ู ้ พอรใู ้ หบ้ อกตวั เองในใจวา่ พทุ โธ อะไรๆทร่ี ใู ้ หบ้ อกตวั เองวา่ พทุ โธ การตงั้ ใจทจี่ ะตามรลู ้ มหายใจ จะชว่ ยใหล้ มื นกึ ถงึ ปากทเ่ี คยใชพ้ ดู อกี ทัง้ เป็ นการฝึกให ้ แยกกายกบั จติ ไปในตวั เพราะการหายใจเป็ นเรอ่ื งของกายเป็ นเรอ่ื งทเ่ี ป็ นเหตุ สว่ นการรู ้ นัน้ เป็ นเรอื่ งของจติ เป็ นเรอื่ งทเี่ ป็ นผล พอบรกิ รรมไปไดส้ กั พัก คราวตอ่ ไปใหค้ ดิ คําวา่ พทุ โธครัง้ เดยี วหรอื หลายๆครัง้ ตามลม หายใจเขา้ ออกแตล่ ะครัง้ จะชว่ ยเนน้ การใชส้ ว่ นของจติ มากขนึ้ หลงั จากนัน้ จงึ บรกิ รรม

59  พทุ โธๆๆ ตอ่ ไปเพยี งอยา่ งเดยี วโดยไมต่ อ้ งสนใจอาการใดๆทเี่ กดิ จากกายอกี แทนทจ่ี ะปลอ่ ยใหบ้ รกิ รรมพทุ โธๆๆตดิ ตอ่ กนั ไปอยา่ งเดยี ว ใหล้ องคดิ คําวา่ พทุ โธ หรอื พดู พทุ โธออกมาทางปาก จากนัน้ ใหน้ กึ ถงึ เสยี งทพี่ ดู วา่ พทุ โธ แลว้ นกึ ถงึ นกึ ถงึ นกึ ถงึ เสยี ง คําวา่ พทุ โธ จะพบวา่ คดิ กบั นกึ นัน้ ตา่ งกนั และนกึ พทุ โธทําไดง้ า่ ยกวา่ คดิ พทุ โธอยา่ งมาก ถงึ ขนั้ นจี้ ะเรม่ิ เขา้ ใจสภาวะการทํางานของรปู (ไดจ้ ากลมหายใจทผ่ี า่ นเขา้ ออก) เวทนา (ไดจ้ ากความรสู ้ กึ ถงึ ลม) สญั ญา(ไดจ้ ากการนกึ ถงึ พทุ โธ) สงั ขาร(ไดจ้ ากการคดิ ถงึ พทุ โธ) วา่ มลี กั ษณะแตกตา่ งกนั เชน่ ใด โดยความเขา้ ใจทไี่ ดม้ าน้ี ไมไ่ ดเ้ กดิ ขน้ึ จากการคดิ แตเ่ กดิ ขนึ้ ตามผลจากการปฏบิ ตั โิ ดยตรง เนอื่ งจากการนกึ ถงึ คําวา่ พทุ โธทําไดเ้ ร็วมากในวนิ าทหี นง่ึ หลายครัง้ แทนทจ่ี ะปลอ่ ยใหน้ กึ ถงึ พทุ โธทลี ะครัง้ ตดิ ตอ่ กนั ซงึ่ อาจทําใหเ้ กดิ ความเบอ่ื ไมน่ ่าสนใจตดิ ตาม ใหล้ องนกึ ถงึ คํา วา่ พทุ โธเป็ นคทู่ ลี ะหนงึ่ ทลี ะสอง ทลี ะสาม ทลี ะสี่ ทลี ะหา้ พทุ โธ ดังน้ี พทุ โธ พทุ โธ พทุ โธพทุ โธ พทุ โธพทุ โธ พทุ โธพทุ โธพทุ โธ พทุ โธพทุ โธพทุ โธ พทุ โธพทุ โธพทุ โธพทุ โธ พทุ โธพทุ โธพทุ โธพทุ โธ พทุ โธพทุ โธพทุ โธพทุ โธพทุ โธ พทุ โธพทุ โธพทุ โธพทุ โธพทุ โธ หรอื นกึ ตามดว้ ยตวั เลขกไ็ ด ้ เพราะตวั เลขเป็ นสงิ่ ทเี่ คยใชก้ นั จนชนิ จนไมต่ อ้ งเสยี เวลาคดิ พอนกึ ถงึ ตวั เลขตามพทุ โธขนึ้ มาก็ยังเรยี งตวั เลขตามลําดบั ไดด้ ว้ ย คณุ จะสรรหาวธิ อี นื่ ใดมาใชไ้ ดต้ ามใจ สง่ิ ทน่ี กึ ตอ้ งทาํ ไดง้ า่ ย ตอ่ เนอ่ื งกนั ไป และตอ้ ง ชว่ ยใหจ้ ติ สงบตวั มากขนึ้ ทลี ะเล็กทลี ะนอ้ ย จากพดู พทุ โธ คดิ พทุ โธ นกึ พทุ โธ จะกลายมาเป็ น รพู ้ ทุ โธ แลว้ รอู ้ ยเู่ ทา่ นัน้

60  คดิ นกึ รู้ ตา่ งกนั ไฉน หากถามวา่ เลข 12 คณู 12 ไดผ้ ลลพั ธเ์ ป็ นเทา่ ใด คณุ จะตอบไดท้ นั ทใี ชไ่ หมวา่ 144 แต่ พอถามวา่ เลข 17 คณู 17 ไดผ้ ลลพั ธเ์ ป็ นเทา่ ใด จะตอ้ งเสยี เวลาคดิ มากขนึ้ การนกึ ถงึ คําตอบ 144 นัน้ ทําไดเ้ ร็วกวา่ การคดิ หาคําตอบ 17x17 นกึ กบั คดิ ตา่ งกนั เชน่ นี้ อยา่ งไรกต็ าม กวา่ จะสามารถนกึ ถงึ คําตอบไดท้ ันที ตอ้ งเคยคดิ หาคําตอบเรอื่ งนัน้ ๆมา กอ่ นและตอ้ งหมั่นทอ่ งจําหรอื คดิ ซํ้าแลว้ ซา้ํ อกี จนชาํ นาญ จนนกึ ไดท้ ันทโี ดยไมต่ อ้ งคดิ นกึ ทําไดง้ า่ ย ทําไดส้ บาย ใชเ้ วลานอ้ ยกวา่ คดิ คดิ ทําไดย้ าก เหนอ่ื ยกวา่ และใชเ้ วลานานกวา่ นกึ จะรไู ้ ดอ้ ยา่ งไรวา่ น่ันคดิ นนี่ กึ ตอ้ งอาศยั สตติ ามรใู ้ หท้ ัน จะมสี ตติ ามรไู ้ ดท้ ัน ตอ้ งฝึกบรกิ รรมพทุ โธๆๆใหเ้ ร็วๆ รวู ้ า่ พทุ โธเกดิ ขนึ้ พอนกึ จบ พทุ โธก็หายไป พอพทุ โธหายไป ก็รวู ้ า่ หายไปแลว้ รแู ้ ลว้ ก็นกึ พทุ โธใหเ้ กดิ ขนึ้ มาใหมอ่ กี พอฝึกจนชนิ จะเขา้ ใจวธิ กี ารทํางานของจติ ไดเ้ อง นแี่ หละคอื การเรม่ิ ตน้ รจู ้ ติ พอเขา้ ใจวธิ ที ํางานของจติ จะหยบิ ยกอะไรขน้ึ มาพจิ ารณาแทนพทุ โธ จะสามารถตามรไู ้ ด ้ ตลอด รไู ้ ดต้ ลอด รไู ้ ดล้ ะเอยี ด แมก้ ระทั่งเหตแุ ละผลของการเกดิ ขน้ึ ตงั้ อยู่ ดับไป วา่ เป็ น อยา่ งไร ไมใ่ ชแ่ คร่ วู ้ า่ เกดิ ขน้ึ ตงั้ อยู่ ดบั ไป รหู ้ ยาบๆแบบนใ้ี ครๆรไู ้ ด ้ คดิ ได ้ นกึ ไดก้ นั ทัง้ นัน้

61  ใชค้ วามเคลอื่ นไหว สยบความเคลอื่ นไหว ผมชอบสงั เกตคนทกี่ ําลังเดนิ ไปเดนิ มา นอ้ ยคนนักทเ่ี ดนิ อยา่ งตามปี ระกาย สว่ นใหญจ่ ะ เดนิ แบบตวั ไปทางแตใ่ จไปอกี ทาง ไมค่ อ่ ยเห็นใครเดนิ ไปแลว้ คอยดคู นทเี่ ดนิ สวนทางกนั มาหรอกนะ ถัดจากคนเดนิ หันไปสงั เกตคนทน่ี ่ังบนรถเมลบ์ า้ ง ยง่ิ แลว้ ใหญก่ วา่ คนทเ่ี ดนิ ไปเดนิ มาเสยี อกี สว่ นใหญค่ นนั่งบนรถเมลจ์ ะนั่งตาลอย มองออกนอกหนา้ ตา่ ง พอมรี ถสง่ ควันเหม็นจงึ คอ่ ยรตู ้ วั หาผา้ มาปิดหนา้ ปิดจมกู กนั เป็ นพักๆ ชว่ งเดอื นทผี่ า่ นไปมกี ารแขง่ ขนั ฟตุ บอลโลก เห็นฝรั่งเขาเตะฟตุ บอลแลว้ พอยอ้ นมาดคู น ไทยเลน่ เหมอื นไดด้ หู นังแบบสโลวโ์ มชนั่ เวลาตา่ งชาตเิ ขาเลน่ ฟตุ บอล ขายาววงิ่ เร็ว สง่ ลกู ตอ่ กนั ไดแ้ มน่ ยํา ไมก่ อี่ ดึ ใจ สามารถสง่ ลกู ตอ่ ๆกนั ขา้ มสนามมาถงึ หนา้ ประตู นเี่ ป็ นตวั อยา่ งใหเ้ ห็นวา่ ถา้ อยากจะมสี ตติ ามรไู ้ ดท้ นั ตลอดเวลาแลว้ ตอ้ งอยา่ ปลอ่ ยใหใ้ ช ้ ชวี ติ แบบปกตทิ คี่ นุ ้ เคยมาตลอด ถา้ ไมม่ เี รอื่ งบงั คับ ไมม่ กี ารแขง่ ขนั จะตดิ นสิ ยั ทําตวั แบบเดมิ ๆ โดยเฉพาะจติ ทชี่ อบคดิ ตอ้ งหาทางใชค้ วามคดิ ทเี่ ร็วกวา่ เพอื่ ควบคมุ จติ แตถ่ า้ ปลอ่ ยใหค้ ดิ ปลอ่ ยใหม้ สี ตติ ามสภาพทเ่ี คยชนิ น่ันไงดคู นทเ่ี ดนิ ดคู นทนี่ ั่งบนรถเมล์ ซิ ผลจะออกมาเป็ นแบบนัน้ แหละ แลว้ ทต่ี วั เองวา่ สามารถมสี ตริ ตู ้ วั จะรตู ้ วั ไดแ้ คช่ ว่ ง หลงั จากเผลอ ยากสําหรับคนธรรมดาๆจะเอาความนงิ่ หรอื ความชา้ มา สยบจติ ท่ี เคลอ่ื นไหว จติ มันชอบคดิ ตอ้ งอยา่ ปลอ่ ยใหม้ นั คดิ ของมนั เอง อยา่ พยายามหยดุ คดิ ทเี ดยี วละ่ เพราะ ความอยากความพยายามทจี่ ะหยดุ คดิ นั่นเป็ นความคดิ เหมอื นกนั ยงิ่ อยากจะหยดุ คดิ ยงิ่ ทําใหค้ ดิ ทําใหเ้ ครยี ด ทําใหก้ งั วล จติ มนั ชอบคดิ ตอ้ งกําหนดเรอ่ื งใหม้ ันคดิ เขา้ ไปแทน ใหน้ กึ คําวา่ พทุ โธ พทุ โธ ตดิ ตอ่ กนั ไป หรอื จะกําหนดจติ ตามรลู ้ มหายใจ หรอื ใชว้ ธิ อี นื่ ใดก็ได ้ โดยใหค้ ดิ คํานัน้ ๆตามรเู ้ รอื่ ง นัน้ ๆใหต้ อ่ เนอื่ งกนั ไปตลอดใหไ้ ด ้ ถา้ ยงั แวบ้ คดิ เรอื่ งอน่ื ขนึ้ มาอกี แสดงวา่ ยงั ปลอ่ ย จงั หวะใหจ้ ติ มนั คดิ ของมนั เอง ถา้ ยงั รสู ้ กึ ปวดขา น่ันแสดงวา่ มจี ังหวะใหจ้ ติ คดิ ขนึ้ มาอกี ถา้ ยงั รสู ้ กึ อะไรๆขนึ้ มาไดใ้ นขณะนกึ ถงึ พทุ โธอยู่ แสดงวา่ จติ มันคดิ ปรงุ เร็วกวา่ อยอู่ กี

62  ฝึกจติ แบบนไ้ี มง่ า่ ยหรอกนะเพราะจติ มนั ตดิ นสิ ยั คดิ นอกเรอ่ื งนอกราวมาตลอด จติ มนั เหมอื นมา้ พยศ ตอ้ งขม่ี า้ ตวั นใี้ หม้ ันยอมแพข้ องมันเอง ความสงบของปลอม ความสงบของจรงิ ไมว่ า่ คณุ จะเรยี กวธิ กี ารฝึกทต่ี วั เองใชอ้ ยวู่ า่ วปิ ัสสนา สมถะ หรอื สมาธิ อยกู่ ต็ าม ทกุ วธิ ี สามารถนําพาความสงบมาใหไ้ ดเ้ ชน่ กนั โดยเฉพาะคนทเ่ี คยมปี ัญหารมุ ลอ้ ม เครยี ดจัด เคยทกุ ขห์ นักมากอ่ น พอหนั หนา้ เขา้ หาธรรมะ จะพบกบั ความสงบทตี่ วั เองไมเ่ คยพบ ... เนยี่ ธรรมะ ทําใหฉ้ ันสงบอยา่ งเหลอื เกนิ นะ ความสงบเรมิ่ ดว้ ยการให ้ พอใหค้ วามสขุ ความสงบกบั ผอู ้ นื่ จะรสู ้ กึ ดใี จ ภมู ใิ จ และสงบใจ ความสงบเกดิ ขนึ้ จากการยบั ยงั้ ตวั เองไมใ่ หก้ อ่ ปัญหาสรา้ งความทกุ ขแ์ กผ่ อู ้ น่ื นคี่ อื ความ สงบทไ่ี ดจ้ ากศลี ถา้ ขาดศลี แตช่ อบให ้ อาจเผลอใหส้ ง่ิ ทผ่ี รู ้ ับไมต่ อ้ งการ พอทําใหค้ นอนื่ เกดิ ความทกุ ข์ ตวั เองก็ไมส่ งบ เมอ่ื ทําใหค้ นอนื่ มคี วามสขุ และมศี ลี เพอื่ ทําใหต้ วั เองมคี วามสขุ เชน่ เดยี วกนั แลว้ พอเห็น คนอนื่ เขามคี วามสขุ ก็พลอยสขุ ใจไปกบั เขาดว้ ย แตถ่ า้ เขามคี วามทกุ ขแ์ ลว้ ชว่ ยอะไรเขา ไมไ่ ด ้ ตอ้ งทําใจ ปลอ่ ยใหเ้ ขาเป็ นไปตามทางของเขา นแ่ี หละคอื พรหมวหิ าร เมตตา กรณุ า มทุ ติ า อเุ บกขา ความสงบจากทานและศลี ยงั เทยี บเทา่ ไมไ่ ดเ้ ลยกบั ความสงบทไ่ี ดจ้ ากการปฏบิ ตั ธิ รรม และการปฏบิ ตั ธิ รรมยังสรา้ งบญุ กศุ ลทเี่ หนอื กวา่ ทานและศลี เพราะการปฏบิ ตั ธิ รรมเป็ น การสรา้ งความสขุ สงบทแ่ี ทจ้ รงิ ใหก้ บั ตวั เอง ทานกบั ศลี สง่ ผลเป็ นบญุ ใหก้ บั ตวั เอง แตย่ งั นอ้ ยกวา่ การใหต้ วั เองดว้ ยการปฏบิ ตั ธิ รรม

63  ไมว่ า่ จะเรยี กวธิ ปี ฏบิ ัตธิ รรมทใี่ ชอ้ ยวู่ า่ สมถะ วปิ ัสสนา หรอื สมาธกิ ต็ าม ขอใหพ้ งึ ระลกึ วา่ กวา่ จติ จะสงบไดจ้ รงิ นัน้ ยากมาก ถา้ ฝึกไดไ้ มน่ านแลว้ บอกวา่ สงบไดจ้ รงิ แลว้ นแี่ สดงวา่ หลอกตวั เอง สงบทไี่ ดม้ าแบบงา่ ยๆเทยี บไดก้ บั คําวา่ ไมเ่ ป็ นไร ทค่ี นไทยชอบพดู ตดิ ปาก พอมสี ตสิ ามารถตามรอู ้ ารมณ์ความนกึ คดิ ไดแ้ ลว้ ปลอ่ ยวาง ไมเ่ ป็ นไรแลว้ นะ ปลอ่ ยมันไป แลว้ นะ มันเป็ นอนจิ จัง ทกุ ขงั อนัตตา ถา้ ใครคดิ วา่ เขา้ ใจกฎไตรลกั ษณ์ไดง้ า่ ยๆ จนปลอ่ ยวางไดแ้ ลว้ ไมเ่ ป็ นไรไดแ้ ลว้ เกดิ ความสขุ ความสงบ อยา่ งนค้ี งทําใหท้ กุ คนสงบใจไดท้ วั่ บา้ นทวั่ เมอื ง ไมจ่ ําเป็ นตอ้ งปลกี วเิ วก เขา้ วัด ฟังธรรม หรอื ฝึกปฏบิ ัตธิ รรมกนั หรอก ครบู าอาจารยก์ ลา่ ววา่ ในแงป่ ฏบิ ตั ิ สมาธกิ บั ความสงบนน้ั ตา่ งกนั ความสงบเทยี บได ้ กบั สภาวะทจี่ ติ รวมเขา้ มา พอจติ รวมเขา้ มาแลว้ ถอน รวมเขา้ มาแลว้ ถอนหลายๆครัง้ พอผู ้ ฝึกสามารถทําไดแ้ บบนจี้ นชาํ นาญ จติ จะมคี วามแน่นหนาม่ันคงเป็ นสมาธิ ในการฝึกสมาธซิ งึ่ ใชว้ ธิ บี รกิ รรมพทุ โธๆๆตอ่ เนอื่ งกนั ไปตลอดในใจ ยงั ไมไ่ ดท้ ําใหส้ งบได ้ จรงิ หรอกนะ ถา้ เปรยี บเทยี บใจกบั ผวิ น้ําทกี่ ระเพอื่ มเพราะมคี ลน่ื แรงและพัดไปทกุ ทศิ ทาง การบรกิ รรมพทุ โธชว่ ยทําใหค้ ลนื่ บนผวิ นํ้าเบาลงไป ลดความวา้ วนุ่ ทเี่ คยตอ้ งรับรผู ้ า่ นทกุ ทวาร พอทําใหเ้ หลอื แตเ่ ฉพาะพทุ โธ คลนื่ จะพัดไปในทางเดยี ว เหลอื แคค่ ลน่ื เดยี ว ใจจงึ สงบลงไปจากเดมิ ไดม้ าก ความสงบทไ่ี ดจ้ ากสมาธจิ ะชว่ ยทําใหม้ องผา่ นผวิ น้ําไดช้ ดั ขนึ้ แลว้ จะพบวา่ ใตผ้ วิ นํ้ายงั มี กงุ ้ หอยปปู ลาทว่ี า่ ยอยแู่ ละทําใหเ้ กดิ คลนื่ บนผวิ น้ําไดเ้ ชน่ กนั แมจ้ ะเป็ นคลนื่ แผว่ เบา แต่ ยงั ถอื วา่ เป็ นคลนื่ จะสงั เกตพบความไมส่ งบอน่ื ๆอยอู่ กี ไมจ่ ําเป็ นตอ้ งรอใหป้ ลาตกใจ กระโดดโผลข่ นึ้ มาบนผวิ น้ํา ผฝู ้ ึกก็ยงั สามารถเห็นคลนื่ ลกู นอ้ ยๆไดช้ ดั เจน

64  สตเิ ร็ว สตชิ า้ สตขิ เ้ี กยี จ หลายๆครัง้ ทฝ่ี ึกสมาธบิ รกิ รรมพทุ โธตอ่ เนอื่ งกนั ไปแลว้ รสู ้ กึ ตวั วา่ ขเี้ กยี จนกึ ถงึ คําวา่ พทุ โธ มันเป็ นความรสู ้ กึ เหมอื นกบั คนทท่ี ํางานมาหนักจนหมดเรยี่ วแรง พอจะออกแรงยกของ อยากจะหลบมาน่ังพักผอ่ นนอนหลับเสยี อยา่ งนัน้ เพยี งแตต่ อนทน่ี ่ังสมาธไิ มไ่ ดอ้ ยาก หลบั แตร่ สู ้ กึ วา่ นกึ คําบรกิ รรมพทุ โธไดฝ้ ื ดมากๆ จังหวะของพทุ โธ พทุ โธ พทุ โธ ไมแ่ น่ไม่ นอน ชา้ บา้ ง เร็วบา้ ง ตะกกุ ตะกกั บา้ ง แตแ่ วบ้ นัน้ เองทําใหเ้ ขา้ ใจวา่ การฝึกสมาธนิ แ่ี หละ ชว่ ยทําใหส้ ตเิ กดิ ไดเ้ ร็วขนึ้ กวา่ ปกติ ในทางวทิ ยาศาสตร์ เซลลป์ ระสาทในสมองมกี ารสง่ กระแสไฟฟ้าหลายครัง้ ในเสยี้ ววนิ าที สว่ นทางธรรมะอธบิ ายการรับรวู ้ า่ เกดิ ขน้ึ อยา่ งรวดเร็วมาก ในขณะกําลงั คดิ ถงึ เรอื่ งหนงึ่ เรอื่ งใดอยู่ มไิ ดห้ มายความวา่ จะคดิ อยตู่ ลอดเวลาอยา่ งตอ่ เนอื่ งกนั ไป แตจ่ ะคดิ แลว้ หยดุ หยดุ แลว้ คดิ วนเวยี นแบบนต้ี อ่ ๆกนั ไปอยา่ งรวดเร็วเหลอื เกนิ จนเหมอื นคดิ ตอ่ เนอื่ ง การฝึกบรกิ รรมภาวนาพทุ โธเร็วๆ เป็ นการกระตนุ ้ ใหร้ จู ้ ักคดิ เร็วๆ ยงิ่ ฝึ กแลว้ ทาํ ใหค้ าํ บรกิ รรมวา่ พทุ โธสนั้ ลงๆ แตย่ งั รไู้ ดช้ ดั เจนในใจไดเ้ ทา่ ใด ยงิ่ ทาํ ใหเ้ กดิ สตเิ ร็วขน้ึ ไดเ้ ทา่ นน้ั ในชว่ งแรกทเ่ี พงิ่ เรม่ิ ฝึก ถา้ ปลอ่ ยใหค้ ดิ คําบรกิ รรมภาวนาไปตามจังหวะสบายๆทค่ี นุ ้ เคย จะบรกิ รรมตดิ ตอ่ กนั ไปไดไ้ มน่ านนักกจ็ ะเผลอหลดุ ไปนกึ คดิ เรอื่ งอน่ื ตอ้ งกําหนดจติ ให้ แรงขน้ึ และเรง่ จงั หวะของคําบรกิ รรมใหเ้ ร็วกวา่ ปกตทิ ตี่ นรสู้ กึ วา่ สบายไวบ้ า้ ง จะ ชว่ ยใหบ้ รกิ รรมพทุ โธไดต้ ดิ ตอ่ กนั กวา่ จะพทุ โธเร็วๆไดต้ อ่ เนอ่ื งกนั ไปไมใ่ ชไ่ ดม้ างา่ ยๆ ตอ้ งหมั่นฝึก หมน่ั สงั เกต และใสใ่ จ กบั คําบรกิ รรมพทุ โธอยา่ งเดยี ว ไมว่ า่ จะหายใจเขา้ หายใจออกหรอื กําลงั หายใจ ฉันขอมงุ่ แตพ่ ทุ โธอยา่ งเดยี ว แรกๆทําไดเ้ ป็ นพักๆ ในทสี่ ดุ จะรอู ้ ยกู่ บั พทุ โธอยา่ งเดยี ว รสู ้ กึ เหมอื น ไมม่ รี า่ งกายตวั ตน เหมอื นไมไ่ ดห้ ายใจ

65  วธิ เี รมิ่ ตน้ เพอื่ ชว่ ยใหร้ ลู้ มหายใจอยา่ งละเอยี ด ฝึกรลู ้ มหายใจ หายใจเขา้ กร็ ู ้ หายใจออกก็รู ้ หายใจเขา้ สนั้ ก็รู ้ หายใจออกยาวกร็ ู ้ แลว้ ทวี่ า่ รนู ้ ัน้ น่ะรอู ้ ะไร ใครเป็ นคนรู ้ ทําไมรไู ้ ปไดไ้ มน่ านก็เผลอหลบั ทําไมรไู ้ ปสกั พักก็เผลอคดิ ไป เรอื่ งอนื่ ลองนกึ ถงึ ขณะกําลงั น่ังเลน่ อยใู่ นหอ้ งทเ่ี ปิดทวี เี อาไว ้ ถา้ คณุ น่ังอา่ นหนังสอื ยอ่ มไมไ่ ด ้ สนใจทจี่ ะดทู วี ใี ชไ่ หม พออยากจะดทู วี แี ตถ่ า้ น่ังไกลจากเครอ่ื งทวี หี า่ งกนั คนละฟากของ หอ้ ง อยา่ งนจี้ ะดทู วี รี เู ้ รอื่ งไหม แลว้ ถา้ ยา้ ยมานั่งเอาจมกู มาชนกระจกหนา้ จอทวี บี า้ งละ่ จะ มใี ครบา้ งดหู นังแลว้ รวู ้ า่ พระเอกนางเอกมหี นา้ ตาเป็ นยังไง การฝึกรลู ้ มหายใจเชน่ กนั เรม่ิ แรกผฝู ้ ึกตอ้ งมคี วามตงั้ ใจทจี่ ะฝึกรลู ้ มหายใจ ตอ้ งมงุ่ มน่ั และตง้ั อกตงั้ ใจทจ่ี ะดแู ตล่ มหายใจ อยา่ งอนื่ ไมอ่ ยากดู อยา่ งอนื่ ฉันไมข่ อสนใจดว้ ย แลว้ อะไรทําใหร้ ตู ้ วั วา่ หายใจเขา้ ออกอยลู่ ะ่ ถา้ เอาแตร่ แู ้ บบทเี่ คยรตู ้ วั อยทู่ กุ วนั แบบ หยาบๆโดยดจู ากรา่ งกายชว่ งหนา้ อกหนา้ ทอ้ งทขี่ ยบั นแี่ หละแสดงวา่ กําลงั หายใจ จากนัน้ เมอื่ นั่งสมาธไิ ปสกั พัก พอมอี าการปวดเมอื่ ยหรอื คนั จะถกู ดงึ ใหเ้ ขวไปสนใจเรอ่ื งที่ แทรกแซงเขา้ มาไดง้ า่ ยๆ ประเด็นนเี้ ทยี บกบั การดทู วี อี ยไู่ กลเกนิ ไป พอมอี ะไรทอ่ี ยใู่ น สายตาดา้ นหนา้ เคลอ่ื นไหว ใจกจ็ ะสนใจเรอ่ื งนัน้ แทน สมาธจิ งึ เกดิ ยาก การตามรลู ้ มหายใจวา่ กําลงั หายใจเขา้ หรอื ออกตอ้ งมรี ะยะทางทพี่ อดๆี ไมไ่ กลไป ไมใ่ กล ้ ไป และไมย่ ากเกนิ ไป โดยกําหนดจติ เพง่ คอยเฝ้ าดลู มทผี่ า่ นเขา้ ออกทป่ี ลายจมกู หรอื ในโพรงจมกู เลอื กไปเลยวา่ หญงิ ซา้ ยชายขวา เลอื กเอาโพรงจมกู ขา้ งใดขา้ งหนงึ่ ถา้ หารจู มกู ของตวั เองไมพ่ บหรอื สงั เกตลมไดไ้ มช่ ดั ใหห้ ายใจแรงๆ จะรสู ้ กึ ไดถ้ งึ ลม หายใจทผ่ี า่ นกระทบกบั ผนังภายในโพรงจมกู แตถ่ า้ ยงั หารจู มกู ไมเ่ จออกี ใหใ้ ชน้ ว้ิ แหย่ เขา้ ไปในรจู มกู สกั ครัง้ จะรสู ้ กึ ถงึ ตําแหน่งทจี่ ะกําหนดจติ ตามดลู มหายใจไดช้ ดั เจนขน้ึ

66  ถา้ หาตําแหน่งกําหนดจติ ทป่ี ลายจมกู หรอื ในโพรงจมกู ไดย้ าก ใหต้ ามรลู ้ มหายใจทเี่ ขา้ ผา่ นจมกู เขา้ สปู่ อดไปสดุ ทห่ี นา้ ทอ้ ง แลว้ หายใจออกจากทอ้ งผา่ นปอดออกมาทางจมกู แตก่ ารตามรแู ้ บบนจ้ี ะมสี ง่ิ เรา้ ภายในรา่ งกายตลอดเสน้ ทางของลมหายใจเขา้ ออก ทําให ้ เขวไดง้ า่ ย ถา้ ตามดลู มไดส้ กั พักแลว้ เผลอคดิ เรอื่ งอน่ื แทรกเขา้ มาอกี ใหบ้ รกิ รรมภาวนาในใจวา่ พทุ โธกํากบั อาการหายใจ ใหใ้ ชอ้ าการทที่ าํ ใหร้ วู้ า่ ลมหายใจทกี่ ําลงั ผา่ นเขา้ ออกเป็ น เหตุ สง่ ผลใหร้ ตู้ วั พอรแู้ ลว้ จงึ นกึ คาํ วา่ พทุ โธ ซงึ่ พทุ โธทบี่ รกิ รรมภาวนานถ้ี อื วา่ เป็ น ผล จากเหตทุ ร่ี ไู ้ ดว้ า่ กําลงั หายใจ ถา้ เขา้ ใจดงั นแี้ ลว้ จะใชค้ ําบรกิ รรมพทุ โธกํากบั ลม หายใจตอ่ ไปไดเ้ รอ่ื ยๆ ไมใ่ ชเ่ อาแตล่ ม หรอื เอาแตพ่ ทุ โธอยา่ งเดยี ว อาการซง่ึ ทําใหร้ วู ้ า่ ลมหายใจเขา้ ออก ไมใ่ ชร่ แู ้ ตเ่ พยี งจังหวะเขา้ จังหวะออกเทา่ นัน้ ลอง หายใจเขา้ ออกยาวๆ ชว่ งทก่ี ําลังรตู ้ วั วา่ หายใจเขา้ เขา้ เขา้ เขา้ เขา้ เขา้ นั่นแหละให ้ บรกิ รรมภาวนาวา่ พทุ โธในใจเร็วๆตามไปดว้ ย กลายเป็ น พทุ โธ พทุ โธ พทุ โธ พทุ โธ พทุ โธ พอสามารถตามรลู ้ มหายใจเขา้ ออกไดล้ ะเอยี ดมากขนึ้ จะไดค้ ําบรกิ รรมวา่ พทุ โธถย่ี บิ ตดิ ตอ่ กนั ไปในทกุ จังหวะทร่ี ู ้ เมอ่ื สามารถตามรลู ้ มหายใจเขา้ ออกไดช้ ดั เจนแลว้ จะไมจ่ ําเป็ นตอ้ งบรกิ รรมวา่ พทุ โธ กํากบั ตอ่ ไปแตอ่ ยา่ งใด ใหป้ ลอ่ ยใจใหส้ บายๆ รลู ้ มอยา่ งสบายๆ สว่ นคนทฝี่ ึกรลู ้ มหายใจแลว้ กลบั เครยี ดมากขน้ึ นั่นเป็ นเพราะคณุ ยดึ ตดิ วา่ ตอ้ งการตามรู ้ เฉพาะลมหายใจเขา้ ออกอยา่ งเดยี วตลอดเวลา พอไดย้ นิ เสยี งดงั จากนอกหอ้ งหรอื มี ความรสู ้ กึ อนื่ ๆแทรกเขา้ มา ใจจะพยายามตอ่ สเู ้ พอื่ ดงึ จติ กลับมาทล่ี มหายใจอกี แกไ้ ขโดย ใหค้ ดิ วา่ ไมจ่ าํ เป็ นตอ้ งตามรลู้ มอยา่ งเดยี ว รอู้ ะไรก็ไดท้ เ่ี กดิ ขน้ึ ในใจ ขอใหร้ ตู ้ วั วา่ เกดิ สงิ่ นัน้ ขน้ึ แลว้ พอมนั ดบั ไป จงึ คอ่ ยดงึ จติ กลบั มาตามรใู ้ นโพรงจมกู ดอู าการกระทบของ ลมทผี่ า่ นเขา้ ออกตอ่ ไปตามเดมิ

67  พอหลบั ตาลง แลว้ ก็หลบั ไปเลย คนทต่ี ดิ ทํางานหามรงุ่ หามคํา่ มเี วลาพักผอ่ นหาความสขุ ใสต่ วั ไดน้ อ้ ยเหลอื เกนิ พอน่ัง หลบั ตาพงิ พนักเกา้ อแี้ คแ่ ผล็บเดยี วก็หลบั ไฉนเลยจะฝึกสมาธแิ บบทวี่ า่ ใหน้ ั่งขดั สมาธิ เอาขาขวาทับขาซา้ ย เอามอื ขวาวางทับมอื ซา้ ย แลว้ หลบั ตาลง กําหนดตามรอู ้ าการของ ลมหายใจตอ่ ไปได ้ พอหลบั ตาลงแลว้ จะหลบั ไปเลยทัง้ นัน้ ใชไ่ หม การหลบั ตาแลว้ หลบั ไปเลย เป็ นสาเหตหุ นง่ึ ทําใหห้ ลายคนหลกี หนจี ากการฝึกสมาธิ ปฏเิ สธการฝึกทเ่ี รยี กวา่ สมถะ เพราะฝึกทไี รก็หลบั ในทส่ี ดุ พอหมดทางจงึ คดิ หันไปฝึก แบบลมื ตา ขอแคม่ สี ตติ ามรไู ้ ปเรอื่ ยๆก็พอ ครอู าจารยซ์ ง่ึ สอนใหใ้ ชแ้ ตป่ ัญญาอยา่ งเดยี ว บางคนก็พอๆกนั กบั ลกู ศษิ ย์ ทไี่ มอ่ ยากสอนสมถะเป็ นเพราะตวั เองหลบั เหมอื นกนั แลว้ ตอบแบบเลย่ี งๆไปวา่ วปิ ัสสนาดอี ยา่ งนัน้ ดอี ยา่ งนเ้ี พราะไมต่ อ้ งหลบั ตากฝ็ ึกได ้ ถา้ ทํางานมาเหนอ่ื ย ใชส้ ายตาจอ้ งมองจอคอมพวิ เตอรม์ าตลอดวนั พอนั่งหลบั ตาก็ยากจะ รักษาสตติ ามรไู ้ ปตลอดโดยไมห่ ลบั ดงั นัน้ ถา้ ยังไมพ่ รอ้ ม ขอใหไ้ ปนอนหลบั ใหเ้ ต็มอม่ิ กอ่ นดกี วา่ พักเอาแรง ปลอ่ ยจติ ใจใหผ้ อ่ นคลายลมื ปัญหาทรี่ มุ เรา้ มาตลอดทงั้ วัน พอตน่ื ขนึ้ มาอยา่ งสดชน่ื แลว้ จงึ มาตงั้ ใจฝึกสมาธิ การนั่งสมาธแิ ลว้ ไมอ่ ยากหลบั ตอ้ งเรม่ิ จากความตงั้ ใจ ตงั้ ใจทจ่ี ะใชเ้ วลาจากนใี้ นการฝึก สมาธิ ถา้ ไมต่ งั้ ใจไวก้ อ่ น จะใจออ่ นยอมแพห้ ลบั ไปงา่ ยๆ พอตงั้ ใจไดแ้ ลว้ จากนัน้ ใหก้ ําหนดตามรลู ้ มหายใจ พอรวู ้ า่ ลมหายใจเขา้ แลว้ นะ คดิ คํา บรกิ รรมวา่ พทุ พอรวู ้ า่ ลมหายใจออก บรกิ รรมวา่ โธ ... ทําไปสกั พักจะหลบั อกี ใชไ่ หม ลมหายใจทใี่ ชเ้ รม่ิ ตน้ ตามรู้ ตอ้ งไมใ่ ชล้ มหายใจทห่ี ายใจเขา้ ออกตามสภาวะปกติ เพราะลมหายใจในสภาวะปกตมิ แี ตจ่ ะเบาลงๆๆไปเรอ่ื ยๆ เมอ่ื ลมหายใจเบาลงชา้ ลงจน แทบไมเ่ ห็นลม ทําใหเ้ ผลอ แลว้ จะหลบั

68  ขอใหป้ รับลมหายใจใหแ้ รงขนึ้ กวา่ ปกตสิ กั เล็กนอ้ ย ปรับใหร้ สู ้ กึ ถงึ ลมทกี่ ระทบในโพรง จมกู ไดช้ ดั เจน เวลานกึ คําบรกิ รรมวา่ พทุ โธ ตอ้ งกําหนดใหช้ ดั เจนหนักแน่น ไดย้ นิ เสยี งใน ใจดงั ขน้ึ วา่ พทุ โธ อยา่ งชดั เจน ไมใ่ ชไ่ ดย้ นิ วา่ พุ โอ อุ โอ แลว้ หลบั ไปอกี อยา่ ลมื วา่ การฝึกสมาธไิ มใ่ ชก่ ารปลอ่ ยใจใหส้ บายๆวา่ งๆ การฝึกสมาธถิ อื เป็ นงานของจติ ทจ่ี ติ ตอ้ งทํา เพยี งแตต่ อ้ งไมห่ นักไปหรอื เบาไป ไมเ่ ร็วไปหรอื ชา้ ไป ไมด่ ังไปหรอื คอ่ ยไป ไมส่ นั้ ไปหรอื ยาวไป กะใหพ้ อดี คอ่ ยๆปรับใหพ้ อดี ซง่ึ จะปรับไดพ้ อดไี ดอ้ ยา่ งไรนัน้ ตอ้ ง ใชป้ ัญญาคอ่ ยสงั เกต ศกึ ษา ตามรู ้ และแกไ้ ขใหเ้ หมาะสม คณุ ภาพของลมหายใจ สาเหตทุ ฝี่ ึกสมาธแิ ลว้ ไมก่ า้ วหนา้ บางคนตดิ สมถะนับสบิ ปี ไมเ่ ห็นกา้ วหนา้ ไปไหน สาเหตทุ เ่ี ป็ นเชน่ นี้ ไมใ่ ชเ่ พราะวธิ ฝี ึกทสี่ งั่ สอนกนั มานัน้ ผดิ หรอก แตเ่ ป็ นเพราะคนทฝี่ ึก ตา่ งหาก ไมฉ่ ลาดปรับปรงุ วธิ ฝี ึกของตวั เอง ปัญหาหนง่ึ ทนี่ ่าสงสยั เกยี่ วกบั การฝึกอานาปานสติ คอื ลมหายใจตอ้ งเป็ นลมหายใจที่ เป็ นไปโดยธรรมชาติ หรอื ตอ้ งเป็ นลมหายใจทต่ี งั้ ใจหายใจเขา้ ตงั้ ใจหายใจออก มาทราบ คําตอบเมอื่ ไดฟ้ ังคําสอนของครบู าอาจารยว์ า่ อานาปานสตจิ ะทาํ ไดต้ อ่ เมอื่ มสี มาธิ การตามรลู ้ มชว่ ยทําใหเ้ กดิ สมาธิ พอมสี มาธแิ ลว้ จงึ ถงึ ขนั้ อานาปานสติ ไมใ่ ชง่ า่ ยทจ่ี ะตามรโู ้ ดยปลอ่ ยใหร้ า่ งกายหายใจเขา้ ออกของมนั เอง ไมใ่ ชง่ า่ ยทจ่ี ะเป็ นผดู ้ ู ผรู ้ เู ้ ฉยๆแบบทเี่ รยี กวา่ ทําตวั เป็ นยามเฝ้าประตคู อยดลู มหายใจผา่ นเขา้ ออก เพราะเมอ่ื ใด พยายามทําตวั สบายๆเพอ่ื ปลอ่ ยใหร้ า่ งกายหายใจเขา้ ออกของมนั เอง เมอื่ นัน้ กลบั กลายเป็ นสภาวะทสี่ บายจนเผลอหลบั แตพ่ อตงั้ ใจไมใ่ หเ้ ผลอก็จะเรม่ิ บังคบั ลมหายใจ กลายเป็ นความพะวงหว่ งเรอ่ื งตามรลู ้ มจนไมไ่ ดต้ ามรกู ้ นั จรงิ ๆเสยี ที

69  ความคดิ ทจ่ี ะปลอ่ ยหรอื ไมป่ ลอ่ ยลมหายใจใหเ้ ป็ นธรรมชาติ กลายเป็ นสง่ิ ขดั ขวางสมาธิ เดย๋ี วนเ้ี ขา้ ใจแลว้ วา่ ลมหายใจทใี่ ชเ้ พอื่ ใหเ้ กดิ สมาธิ กบั ลมหายใจทใี่ ชห้ ลงั จากเกดิ สมาธิ นัน้ ตา่ งเรอ่ื งตา่ งจังหวะเวลากนั ลมหายใจทจี่ ะทาํ ใหเ้ กดิ สมาธิ ตอ้ งเรมิ่ จากลมหายใจทต่ี งั้ ใจหายใจเขา้ หายใจ ออก ผฝู้ ึ กตอ้ งฉลาดปรบั ลมหายใจใหม้ คี ณุ ภาพ ไมว่ า่ จะสนั้ หรอื ยาว ไมว่ า่ จะตน้ื หรอื ลกึ ตอ้ งปรับลมใหม้ คี ณุ ภาพ ปรับลมใหไ้ มเ่ บาไปหรอื แรงไป อยา่ งนอ้ ยทส่ี ดุ ตอ้ งเป็ นลมที่ ทําใหส้ บายกาย มอี อกซเิ จนเพยี งพอทจี่ ะหลอ่ เลยี้ งใหพ้ ลงั งานแกอ่ วัยวะนอ้ ยใหญ่ เพยี ง พอทจี่ ะทําใหน้ ั่งสมาธไิ ดน้ าน ไมป่ วดเมอื่ ย พอกายสบายแลว้ ใจจงึ จะสบายตาม การตงั้ ใจหายใจเขา้ หายใจออกตา่ งจากการบงั คับหายใจ การตงั้ ใจเรม่ิ จากการฉลาดปรับ ลมหายใจแลว้ ตอ้ งฉลาดเลอื กลมหายใจทเี่ หมาะสม แลว้ คอ่ ยๆประคองตามลมหายใจไป เรอื่ ยๆ อยา่ ไปบงั คบั วา่ \"ตอ้ ง\" หายใจเขา้ ออกอยา่ งนัน้ อยา่ งนี้ ลมหายใจทจ่ี ะทําใหเ้ กดิ สมาธติ อ้ งมจี ังหวะเหมอื นกบั การดดี พณิ ตอ้ งไมต่ งึ ไมห่ ยอ่ น เกนิ ไป พอบรรเลงเพลง ตอ้ งมจี ังหวะตอ่ เนอื่ งกนั ไปอยา่ งไพเราะ ไมใ่ ชห่ ายใจเขา้ ออกดงั เฮอื กๆ และไมใ่ ชห่ ายใจเขา้ ออกเบาจนไมร่ วู ้ า่ จะตามรอู ้ าการของลมหายใจเขา้ ออก ชดั เจนไดอ้ ยา่ งไร คําบรกิ รรมภาวนาทใ่ี ชก้ ํากบั คกู่ บั ลมหายใจเชน่ กนั ตอ้ งดังพอดๆี เร็วพอดๆี พอใจกบั ลมประสานกนั จะรสู ้ กึ วา่ ลมหายใจทเ่ี ป็ นอากาศผา่ นเขา้ ออกรา่ งกายนัน้ เกดิ ขนึ้ ทกุ อณูของรา่ งกาย ไมไ่ ดม้ เี ฉพาะอากาศเทา่ นัน้ และไมไ่ ดผ้ า่ นเขา้ ออกทร่ี จู มกู แหง่ เดยี ว อกี ทัง้ มคี วามเหนยี วและตดิ ตอ่ กนั เป็ นสาย พอหายใจเขา้ จะแผซ่ า่ นไปท่ัวรา่ งกาย พอ หายใจออกจะกระจายออกไปรอบอาณาบรเิ วณรอบตวั พอสามารถตามรลู ้ มหายใจไดต้ อ่ เนอื่ ง จติ จะเรม่ิ สงบไปเอง พอรเู ้ ทา่ ทันลมหายใจได ้ ตลอด จะรตู ้ วั ไปเองวา่ สงบแลว้ ไมต่ อ้ งตงั้ ใจหายใจเขา้ หายใจออกแลว้ ไมต่ อ้ งใชค้ ํา บรกิ รรมพทุ โธกํากบั แลว้

70  จติ มนั ไมม่ ที างสงบนงิ่ เงยี บไดง้ า่ ยๆหรอกนะ พอจติ สงบแลว้ ถอยออกมาดทู รี่ า่ งกาย จะ พบอาการทไี่ หวตวั ของรา่ งกายอยตู่ ลอดเวลา นั่นคอื อาการหายใจเขา้ หายใจออกอกี น่ันเอง แตค่ ราวนเี้ ป็ นลมหายใจทเ่ี ป็ นไปเองตามธรรมชาติ นเ่ี ป็ นลมหายใจหลงั จากทเ่ี กดิ สมาธแิ ลว้ จงึ ถงึ คราวทจ่ี ะเป็ นผดู ้ ผู รู ้ เู ้ ฉยๆ ดลู ม ไมใ่ ชแ่ คด่ ู ไมใ่ ชเ่ ฉพาะลมหายใจ สมาธเิ ป็ นการฝึกจติ ใหต้ งั้ ม่นั อยกู่ บั สง่ิ ใดสง่ิ หนง่ึ อานาปานสตเิ ป็ นจดุ เรมิ่ ทําใหร้ จู ้ ักอาศยั ลมหายใจทเี่ คลอื่ นไหวเขา้ ออกอยตู่ ลอดเวลา เป็ นสง่ิ ทใี่ หจ้ ติ รเู ้ ป็ นสง่ิ ทใ่ี หร้ ะลกึ จากนัน้ พอสามารถตามรลู ้ มหายใจไดค้ ลอ่ ง จะรจู ้ ักวธิ ตี ามรอู ้ าการอนื่ ๆทลี่ ะเอยี ดกวา่ ลมหายใจ ผฝู ้ ึกกรรมฐานตอ้ งเขา้ ใจไวก้ อ่ นวา่ สงิ่ ทใี่ ชต้ ามรนู ้ ัน้ ไมจ่ ําเป็ นตอ้ งจํากดั อยแู่ คเ่ ฉพาะลม หายใจ อะไรก็ไดท้ แ่ี สดงตวั เดน่ ชดั ขน้ึ มาลว้ นเป็ นสง่ิ ทใี่ ชต้ ามรไู ้ ดท้ ัง้ สน้ิ เพยี งแตล่ ม หายใจเป็ นสง่ิ ทอ่ี ยกู่ บั ตวั มาชวั่ ชวี ติ และมสี ภาพทร่ี สู ้ กึ ไดช้ ดั เจน งา่ ยตอ่ การสงั เกต และมี จังหวะหายใจเขา้ ออกทแี่ น่นอนสมํา่ เสมอ จงึ ทําใหจ้ ติ สงบตัวตามลมหายใจไดง้ า่ ย และ สามารถรักษาสภาพความสงบไดน้ านกวา่ การตามรสู ้ ง่ิ อนื่ ซงึ่ ควบคมุ ไดย้ าก ผเู ้ พงิ่ เรม่ิ ฝึก พอหดั ตามรลู ้ มหายใจเขา้ ออกไปสกั พัก จะรสู ้ กึ ตงึ รสู ้ กึ เครยี ด เป็ นอาการ ปกตขิ องคนทไี่ มเ่ คยฝึ กจติ มากอ่ น นเ่ี ป็ นเพราะตงั้ ใจยดึ ตดิ กบั ลมหายใจเกนิ ไป พอไม่ สามารถทําไดจ้ ะรสู ้ กึ ผดิ หวัง แทนทจ่ี ะจับลมหายใจเขา้ ออกแตเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว ผฝู ้ ึกตอ้ งเปิดใจใหก้ วา้ งไวก้ อ่ นวา่ จะ ตามรอู ้ ะไรทปี่ รากฏขน้ึ มาไดท้ งั้ นัน้ ไมว่ า่ จะเป็ นเสยี งทด่ี งั ผา่ นหู ไมว่ า่ จะเป็ นน้ําลายที่ อยากจะกลนื ไมว่ า่ จะเป็ นความรสู ้ กึ คนั ปวดเมอื่ ย ทท่ี ําใหอ้ ยากจะขยบั ตวั หรอื ความคดิ นกึ ถงึ เรอ่ื งราวอะไรทผี่ ดุ แทรกขน้ึ มาในใจ ใหต้ ามรสู ้ งิ่ ใดก็ตามทป่ี รากฏขนึ้ มา จากนัน้ พยายามกําหนดจติ กลบั มาตามรลู ้ มหายใจตอ่ ไปอกี

71  พอจติ เรมิ่ สงบ จะพบอาการไหวตวั ทล่ี ะเอยี ดกวา่ ลมหายใจอกี มากมายภายในรา่ งกาย เชน่ อาการเตน้ ของหวั ใจ สภาพการสบู ฉดี เลอื ดผา่ นไปตามลําตวั ความรสู ้ กึ อบอนุ่ รอ้ น เย็นของรา่ งกายในสว่ นตา่ งๆ หรอื ความหอมหวานของอากาศทหี่ ายใจ แตไ่ มเ่ คยรสู ้ กึ ถงึ คณุ ภาพของมันมากอ่ น เมอ่ื บรกิ รรมพทุ โธตกี บั ลมหายใจ เคยสงสยั หรอื ไมว่ า่ ระหวา่ งลมหายใจกบั การบรกิ รรมพทุ โธ อะไรสําคญั กวา่ กนั จะใหล้ ม หายใจเดน่ กวา่ พทุ โธ หรอื จะใหพ้ ทุ โธเดน่ กวา่ ลมหายใจ อะไรมากอ่ นอะไรมาทหี ลัง สมาธมิ จี ดุ มงุ่ หมายเพอ่ื ทําใหจ้ ติ มสี งิ่ รู ้ สตมิ สี งิ่ ระลกึ พอสามารถรไู ้ ดช้ ดั รไู ้ ดน้ าน รไู ้ ด ้ ทนั ทตี ามตอ้ งการแลว้ พอปลอ่ ยสง่ิ ทร่ี จู ้ ะพบตวั จติ เอง แลว้ จติ จะรใู ้ นสง่ิ ทไ่ี หวตวั ใน ขณะนัน้ ๆขนึ้ มาแทน ถา้ เอาแตพ่ ทุ โธเฉยๆ แมจ้ ะบรกิ รรมพทุ โธๆๆๆๆเร็วๆตอ่ เนอ่ื งกนั ไป ยงั หลดุ ไดง้ า่ ย ถา้ จับลมหายใจอยา่ งเดยี ว พอรลู ้ มไปสกั พัก จะตามลมออกไปเทยี่ วนอกเรอื่ งนอกราว การตามรลู ้ มแลว้ บรกิ รรมภาวนาพทุ โธกํากบั ตามหลงั ใชค้ ําวา่ พทุ โธแสดงอาการตามรจู ้ ะ สามารถตามรไู ้ ดน้ านและงา่ ยขน้ึ กวา่ เดมิ แตถ่ า้ เผลอทํารลู ้ มหายไป แลว้ ยงั ดนั คดิ คําวา่ พทุ โธอกี แสดงวา่ เป็ นพทุ โธทเี่ กดิ ขน้ึ อยา่ งไรจ้ ดุ หมาย เกดิ ขน้ึ เพราะขาดสติ ไมว่ า่ จะใชล้ มหายใจ ไมว่ า่ จะใชบ้ รกิ รรมภาวนาพทุ โธ ถอื เป็ นเพยี งทางผา่ น เป็ นวธิ ที จี่ ะ ทําใหค้ ลนื่ ของจติ คอ่ ยๆเบาบางลงเทา่ นัน้ เอง จากเดมิ จติ ทซ่ี นเหมอื นลงิ ดอ้ื ยง่ิ กวา่ มา้ พยศ ตอ้ งหาทางทําใหจ้ ติ เดนิ ชา้ ลงและเชอ่ื งลง ไปเรอ่ื ยๆ

72  การบรกิ รรมภาวนาพทุ โธ ถา้ คดิ เร็วไปแรงไป ยอ่ มเหมอื นการสรา้ งคลนื่ ขน้ึ ในจติ ใหพ้ ัด กระหนํ่าแรงขนึ้ มาอกี ดังนัน้ การบรกิ รรมภาวนาพทุ โธตอ้ งรจู ้ ักฉลาดปรับจังหวะความเร็ว และแรงของคําบรกิ รรมใหเ้ หมาะสมตลอดชว่ งเวลาของการฝึกสมาธดิ ว้ ย ใหใ้ ชค้ ําบรกิ รรม พทุ โธเพยี งเพอื่ บอกตวั เองวา่ รู ้ ขณะนย้ี ัง รู ้ อยนู่ ะ แรกๆใชล้ ม แลว้ ตามรดู ้ ว้ ยพทุ โธ เป็ นการฝึกใหเ้ รยี นรสู ้ ามารถแยกแยะความแตกตา่ ง ระหวา่ งกายและจติ ลมทรี่ รู ้ มู ้ าจากกาย พทุ โธทร่ี เู ้ กดิ จากจากจติ พอจติ สงบ สามารถตามรจู้ ติ ไดช้ ดั แลว้ ไมจ่ าํ เป็ นตอ้ งบรกิ รรมพุทโธอกี เพราะการ บรกิ รรมภาวนาจะกลายเป็ นการกระตนุ้ ใหจ้ ติ ไมไ่ ดพ้ กั จะกลายเป็ นการซํา้ เตมิ จติ ทกี่ าํ ลงั จะสงบใหไ้ มส่ งบ ดงั นจ้ี งึ ละพทุ โธ พอละพทุ โธแลว้ ในสภาวะของจติ ทสี่ งบเป็ นสมาธนิ ัน้ มนั ไมไ่ ดส้ งบนงิ่ แบบทปี่ ิดหปู ิดตา ไมไ่ ดร้ อู ้ ะไร สมาธไิ มใ่ ชก่ ารปลอ่ ยใหจ้ ติ วา่ งแบบเฉยๆไปเสยี ทกุ อยา่ ง พอกําหนดจติ ทสี่ งบไปดกู าย จะพบเสยี งดงั ลนั่ มาจากกาย ภายในกายมกี ารเคลอ่ื นไหว อยตู่ ลอดเวลา อะไรละ่ ทจี่ ะชดั ไปกวา่ อาการไหวของลมหายใจ จากนจ้ี งึ ใหต้ ามรลู ้ ม หายใจตอ่ ไปเรอ่ื ยๆ ความไหวตวั ของลมหายใจนแี่ หละชว่ ยใหจ้ ติ ทสี่ งบสามารถเรยี นรสู ้ ภาวะตา่ งๆซงึ่ กําลงั เกดิ ขน้ึ ภายในกายใจ การหายใจเป็ นอาการทเ่ี กดิ ขน้ึ เองทางธรรมชาติ เป็ นสภาวะทจ่ี ะ ตามรไู ้ ดอ้ ยา่ งเดน่ ชดั โดยไมจ่ ําเป็ นตอ้ งตอ้ งไขวค่ วา้ หาพทุ โธมาชว่ ยประคองการตามรู ้ ตอ่ ไปอกี ไมต่ อ้ งกระตนุ ้ ใหเ้ กดิ คลน่ื เพยี งแตป่ ลอ่ ยใหค้ ลน่ื เกดิ ของมนั ไปเอง ในระยะแรกตอ้ งหาทางใชป้ ัญญาในการเลอื กรลู ้ มและบรกิ รรมภาวนาพทุ โธรว่ มกนั เพอื่ ปราบมา้ พยศ พอละพยศไดแ้ ลว้ จงึ ละพทุ โธ แลว้ รลู ้ มตอ่ ไป เป็ นกา้ วแรกนําเขา้ สกู่ าย เวทนาจติ และธรรม

73  ฝึ กยนื เดนิ นง่ั นอน เขยี น พดู คดิ อยา่ งมสี ติ ตามธรรมชาติ นสิ ยั ใดทที่ ําจนคนุ ้ เคย จะทําไดท้ นั ทโี ดยอตั โนมตั ิ และไมค่ อ่ ยมสี ตติ ามรู ้ การกระทําของตวั เองกนั นักหรอก อยา่ งคณุ ทก่ี ําลงั นั่งดบู ทความนอี้ ยู่ จะรตู ้ วั อยแู่ คว่ า่ ตวั เองกําลงั น่ัง แตก่ วา่ ตัวเองจะสามารถนั่งไดน้ งิ่ แบบทน่ี ั่งอยนู่ ี่ เคยมสี ตติ ามรหู ้ รอื ไม่ ขอใหย้ อ้ นคดิ ไปถงึ สมัยทต่ี วั เองเป็ นเด็กทารก ตอนนัน้ ไดแ้ ตน่ อนรอ้ งอแุ วๆ้ รอ้ งไหบ้ อก คนรอบขา้ งวา่ หวิ หรอื ไมส่ บาย กวา่ จะพลกิ ตวั เองเป็ น กวา่ จะลกุ ขนึ้ น่ังเป็ น กวา่ จะยนื ไดต้ วั ตรง กวา่ จะเดนิ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งจับราวกําแพง ตอ้ งฝึกทรงตวั ฝึกใชม้ อื ไมค้ ํายนั ซง่ึ สมัยนัน้ แหละตอ้ งอาศยั สตอิ ยา่ งมากกวา่ จะยนื เดนิ นั่ง นอน เขยี น พดู คดิ คลอ่ งอยา่ งทกุ วนั นี้ การมสี ตใิ นชวี ติ ประจาํ วนั จงึ ไมไ่ ดม้ สี ตกิ นั ทกุ ขณะเทา่ ใดนกั เพราะมกั ขาดสติ ตามรใู้ นสงิ่ ทท่ี าํ จนคนุ้ เคย แตจ่ ะมสี ตเิ กดิ ขนึ้ ตอ่ เมอื่ เกดิ เรอ่ื งแปลกหรอื เรอื่ งทไี่ มป่ กติ แทรกเขา้ มา อะไรทท่ี ําจนคนุ ้ เคย จะมองขา้ มกนั ไป อะไรทเี่ คยคดิ เคยทําจนจําได ้ จะไม่ สนใจเหมอื นครัง้ แรกๆ สง่ิ ทว่ี า่ รชู ้ ดั จงึ เป็ นความรทู ้ เ่ี คยรกู ้ นั เหมอื นทค่ี นท่วั ไปรกู ้ นั การมสี ตใิ นชวี ติ ประจําวันใหไ้ ดต้ ลอดทกุ ขณะเป็ นสงิ่ ทท่ี ําไดโ้ ดยการฝึกสมาธิ เชน่ การฝึก เดนิ จงกรมชา้ ๆแลว้ คอ่ ยๆตามรตู ้ วั วา่ ยกหนอ ยา่ งหนอ เหยยี บหนอ ซงึ่ ยงั ตอ้ งฝึกตอ่ ไป อกี มาก กวา่ จะตามรทู ้ ันใหล้ ะเอยี ดลงไปวา่ แคต่ อนทย่ี นื ตรง ยงั ไมไ่ ดก้ า้ วเทา้ ไปไหน ตอนนัน้ รา่ งกายตอ้ งทงิ้ นํ้าหนักอยา่ งไรจงึ จะยนื ตรงอยไู่ ดโ้ ดยไมเ่ อยี งไปเอยี งมา พอจะ ยกเทา้ ขนึ้ รา่ งกายตอ้ งปรับสมดลุ ไปทใ่ี ดกอ่ นจงึ จะยกเทา้ แลว้ ไมล่ ม้ การทจี่ ะตามรไู ้ ดต้ ลอด ตอ้ งมสี ตแิ ละสมาธอิ ยา่ งมาก แมฝ้ ึกกา้ วเทา้ ชา้ ๆก็ตาม จะสามารถ ตามรไู ้ ดท้ ันไดต้ ลอดหรอื ไมน่ ัน้ ขนึ้ อยกู่ บั วา่ สามารถคดิ ไดท้ ันหรอื ไม่ พอคดิ ไดท้ ันแลว้ ตอ้ งไมค่ ดิ เสรมิ เตมิ แตง่ แทรกแซงเรอ่ื งอนื่ จงึ จะตามรตู ้ อ่ ไปไดล้ ะเอยี ด สง่ิ ทท่ี ํากนั จน คนุ ้ เคยนั่นเองเป็ นตน้ ตอของปัญหาทําใหไ้ มส่ ามารถตามรมู ้ สี ตไิ ดอ้ ยา่ งตอ่ เนอ่ื ง

74  แทนทจี่ ะฝึกเดนิ ชา้ ๆหรอื ทําอะไรชา้ ลงเพอ่ื จะไดม้ สี ตติ ามรทู ้ ัน ผฝู ้ ึกควรฝึกการคดิ ของ ตวั เองเสยี ใหม่ มาเรม่ิ ฝึ กคดิ กนั ใหมต่ งั้ แตต่ น้ ตา่ งกนั ทว่ี า่ คราวนจ้ี ะฝึกคดิ อยา่ งมี ระเบยี บ คดิ ใหร้ วู ้ า่ คดิ คดิ ใหร้ วู ้ า่ อะไรทที่ ําใหค้ ดิ คดิ ไดต้ อ่ เนอื่ งเร็วๆโดยไมค่ ดิ เรอื่ งอน่ื เขา้ มาแทรก ขอใหล้ องคดิ ถงึ คําวา่ พทุ โธขนึ้ มาในใจ แลว้ คดิ ถงึ คําวา่ พทุ โธนซี้ า้ํ ๆตอ่ ไปอกี เร็วๆ พยายามทําใหเ้ ร็วทสี่ ดุ เทา่ ทจ่ี ะเป็ นไปได ้ ถา้ คดิ แลว้ ยังตอ้ งหยดุ มาหายใจเขา้ แสดงวา่ ยัง ไมใ่ ชค่ ดิ ดว้ ยความคดิ ลว้ นๆ แตเ่ ป็ นคดิ ซงึ่ ยงั ตดิ นสิ ยั อยากจะพดู พทุ โธดว้ ยปากทต่ี อ้ ง อาศยั ลมหายใจ ถา้ คดิ ถงึ พทุ โธแลว้ ยังคดิ เรอื่ งอนื่ เขา้ มาแทรกไดอ้ กี แสดงวา่ ยงั คดิ ไมเ่ ร็วพอ ยงั มชี อ่ งวา่ ง ระหวา่ งพทุ โธทปี่ ลอ่ ยใหเ้ รอื่ งอน่ื แทรกเขา้ มา ลองพทุ โธ พทุ โธ พทุ โธ ตดิ กนั เป็ นชดุ ๆ ลองพทุ โธโธพทุ บา้ ง ลองพทุ โธกํากบั ตวั เลขบา้ ง ลองพทุ โธ ธมั โม สงั โฆบา้ ง อยา่ ยดึ ตดิ วา่ ตอ้ งเป็ นคําวา่ พทุ โธเทา่ นัน้ คดิ อะไรกไ็ ดท้ งี่ า่ ยๆและชอบทจี่ ะคดิ ตอ่ เนอื่ งกนั ไป พอสามารถคดิ ไดต้ อ่ เนอ่ื งแลว้ สมองจะมคี วามไวและสามารถตามรเู ้ รอื่ งราวรอบขา้ ง ไดเ้ ร็วขน้ึ ละเอยี ดขน้ึ อยา่ งไมน่ ่าเชอื่ ตอ้ งลองเองแลว้ จะรู ้

75  รแู้ ลว้ ตอ้ งตามรใู้ หต้ ลอด จติ เป็ นสภาวะของใจ ตัวจติ ไมช่ อบอยนู่ ง่ิ มนั ชอบวงิ่ ไปตามสมั ผัสจากทางตาหจู มกู ลน้ิ กายใจ จงึ เป็ นเหตทุ ําใหต้ อ้ งพยายามฝึกสมาธจิ นตามรอู ้ าการของจติ ไดต้ ลอด ไมใ่ ชฝ่ ึก แคร่ แู ้ ลว้ กล็ ะทนั ทจี นไมไ่ ดร้ ไู ้ ดต้ ลอด ครบู าอาจารยส์ อนวา่ แมจ้ ะมงุ่ ตอ่ โลกตุ ตรสมบตั ิ ก็ตาม แตย่ งั ตอ้ งใชโ้ ลกยี สมบตั ดิ ว้ ย ทาํ ใหร้ ู้ ทาํ ใหเ้ ขา้ ใจทงั้ สองฝ่ าย พอเขา้ ใจ อยา่ งถอ่ งแท้ นน่ั แหละปญั ญาทจ่ี ะละมนั ไดใ้ นทนั ทที เี่ กดิ ขน้ึ สมาธเิ ป็ นการฝึกตามรู ้ รใู ้ หท้ นั รใู ้ หต้ ลอด โดยยงั คงมสี ง่ิ ใหต้ ามรอู ้ ยเู่ สมอ ผฝู ้ ึกตอ้ ง หาทางลดสง่ิ ทคี่ ดิ ใหเ้ หลอื นอ้ ยสงิ่ ลง แทนทจ่ี ะปลอ่ ยใหค้ ดิ อยา่ งไรข้ อบเขต ใหห้ นั มา เลอื กคดิ เฉพาะสง่ิ ทกี่ ําหนดขนึ้ มาแทน คอ่ ยๆหาทางลดเรอ่ื งทค่ี ดิ จากหลายสบิ เรอ่ื งลงมา เป็ นไมก่ เี่ รอ่ื ง คอ่ ยๆลดลงมาจนเหลอื เพยี งหนงึ่ คอื สง่ิ ทกี่ ําหนดวา่ จะรู ้ อยากจะตามรู ้ ตงั้ ใจ จะตามรู ้ จะไดร้ มู ้ นั ใหต้ ลอด สมาธติ อ้ งใชเ้ วลาฝึกฝนกวา่ จะคลอ่ ง คลา้ ยกบั การพมิ พด์ ดี แมไ้ มไ่ ดเ้ รยี นวธิ พี มิ พแ์ บบ สมั ผัส ทําใหต้ อ้ งใชส้ ายตาคน้ หาป่ มุ ตวั อกั ษรทจี่ ะพมิ พ์ พอใชน้ วิ้ จม้ิ ทลี ะตวั ไปสกั พัก หลายๆเดอื น หลายๆปี จะสามารถพมิ พต์ อ่ เนอื่ งไดเ้ ป็ นประโยคทยี่ าวขน้ึ อกี นัยหนง่ึ การตามรไู ้ ดต้ ลอดเปรยี บเหมอื นการมองดอู ยา่ งตอ่ เนอื่ งโดยไมค่ ลาดสายตา จะทําเชน่ นไ้ี ดต้ อ้ งฝึกสมาธจิ นชาํ นาญ สามารถเขา้ ออกสมาธไิ ดค้ ลอ่ งและดํารงความสงบ ไดน้ านเทา่ ทต่ี อ้ งการ ถา้ เคยฝึกสมาธิ เคยผจญกบั สภาวะของจติ มากอ่ น จะยนื ยนั วา่ เป็ นไปไมไ่ ดเ้ ลยสาํ หรับ คนธรรมดาซง่ึ ไมเ่ คยฝึกสมาธิ จะขา้ มขนั้ กายและเวทนาของสตปิ ัฏฐานไปดจู ติ แลว้ จะเกดิ ปัญญารอู ้ ะไรไดจ้ รงิ ถา้ บอกวา่ ทําได ้ ผซู ้ งึ่ สามารถเขา้ ใจถงึ ขนั้ จติ ตอ้ งสามารถใชว้ ธิ ี เดยี วกนั กบั การทําสมาธิ สามารถตามรลู ้ มหายใจไดท้ ันที แตไ่ มม่ ใี ครวา่ อยา่ งนกี้ นั สกั คน ถา้ สมาธสิ นั้ แคก่ ระพรบิ ตาหรอื ไมเ่ คยน่ังสมาธิ สง่ิ ทรี่ ับรเู ้ ขา้ มายงั ไมช่ ดั เจน จะรแู ้ ตเ่ ฉพาะ สว่ นตน้ เรอ่ื งบา้ ง กลางเรอ่ื งบา้ ง ทา้ ยเรอื่ งบา้ ง รแู ้ คฉ่ ากนัน้ ฉากเดยี ว ไมต่ ลอดทงั้ เรอ่ื ง

76  สตกิ บั สมาธติ า่ งกนั แตต่ อ้ งไปดว้ ยกนั สตเิ ปรยี บเหมอื นกบั เรดารท์ สี่ ง่ สญั ญาณออกไป กระทบกบั เครอ่ื งบนิ แลว้ สะทอ้ นคลนื่ กลบั มาแสดงใหเ้ ห็นบนจอ ถา้ เรดารส์ ง่ สญั ญาณไดถ้ ่ี และแรง จะเห็นภาพเครอ่ื งบนิ ไดช้ ดั เจนทกุ ตําแหน่ง จากนัน้ พอเห็นตําแหน่งเครอื่ งบนิ ลํา ทตี่ อ้ งการแลว้ จงึ เลอื กจับตามองดเู ครอื่ งบนิ ลํานัน้ ลําเดยี วตอ่ ไป นเี่ ป็ นสมาธิ ยอ้ นกลับมาเรอื่ งคําบรกิ รรมทใ่ี ชบ้ า้ ง ผฝู ้ ึกตอ้ งฉลาดเลอื กใชค้ ําบรกิ รรม ลองเปรยี บเทยี บ วา่ พทุ โธคําเดยี ว หรอื พทุ โธ ธัมโม สงั โฆ จะเหมาะกวา่ กนั ทว่ี า่ เหมาะนใ้ี หด้ วู า่ ใชค้ ํานัน้ แลว้ ชอบ ตดิ ใจ ไมห่ ลดุ เผลอไดง้ า่ ย อาจบรกิ รรมวา่ พทุ ตามรลู ้ มหายใจเขา้ โธ ตามรลู ้ มหายใจออกครัง้ หนงึ่ จากนัน้ ให ้ บรกิ รรมพทุ โธๆๆๆๆๆๆเร็วๆตามรกู ้ ารหายใจเขา้ ออกในรอบถัดไป แลว้ วนฝึกแบบนซี้ า้ํ ไป เรอื่ ยๆ เพอื่ ทําใหร้ สู ้ กึ วา่ ฝึกแบบนไี้ มน่ ่าเบอื่ และไมเ่ ผลอหลดุ ไปคดิ เรอ่ื งอนื่ ไดน้ อ้ ยลง พอ ฝึกไปสกั พักจนเขา้ ใจวา่ น่าจะรไู ้ ดต้ ลอดดแี ลว้ จงึ เลกิ คําบรกิ รรม เหลอื แตร่ ลู ้ มหายใจอยา่ ง เดยี ว แลว้ ลมหายใจจะเบาลงไปทลี ะเล็กทลี ะนอ้ ย

77  ตามรู้ ตามรบั ตามสง่ การฝึกกรรมฐานไมไ่ ดฝ้ ึกแคใ่ หต้ ามรอู ้ ยา่ งเดยี ว เพราะการตามรเู ้ ปรยี บเสมอื นกนั ตงั้ รับอยู่ ในฐาน ผฝู ้ ึกควรฝึกบกุ ออกไปรบกบั ศตั รนู อกฐานบา้ ง บกุ ไปถงึ รังของมันไมใ่ หต้ งั้ ตวั บา้ ง ทัง้ นขี้ นึ้ กบั วา่ ตวั เองมกี ําลงั สมาธติ งั้ มั่นเพยี งใด ถา้ สมาธยิ ังไมแ่ น่นและปัญญายังใชไ้ มค่ ลอ่ ง อยา่ รอิ า่ นบกุ เขา้ ไปชนกบั กเิ ลสตรงๆ เพราะ จะมแี ตแ่ พก้ บั แพ ้ ดว้ ยเหตนุ อี้ รยิ บคุ คลแตล่ ะขนั้ จงึ ละกเิ ลสไดม้ ากนอ้ ยตา่ งกนั ไป สมาธอิ าศัยการเพง่ เพง่ ทว่ี า่ นค้ี อื การใหค้ วามตงั้ ใจ สนใจ ใสใ่ จ ถา้ เพง่ แลว้ รสู ้ กึ ตงึ ปวดหวั น่ันแสดงวา่ ไมเ่ คยฝึกเพง่ พอฝึกเพง่ ไปสกั พักจะชนิ ไปเอง เหมอื นกบั การฝึกยกน้ําหนักที่ นักยกเขาสามารถฝึกจนยกเหล็กหนักเป็ นรอ้ ยกโิ ล สมาธอิ าศยั การตดิ ตาม พอเพง่ เขา้ ไปทเี่ รอื่ งใดเรอื่ งหนง่ึ จนรวู ้ า่ จะเพง่ อะไรสง่ิ ใดแลว้ ให ้ ตดิ ตามเพง่ เพง่ เพง่ ตอ่ ไปเรอ่ื ยๆไมใ่ หข้ าดระยะ ซง่ึ ตอ้ งอาศยั ความไวในการรับรแู ้ ละสง่ จติ เขา้ ไปตามรใู ้ นสงิ่ นัน้ ๆ สตทิ ป่ี ราศจากสมาธิ เปรยี บไดก้ บั การนอนอยกู่ บั บา้ นแลว้ รตู ้ วั วา่ มเี ครอ่ื งบนิ มาทงิ้ ระเบดิ ตอ่ เมอื่ ถกู ลกู ระเบดิ ตกใส่ สว่ นสตทิ ท่ี ํางานคกู่ บั สมาธิ เปรยี บไดก้ บั การ\"สง่ \"สญั ญาณเรดารค์ อยตรวจจับวัตถบุ นิ บน ทอ้ งฟ้า พอได\"้ รับ\"คลนื่ ตอบกลบั มา จะ\"ร\"ู ้ วา่ มเี ครอ่ื งบนิ มาทศิ ทางใด หรอื ถา้ เพง่ ขยาย คลนื่ ดู จะทราบขนาดและลกั ษณะโดยละเอยี ดของเครอื่ งบนิ ลํานัน้

78  วธิ ฝี ึ กสมาธใิ นชวี ติ ประจาํ วนั เห็นใครๆแนะนําวธิ เี จรญิ สตใิ นชวี ติ ประจําวนั ไปแลว้ อยากจะเพม่ิ เตมิ วา่ ไหนๆจะตงั้ ใจทํา กนั แลว้ ขอใหท้ ําใหถ้ งึ สมาธไิ ปดว้ ยดกี วา่ คนทชี่ อบแกต้ วั วา่ ตวั เองไมม่ เี วลาฝึกสมาธจิ ะได ้ ตาสวา่ งเสยี ทวี า่ ในวนั หนง่ึ ๆนัน้ มเี วลาวา่ งใหท้ ําสมาธถิ มเถไป พอทําสมาธไิ ดแ้ ลว้ สตยิ อ่ ม เกดิ พรอ้ มกนั ดกี วา่ เกดิ แคส่ ติ ขณะกําลังลา้ งหนา้ แปรงฟัน แมม้ สี ตริ ตู ้ วั วา่ กําลงั ทําอะไรอยู่ แตท่ ําไมขณะทก่ี ําลงั รตู ้ วั วา่ แปรงฟัน จงึ แปรงฟันไปดว้ ยกบั คดิ นอกเรอ่ื งนอกราวพรอ้ มกนั ไปไดด้ ว้ ย ขณะกําลังเดนิ แมม้ สี ตริ ตู ้ วั วา่ กําลังทําอะไรอยู่ แตท่ ําไมขณะทก่ี ําลงั รตู ้ วั วา่ เดนิ จงึ เดนิ ไป ดว้ ยกบั คดิ นอกเรอ่ื งนอกราวพรอ้ มกนั ไปไดด้ ว้ ย ไมว่ า่ จะพยายามมสี ตใิ นชวี ติ ประจําวันอยกู่ บั อาการใดๆ เผลอแผล็บเดยี ว จะหลดุ ไปคดิ เรอ่ื งอนื่ ไดเ้ สมอ นเี่ ป็ นเพราะจติ ทํางานไดเ้ ร็วมาก แคเ่ อาแปรงสฟี ันเขา้ ปาก พอรตู ้ วั วา่ แปรงเขา้ ปากไปแลว้ เมอ่ื ไดร้ ับรรู ้ สของยาสฟี ัน จติ จะคดิ ปรงุ แตง่ ตามตดิ เขา้ ไปทันที ทํา ใหเ้ ผลอไปคดิ เรอ่ื งอนื่ แทนทจี่ ะรแู ้ คว่ า่ ตวั เองกําลงั ทําอะไรอยู่ ขอใหบ้ รกิ รรมภาวนาพทุ โธกํากบั ตามไปดว้ ย พอ รอู ้ ะไรขนึ้ มา ไมต่ อ้ งเสยี เวลาไปตคี วามวา่ สง่ิ ทร่ี นู ้ ัน้ คอื อะไร แตใ่ หใ้ ชค้ ําวา่ พทุ โธทค่ี ดิ ขนึ้ ในใจแทนความหมายวา่ รู้ แลว้ จะพบวา่ ตอ้ งบรกิ รรมพทุ โธตดิ ตอ่ กนั ถย่ี บิ เพราะไมใ่ ชร่ ู ้ แคจ่ ังหวะหยบิ แปรง ทกุ ขณะเวลาใดทรี่ ๆู ้ ๆๆขน้ึ มา มแี ตค่ ําวา่ พทุ โธๆๆๆตามตดิ กนั ไป ยกตวั อยา่ งเชน่ คณุ กําลงั จะเดนิ ใหต้ ัง้ ใจวา่ ฉันจะเดนิ แลว้ นะ จะเดนิ จากทนี่ ไี่ ปทนี่ ั่น พอ เรมิ่ เดนิ ใหบ้ รกิ รรมพทุ โธในใจตดิ ตอ่ กนั ไป กา้ วหนง่ึ พทุ โธหนง่ึ กไ็ ด ้ หรอื ถา้ ทําไดค้ ลอ่ งจะ พทุ โธๆหลายๆครัง้ ตอ่ กา้ วหนง่ึ ๆ ขณะกําลงั ขบั รถ พอมองเห็นรถขา้ งหนา้ ใหพ้ ทุ โธในใจ พอเหยยี บเบรก กําลงั เหยยี บ พอ รตู ้ วั วา่ เหยยี บเบรกใหพ้ ทุ โธ พอเห็นไฟแดงก็พทุ โธ พอเห็นไฟเขยี วก็พทุ โธ พอหมนุ

79  พวงมาลัยเลย้ี วขวาก็พทุ โธๆๆๆ จังหวะใดทวี่ า่ งไมไ่ ดค้ ดิ ไมไ่ ดท้ ําอะไรกใ็ หพ้ ทุ โธๆๆในใจ ไปเรอ่ื ยๆ (แตอ่ ยา่ กําหนดใหค้ ดิ พทุ โธอยา่ งเดยี วโดยไมไ่ ดส้ นใจกบั การขบั รถ) เมอ่ื รคู ้ รัง้ หนง่ึ ใหต้ ามดว้ ยพทุ โธครัง้ หนง่ึ เมอ่ื พยายามทําใหไ้ ดเ้ ชน่ น้ี จะพบวา่ ในวันหนง่ึ ๆ มเี วลาวา่ งเหลอื เฟือสาํ หรับฝึกสมาธิ ในหนงึ่ วนั มี 24 ชวั่ โมง 1,440 นาที หรอื 86,400 วนิ าที มเี วลาใหบ้ รกิ รรมพทุ โธตดิ ตอ่ กนั ไดน้ ับพันนับหมน่ื ครัง้ และเมอ่ื บรกิ รรมภาวนาพทุ โธจนตดิ เป็ นนสิ ยั พอนั่งสมาธจิ ะกําหนดพทุ โธไดง้ า่ ยเพราะทําจนคนุ ้ เคยมากอ่ นแลว้ นง่ั สมาธคิ รง้ั หนง่ึ บรกิ รรมพทุ โธกนั กรี่ อบ กวา่ จะบรกิ รรมพทุ โธๆๆตดิ ตอ่ กนั ได ้ ตอ้ งหาอบุ ายทัง้ ขทู่ ัง้ ปลอบตวั เอง พอหยดุ บรกิ รรม พทุ โธ ใหห้ นั มาหยบิ ยกผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนอื้ เอ็น กระดกู ขน้ึ มาพจิ ารณา พยายาม คดิ ใหเ้ ห็นสภาวะทสี่ วยงามแลว้ คอ่ ยๆเหยี่ วยน่ ผพุ ัง เน่าเปื่ อย แลว้ ถอดเอ็นออกมา กระดกู หลดุ ออกมากองกบั พนื้ พจิ ารณาอยา่ งนท้ี ําใหจ้ ติ สงบขนึ้ กวา่ เดมิ มาก พอความรสู ้ กึ ปลงเกดิ ขน้ึ นแ่ี หละ เหมอื นกบั วา่ จติ มันสงบดว้ ยตวั ของมันเอง จากนัน้ หนั มาบรกิ รรม ภาวนาพทุ โธๆๆตอ่ ไปอกี ไมน่ ่าเชอื่ วา่ คราวนส้ี ามารถบรกิ รรมไดง้ า่ ยกวา่ เดมิ อกี นะ ทําใหเ้ ขา้ ใจตามทคี่ รบู าอาจารยท์ า่ นสอนวา่ สมาธแิ ละปญั ญาเป็ นของคกู่ นั สมาธทิ าํ ใหส้ งบไดก้ าํ ลงั จากนนั้ ใชป้ ญั ญาเพอ่ื สรู้ บกบั กเิ ลส พอใชป้ ัญญาแลว้ อยา่ หลงใช ้ ปัญญาตอ่ ไปโดยไมร่ จู ้ ักหยดุ พักกลบั มาทําสมาธอิ กี เพราะการหลงใชป้ ัญญาจะกลายเป็ น สมทุ ัยเหตแุ หง่ ทกุ ข์ แทนทจี่ ะฝึกละกลบั กลายเป็ นยดึ ตดิ กบั ปัญญา พอเผชญิ หนา้ กบั กเิ ลสตวั หวั หนา้ จะไมม่ แี รงสกู ้ บั เขา ตอ้ งฝึก สมาธิ ปัญญา สมาธิ ปัญญา สมาธิ ปัญญา สมาธิ ปัญญา ... ทวนซ้ําไปเรอ่ื ยๆ. ไมใ่ ชแ่ ค่ สมาธิ ปัญญา หรอื ปัญญา สมาธิ หรอื แคส่ มาธิ หรอื แคป่ ัญญา

80  วธิ ฝี ึ กสมาธซิ ง่ึ เป็ นวปิ สั สนาอยใู่ นตวั ครบู าอาจารยก์ ลา่ วตกั เตอื นไวว้ า่ ผฝู้ ึ กสมาธิ อยา่ ยดึ ตดิ กบั วธิ กี าร ถา้ แตล่ ะคนสามารถ ฝึกจนชาํ นาญ สามารถทําใหร้ ู ้ ทําใหเ้ ห็น ทําใหเ้ ป็ นไดเ้ หมอื นกนั ทกุ คนแลว้ จะไมม่ ใี คร ตอ้ งมาเสยี เวลาถกเถยี งกนั หรอก ทยี่ งั ตอ้ งเถยี งกนั อยนู่ ี่ แสดงวา่ เป็ นผทู ้ ย่ี งั ทําสมาธไิ ดไ้ ม่ ถงึ ไมร่ ู ้ ไมเ่ ห็น ไมเ่ ป็ นกนั ตา่ งหาก สมาธเิ ป็ นสงิ่ ทตี่ อ้ งใชเ้ วลาฝึกฝน ตอ้ งยอมฝึ กตามกอ่ นจงึ จะเขา้ ใจ ถา้ เอาแตค่ ดิ กลบั กนั วา่ ขอเลอื กฝึกวธิ ที ต่ี นเขา้ ใจ แลว้ ฝึกตามโดยไมเ่ ปิดใจหรอื ไมส่ งั เกตความรู ้ แปลกๆใหมๆ่ ใหด้ ี จะเขา้ ใจเทา่ ทตี่ วั เองเคยเขา้ ใจแคน่ ัน้ เอง ไมว่ า่ จะบรกิ รรมภาวนาพทุ โธๆๆตอ่ เนอ่ื งกนั ไป หรอื ตามรลู ้ มหายใจเขา้ ออก หรอื ฝึกแบบ ยบุ หนอพองหนอ สมั มาสมาธแิ ตกตา่ งจากสมาธทิ ว่ั ไปตรงทต่ี อ้ งใชส้ ติ ปญั ญา และ มรรคครบทง้ั แปดขอ้ ประกอบดว้ ยเสมอ เพอื่ ตามรจู้ นเขา้ ใจลกั ษณะอาการการ ทาํ งานของขนั ธห์ า้ และจติ จงึ ทาํ ใหเ้ ป็ นสมาธทิ ล่ี ะเอยี ดตงั้ มน่ั ยง่ิ ขนึ้ ไปไดเ้ รอื่ ยๆ ตอ้ งมสี ตแิ ละคดิ ใชป้ ัญญาเพอื่ สามารถละวติ กวจิ ารปี ตสิ ขุ ในการเลอื่ นองคฌ์ านไปสขู่ นั้ ท่ี ละเอยี ดขน้ึ ทําใหเ้ ขา้ ใจอารมณ์ตามความเป็ นจรงิ แลว้ ทําใหป้ ลอ่ ยวางไดใ้ นทสี่ ดุ สมั มาสมาธเิ ป็ นสมาธทิ เ่ี กดิ จากการใชส้ ตปิ ัญญา และเมอื่ เกดิ สมาธแิ ลว้ ใชป้ ัญญาอกี จะ ไดป้ ัญญาเป็ นผลเกดิ ขน้ึ ตามมา โดยปัญญาทเ่ี กดิ ขน้ึ มคี วามละเอยี ดลกึ ซง้ึ กวา่ ปัญญาที่ ใช ้ จากนัน้ ใหใ้ ชป้ ัญญาเพอ่ื ทําใหเ้ กดิ สมาธทิ ล่ี ะเอยี ดกวา่ เดมิ แลว้ ยอ่ มเกดิ ปัญญาที่ ละเอยี ดกวา่ เดมิ ตามมาอกี สมาธขิ องพระพทุ ธเจา้ จงึ แตกตา่ งจากสมาธขิ องฤๅษีซงึ่ ตดิ อยใู่ นฌาน ไมม่ สี ติ และไมท่ ํา ใหเ้ กดิ ปัญญาเพอื่ บรรลมุ รรคผลนพิ พาน

81  บรกิ รรมภาวนาพทุ โธ เป็ นศตั รขู องสมาธิ เห็นหวั ขอ้ นค้ี งสงสยั วา่ ทแ่ี นะนําใหฝ้ ึกสมาธโิ ดยบรกิ รรมภาวนาวา่ พทุ โธ พทุ โธ พทุ โธ ตดิ ตอ่ กนั ไปเรอื่ ยๆ แลว้ ทําไมคราวนจ้ี งึ บอกวา่ บรกิ รรมภาวนาพทุ โธเป็ นศตั รขู องสมาธิ และไมใ่ ชเ่ ฉพาะคําวา่ พทุ โธคํานค้ี ําเดยี วเทา่ นัน้ ดว้ ย ทกุ คําทใ่ี ชบ้ รกิ รรมลว้ นเป็ นศตั รขู อง สมาธกิ นั ทงั้ นัน้ สมาธฝิ ึกเพอื่ ทําใหจ้ ติ ตงั้ ม่นั จติ จะตงั้ มั่นไดต้ อ่ เมอ่ื ทําใหจ้ ติ ปราศจากสง่ิ ทแี่ ทรกเขา้ มา รบกวน การตงั้ จติ มั่นอยกู่ บั การบรกิ รรมภาวนาแมเ้ ป็ นสงิ่ สดุ ทา้ ยสง่ิ เดยี วทเี่ ลอื กใหจ้ ติ รอู ้ ยู่ ก็ตาม แตย่ อ่ มเป็ นอปุ สรรคทําใหไ้ มส่ ามารถใชจ้ ติ รับรสู ้ งิ่ อน่ื ๆไดอ้ กี ดงั นัน้ เมอื่ ถงึ เวลาที่ เหมาะสมจงึ ตอ้ งละคําบรกิ รรมเพอื่ ปลอ่ ยใหจ้ ติ สงบตงั้ มั่นอยกู่ บั จติ ของมันเอง หรอื กําหนดจติ รไู ้ วก้ บั สภาวะทส่ี งบละเอยี ดมากขน้ึ กวา่ เดมิ การบรกิ รรมภาวนาเป็ นเพยี งนอ้ งของศตั รตู วั จรงิ ของสมาธิ ศตั รนู อกจากนยี้ งั มปี ี ตแิ ละ นมิ ติ ทถ่ี อื วา่ เป็ นนอ้ งๆของศตั รเู ชน่ กนั เพราะทําใหไ้ มส่ ามารถขา้ มสตู่ วั จติ ทลี่ ะเอยี ดขนึ้ และถา้ ไมร่ เู ้ ทา่ ทนั ผฝู ้ ึกอาจนกึ เขา้ ใจวา่ ตนบรรลธุ รรมแลว้ กไ็ ด ้ ศตั รตู วั จรงิ ของสมาธิ ซง่ึ ตอ้ งหาอบุ ายจัดการใหไ้ ดเ้ รยี กวา่ นวิ รณ์ มอี ยู่ 5 อยา่ ง ไดแ้ ก่ ความพอใจรักใครใ่ นวตั ถกุ าม ความพยาบาทคดิ ปองรา้ ย ความงว่ งเกยี จครา้ นหดหู่ ความคดิ ฟ้งุ ซา่ นรําคาญใจ และความลงั เลสงสยั 1. ความพอใจรกั ใครใ่ นวตั ถกุ าม ใหแ้ กด้ ว้ ยการพจิ ารณาใหเ้ ห็นเป็ นของไมเ่ ทยี่ ง ใหเ้ ห็นเป็ นอสภุ ซากศพ แยกแยะใหเ้ ห็นเป็ นเพยี งธาตดุ นิ นํ้าไฟลมมาประกอบกนั อยชู่ วั่ คราวเทา่ นัน้ 2. ความพยาบาทคดิ ปองรา้ ย ใหแ้ กด้ ว้ ยการพจิ ารณาพรหมวหิ ารส่ี เมตตา กรณุ า มทุ ติ า และอเุ บกขา พยายามคบหาแตค่ นทมี่ ศี ลี ธรรม พดู แตส่ ง่ิ ทม่ี ปี ระโยชน์ สบายใจ และพยายามเพง่ โทษของตวั เอง ใหค้ ดิ หาทางแกท้ ต่ี วั เอง 3. ความงว่ งเกยี จครา้ นหดหู่ ใหแ้ กด้ ว้ ยการควบคมุ อาหาร อยา่ ทานใหม้ ากนัก หา สถานทฝี่ ึกทเ่ี หมาะสม ถา้ ฝึกกอ่ นนอนไมไ่ ด ้ ใหฝ้ ึกยามเชา้ หลงั จากทไี่ ดน้ อน หลบั พักผอ่ นหยอ่ นใจแลว้ ถา้ น่ังแลว้ หลบั ใหเ้ ดนิ จงกรม

82  4. ความคดิ ฟ้ งุ ซา่ นรําคาญใจ ใหแ้ กด้ ว้ ยการหมั่นคดิ พจิ ารณาตามเหตตุ ามผล 5. ความลงั เลสงสยั ใหแ้ กด้ ว้ ยการหมน่ั ศกึ ษาเลา่ เรยี นและหมัน่ สอบถามครบู า อาจารยห์ รอื ผชู ้ าํ นาญไวเ้ สมอ และพยายามปฏบิ ัตจิ นเป็ นผชู ้ ํานาญ ในการเรม่ิ ฝึกสมาธทิ กุ ครัง้ หลังจากสวดมนตร์ ะลกึ ถงึ คณุ พระพทุ ธพระธรรมพระสงฆแ์ ลว้ ขอใหส้ วดรับศลี หา้ และพจิ ารณาพรหมวหิ ารสี่ เพอ่ื เป็ นการกําจัดศตั รขู องสมาธนิ ั่นเอง รักษาศลี และรักษาใจใหร้ จู ้ ักเมตตากรณุ ามทุ ติ าอเุ บกขาไวเ้ สมอ พอหลบั ตาและสวดมนต์ คดิ ถงึ ทานและศลี ทตี่ นไดท้ ํามาตลอดแลว้ ใจจะเอบิ อมิ่ ขน้ึ ชว่ ยใหพ้ รอ้ มทจ่ี ะทําสมาธิ ตอ่ ไปไดง้ า่ ยขน้ึ เมอ่ื คาํ บรกิ รรมพทุ โธหาย แลว้ ไปอยทู่ ไ่ี หน พอบรกิ รรมภาวนาพทุ โธๆๆหรอื ตามรลู ้ มกายใจเขา้ ออกไปไดส้ กั พักใหญๆ่ คําบรกิ รรมหรอื ลมหายใจจะหายไป ถา้ ลมหายใจหายไป อยา่ ตกใจ ไมต่ อ้ งกลวั วา่ หยดุ หายใจแลว้ จะ ตายไปหรอก ประโยคขา้ งตน้ น้ี ไดย้ นิ ไดฟ้ ังกนั มาแลว้ ใชไ่ หม หลายคนฝึกถงึ ขนั้ พทุ โธหายหรอื ลม หายใจหายไปแลว้ ดว้ ยซํ้า แตถ่ า้ ฝึกเพยี งชว่ั ครู่ ทําใหเ้ กดิ ผลแบบนไ้ี ดแ้ ลว้ ก็น่าสงสยั วา่ ทหี่ ายไปน่ันเป็ นเพราะลมื เผลอไปเอง หรอื ถงึ คราวทค่ี วรจะหาย สมาธฝิ ึกเพอื่ ทําใหจ้ ติ ตัง้ มน่ั ความตัง้ มั่นทวี่ า่ นไี้ มใ่ ชต่ งั้ ม่นั แบบวา่ งๆไมร่ อู ้ ะไรสกั อยา่ ง หากยังคงมสี ง่ิ ทร่ี มู ้ สี ง่ิ ทร่ี ะลกึ อยเู่ สมอ แมจ้ ะไมไ่ ดร้ ถู ้ งึ คําวา่ พทุ โธหรอื รลู ้ มหายใจแลว้ ก็ ตาม แตย่ งั คงรอู ้ ยวู่ า่ รอู ้ ยนู่ ะ ครบู าอาจารยส์ อนไวว้ า่ การละพทุ โธ เหมอื นกบั การหยดุ ทานอาหารเมอื่ รสู้ กึ ตวั วา่ อม่ิ พอแลว้ นน่ั เอง จะรตู้ วั เองวา่ อมิ่ แลว้ พอแลว้

83  พอพทุ โธหายหรอื ลมหายใจหายไป ใหร้ บี ฉวยโอกาสนัน้ กําหนดรใู ้ หล้ ะเอยี ด จะพบ สภาวะทลี่ ะเอยี ดขนึ้ กวา่ เดมิ ผดุ ขน้ึ ใหไ้ ดร้ อู ้ กี มาก เมอ่ื ยอ้ นกลบั มากําหนดจติ ดทู กี่ าย จะ พบวา่ ในรา่ งกายมอี าการไหวตวั ทล่ี ะเอยี ดกวา่ เดมิ อกี มากมาย ใหต้ ามรอู ้ าการเหลา่ นัน้ เพอื่ ทําจติ ใหล้ ะเอยี ดมากขนึ้ หรอื ถอยจติ ออกมาพจิ ารณาในกายของตวั เอง แยกแยะผม ขนเล็บฟันหนังเนอ้ื เอ็นกระดกู ออกมาพจิ ารณาใหเ้ ห็นสภาพทแ่ี ทจ้ รงิ ของแตล่ ะสว่ น การกําหนดจติ ดว้ ยภาพนมิ ติ ใหเ้ ห็นภาพอสภุ ซากศพหรอื เห็นภาพกระดกู ไดช้ ดั เจน เรยี กวา่ อคุ หนมิ ติ ยง่ิ ทําใหเ้ ห็นภาพนมิ ติ ในใจไดช้ ดั เจนมากเทา่ ใด ยอ่ มมผี ลทําใหจ้ ติ มี สมาธมิ กี ําลงั ตงั้ มั่นไดด้ ขี นึ้ แตอ่ ยา่ งไรกต็ ามยงั เป็ นขนั้ สมถะ จงึ ควรทําใหเ้ ป็ นวปิ ัสสนา ตอ้ งทําใหอ้ คุ หนมิ ติ เลอื่ นขนั้ มาเป็ นปฏภิ าคนมิ ติ โดยเพง่ ใหภ้ าพอสภุ หรอื กระดกู มกี าร เน่าเปื่ อยเสอ่ื มสลายกลายเป็ นธาตนุ ํ้าดนิ ไฟลม ฝึกจนเขา้ ใจสภาวะและเห็นจรงิ ตามกฎ ไตรลกั ษณ์ จะทําใหเ้ กดิ ผลเป็ นอารมณ์ปี ตสิ ขุ ซาบซงึ้ ในความรขู ้ องตน แพส้ ขุ คนสว่ นใหญพ่ อมที กุ ขม์ ากๆจงึ คดิ เขา้ วดั อยากฟังเทศนฟ์ ังธรรมเพอื่ ทําใจใหห้ มดทกุ ข์ หรอื บรรเทาความทกุ ขล์ งไปบา้ ง แตค่ วามสขุ นซี่ ิ ยงิ่ มคี วามสขุ มากเทา่ ใด มักจะไมค่ ดิ ถงึ วัดกนั หรอกใชไ่ หม เวลาทกุ ขก์ ็อยากใหห้ มดทกุ ข์ ทเี วลาสขุ กลบั ไมย่ อมใหห้ มดสขุ มแี ต่ อยากใหส้ ขุ อยา่ งนัน้ กนั นานๆ ไขวค่ วา้ หาความสขุ อยากได ้ อยากมี อยากเป็ นกนั ทงั้ นัน้ ทกุ ขแ์ ละสขุ ตา่ งเป็ นเวทนาทเี่ กดิ ขน้ึ กบั กายใจ เวทนาทเ่ี ป็ นความทกุ ขเ์ ป็ นสง่ิ ทด่ี งู า่ ยรสู ้ กึ งา่ ย เมอื่ ใดซงึ่ ไมไ่ ดใ้ นสง่ิ ทป่ี รารถนา หรอื ทําใหเ้ กดิ ความรสู ้ กึ ไมด่ ี ป่ วยไข ้ ไมส่ บาย ไม่ พอใจ ยอ่ มทําใหเ้ กดิ ความทกุ ขข์ นึ้ มา สว่ นเวทนาทเี่ ป็ นความสขุ รตู ้ วั ไดย้ ากกวา่ มาก จนกวา่ จะรวู ้ า่ มาตรฐานทไี่ มส่ ขุ ไมท่ กุ ขเ์ ป็ นอยา่ งไรแลว้ นําความรสู ้ กึ นัน้ ไปเปรยี บเทยี บ มาตรฐานของความสขุ ของแตล่ ะคนยงั ตา่ งกนั ไป คนบางคนพยายามทํางานหาเงนิ ไม่ หยดุ หยอ่ นเพอ่ื หาความสขุ ใหต้ วั เองและครอบครัว บางคนรวยลน้ ฟ้าแลว้ ยงั อยากจะรวย

84  ขนึ้ ไปอกี สว่ นคนยากจนทํางานเลยี้ งปากทอ้ งไปวนั ๆพอไดร้ ับเงนิ คา่ จา้ งมคี วามสขุ เหลอื ลน้ เกนิ พอ ถา้ มองคนอน่ื ทเ่ี ขามชี วี ติ ดน้ิ รนลําบากกวา่ ตวั เองอยเู่ สมอๆ จะรสู ้ กึ วา่ ความสขุ ทมี่ อี ยแู่ คน่ ้ี เพยี งพอแลว้ ความสขุ เป็ นอาวธุ ของกเิ ลสซงึ่ ทําใหห้ ลายคนพา่ ยแพอ้ ยา่ งไมร่ ตู ้ วั แลว้ มกั คดิ หาเหตผุ ล นานาประการมาเขา้ ขา้ งตวั เองวา่ ไมผ่ ดิ อะไร คนอน่ื เขากท็ ํากนั มนั เป็ นเรอื่ งของธรรมชาติ เป็ นธรรมดาของสงั คม นดิ หน่อยไมเ่ ห็นเป็ นไร ไมไ่ ดท้ ําใหใ้ ครเขาเสยี หาย พยานหลกั ฐานทย่ี นื ยนั วา่ ตวั เองแพส้ ขุ พา่ ยแพต้ อ่ กเิ ลส ดไู ดจ้ ากนสิ ยั ทขี่ าดสขุ ไมไ่ ด ้ ชอบคดิ บอกตวั เองวา่ ขออกี ที เอาอกี หน่อยก็แลว้ กนั ตดิ สขุ จนขาดมันไมไ่ ดแ้ ลว้ ใชไ่ หม ไดน้ ดิ ก็ขออกี หน่อย พอไดห้ น่อยแลว้ กอ็ ยากไดเ้ ยอะมากขน้ึ พจิ ารณาใหด้ ี สขุ ก็คอื ทกุ ข์ เพราะไมม่ สี ขุ ใดทจี่ ะจรี ังยงั่ ยนื พอมสี ขุ เกดิ ขน้ึ ตอ้ งทกุ ขใ์ จ เพอื่ คอยระวังรักษาความสขุ เอาไว ้ พอสขุ หมดไป ตอ้ งดนิ้ รนหาความสขุ มาทดแทนอกี ความสขุ จากการปฏบิ ตั กิ รรมฐานเป็ นความรสู ้ กึ ทเี่ หนอื กวา่ ความสขุ อนื่ ใด ถา้ ยงั ทําไมถ่ งึ จะไมเ่ ขา้ ใจความสขุ ทว่ี า่ น้ี บางคนตดิ สขุ แพส้ ขุ ตดิ อยใู่ นฌาน ไมอ่ ยากออกจากฌาน เพราะสขุ นัน้ จะหมดไป แตถ่ า้ ใชป้ ัญญาเสยี หน่อย พจิ ารณาเขา้ ไปซวิ า่ สขุ ในฌาน ยงั หนี ไมพ่ น้ อนจิ จัง ทกุ ขงั อนัตตา ใชไ่ หม แทนทจ่ี ะขใู่ หก้ ลวั วา่ ฌาณไมไ่ ดช้ ว่ ยทําใหเ้ กดิ ปัญญา ควรแนะนําใหห้ ดั ใชป้ ัญญาทไ่ี ดจ้ ากฌานจะเหมาะสมกวา่ ครบู าอาจารยส์ อนวา่ ตอ้ งฝึ กจนสามารถทาํ ใหร้ แู้ ละเขา้ ใจถงึ นจิ จงั สขุ ขงั อตั ตา ดว้ ยแลว้ จงึ จะเขา้ ใจอนจิ จงั ทกุ ขงั อนตั ตา เรยี กวา่ ทําใหค้ รบบรบิ รู ณ์จงึ จะเกดิ ปัญญา เขา้ ใจอยา่ งชดั เจนไมส่ งสยั อะไรอกี ตอ่ ไป ไมใ่ ชเ่ อาแตเ่ ห็นทกุ ข์ ใหร้ วู ้ า่ ทกุ ข์ พอทกุ ข์ หมดไปกบ็ อกตวั เองวา่ ฉันเขา้ ใจแลว้ สขุ ใจแลว้ นไี่ งทกุ อยา่ งมกี ารเกดิ ขน้ึ ตงั้ อยู่ ดบั ไป นแ่ี หละแพส้ ขุ อกี แลว้

85  พจิ ารณาเหตแุ หง่ ทกุ ข์ จังหวะถอนจติ ออกจากสมาธหิ รอื ในขณะไมไ่ ดท้ ําสมาธกิ ็ตาม ใหห้ มน่ั ใชป้ ัญญาพจิ ารณา โดยอยา่ เพง่ิ คดิ ถงึ สาเหตวุ า่ เกดิ ขน้ึ เพราะเขาคนนัน้ หรอื อยา่ งนี้ เพราะจะทําใหจ้ ติ ไมส่ งบ รอ้ นใจขนึ้ มาอกี แตใ่ หก้ ําหนดดอู ารมณ์ในขณะนัน้ วา่ เป็ นอยา่ งไร หม่นั สงั เกตอาการไหว ตวั ในจติ ซงึ่ เกดิ จากความคดิ ปรงุ วา่ มปี ัจจัยใดเกยี่ วขอ้ งกนั บา้ ง การเพง่ พจิ ารณาอารมณ์ภายในจติ ใจของตวั เอง จะทําใหเ้ ขา้ ใจไดว้ า่ แทจ้ รงิ เหตแุ หง่ ทกุ ขเ์ กดิ จากฝ่ ายตวั ของเราเองตา่ งหาก มใิ ชห่ าทางแกไ้ ขทผี่ อู ้ น่ื สง่ิ อน่ื วธิ ดี บั ทกุ ข์ ตอ้ งแกท้ จ่ี ติ ใจของตวั เอง ตอ้ งใชป้ ัญญาคดิ แยกแยะเรอื่ งตา่ งๆใหล้ ะเอยี ด หมัน่ ใชค้ วามคดิ พจิ ารณาอยเู่ สมอ จนเกดิ ความเขา้ ใจชดั แจง้ ไวก้ อ่ น ตอ่ เมอื่ เกดิ เหตุ ใดขนึ้ มา จะไดเ้ ขา้ ใจในทนั ทวี า่ ออ้ มนั เป็ นเชน่ นอ้ี ยา่ งนัน้ เอง ทกุ ขเ์ กดิ แลว้ ทรงตวั อยไู่ ดไ้ มน่ านถา้ ปราศจากสญั ญาและสงั ขาร ทกุ ขจ์ ะดบั ไปดว้ ยปัญญาทอ่ี าศยั สญั ญาสงั ขารเชน่ กนั วปิ สั สนาเรมิ่ งา่ ยแตจ่ บยาก สมาธเิ รม่ิ ยากแตจ่ บงา่ ย วปิ ัสสนาเกย่ี วขอ้ งโดยตรงกบั ปัญญา ตอ่ เมอื่ คดิ พจิ ารณาจนรแู ้ จง้ เห็นจรงิ แลว้ จงึ ขน้ึ ชอ่ื วา่ ผา่ นวปิ ัสสนาอยา่ งสมบรู ณ์ จากนัน้ เมอ่ื ใดตอ้ งเผชญิ หนา้ กบั กเิ ลสอกี ยอ่ มรเู ้ ทา่ ทัน สามารถปลอ่ ยวางทําใจเป็ นกลางไดท้ นั ที ไมใ่ ชว่ า่ ตอ้ งยอ้ นกลบั มาคดิ พจิ ารณาซํ้าใหม่ การใชป้ ัญญาเป็ นเรอื่ งงา่ ยทจ่ี ะทําหรอื อวดอา้ งกนั วา่ ตนฝึกวปิ ัสสนา แตก่ วา่ จะทําใหเ้ สร็จ สมบรู ณย์ งั อกี ยาวไกลนัก สว่ นสมาธเิ ป็ นเรอ่ื งทที่ ําไดย้ าก ตอ้ งใชเ้ วลาฝึกจติ อกี นานกวา่ จติ จะสงบตัง้ ม่ันเป็ นสมาธิ แตพ่ อทําสมาธไิ ดค้ ลอ่ งแลว้ สมาธกิ จ็ บเพยี งแคน่ ัน้

86  เมอื่ คดิ มาก จนนอนไมห่ ลบั คงไมม่ ใี ครทจี่ ะมชี วี ติ สขุ สบายไปตลอด ไมเ่ คยมเี รอื่ งทกุ ขร์ อ้ นใจ อยา่ งนอ้ ยตอ้ งมสี กั ครัง้ ทมี่ ปี ัญหาใหค้ รนุ่ คดิ จนนอนไมห่ ลบั อยา่ งเด็กวัยรนุ่ คดิ นอ้ ยใจอกหกั เพราะถกู แฟนทง้ิ เมอ่ื โตขน้ึ มงี านการทํา ถา้ ตวั เองไมไ่ ดเ้ ลอ่ื นขนั้ เหมอื นคนอน่ื เขาทําใหค้ ดิ หนัก พอมแี ฟน มลี กู กอ็ ดคดิ หว่ งความปลอดภยั ของคนในครอบครัวไมไ่ ด ้ พอมหี นตี้ ดิ เงนิ กนู ้ อกระบบก็ หว่ งวา่ จะหมนุ เงนิ ยังไง ยง่ิ ชว่ งทเี่ ขยี นบทความนก้ี ําลงั เกดิ อทุ กภยั น้ําทว่ มบา้ นเรอื นไรน่ า ทําใหส้ นิ้ เนอื้ ประดาตวั ไมร่ วู ้ า่ จะหาเงนิ มาใชห้ นไ้ี ดย้ ังไง บางคนคดิ มากถงึ กบั ผกู คอตาย (ในชวี ติ ของผมมคี นรจู ้ ัก ฆา่ ตวั ตายไปแลว้ ถงึ 2 คน) ไมน่ ่าเชอื่ ก็ตอ้ งเชอ่ื เวลามปี ัญหาคดิ มาก จะทํายงั ไงๆก็ไมห่ ยดุ คดิ พอหลบั ตานกึ ถงึ ผม ขนเล็บฟันหนัง กลับเห็นภาพหนา้ ตาของคกู่ รณีขนึ้ มาแทน พอคดิ บรกิ รรมภาวนาพทุ โธ ไดไ้ มก่ ค่ี ํา อดคดิ ถงึ คําพดู ทท่ี ําใหค้ ดิ มากขน้ึ มาอกี ถา้ เป็ นเวลากลางวันอาจพอจะถไู ถใช ้ เวลาทําเรอ่ื งอน่ื ใหล้ มื เลอื นเรอ่ื งทกุ ขใ์ จไปไดบ้ า้ ง แตพ่ อถงึ เวลากลางคนื จะนอนนน่ี ะซิ ไมอ่ ยากจะคดิ แตม่ ันกลบั คดิ ของมันขน้ึ มาเอง นกั กรรมฐานอยา่ พลาดโอกาสทต่ี นมคี วามทกุ ข์ ยงิ่ เห็นทกุ ขไ์ ดช้ ดั เจนเทา่ ใด ยง่ิ งา่ ยทจี่ ะฉวยโอกาสหยบิ ยกความทกุ ขข์ น้ึ มาพจิ ารณา การลมื ตาหรอื หลับตา ยงั เป็ นเหตใุ หเ้ ห็นทกุ ขต์ า่ งกนั ถา้ ลมื ตาจะเห็นสงิ่ อน่ื ทท่ี ําให ้ เบย่ี งเบนความสนใจ แตพ่ อหลับตาลงจะเห็นความคดิ ของตวั เองชดั ขนึ้ เห็นความคดิ ที่ ผดุ ขนึ้ มาทําใหท้ กุ ข์ การฝึกกรรมฐานจงึ ตอ้ งหลับตาไมใ่ ชล่ มื ตาและหาสภาพแวดลอ้ มที่ เกอ้ื หนุนตอ่ การสรา้ งความสงบ ลดการรับรทู ้ างตาหจู มกู ปากลน้ิ กายใจ สว่ นคนทฟ่ี ังเขามาวา่ กรรมฐานฝึกแบบลมื ตาก็ไดห้ รอื ทําไดท้ กุ ขณะในชวี ติ ประจําวัน ถงึ จะทําไดก้ ต็ ามแตย่ ากจะเห็นความคดิ ของตวั เองชดั เจนเทา่ กบั การฝึกแบบหลบั ตา คดิ เอา เองวา่ การอา่ นหนังสอื บนรถเมลห์ รอื อา่ นหนังสอื ในหอ้ งสมดุ อยา่ งใดชว่ ยใหท้ อ่ งจําและ เขา้ ใจเนอ้ื หาในหนังสอื ไดด้ กี วา่ กนั

87  แตเ่ มอ่ื คดิ มาก พอหลบั ตาลง ทกุ ขก์ ็ประดังกนั ขน้ึ มา แลว้ จะทําอยา่ งไรกบั ทกุ ข์ แรกสดุ อยา่ เพงิ่ คดิ ยอ้ นไปถงึ ตน้ ตอสาเหตทุ ที่ ําใหท้ กุ ข์ เมอื่ ยงั ไมเ่ กง่ พอทจ่ี ะปะทะซง่ึ ๆ หนา้ อยา่ เพงิ่ หนั หนา้ ไปชนกบั มัน การคดิ ถงึ สาเหตจุ ะเหมอื นราดน้ํามันเขา้ กองไฟ ใหเ้ รม่ิ แยกแยะทกุ ขอ์ อกเป็ นสว่ นยอ่ ยๆ เพอ่ื จัดการแตล่ ะสว่ นไดง้ า่ ยขน้ึ เรมิ่ พจิ ารณาทกุ ขใ์ หช้ ดั กอ่ นวา่ เป็ นทกุ ขข์ องฉันจรงิ หรอื ไม่ ถา้ เป็ นของฉันจรงิ ตอ้ ง สามารถจัดการควบคมุ ทกุ ขใ์ หเ้ ปิดปิดไดด้ งั ใจ ลองคดิ ถงึ อดตี ทผี่ า่ นมาเคยมที กุ ขใ์ ชไ่ หม แตท่ ําไมตอนนที้ กุ ขร์ อ้ นเรอื่ งเกา่ ๆนัน้ มัน หายไปหมดแลว้ ไมใ่ ชว่ า่ เวลาทําใหล้ มื แตเ่ ป็ นเพราะเรอื่ งนัน้ มันจบสน้ิ ไปนานแลว้ เรอื่ งที่ ทําใหท้ กุ ขค์ ราวนเ้ี ชน่ กนั สกั พักเดยี วไมช่ า้ ไมน่ านมนั จะปิดตัวจบลงเชน่ กนั ทกุ ขค์ ราวนี้ เป็ นเพราะไปยดึ ตดิ วา่ มันเป็ นของฉัน แลว้ อยากจะทกุ ขอ์ ยา่ งนไี้ ปตลอดกระนัน้ หรอื เหตอุ ะไรทเี่ กดิ ขน้ึ แลว้ ตอ้ งปลอ่ ยใหด้ ําเนนิ ไปตามเรอ่ื งของมนั ขอใหค้ ดิ หาทางแกไ้ ข เทา่ ทท่ี ําได ้ เมอ่ื ทําไดแ้ คน่ ก้ี ็ตอ้ งยอมรับ เรอ่ื งของอนาคตไมแ่ น่นอน อยา่ คดิ คาดการณ์ตัง้ หนา้ ตงั้ ตาคอยใหม้ ากนัก อยา่ คดิ แกไ้ ขทคี่ นอน่ื แตใ่ หค้ ดิ แกท้ ต่ี วั เอง ใหใ้ ชท้ กุ ขท์ เี่ กดิ ขน้ึ คราวนเ้ี ป็ นบทเรยี นทํา ใหเ้ ขม้ แข็งขน้ึ และกา้ วหนา้ ในทางธรรมมากขน้ึ ถา้ ยงั ทกุ ขอ์ กี ใหค้ ดิ ถงึ ความตายวา่ พรงุ่ นอี้ าจจะป่ วยไขล้ ม้ ตายก็ได ้ นอนหลบั คนื นอี้ าจ ไมไ่ ดฟ้ ้ืนอกี ก็ได ้ มันไมแ่ น่ใชไ่ หม ดงั นัน้ ใหใ้ ชเ้ วลาในปัจจบุ นั กบั สงิ่ ทเี่ ป็ นประโยชนแ์ ละ สรา้ งประโยชนก์ บั ตวั เองใหเ้ ต็มทด่ี กี วา่ แทนทจี่ ะนอนหลบั ตาแลว้ ปลอ่ ยใหค้ ดิ มาก สลู ้ กุ ขนึ้ มานั่งสมาธดิ กี วา่ น่ังขดั สมาธิ หลบั ตา ลง แลว้ ลองสํารวจสว่ นตา่ งๆของรา่ งกายวา่ มนั ตงึ เครยี ดหรอื ไม่ พยายามปลอ่ ยกายใจให ้ สบาย แทนทจี่ ะหลับในทา่ นอน คนื นข้ี อใหห้ ลบั ในทา่ นั่งกย็ งั ได ้ คดิ เสยี วา่ ไมว่ า่ น่ังหรอื นอนก็ตาม กายยอ่ มไดพ้ ักพอๆกนั จากนัน้ หนั มาสาํ รวจใจ

88  แทนทจ่ี ะบรกิ รรมภาวนาพทุ โธหรอื ดลู มหายใจเขา้ ออก ซง่ึ การคดิ ใดๆจะกระตนุ ้ ใหค้ ดิ มาก ขน้ึ มาอกี คราวนลี้ องปลอ่ ยใจใหว้ า่ งๆไมต่ อ้ งคดิ อะไร แตใ่ หท้ ําใจใหเ้ หมอื นยาม คอย เฝ้าดวู า่ คดิ โผลข่ น้ึ มาตอนไหน พอรตู ้ วั วา่ คดิ ขอใหห้ ยดุ คดิ แลว้ กําหนดจติ กลบั มาคอย ระวังเฝ้าดคู วามคดิ ตอ่ ไปเรอื่ ยๆ ทําซา้ํ แบบนี้ \"พอรตู้ วั วา่ คดิ ใหห้ ยดุ คดิ แลว้ ยอ้ นกลบั มาเฝ้ าดคู วามคดิ \" พอเป็ นยามเฝ้าดคู วามคดิ ของตวั เองไดส้ กั พักจะพบวา่ สงบขน้ึ มาก จากนัน้ ลองบรกิ รรม ภาวนาวา่ พทุ โธ ตอ่ เนอื่ งกนั ไป หรอื ถา้ ยงั มชี อ่ งทําใหเ้ ผลอคดิ เรอ่ื งอนื่ เขา้ มาอกี ให ้ บรกิ รรมพทุ โธตามรลู ้ มหายใจ ตามรอู ้ ะไรกไ็ ดท้ ที่ ําใหร้ ขู ้ น้ึ มา พอรกู ้ ็พทุ โธ ถา้ ยงั หลดุ อกี ใหล้ องเปลยี่ นไปบรกิ รรมวา่ พทุ โธ โธพทุ พทุ โธ โธพทุ ตอ่ ๆกนั แทนก็ได ้ ถา้ ยงั มชี อ่ งวา่ ใหค้ ดิ เรอ่ื งอน่ื แทรกเขา้ มาอกี ใหร้ อ้ งพทุ โธเป็ นเพลงไปเลย กําหนดทํานอง มเี สยี งสงู ตํา่ \"พดู โท่ โธ พทุ \" บรกิ รรมภาวนาเป็ นเพลงในใจ ถา้ น่ังสมาธแิ ลว้ ยังเผลอคดิ มากแทรกเขา้ มาไดอ้ กี ใหเ้ ปลยี่ นไปเดนิ จงกรม พอสงบจากความคดิ ใหห้ วนคดิ ยกเรอ่ื งเกา่ ทท่ี ําใหค้ ดิ มากกลบั มาพจิ ารณา คราวนจี้ ะคดิ หาเหตหุ าผลในเรอื่ งนัน้ ๆไดช้ ดั เจนขนึ้ กวา่ เดมิ เร็วขน้ึ คลอ่ งขน้ึ แลว้ ปลอ่ ยวางไดง้ า่ ยขน้ึ บทเรยี นนส้ี อนใหร้ วู ้ า่ ถา้ ทกุ ครัง้ ทย่ี ังคดิ มากจนนอนไมห่ ลบั แสดงวา่ ยงั สอบไมผ่ า่ น

89  หยดุ ทกั จงึ จะไมค่ ดิ ทกั คณุ เคยมเี รอ่ื งทค่ี ดิ จะพดู แตไ่ มไ่ ดพ้ ดู ออกมาใชไ่ หม นแี่ หละเป็ นสงิ่ ทตี่ อ้ งพยายามฝึกการ รับรสู ้ ภาวะตา่ งๆ ฝึกใหค้ ดิ อยา่ งเดยี วกร็ เู ้ รอื่ ง โดยไมจ่ ําเป็ นตอ้ งพดู ออกมา เห็นอะไร สมั ผัสอะไร กนิ อะไร ใหร้ สู ้ ภาวะนัน้ แลว้ เฉยอยู่ แคน่ ัน้ การฝึกใหต้ ามรสู ้ ภาวะทแี่ ทจ้ รงิ โดยไมเ่ ขา้ ไปคดิ ปรงุ แตง่ ตอ้ งเกดิ ความรใู ้ นสงิ่ ทรี่ โู ้ ดย ละเอยี ด มใิ ชร่ แู ้ คเ่ พยี งผวิ เผนิ วา่ สงิ่ นัน้ เกดิ ขนึ้ แลว้ ดบั ไปเพยี งเทา่ นัน้ คนทไี่ มเ่ คยฝึกสมาธิ มกั เขา้ ใจผดิ ไปวา่ หากตอ้ งการใหร้ เู ้ ฉยๆ จะตอ้ งปลอ่ ยใหเ้ ผลอ ไมต่ อ้ งเพง่ ไมต่ อ้ งตงั้ ใจ แลว้ พอรอู ้ ะไรขน้ึ มาก็บอกตวั เองวา่ เฉยไวน้ ะ ดเู ฉยๆนะ การทําแบบนใ้ี ครๆก็ทําได ้ แตถ่ า้ ถามซกั ใหล้ ะเอยี ดวา่ ไดร้ ไู ้ ดเ้ ห็นอะไรบา้ งจะไมส่ ามารถอธบิ ายสง่ิ ทไ่ี ดร้ ไู ้ ดแ้ ปลกนัก จะรู ้ ไดเ้ ทา่ ทค่ี นธรรมดาทั่วไปรกู ้ นั น่ันแหละ จะฝึกอยา่ งไรจงึ ทําใหร้ ไู ้ ดอ้ ยา่ งละเอยี ดโดยไมค่ ดิ ปรงุ แตง่ ไมม่ อี ดตี ไมค่ ดิ ไปในอนาคต ทําอยา่ งไรจงึ รวู ้ า่ ยงั มกี าย แตส่ กั แตว่ า่ เป็ นกายเทา่ นัน้ อยากจะไมค่ ดิ กอ่ นอน่ื ตอ้ งฝึกคดิ ใหเ้ ป็ นเสยี กอ่ น แทนทจี่ ะปลอ่ ยใหจ้ ติ คดิ ไปเองตาม ยถากรรมหรอื ปลอ่ ยใหค้ ดิ ตามสงิ่ เรา้ ทเ่ี ขา้ มากระตนุ ้ ผา่ นตาหจู มกู ลน้ิ กายใจ ตอ้ งหนั มาฝึก ใหค้ ดิ ในสงิ่ ใดสงิ่ หนงึ่ จนชาํ นาญจนตดิ เป็ นนสิ ยั พอรจู ้ ักวธิ ที จี่ ติ มนั คดิ แลว้ จงึ จะเขา้ ใจได ้ เองวา่ รเู ้ ฉยๆทําไดอ้ ยา่ งไร นค่ี อื สาเหตขุ องการฝึกสมาธทิ ส่ี อนใหบ้ รกิ รรมพทุ โธๆๆตอ่ เนอื่ งกนั ไป หรอื ฝึกตามรลู ้ ม หายใจเขา้ ออก หรอื ฝึกตามรอู ้ าการอนื่ ใดของรา่ งกาย ซงึ่ ไมว่ า่ จะใชอ้ ะไรใหจ้ ติ ตามรู ้ ไม่ สําคญั เทา่ กบั ประสบการณท์ ต่ี วั เองไดเ้ รยี นรวู ้ า่ จะทําอยา่ งไรใหว้ ติ กวจิ ารเกดิ ขน้ึ อยา่ ง ตอ่ เนอ่ื ง พอเขา้ ใจเรอื่ งของจติ จะเขา้ ใจไดเ้ องวา่ กายกบั ใจไมใ่ ชเ่ รอื่ งเดยี วกนั กายสกั แต่ วา่ เป็ นกาย จติ สกั แตว่ า่ เป็ นจติ ตา่ งมภี าระหนา้ ทข่ี องมันแตกตา่ งกนั

90  ทกุ ครัง้ ทไ่ี ดบ้ รกิ รรมภาวนาพทุ โธขนึ้ ในใจ เป็ นการฝึกสมาธซิ ง่ึ จะชว่ ยใหต้ วั เองไดเ้ รยี นรู ้ เรอื่ งของจติ นับพันนับหมน่ื ครัง้ ในแตล่ ะวนั เป็ นการสรา้ งโอกาสเรยี นรไู ้ ดม้ ากกวา่ การ ปลอ่ ยใหร้ ตู ้ วั บา้ งไมร่ ตู ้ วั บา้ ง ทัง้ วนั จะไมป่ ลอ่ ยใหเ้ ผลอเกดิ ขนึ้ เป็ นอนั ขาด ใชป้ ญั ญาคดิ เรอื่ งทค่ี วรคดิ ครบู าอาจารยส์ อนวา่ \"อยา่ ไปเทยี่ วเก็บเกยี่ วอารมณไ์ มด่ มี าคดิ นกึ ไมค่ วรใหจ้ ติ ไป ขอ้ งเกยี่ วกบั อารมณช์ ว่ั \" เรอื่ งใดทพ่ี ดู แลว้ ชว่ ยอะไรอะไรไมไ่ ด ้ อยา่ พดู ดกี วา่ บางคนตดิ นสิ ยั คดิ มากเครยี ดมากเป็ นประจํา คณุ ทราบไหมวา่ ถา้ เกบ็ ความคดิ กงั วลเรอื่ ง ทที่ ําใหท้ กุ ขใ์ จไว ้ หากเกดิ พลัง้ เผลอตอ้ งตายไปในชว่ งนัน้ ความทกุ ขน์ ัน้ จะชกั นําจติ ไป เกดิ ใหมใ่ นภพภมู ทิ ไี่ มด่ ี แทนทจี่ ะเกดิ เป็ นคน จะเกดิ เป็ นสตั ว์ ดงั นัน้ ตอ้ งพยายามฝึกวธิ ี คดิ ของตวั เอง ใหค้ ดิ ในเรอ่ื งทคี่ วรคดิ เรอื่ งใดทคี่ ดิ แลว้ ทกุ ข์ ตอ้ งหาทางปรับความคดิ ของ ตวั เองใหจ้ บเรอื่ งนัน้ ใหเ้ ร็วทส่ี ดุ ถา้ จบไมไ่ ด ้ ตอ้ งฝึก \"อด ทน รอ\" บางคนยดึ ม่ันวา่ จะไมย่ อมแพค้ นอนื่ หากเชอื่ มั่นวา่ ตนเองเป็ นฝ่ ายถกู ไมย่ อมเสยี เงนิ แม ้ บาทเดยี ว อะไรๆทต่ี วั เองทเ่ี ป็ นฝ่ ายถกู แตต่ อ้ งมารับภาระ เป็ นไมย่ อมทัง้ นัน้ ไมเ่ คยคดิ บา้ งวา่ ถา้ ฉันยอมแพเ้ สยี บา้ ง จะชนะอกี ตงั้ หลายอยา่ ง เชน่ ชนะตวั เอง ชนะความทกุ ข์ กรรมระหวา่ งกนั ยอ่ มยตุ ลิ ง แทนทจ่ี ะคดิ แตท่ างกฎหมายเพอ่ื ความยตุ ธิ รรม ควรคดิ ทาง ธรรมะเพอื่ หาทางยตุ กิ รรมกนั ดกี วา่ ไหม พอใจสงบเป็ นสมาธิ ใหร้ จู ้ ักแยกแยะสงิ่ ทนี่ ํามาพจิ ารณาแตกออกเป็ นสว่ นยอ่ ย เชน่ แยก กายออกจากใจ แยกรปู ออกจากนาม แตแ่ ทนทจ่ี ะพจิ ารณารปู นามซงึ่ ผเู ้ พงิ่ ฝึกยากจะ เขา้ ใจชดั วา่ อะไรเป็ นรปู อะไรเป็ นนาม จงึ ใหแ้ ตกรปู นามออกมาเป็ นขนั ธห์ า้ รปู เวทนา สญั ญา สงั ขาร วญิ ญาณ แทนเพอ่ื เขา้ ใจความแตกตา่ งของแตล่ ะสว่ นไดช้ ดั เจนและ สามารถพจิ ารณาเห็นอาการทเ่ี กดิ ขนึ้ ไดช้ ดั ขนึ้

91  สว่ นของรปู นัน้ ถา้ เอาแตร่ ปู ตวั เดยี ว ยอ่ มยากจะเขา้ ใจธรรมชาตขิ องรปู จงึ ใหค้ ดิ แยกรปู ออกเป็ นสว่ นยอ่ ยๆ เชน่ กายของเขา กายของเรา กายยงั ประกอบดว้ ย ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนอ้ื เอ็น กระดกู ฯลฯ หรอื แยกกายออกเป็ นธาตลุ ม ไฟ น้ํา ดนิ อากาศ วญิ ญาณ ฝึกพจิ ารณาแยกสว่ นยอ่ ยๆใหเ้ ขา้ ใจชดั พอเห็นกาย ไมว่ า่ ของเขาของเรา จะเห็นความ จรงิ ขน้ึ มาทันทวี า่ กายน่ันเป็ นแคธ่ าตมุ แี ตข่ องปฏกิ ลู น่ารังเกยี จ กายสกั แตว่ า่ เป็ นกาย ถา้ ไมม่ ใี จเขา้ มาเกยี่ วขอ้ ง กายของคนกบั กอ้ นหนิ มนั ไมไ่ ดม้ คี วามแตกตา่ งกนั จากนัน้ จงึ คดิ พจิ ารณาแยกยอ่ ยเวทนาและจติ ในทํานองเดยี วกนั ตอ่ ไปทลี ะขนั้ สง่ิ ทรี่ ซู ้ ง่ึ ปราศจากการปรงุ แตง่ แมม้ คี วามสาํ คญั แตไ่ มส่ ําคัญเทา่ กบั ตวั ผรู ้ ู ้ ซง่ึ จะหาตวั ผรู ้ ู ้ ไดต้ อ่ เมอื่ สามารถแยกแยะสงิ่ ทร่ี อู ้ อกมาใหไ้ ดก้ อ่ น

92  กาย เวทนา จติ ธรรม ของฉนั เอง กาย เวทนา จติ ธรรม เป็ นการเรยี กแบบยอ่ ๆของสตปิ ัฏฐานส่ี เทยี บไดก้ บั ขนั ธแ์ บง่ เป็ นหา้ อยา่ ง คอื รปู เวทนา สญั ญา สงั ขาร วญิ ญาณ หรอื แบง่ เป็ นสองอยา่ ง คอื รปู กบั นาม สกั แตว่ า่ จะเลอื กเรยี กขานแบบใด เมอ่ื จติ ตงั้ มั่นสงบเป็ นสมาธแิ ลว้ ใหย้ กสตปิ ัฏฐานสข่ี นึ้ มาพจิ ารณา แตท่ ําไมจงึ ตอ้ ง แยกแยะเป็ นสอ่ี ยา่ ง และจะตอ้ งพจิ ารณาเรยี งตามลําดบั ของกาย เวทนา จติ ธรรมหรอื ไม่ การพจิ ารณาแยกรปู นามออกมาเป็ น กาย เวทนา จติ และธรรม เพอ่ื ชว่ ยทาํ ให้ สามารถเรยี นรคู้ วามแตกตา่ งและความสมั พนั ธข์ องกายกบั เวทนา เวทนากบั จติ จติ กบั ธรรม ไดช้ ดั เจนกวา่ การพจิ ารณารวมๆกนั ไป และชว่ ยใหเ้ ห็นทไี่ ปทม่ี าของ เหตแุ ละผลวา่ อะไรเกดิ ขนึ้ กอ่ นหลงั จดุ มงุ่ หมายของการปฏบิ ตั กิ รรมฐาน คอื ไมต่ อ้ งการกลบั มาเวยี นวา่ ยตายเกดิ แตท่ ย่ี งั ตอ้ ง กลบั มาเกดิ กนั อกี เรอ่ื ยไปเป็ นเพราะกเิ ลส พอเกดิ ขน้ึ มาแลว้ จะเป็ นตายรา้ ยดี ยากดมี จี น มี ชวี ติ สขุ ทกุ ขอ์ ยา่ งไรขนึ้ กบั กรรมทที่ ําไว ้ กเิ ลสเกดิ ขนึ้ เพราะกายใชไ่ หม เพราะกายเรยี กรอ้ งแสวงหา เพอื่ ทําใหส้ ามารถดํารงชวี ติ อยไู่ ดม้ ใิ ชห่ รอื กายคอื บอ่ เกดิ ของภพชาติ จากนัน้ พอไดร้ ับการสนองตอบ ทําใหเ้ กดิ เวทนาสขุ ทกุ ขข์ นึ้ ทก่ี ายและใจอกี นั่นแหละ พอไดร้ ับสขุ ทกุ ข์ ก็คดิ ปรงุ แตง่ เกนิ เลยไปกวา่ ความจําเป็ น เรยี กรอ้ งขวนขวาย ทําใหเ้ กดิ กเิ ลสราคะ โทสะ โมหะ หลายประเภทตามมา การพจิ ารณากาย เวทนา จติ ธรรม ตอ้ งทําตามลําดบั พอพจิ ารณาจนชํานาญแลว้ จงึ จะ สามารถพจิ ารณายอ้ นไปยอ้ นมาตามกําลงั ของสมาธทิ ที่ ําได ้ ถา้ พจิ ารณาสตปิ ัฏฐานโดยขา้ มไปไมส่ นใจกบั กาย ยอ่ มเปรยี บเหมอื นกบั การมองดลู าน โลง่ ๆทไี่ มม่ ตี น้ ไมป้ ลกู อยสู่ กั ตน้ เดยี ว แมจ้ ะมพี ายุ แตไ่ มม่ ที างรวู ้ า่ มลี มพัดบนลานนัน้

93  กายเปรยี บไดก้ บั ตน้ ไมท้ ป่ี ลกู ไว ้ พอถกู ลมพัด จะสงั เกตเห็นใบไมไ้ หว ลมหายใจเขา้ ออก ยอ่ มมอี าการแปรไปตามอารมณ์ เกดิ อาการไหวๆอยภู่ ายในรา่ งกาย หรอื สงั เกตเห็น อารมณค์ วามรสู ้ กึ หนาวรอ้ น ตนื่ เตน้ ดใี จ เสยี ใจ เครง่ เครยี ด กงั วล และอาการตา่ งๆนานา ทแี่ สดงออกมาทางกาย กายเปรยี บไดก้ บั คนไข ้ จติ เหมอื นกบั ปรอทวดั ไขท้ คี่ อยตามรู ้ ถา้ จะรใู ้ หล้ ะเอยี ดตอ้ ง แยกแยะกายออกเป็ นอวัยวะนอ้ ยใหญใ่ หล้ ะเอยี ดตอ่ ไปอกี พอจติ เกดิ ราคะ โทสะ โมหะ จะเห็นผลทเ่ี กดิ ขนึ้ กบั กาย เชน่ อณุ หภมู ิ ความดนั อตั ราเตน้ ของหวั ใจทแ่ี ปลกไป หรอื ถา้ มคี วามสขุ กายยอ่ มรสู ้ กึ สบายผอ่ นคลายกลา้ มเนอ้ื ถา้ มที กุ ข์ กายจะตงึ หมดเรยี่ วหมด แรงไมอ่ ยากทําอะไร ลมหายใจก็มลี ักษณะเปลยี่ นแปลงตามไปเชน่ กนั ถา้ สมาธยิ ังไมล่ ะเอยี ดยังมกี ําลงั ไมพ่ อ ยอ่ มยากจะตามรอู ้ าการไหวตวั ของจติ ซงึ่ เกดิ ขนึ้ เร็วมาก ยากจะทราบลกั ษณะโดยละเอยี ดของจติ ทกี่ ําลงั ทํางาน ครบู าอาจารยท์ า่ นจงึ ย้ํา นักยํ้าหนาวา่ แมว้ า่ จะฝึ กสมาธจิ นตง้ั มน่ั ไดแ้ ลว้ อยา่ ขา้ มขนั้ ไปพจิ ารณาจติ หรอื เวทนา แตใ่ หฝ้ ึ กพจิ ารณากายจนชํานาญเสยี กอ่ น เพราะอาการของจติ ยอ่ มสง่ ผลมา แสดงทกี่ ายใหเ้ ห็นไดช้ ดั น่ันเอง นอกจากกายเป็ นสงิ่ ทําใหเ้ วทนาและจติ แสดงผลใหเ้ ห็นไดง้ า่ ยแลว้ กายยงั เป็ นตน้ เหตุ ของเวทนาและจติ เพราะการยดึ ตดิ วา่ กายเป็ นของของเรา เป็ นของสวยของงาม เป็ นของ น่ารักน่าใคร่ เป็ นของทพี่ งึ ปรารถนา กายจงึ เป็ นเหตขุ องทกุ ข์ เป็ นเหตใุ หเ้ กดิ กเิ ลส หาก ดบั ทเี่ หตไุ ด ้ ทกุ ขซ์ ง่ึ เป็ นผลยอ่ มไมเ่ กดิ ตามมา ดว้ ยเหตนุ คี้ รบู าอาจารยท์ า่ นจงึ สอนให ้ พจิ ารณากายของเราของเขาใหล้ ะเอยี ด จนพบความเป็ นจรงิ วา่ กายสกั แตว่ า่ เป็ นกาย มี แตส่ งิ่ ปฏกิ ลู โสโครกน่ารังเกยี จทัง้ นัน้ เพอื่ ทําใหล้ ดละกเิ ลสความอยากหรอื ไมอ่ ยาก กลบั มาเกดิ ในกายเชน่ นอี้ กี เมอื่ พจิ ารณากายจนเห็นความจรงิ ปรากฏชดั จงึ พจิ ารณาเวทนาและจติ ในลกั ษณะ เชน่ เดยี วกนั พอเขา้ ใจทัง้ กายเวทนาและจติ ชดั เจนทงั้ หมด สามารถรซู ้ ง้ึ ถงึ อาการเกยี่ ว เนอื่ งกนั ระหวา่ งกายเวทนาและจติ แลว้ จะเขา้ ใจในธรรมและหมดขอ้ สงสยั ในอรยิ สจั ส่ี จติ จะมสี ภาวะทเี่ ป็ นผรู ้ ู ้ ผตู ้ น่ื ผเู ้ บกิ บานอยา่ งแทจ้ รงิ เพราะไมม่ อี ะไรทจี่ ะเขา้ มาเกยี่ วเนอื่ งกบั จติ ไดอ้ กี

94  จะทาํ กรรมฐาน ตามจรติ หรอื จะทาํ ดว้ ยความเพยี ร จรติ หรอื ความประพฤติ พน้ื เพ นสิ ยั ใจคอ มี 6 อยา่ ง ไดแ้ ก่ ราคจรติ โทสจรติ โมหจรติ วติ กจรติ สทั ธาจรติ และ พทุ ธจิ รติ ซงึ่ มคี ําแนะนําวา่ จรติ แตล่ ะอยา่ งเหมาะกบั กรรมฐาน ตา่ งชนดิ กนั ไป ดงั นี้ 1. ราคจรติ เหมาะกบั อานาปานสติ อสภุ ะ 10 นวสี 9 กายคตานุสสติ 2. โทสจรติ เหมาะกบั อานาปานสติ วรรณกสนิ 4 พรหมวหิ าร 4 3. โมหจรติ เหมาะกบั อานาปานสติ 4. วติ กจรติ เหมาะกบั อานาปานสติ กสนิ ทัง้ 6 คอื ปฐวกี สนิ อาโปกสนิ เตโชกสนิ วาโยกสนิ อาโลกกสนิ อากาสกสนิ 5. สทั ธาจรติ เหมาะกบั อานาปานสติ อนุสสติ 6 คอื พทุ ธานุสสติ ธรรมานุสสติ สงั ฆานุสสติ จาคานุสสติ ศลี านุสสติ เทวตานุสสติ 6. พทุ ธจิ รติ เหมาะกบั อานาปานสติ พจิ ารณาอนจิ จัง ทกุ ขงั อนัตตา ธาตุ 4 อา หาเรปฏกิ ลู สญั ญา มรณานุสสติ อปุ สมานุสสติ ผฝู ้ ึกกรรมฐานอยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ แลว้ ไมก่ า้ วหนา้ ไมค่ วรเปลยี่ นวธิ ฝี ึกไปเรอ่ื ยๆเพอ่ื หาวา่ วธิ ใี ดเหมาะกบั จรติ ของตน เพราะแทจ้ รงิ แลว้ แตล่ ะคนลว้ นมจี รติ เหลา่ นผ้ี สมกนั มากบา้ ง นอ้ ยบา้ ง แลว้ แตจ่ งั หวะเวลาและสถานการณ์ตา่ งหากวา่ จะมจี รติ ใดเกดิ ขน้ึ ในแต่ ละขณะจติ เหมอื นเวลาทเี่ ป็ นโรคน่ันแหละทตี่ อ้ งหายารักษาทเี่ หมาะกบั โรคนัน้ ๆมา รับประทาน อยา่ แกต้ วั วา่ สาเหตทุ ฝี่ ึกไมส่ าํ เร็จเป็ นเพราะเลอื กวธิ ฝี ึกผดิ ไมถ่ กู กบั จรติ ผฝู ้ ึกทฉ่ี ลาด ตอ้ งรจู ้ ักหาอบุ ายเอาชนะจรติ แตล่ ะอยา่ งในแตล่ ะขณะจติ ใหไ้ ดต้ า่ งหาก กวา่ จะเอาชนะได ้ ตอ้ งอาศยั เวลาฝึกปฏบิ ตั อิ ยา่ งอดทน ยคุ นมี้ กี ารกลา่ วอา้ งถงึ จรติ ตวั ใหมว่ า่ จรติ ของคนเมอื งไมเ่ หมาะกบั การฝึกแบบนัน้ แตค่ น เมอื งเหมาะกบั การฝึกแบบนี้ กลายเป็ นขอ้ อา้ งยอดนยิ มทไ่ี มใ่ ชข่ องใครอน่ื ทไ่ี หน แตเ่ ป็ น ขอ้ อา้ งของคนทขี่ าดความเพยี รน่ันเอง

95  นอกจากนใี้ นพระไตรปิฎกไดก้ ลา่ วถงึ การเลอื กวธิ ฝี ึกใหเ้ หมาะสมกบั จรติ ไวว้ า่ 1. โทสะกบั พทุ ธจิ รติ เจรญิ สมถะนอ้ ย วปิ ัสสนามาก ตรัสรเู ้ ร็ว 2. ราคะกบั สทั ธาจรติ เจรญิ สมถะกบั วปิ ัสสนาเสมอกนั ตรัสรพู ้ อปานกลาง 3. วติ กกบั โมหะ เจรญิ สมถะเป็ นสว่ นมากกอ่ น จงึ จะเจรญิ วปิ ัสสนาได ้ ตรัสรชู ้ า้ คนมโี ทสะมาก มใี จอาฆาต แคน้ พยาบาท ยอ่ มยากทจ่ี ะเจรญิ สมถะไดเ้ พราะมใี จรอ้ นรน จงึ ตอ้ งดบั ความเรา่ รอ้ นเหลา่ นัน้ ดว้ ยการพจิ ารณาใหม้ าก สว่ นคนทม่ี วี ติ กมากโมหะมาก หากใหพ้ จิ ารณาเลย จะคดิ เลยเถดิ และตคี วามเขา้ ขา้ ง ตวั เอง ทําใหห้ ลงมากขน้ึ จงึ ตอ้ งหาทางทําใหจ้ ติ นงิ่ กอ่ นโดยการฝึกสมถะเป็ นสว่ นมาก คนมนี สิ ยั วติ กกงั วล ชอบคดิ โดยไมร่ ตู ้ วั ดว้ ยซํา้ วา่ คดิ บอ่ ยขนาดไหน ตอ้ งพยายามฝึก สมถะใหม้ าก เพอ่ื ทําใหต้ ามรทู ้ นั ความคดิ ใหเ้ ป็ นกอ่ น พอรวู ้ า่ อาการของการคดิ เป็ น อยา่ งไรแลว้ จงึ หยดุ คดิ เรอ่ื งทไ่ี มจ่ ําเป็ นแลว้ หนั มาคดิ พจิ ารณาธรรมะอยา่ งจรงิ จัง ดงั ทอี่ ธบิ ายมานี้ จะเห็นวา่ ตอ้ งใชป้ ัญญาคดิ ดว้ ยเหตแุ ละผล เพอ่ื หาอบุ ายแกต้ รงกบั จรติ ธรรมะจะชว่ ยแกป้ ัญหาชวี ติ ได ้ เมอ่ื ใชธ้ รรมะแบบหนามยอกตอ้ งเอาหนามบง่

96  ธรรมดาทไ่ี มธ่ รรมดา ยคุ นมี้ คี วามรคู ้ วามเขา้ ใจทางวทิ ยาศาสตรช์ ดั เจนกวา่ ยคุ กอ่ นเป็ นอยา่ งมาก ความลล้ี บั ของธรรมชาตหิ ลายอยา่ งกลายเป็ นเรอ่ื งธรรมดา ถอื เป็ นความรพู ้ นื้ ฐานทที่ กุ คนรกู ้ นั ดี คน ยคุ นจ้ี งึ ควรสําเร็จมรรคผลนพิ พานงา่ ยกวา่ คนยคุ กอ่ น แตท่ ําไมจงึ ไมเ่ ป็ นเชน่ นัน้ อยา่ งทวี อี อกขา่ วคนเกดิ คนเจ็บ คนแก่ คนตาย กนั ทกุ วัน เห็นกนั และเขา้ ใจกนั ชดั เจนวา่ มนั มอี าการเป็ นอยา่ งไร เห็นจนเป็ นเรอ่ื งธรรมดา คําวา่ อนจิ จัง ทกุ ขงั อนัตตา ก็มคี ําอธบิ ายใหเ้ ขา้ ใจกนั อยแู่ ลว้ ใชไ่ หม แตเ่ มอื่ เขา้ ใจกนั ดี แลว้ ทําไมยงั ตอ้ งเวยี นวา่ ยตายเกดิ กนั ตอ่ ไปดว้ ย ความเขา้ ใจทว่ี า่ ธรรมดานัน้ ไมใ่ ชธ่ รรมดาอยา่ งทคี่ ดิ นกึ เขา้ ใจกนั หรอก จําไดห้ รอื ไมว่ า่ ตอนทพี่ ระพทุ ธเจา้ เพงิ่ ทรงตรัสรู ้ พระองคท์ รงรําพงึ วา่ ธรรมทที่ รงตรัสรนู ้ ัน้ ลกึ ซงึ้ ยงิ่ นัก ถงึ กบั ทอ้ พระทยั วา่ จะมใี ครบา้ งเขา้ ใจธรรมไดอ้ ยา่ งพระองค์ ดงั นัน้ วธิ ปี ฏบิ ตั แิ บบลดั สนั้ ทค่ี ยุ วา่ เป็ นทางสายตรง หรอื ธรรมะใดทคี่ ดิ วา่ เขา้ ใจไดอ้ ยา่ ง ทะลปุ รโุ ปรง่ ผฝู ้ ึกไมค่ วรรบี ยนิ ดปี รดี าวา่ สําเร็จแลว้ หากควรเฉลยี วใจสงสยั ไวเ้ สมอวา่ ยงั มธี รรมะทล่ี กึ ซง้ึ กวา่ อยอู่ กี ไมค่ วรหลงกลของกเิ ลสทค่ี อยแอบหลอกลวงใหต้ ายใจ \"สง่ิ ใดสงิ่ หนง่ึ มคี วามเกดิ ขน้ึ เป็ นธรรมดา สงิ่ นนั้ ยอ่ มมคี วามดบั ไปเป็ นธรรมดา\" ประโยคของพระอญั ญาโกณฑัญญะนท้ี ําใหเ้ ขา้ ใจวา่ การเกดิ ดบั เป็ นธรรมดา ธรรมชาติ ยอ่ มมกี ารเกดิ ขนึ้ ตงั้ อยชู่ วั่ ขณะหนง่ึ แลว้ มกี ารดบั ไปเป็ นธรรมดา ทําใหห้ ลายคนเขา้ ใจ ผดิ ไปวา่ ธรรมะคอื ธรรมชาติ ซงึ่ ทถี่ กู ตอ้ งนัน้ ธรรมะเหนอื กวา่ ธรรมชาตทิ เ่ี ขา้ ใจกนั เพราะ ธรรมะชว่ ยใหพ้ น้ จากการเกดิ ดบั ชว่ ยใหพ้ น้ จากความเป็ นธรรมดาของธรรมชาติ ดงั นัน้ หากตอ้ งการธรรม ตอ้ งทําใหเ้ หนอื กวา่ ธรรมดาของธรรมชาตทิ เ่ี ขา้ ใจ

97  จงั หวะของการใชป้ ญั ญา ขอยกคําสอนของครบู าอาจารยม์ าใหเ้ ห็นกนั ชดั ๆวา่ การฝึกวปิ ัสสนาแตเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว โดยไมต่ อ้ งฝึกสมาธนิ ัน้ เป็ นไปไดห้ รอื ไม่ และสมาธติ อ้ งฝึกจนถงึ ขนั้ ปฐมฌานหรอื ขนั้ ใด เพอ่ื ละวางอารมณ์ใหไ้ ดก้ อ่ น จงึ จะเรม่ิ วปิ ัสสนา จากหนงั สอื มตุ โตทยั ของ หลวงป่ มู น่ั ภรู ทิ ตฺโต \"๑๗. พระอรหนั ตท์ กุ ประเภทบรรลทุ ัง้ เจโตวมิ ตุ ติ ทงั้ ปัญญาวมิ ตุ ติ อนาสวํ เจโตวมิ ตุ ฺตึ ปญฺญาวมิ ตุ ฺตึ ทฏิ เฐว ธมฺเม สยํ อภญิ ฺญา สจฺฉกิ ตวา อปุ ฺปสมฺปชฺช วหิ ร ติ พระบาลนี แี้ สดงวา่ พระอรหนั ตท์ งั้ หลายไมว่ า่ ประเภทใดยอ่ มบรรลทุ ัง้ เจโตวมิ ตุ ติ ทัง้ ปัญญาวมิ ตุ ต.ิ .. ทปี่ ราศจากอาสวะในปัจจบุ นั หาไดแ้ บง่ แยกไวว้ า่ ประเภทนัน้ บรรลแุ ตเ่ จ โตวมิ ตุ ติ หรอื ปัญญาวมิ ตุ ไิ ม่ ทเี่ กจอิ าจารยแ์ ตง่ อธบิ ายไวว้ า่ เจโตวมิ ตุ ตเิ ป็ นของพระอรหนั ตผ์ ไู ้ ดส้ มาธกิ อ่ น สว่ นปัญญา วมิ ตุ ตเิ ป็ นของพระอรหนั ตส์ กุ ขวปิ ัสสกผเู ้ จรญิ วปิ ัสสนาลว้ นๆ นัน้ ยอ่ มขดั แยง้ ตอ่ มรรค มรรคประกอบดว้ ยองค์ ๘ มที ัง้ สมั มาทฏิ ฐิ ทัง้ สมั มาสมาธิ ผจู ้ ะบรรลวุ มิ ตุ ตธิ รรมจําตอ้ ง บําเพ็ญมรรค ๘ บรบิ รู ณ์ มฉิ ะนัน้ ก็บรรลวุ มิ ตุ ตธิ รรมไมไ่ ด ้ ไตรสกิ ขาก็มที ัง้ สมาธิ ทงั้ ปัญญา อนั ผจู ้ ะไดอ้ าสวักขยญาณจําตอ้ งบําเพ็ญไตรสกิ ขาใหบ้ รบิ รู ณ์ทัง้ ๓ สว่ น ฉะนัน้ จงึ วา่ พระอรหันตท์ กุ ประเภทตอ้ งบรรลทุ ัง้ เจโตวมิ ตุ ติ ทัง้ ปัญญาวมิ ตุ ตดิ ว้ ยประการ ฉะนแี้ ลฯ\"

98  จากหนงั สอื จติ ตสกิ ขา ของ ทา่ นพอ่ ลี ธมฺมธโร วดั อโศการาม \"...วปิ ัสสนาทจี่ ะเกดิ ในโลกตุ ตระนัน้ อาศยั อปั ปนาฌาน เพง่ จติ แน่แน่วลงเป็ นรปู ฌานที่ หนง่ึ ถา้ ผทู ้ มี่ ปี ัญญามากเมอ่ื จติ เป็ นสมาธนิ ดิ หน่อย กําหนดนามเลย คอื เพง่ จติ พจิ ารณา อารมณจ์ นแจง้ ชดั เห็นความจรงิ ของนามรปู แลว้ จติ ทย่ี ดึ อยใู่ นนามรปู ดบั ในระหวา่ ง ดบั จากสภาพเดมิ นัน้ เรยี กวา่ โคตรภจู ติ เกดิ ขนึ้ เมอ่ื จติ มคี วามรไู ้ ดว้ า่ จติ โลกยี เ์ ป็ นเชน่ นัน้ ๆ จติ โลกตุ ตระเป็ นเชน่ นรี้ เู ้ ชน่ นี้ เรยี กวา่ โคตรภญู าณ คอื รเู ้ รอ่ื งของพระนพิ พาน ตอนน้ี สําหรับผแู ้ กใ่ นการเพง่ จติ เจรญิ วปิ ัสสนาเป็ นสว่ นมาก ยอ่ มไดส้ ําเร็จเป็ นปัญญาวมิ ตุ ต.ิ .. สว่ นจําพวกหนง่ึ แกก่ ลา้ สมถะ คอื เจรญิ รปู ฌานเป็ นลําดบั ไมร่ บี ดว่ น ทวนไปๆมาๆ จน ชาํ นาญในรปู ฌานและอรปู ฌาน แลว้ กลบั มาตงั้ จติ ในจตตุ ถฌานใหแ้ กก่ ลา้ คอื เพง่ รปู เป็ น นมิ ติ ทเ่ี รยี กวา่ อคุ คหนมิ ติ เมอ่ื เพง่ ไปตามอาการของรปู ฌาน เมอื่ ปรากฏขนึ้ แลว้ ขยายเขา้ ขยายออกไดเ้ รยี กวา่ ปฏภิ าคนมิ ติ จนจติ แน่แน่วมสี ตสิ มั ปชญั ญะระลกึ ได ้ รตู ้ วั เพง่ อยจู่ น จติ วางเฉยเทย่ี งอยกู่ บั อารมณเ์ ดยี ว ไมเ่ กยี่ วเกาะดว้ ยอารมณ์ภายนอก จนจําไดห้ มายรวู ้ า่ จติ ในรปู ฌานกบั อรปู ฌานมอี าการแปลกกนั อยา่ งไร ตอ่ นัน้ จะรขู ้ น้ึ ไดว้ า่ รปู ฌานทส่ี น่ี เ้ี ป็ น สําคญั ทําจติ ใหม้ กี ําลงั โดยอาการตา่ งๆ ตอ่ นัน้ ใหท้ ําความเพง่ อยทู่ จ่ี ตตุ ถฌานคอื เพง่ เฉย อยทู่ ําจติ ใหเ้ ทย่ี งเป็ นเอกคั คตารมณ์ ใหเ้ พง่ จติ ในทอ่ี นั เดยี วเป็ นสตปิ ัฎฐาน เป็ นกายา นุปัสสนา สตอิ นั ละเอยี ดคอื เพง่ กายในกาย...\" จากเทศนอ์ บรมพระสงฆ์ หลวงตามหาบวั ญาณสมั ปนั โน เรอื่ ง วธิ ตี งั้ จติ ใหส้ งบเป็ นสมาธิ \"...ทนี พ้ี อจติ มคี วามแน่นหนาม่ันคงแลว้ มันอม่ิ อารมณแ์ ลว้ ทนี่ ่ี เมอื่ จติ อม่ิ อารมณ์แลว้ พา ออกทางดา้ นปัญญา ถา้ จติ ไมอ่ ม่ิ อารมณ์ ยงั หวิ อารมณอ์ ยแู่ ลว้ ออกทางดา้ นปัญญาจะ เป็ นสญั ญาไปเรอ่ื ย ๆ คาดหมายอยา่ งนัน้ อยา่ งนี้ กลายเป็ นสมทุ ยั ไปหมด เลยไมเ่ ป็ น ปัญญาให ้ เพราะฉะนัน้ ทา่ นถงึ สอนใหอ้ บรมทางสมาธเิ สยี กอ่ น สมาธปิ รภิ าวติ า ปญฺญา มหปฺผลา โหติ มหานสิ ํสา คอื สมาธมิ คี วามแน่นหนามนั่ คงแลว้ สมาธมิ คี วามอม่ิ ตวั แลว้ ก็ หนุนปัญญาได ้ พจิ ารณาทางดา้ นปัญญาก็คลอ่ งตวั ๆ เป็ นปัญญาจรงิ ๆ ไมไ่ ดเ้ ป็ นสญั ญา อารมณ์ เพราะจติ อมิ่ อารมณแ์ ลว้ ออกพจิ ารณาทางดา้ นปัญญา\"

99  จากหนงั สอื สมาธิ ของพระอาจารยส์ งิ ห์ ขนฺตยาคโม ลกู ศษิ ยร์ นุ่ แรก ๆ ของ หลวงป่ มู ่ัน ภรู ทิ ตฺโต \"วธิ ที ี่ 3 เจรญิ วปิ ัสสนา คอื เมอ่ื ผปู ้ ฏบิ ตั ทิ งั้ หลายไดฝ้ ึกหดั จติ มาถงึ ขนั้ นี้ มกี ําลงั พอพจิ ารณาปฏภิ าคนมิ ติ ได ้ ชาํ นาญคลอ่ งแคลว่ เป็ นประจักขสทิ ธิ ดงั ทอี่ ธบิ ายมาแลว้ และกําหนดจติ รวมเขา้ ไว ้ ในขณะจติ อนั เดยี ว ณ ทหี่ นา้ อก ตงั้ สตพิ จิ ารณาดใู หร้ รู ้ อบจติ เพง่ พนิ จิ ใหส้ วา่ งแลเห็นรา่ ง กระดกู ท่วั ทัง้ กาย ยกคําบรกิ รรมวปิ ัสสนาวโิ มกขปรวิ ัตรขน้ึ บรกิ รรมจําเพาะจติ วา่ สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา สพฺเพ ธมฺมา อนจิ ฺจา สพฺเพ ธมฺมา ทกุ ฺขา ใหเ้ ห็นรา่ งกระดกู ทัง้ หมดเป็ นอนัตตา ไมใ่ ชต่ วั ตน ไมค่ วรถอื เอา ไมเ่ ทย่ี ง เป็ นทกุ ข์ กําหนดใหเ้ ห็นกระดกู ทัง้ หลายหลดุ จากกนั หมด ตกลงไปกองไวท้ พ่ี นื้ ดนิ คราวนตี้ งั้ สตใิ ห ้ ดรี ักษาไวซ้ งึ่ จติ อยา่ ใหเ้ ผลอ ยกคําบรกิ รรมวปิ ัสสนานัน้ อกี เพง่ พจิ ารณาจําเพาะจติ ให ้ เห็นเครอื่ งอวยั วะทกี่ ระจัดกระจายกองไวท้ พ่ี นื้ ดนิ นัน้ ละลายกลายเป็ นดนิ เป็ นนํ้า เป็ นลม เป็ นไฟ ถมแผน่ ดนิ ไปหมด กําหนดจําเพาะจติ ผรู ้ ู ้ เพง่ พนิ จิ พจิ ารณาใหเ้ ห็นพน้ื แผน่ ดนิ กวา้ งใหญเ่ ทา่ พรเป็ นทอ่ี าศยั ของสตั วท์ ัง้ โลก กย็ งั ตอ้ งฉบิ หายดว้ ยนํ้า ดว้ ยลม ดว้ ยไฟยก วปิ ัสสนาละลายแผน่ ดนิ นเี้ สยี ใหเ้ ห็นเป็ นสภาวธรรม เพยี งสกั วา่ เกดิ ขนึ้ แลว้ กด็ บั ไปเทา่ นัน้ รวบรวมเอาแตจ่ ติ คอื ผรู ้ ู ้ ตงั้ ไวใ้ หเ้ ป็ นเอกจติ เอกธรรม สงบนง่ิ แน่วอยู่ และวางลงเป็ น อเุ บกขาเฉยอยกู่ บั ท่ี คราวนจ้ี ะแลเห็นจติ นัน้ แจม่ แจง้ ยง่ิ ขน้ึ ทเี ดยี ว กา้ งลว่ งจากนมิ ติ ไดด้ ี มกี ําลงั ใหแ้ ลเห็นอํานาจอานสิ งสข์ องจติ ทไ่ี ดฝ้ ึกหดั สมาธมิ าเพยี งชนั้ นี้ กพ็ อมศี รัทธาเชอื่ ในในของตนในการทจี่ ะกระทําความเพยี รยงิ่ ๆ ขนึ้ ไป วธิ นี ี้ 3 นี้ เรยี กวา่ ปหานปรญิ ญา แปลวา่ ละวางอารมณเ์ สยี ไดแ้ ลว้ \"