นวโกวาท

นวโกวาท (ฉบบั ประชาชน) สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส ธรรมวภิ าค ทกุ ะ คอื หมวด ๒ ธรรมมอี ปุ การะมาก ๒ อยา่ ง ๑. สติ ความระลกึ ได ้ ๒. สมั ปชญั ญะ ความรตู ้ วั ธรรมเป็ นโลกบาล คอื คมุ้ ครองโลก ๒ อยา่ ง ๑. หริ ิ ความละอายแกใ่ จ ๒. โอตตปั ปะ ความเกรงกลัว ธรรมอนั ทาใหง้ าม ๒ อยา่ ง ๑. ขนั ติ ความอดทน ๒. โสรจั จะ ความเสงยี่ ม บคุ คลหาไดย้ าก ๒ อยา่ ง ๑. บพุ พการี บคุ คลผทู ้ าอปุ การะกอ่ น ๒. กตญั ญกู ตเวที บคุ คลผรู ้ อู ้ ปุ การะทที่ า่ นทาแลว้ และตอบแทน ตกิ ะ คอื หมวด ๓ รตั นะ ๓ อยา่ ง พระพทุ ธ ๑ พระธรรม ๑ พระสงฆ์ ๑. ทา่ นผสู ้ อนใหป้ ระชมุ ชนประพฤตชิ อบดว้ ย กาย วงจา ใจ ตามพระธรรมวนิ ัย ที่ ทา่ นเรยี กวา่ พทุ ธศาสนา ชอื่ พระพทุ ธเจา้ ๒. พระธรรมวนิ ัยทเ่ี ป็ นคาสงั่ สอนของทา่ น ชอื่ พระธรรม ๓. หมชู่ นทฟ่ี ังคาสอนของทา่ นแลว้ ปฏบิ ัตชิ อบตามพระธรรมวนิ ัย ชอ่ื พระสงฆ์ คณุ ของรตั นะ ๓ อยา่ ง พระพทุ ธเจา้ รดู ้ รี ชู ้ อบดว้ ยพระองคเ์ องกอ่ นแลว้ สอนผอู ้ น่ื ใหร้ ตู ้ ามดว้ ย พระธรรมยอ่ มรักษาผปู ้ ฏบิ ัตไิ มใ่ หต้ กไปในทชี่ ว่ั พระสงฆป์ ฏบิ ตั ชิ อบตามคาสอนของพระพทุ ธเจา้ แลว้ สอนผอู ้ นื่ ใหก้ ระทาตามดว้ ย

อาการทพี่ ระพทุ ธเจา้ ทรงสง่ั สอน 3 อยา่ ง ๑. ทรงสง่ั สอนเพอ่ื จะใหผ้ ฟู ้ ังรยู ้ งิ่ เห็นจรงิ ในธรรมทค่ี วรรคู ้ วรเห็น ๒. ทรงสง่ั สอนมเี หตผุ ลทผี่ ฟู ้ ังอาจตรองตามใหเ้ ห็นจรงิ ได ้ ๓. ทรงสง่ั สอนเป็ นอศั จรรย์ คอื ผปู ้ ฏบิ ตั ติ ามยอ่ มไดป้ ระโยชน์ โดยสมควรแกค่ วาม ปฏบิ ตั ิ โอวาทของพระพทุ ธเจา้ ๓ อยา่ ง ๑. เวน้ จากทจุ รติ คอื ประพฤตชิ ว่ั ดว้ ยกาย วาจา ใจ ๒. ประกอบสจุ รติ คอื ประพฤตชิ อบ ดว้ ยกาย วาจา ใจ ๓. ทาใจของตนใหห้ มดจดจากเรอื่ งเศรา้ หมองใจ มโี ลภ โกรธ หลง เป็ นตน้ ทจุ รติ ๓ อยา่ ง ๑. ประพฤตชิ ว่ั ดว้ ยกาย เรยี ก กายทจุ รติ ๒. ประพฤตชิ วั่ ดว้ ยวาจา เรยี ก วจที จุ รติ ๓. ประพฤตชิ ว่ั ดว้ ยใจ เรยี กวา่ มโนทจุ รติ กายทจุ รติ ๓ อยา่ ง ฆา่ สตั ว์ ๑ ลกั ฉอ้ ๑ ประพฤตผิ ดิ ในกาม ๑ วจที จุ รติ ๔ อยา่ ง พดู เท็จ ๑ พดู สอ่ เสยี ด ๑ พดู คาหยาบ ๑ พดู เพอ้ เจอ้ ๑ มโนทจุ รติ ๓ อยา่ ง โลภอยากไดข้ องเขา ๑ พยาบาทปองรา้ ยเขา ๑ เห็นผดิ จากครองธรรม ๑ ทจุ รติ ๓ อยา่ งนเี้ ป็ นกจิ ไมค่ วรทา ควรจะละเสยี สจุ รติ ๓ อยา่ ง ๑. ประพฤตชิ อบดว้ ยกาย เรยี กวา่ กายสจุ รติ ๒. ประพฤตชิ อบดว้ ยวาจา เรยี กวจสี จุ รติ ๓. ประพฤตชิ อบดว้ ยใจ เรยี กมโนสจุ รติ กายสจุ รติ ๓ อยา่ ง เวน้ จากฆา่ สตั ว์ ๑ เวน้ จากลักฉอ้ ๑ เวน้ จากประพฤตผิ ดิ ในกาม ๑ วจสี จุ รติ ๔ อยา่ ง เวน้ จากพดู เท็จ ๑ เวน้ จากพดู สอ่ เสยี ด ๑ เวน้ จากพดู คาหยาบ ๑ เวน้ จากพดู เพอ้ เจอ้ ๑

มโนสจุ รติ ๓ อยา่ ง ไมโ่ ลภอยากไดข้ องเขา ๑ ไมพ่ ยาบาทปองรา้ ยเขา ๑ เห็นชอบตามคลองธรรม ๑ สจุ รติ ๓ อยา่ งนี้ เป็ นกจิ ควรทา ควรประพฤติ อกศุ ลมลู ๓ อยา่ ง รากเงา่ ของอกศุ ล เรยี กอกศุ ลมลู มี ๓ อยา่ ง คอื โลภะ อยากได ้ ๑ โทสะ คดิ ประทษุ รา้ ยเขา ๑ โมหะ หลงไมร่ จู ้ รงิ ๑ เมอื่ อกศุ ลมลู เหลา่ น้ี โลภะ โทสะ โมหะ กด็ ี มอี ยแู่ ลว้ อกศุ ลอนื่ ทยี่ งั ไมเ่ กดิ ก็ เกดิ ขน้ึ ทเ่ี กดิ แลว้ กเ็ จรญิ มากขนึ้ เหตนุ ัน้ ควรละเสยี กศุ ลมลู ๓ อยา่ ง รากเงา่ ของกศุ ล เรยี กกศุ ลมลู มี ๓ อยา่ ง คอื อโลภะ ไมอ่ ยากได ้ ๑ อโทสะ ไมค่ ดิ ประทษุ รา้ ยเขา ๑ อโมหะ ไมห่ ลง ๑ เมอ่ื กศุ ลมลู เหลา่ น้ี อโลภะ อโทสะ อโมหะ กด็ ี มอี ยแู่ ลว้ กศุ ลอนื่ ทย่ี งั ไมเ่ กดิ ก็ เกดิ ขน้ึ ทเี่ กดิ แลว้ ก็เจรญิ มากขน้ึ เหตนุ ัน้ ควรใหเ้ กดิ มใี นสนั ดาน สปั ปรุ สิ บญั ญตั ิ คอื ขอ้ ทสี่ ตั บรุ ษุ ตง้ั ไว้ ๓ อยา่ ง ๑. ทาน สละสงิ่ ของๆ ตนเพอื่ เป็ นประโยชนแ์ กผ่ อู ้ นื่ ๒. ปพั พชั ชา ถอื บวช เป็ นอบุ ายเวน้ จากเบยี ดเบยี นกนั และกนั ๓. มาตาปิ ตอุ ปุ ฏั ฐาน ปฏบิ ตั มิ ารดาบดิ าของตนใหเ้ ป็ นสขุ อปณั ณกปฏปิ ทา คอื ปฏบิ ตั ใิ มผ่ ดิ ๓ อยา่ ง ๑. อนิ ทรยี สงั วร สารวมอนิ ทรยี ์ ๖ คอื ตา หู จมกู ลนิ้ กาย ใจ ไมย่ นิ ดยี นิ รา้ ยเวลา เห็นรปู ฟังเสยี ง ดมกลนิ่ ลม้ิ รส ถกู ตอ้ งโผฏฐัพพะ รธู ้ รรมารมณด์ ว้ ยใจ ๒. โภชเน มตั ตญั ญตุ า รจู ้ ักประมาณในการกนิ อาหารแตพ่ อควร ไมม่ ากไมน่ อ้ ย ๓. ชาครยิ านโุ ยค ประกอบความเพยี รเพอื่ ชาระใจใหห้ มดจด ไมเ่ ห็นแกน่ อนมาก นัก บญุ กริ ยิ าวตั ถุ ๓ อยา่ ง สง่ิ เป็ นทต่ี งั้ แหง่ การบาเพ็ญบญุ เรยี กวา่ บญุ กริ ยิ าวัตถุ โดยยอ่ มี ๓ ยา่ ง ๑. ทานมยั บญุ สาเร็จดว้ ยการบรจิ าคทาน ๒. ศลี มยั บญุ สาเร็จดว้ ยการรกั ษาศลี ๓. ภวนามยั บญุ สาเร็จดว้ ยการเจรญิ ภาวนา สามญั ลกั ษณะ ๓ อยา่ ง ลกั ษณะทเี่ สมอกนั แกส่ งั ขารทงั้ ปวง เรยี กสามัญลักษณะ ไตรลกั ษณะก็เรยี ก แจก เป็ น ๓ อยา่ ง ๑. อนจิ จตา ความเป็ นของไมเ่ ทยี่ ง ๒. ทกุ ขตา ความเป็ นทกุ ข์ ๓. อนตั ตตา ความเป็ นของไมใ่ ชต่ น

จตกุ กะ คอื หมวด ๔ วฑุ ฒิ คอื ธรรมเป็ นเครอ่ื งเจรญิ ๔ อยา่ ง ๑. สปั ปรุ สิ สงั เสวะ คบทา่ นผปู ้ ระพฤตชิ อบดว้ ยกายวาจาใจ ทเ่ี รยี กวา่ สตั บรุ ษุ ๒. สทั ธมั มสั สวนะ ฟังคาสอนของทา่ นโดยเคารพ ๓. โยนโิ สมนสกิ าร ตรติ รองใหร้ จู ้ ักสง่ิ ทดี่ หี รอื ชวั่ โดยอบุ ายทช่ี อบ ๔. ธมั มานธุ มั มปฏปิ ตั ติ ประพฤตธิ รรมสมควรแกธ่ รรมซง่ึ ไดต้ รองเห็นแลว้ จกั ร ๔ ๑. ปฏริ ปู เทสวาสะ อยใู่ นประเทศอนั สมควร ๒. สปั ปรุ สิ ปู สั สยะ คบสตั บรุ ษุ ๓. อตั ตสมั มาปณธิ ิ ตงั้ ตนไวช้ อบ ๔. ปพุ เพกตปญุ ญตา ความเป็ นผไู ้ ดท้ าความดไี วใ้ นปางกอ่ น ธรรม ๔ อยา่ งน้ี ดจุ ลอ้ รถนาไปสคู่ วามเจรญิ อคติ ๔ ๑. ลาเอยี งเพราะรกั ใครก่ นั เรยี ก ฉนั ทาคติ ๒. ลาเอยี งเพราะไมช่ อบกนั เรยี ก โทสาคติ ๓. ลาเอยี งเพราะเขลา เรยี ก โมหาคติ ๔. ลาเอยี งเพราะกลวั เรยี ก ภยาคติ อคติ ๔ ประการน้ี ไมค่ วรประพฤติ อนั ตรายของภกิ ษุสามเณรผบู้ วชใหม่ ๔ อยา่ ง ๑. อดทนตอ่ คาสอนไมไ่ ด ้ คอื เบอ่ื ตอ่ คาสงั่ สอนขเ้ี กยี จทาตาม ๒. เป็ นคนเห็นแกป่ ากแกท่ อ้ ง ทนความอดอยากไมไ่ ด ้ ๓. เพลดิ เพลนิ ในกามคณุ ทะยานอยากไดส้ ขุ ยงิ่ ๆ ขนึ้ ไป ๔. รกั ผหู ้ ญงิ ภกิ ษุสามเณรผหู ้ วงั ความเจรญิ แกต่ น ควรระวงั อยา่ ใหอ้ นั ตราย ๔ อยา่ งนยี้ า่ ยไี ด ้ ปธาน คอื ความเพยี ร ๔ อยา่ ง ๑. สงั วรปธาน เพยี รระวังไมใ่ หบ้ าปเกดิ ขน้ึ ในสนั ดาน ๒. ปหานปธาน เพยี รละบาปทเี่ กดิ ขน้ึ แลว้ ๓. ภาวนาปธาน เพยี รใหก้ ศุ ลเกดิ ขน้ึ ในสนั ดาน ๔. อนุรกั ขนาปธาน เพยี รรักษากศุ ลทเ่ี กดิ ขน้ึ แลว้ ไมใ่ หเ้ สอ่ื ม ความเพยี ร ๔ อยา่ งน้ี เป็ นความเพยี รชอบควรประกอบใหม้ ใี นตน

อธษิ ฐานธรรม คอื ธรรมทค่ี วามตงั้ ไวใ้ นใจ ๔ อยา่ ง ๑. ปญั ญา รอบรสู ้ ง่ิ ทค่ี วรรู ้ ๒. สจั จะ ความจรงิ ใจ คอื ประพฤตสิ งิ่ ใดกใ็ หไ้ ดจ้ รงิ ๓. จาคะ สละสงิ่ ทเี่ ป็ นขา้ ศกึ แกค่ วามจรงิ ใจ ๔. อปุ สมะ สงบใจจากสง่ิ ทเ่ี ป็ นขา้ ศกึ แกค่ วามสงบ อทิ ธบิ าท คอื คณุ เครอื่ งใหส้ าเร็จความประสงค์ ๔ อยา่ ง ๑. ฉนั ทะ พอใจรกั ใครใ่ นสงิ่ นัน้ ๒. วริ ยิ ะ เพยี รประกอบสงิ่ นัน้ ๓. จติ ตะ เอาใจฝักใฝ่ ในสงิ่ นัน้ ไมว่ างธรุ ะ ๔. วมิ งั สา หม่ันตรติ รองพจิ ารณาเหตผุ ลในสงิ่ นัน้ คณุ ๔ อยา่ งนี้ มบี รบิ รู ณแ์ ลว้ อาจชกั นาบคุ คลใหถ้ งึ สงิ่ ทต่ี อ้ งประสงคซ์ งึ่ ไม่ เหลอื วสิ ยั ควรทาความไมป่ ระมาทในท่ี ๔ สถาน ๑. ในการละกายทจุ รติ ประพฤตกิ ายสจุ รติ ๒. ในการละวจที จุ รติ ประพฤตวิ จสี จุ รติ ๓. ในการละมโนทจุ รติ ประพฤตมิ โนสจุ รติ ๔. ในการละความเห็นผดิ ทาความเห็นใหถ้ กู อกี อยา่ งหนงึ่ ๑. ระวงั ใจไมใ่ หก้ าหนัดในอารมณเ์ ป็ นทตี่ งั้ แหง่ ความกาหนัด ๒. ระวงั ใจไมใ่ หข้ ดั เคอื งในอารมณเ์ ป็ นทตี่ งั้ แหง่ ความขดั เคอื ง ๓. ระวงั ใจไมใ่ หห้ ลงในอารมณเ์ ป็ นทตี่ งั้ แหง่ ความหลง ๔. ระวังใจไมใ่ หม้ ัวเมาในอารมณเ์ ป็ นทตี่ งั้ แหง่ ความมัวเมา ปารสิ ทุ ธศิ ลึ ๔ ๑. ปาตโิ มกขสงั วร สารวมในพระปาตโิ มกข์ เวน้ ขอ้ ทพี่ ระพทุ ธเจา้ หา้ ม ทาขอ้ ท่ี พระองคอ์ นุญาต ๒. อนิ ทรยี สงั วร สารวมอนิ ทรยี ์ ๖ คอื ตา หู จมกู ปาก ลน้ิ กาย ใจ ไมใ่ หย้ นิ ดยี นิ รา้ ยในเวลาเห็นรปู ฟังเสยี ง ดมกลนิ่ ลมิ้ รส ถกู ตอ้ งโผฏฐัพพะ รธู ้ รรมารมณด์ ว้ ย ใจ ๓. อาชวี ปารสิ ทุ ธิ เลยี้ งชวี ติ โดยทางทช่ี อบ ไมห่ ลองลวงเขาเลย้ี งชวี ติ ๔. ปจั จยปจั จเวกขณะ พจิ ารณาเสยี กอ่ นจงึ บรโิ ภคปัจจัย ๔ คอื จวี ร บณิ ฑบาต เสนาสนะ และเภสชั ไมบ่ รโิ ภคดว้ ยตัณหา อารกั ขกมั มฏั ฐาน ๑. พทุ ธานสุ ติ ระลกึ ถงึ คณุ พระพทุ ธเจา้ ทม่ี ใี นพระองคแ์ ละทรงเกอ้ื กลู แกผ้ อู ้ นื่

๒. เมตตา แผไ่ มตรจี ติ คดิ จะใหส้ ตั วท์ ัง้ ปวงเป็ นสขุ ทั่วหนา้ ๓. อสภุ ะ พจิ ารณารา่ งกายตนและผอู ้ น่ื ใหเ้ ห็นเป็ นไมง่ าม ๔. มรณสั สติ นกึ ถงึ ความตายอนั จะมแี กต่ น กมั มัฏฐาน ๔ อยา่ งนี้ ควรเจรญิ เป็ นนติ ย์ พรหมวหิ าร ๔ ๑. เมตตา ความรกั ใคร่ ปรารถนาจะใหเ้ ป็ นสขุ ๒. กรณุ า ความสงสาร คดิ จะชว่ ยใหพ้ น้ ทกุ ข์ ๓. มทุ ติ า ความพลอยยนิ ดี เมอ่ื ผอู ้ นื่ ไดด้ ี ๔. อเุ บกขา ความวางเฉย ไมด่ ใี จไมเ่ สยี ใจ เมอ่ื ผอู ้ น่ื ถงึ ความวบิ ตั ิ ๔ อยา่ งน้ี เป็ นเครอื่ งอยขู่ องทา่ นผใู ้ หญ่ สตปิ ฏั ฐาน ๔ ๑. กายานปุ สั สนา ๒. เวทนานปุ สั สนา ๓. จติ ตานปุ สั สนา ๔. ธมั มานปุ สั สนา สตกิ าหนดพจิ ารณากายเป็ นอารมณว์ า่ กายนก้ี ส็ กั วา่ กาย ไมใ่ ชส่ ตั ว์ บคุ คล ตวั ตน เราเขา เรยี ก กายานุปสั สนา สตกิ าหนดพจิ ารณาเวทนา คอื สขุ ทกุ ข์ และไมท่ กุ ขไ์ มส่ ขุ เป็ นอารมณว์ า่ เวทนานก้ี ็ สกั วา่ เวทนา ไมใ่ ชส่ ตั ว์ บคุ คล ตวั ตน เราเขา เรยี ก เวทนานุปสั สนา สตกิ าหนดพจิ ารณาใจทเ่ี ศรา้ หมอง หรอื ผอ่ งแผว้ เป็ นอารมณว์ า่ ใจนสี้ กั วา่ ใจ ไมใ่ ช่ สตั ว์ บคุ คล ตวั ตน เราเขา เรยี ก จติ ตานปุ สั สนา สตกิ าหนดพจิ ารณาธรรมทเี่ ป็ นกศุ ลหรอื อกศุ ล ทบ่ี ังเกดิ กบั ใจเป็ นอารมณว์ า่ ธรรม ไมใ่ ชส่ ตั ว์ บคุ คล ตวั ตน เราเขา เรยี ก ธมั มานปุ สั สนา ธาตกุ มั มฏั ฐาน ๔ ธาตุ ๔ คอื ธาตดุ นิ เรยี ก ปฐวธี าตุ ธาตนุ า้ เรยี ก อาโปธาตุ ธาตไุ ฟ เรยี ก เตโชธาตุ ธาตลุ ม เรยี ก วาโยธาตุ ธาตอุ ันใดมลี ักษณะแขน้ แข็ง ธาตนุ ัน้ เป็ นปฐวธี าตุ ปฐวธี าตนุ ัน้ ทเ่ี ป็ นภายใน คอื ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนอื้ เอ็น กระดกู เยอื่ ในกระดกู มา้ ม หัวใจ ตบั พังผดื ไต ปอด ไสใ้ หญ่ ไสน้ อ้ ย อาหารใหม่ อาหารเกา่ ธาตอุ นั มลี ักษณะเอบิ อาบ ธาตนุ ัน้ เป็ นอาโปธาตุ อาโปธาตนุ ัน้ ทเี่ ป็ นภายใน คอื ดี เสลด หนอง เลอื ด เหงอื่ มันขน้ น้าตา เปลวมัน น้าลาย น้ามกู ไขขอ้ มตู ร ธาตอุ นั มลี กั ษณะรอ้ น ธาตนุ ัน้ เป็ นเตโชธาตุ เตโชธาตนุ ัน้ ทเี่ ป็ นภายใน คอื ไฟทย่ี งั กายใหอ้ บอนุ่ ไฟทย่ี งั กายใหท้ รดุ โทรม ไฟทยี่ ังกายใหก้ ระวนกระวาย ไฟทเ่ี ผาอาหารให ้ ยอ่ ย

ธาตอุ นั ใดมลี ักษณะพัดไปมา ธาตนุ ัน้ เป็ นวาโยธาตุ วาโยธาตนุ ัน้ ทเ่ี ป็ นภายใน คอื ลมพัดขน้ึ เบอ้ื งบน ลมพัดลงเบอื้ งตา่ ลมในทอ้ ง ลมในไส ล้ มพัดไปตามตัว ลมหายใจ ความกาหนดพจิ ารณากายนี้ ใหเ้ ห็นวา่ เป็ นแตเ่ พยี งธาตุ ๔ คอื ดนิ น้า ไฟ ลม ประชมุ กนั อยู่ ไมใ่ ชเ่ รา ไมใ่ ชข่ องเรา เรยี กวา่ ธาตกุ มั มัฏฐาน อรยิ สจั ๔ ๑. ทกุ ข์ ๒. สมทุ ยั คอื เหตใุ หท้ กุ ขเ์ กดิ ๓. นโิ รธ คอื ความดับทกุ ข์ ๔. มรรค คอื ขอ้ ปฏบิ ัตใิ หถ้ งึ ความดับทกุ ข์ ความไมส่ บายกาย ไมส่ บายใจ ไดช้ อ่ื วา่ ทกุ ข์ เพราะเป็ นของทนไดย้ าก ตันหาคอื ความทะยานอยาก ไดช้ อ่ื วา่ สมทุ ยั เพราะเป็ นเหตใุ หท้ กุ ขเ์ กดิ ตันหานัน้ มปี ระเภทเป็ น ๓ คอื ตัณหาความอยากในอารมณท์ น่ี ่ารกั ใคร่ เรยี กวา่ กามตัณหา อยา่ ง ๑ ตณั หาความอยากเป็ นโน่นเป็ นนี่ เรยี กวา่ ภวตัณหา อยา่ ง ๑ ตณั หา ความอยากไมเ่ ป็ นโน่นเป็ นนี่ เรยี กวา่ วภิ วตัณหา อยา่ ง ๑ ความดบั ตัณหาไดส้ น้ิ เชงิ ทกุ ขด์ บั ไปหมดไดช้ อ่ื วา่ นโิ รธ เพราะเป็ นความดบั ทกุ ข์ ปัญญาอันเห็นชอบวา่ สง่ิ นท้ี กุ ข์ สงิ่ นเ้ี หตใุ หท้ กุ ขเ์ กดิ สงิ่ นท้ี างใหถ้ งึ ความดับทกุ ข์ ไดช้ อื่ วา่ มรรค เพราะเป็ นขอ้ ปฏบิ ตั ใิ หถ้ งึ ความดับทกุ ข์ มรรคนัน้ มอี งค์ ๘ ประการ คอื ปัญญาอนั เห็นชอบ ๑ ดารชิ อบ ๑ เจรจาชอบ ๑ ทาการงานชอบ ๑ เลยี้ งชพี ชอบ ๑ ทาความเพยี รชอบ ๑ ตงั้ สตชิ อบ ๑ ตงั้ ใจชอบ ๑ ปญั จกะ คอื หมวด ๕ อนนั ตรยิ กรรม ๕ ๑. มาตฆุ าต ฆา่ มารดา ๒. ปิ ตฆุ าต ฆา่ บดิ า ๓. อรหนั ตฆาต ฆา่ พระอรหันต์ ๔. โลหติ ปุ บาท ทารา้ ยพระพทุ ธเจา้ จนถงึ ยงั พระโลหติ ใหห้ อ้ ขนึ้ ไป ๕. สงั ฆเภท ยังสงฆใ์ หแ้ ตกจากกนั กรรม ๕ อยา่ งน้ี เป็ นบาปอันหนักทสี่ ดุ หา้ มสวรรค์ หา้ มนพิ พาน ตัง้ อยใู่ นฐานปาราชกิ ของผถู ้ อื พระพทุ ธศาสนา หา้ มไมใ่ หท้ าเป็ นเด็ดขาด อภณิ หปจั จเวกขณ์ ๕ ๑. ควรพจิ ารณาทกุ วนั ๆ วา่ เรามคี วามแกเ่ ป็ นธรรมดา ไมล่ ว่ งพน้ ความแกไ่ ปได ้ ๒. ควรพจิ ารณาทกุ วนั ๆ วา่ เรามคี วามเจ็บเป็ นธรรมดา ไมล่ ว่ งพน้ ความเจ็บไปได ้ ๓. ควรพจิ ารณาทกุ วัน ๆ วา่ เรามคี วามตายเป็ นธรรมดา ไมล่ ว่ งพน้ ความตายไปได ้ ๔. ควรพจิ ารณาทกุ วนั ๆ วา่ เราจะตอ้ งพลัดพรากจากของรกั ของชอบใจทัง้ สนิ้ ๕. ควรพจิ ารณาทกุ วัน ๆ วา่ เรามกี รรมเป็ นของตวั เราทาดจี ักไดด้ ี ทาชวั่ จักไดช้ วั่

เวสารชั ชกรณธรรม คอื ธรรมทาความกลา้ หาญ ๕ อยา่ ง ๑. สทั ธา เชอ่ื สง่ิ ทค่ี วรเชอ่ื ๒. สลี รกั ษากายวาจาใหเ้ รยี กรอ้ ย ๓. พาหสุ จั จะ ความเป็ นผศู ้ กึ ษามาก ๔. วริ ยิ ารมั ภะ ปรารภความเพยี ร ๕. ปญั ญา รอบรสู ้ งิ่ ทค่ี วรรู ้ องคแ์ หง่ ภกิ ษุใหม่ ๕ อยา่ ง ๑. สารวมในพระปาตโิ มกข์ เวน้ ขอ้ ทพี่ ระพทุ ธเจา้ หา้ ม ทาตามขอ้ ทท่ี รงอนุญาต ๒. สารวมอนิ ทรยี ์ คอื ระวงั ตา หู จมกู ลน้ิ กาย ใจ ไมใ่ หย้ นิ ดยี นิ รา้ ยครอบงาได ้ ใน เวลาทเี่ ห็นรปู ดว้ ยนัยนต์ าเป็ นตน้ ๓. ความเป็ นคนไมเ่ อกิ เกรกิ เฮฮา ๔. อยใู่ นเสนาเสนะอนั สงัด ๕. มคี วามเห็นชอบ ภกิ ษุใหมค่ วรตัง้ อยใู่ นธรรม ๕ อยา่ งน้ี องคแ์ หง่ ธรรมกถกึ คอื นกั เทศก์ ๕ อยา่ ง ๑. แสดงธรรมโดยลาดบั ไมต่ ดั ลดั ใหข้ าดความ ๒. อา้ งเหตผุ ลแนะนาใหผ้ ฟู ้ ังเขา้ ใจ ๓. ตงั้ จติ เมตตาปรารถนาใหเ้ ป็ นประโยชนแ์ กผ่ ฟู ้ ัง ๔. ไมแ่ สดงธรรมเพราะเห็นแกล่ าภ ๕. ไมแ่ สดงธรรมกระทบตนและผอู ้ นื่ คอื วา่ ไมย่ กตนเสยี ดสผี อู ้ น่ื ภกิ ษุผไู ้ ดธ้ รรมกถกึ พงึ ตงั้ องค์ ๕ อยา่ งนไ้ี วใ้ นตน ธมั มสั สวนานสิ งส์ คอื อานสิ งสแ์ หง่ การฟงั ธรรม ๕ อยา่ ง ๑. ผฟู ้ ังธรรมยอ่ มไดฟ้ ังสงิ่ ทย่ี งั ไมเ่ คยฟัง ๒. สง่ิ ใดไดเ้ คยฟังแลว้ แตไ่ มเ่ ขา้ ใจชดั ยอ่ มเขา้ ใจสง่ิ นัน้ ชดั ๓. บรรเทาความสงสยั เสยี ได ้ ๔. ทาความเห็นใหถ้ กู ตอ้ งได ้ ๕. จติ ของผฟู ้ ังยอ่ มผอ่ งใส พละ คอื ธรรมเป็ นกาลงั ๕ อยา่ ง ๑. สทั ธา ความเชอ่ื ๒. วริ ยิ ะ ความเพยี ร ๓. สติ ความระลกึ ได ้ ๔. สมาธิ ความตงั้ ใจม่ัน ๕. ปญั ญา ความรอบรู ้ อนิ ทรยี ์ ๕ กเ็ รยี ก เพราะเป็ นใหญใ่ นกจิ ของตน

นวิ รณ์ ๕ ธรรมอันกนั้ จติ ไมใ่ หบ้ รรลคุ วามดี เรยี กนวิ รณ์ มี ๕ อยา่ ง ๑. พอใจรกั ใครใ่ นอารมณท์ ช่ี อบใจมรี เู ้ ป็ นตน้ เรยี ก กามฉนั ท์ ๒. ปองรา้ ยผอู ้ นื่ เรยี ก พยาบาท ๓. ความทจ่ี ติ ใจหดหแู่ ละเคลบิ เคลม้ิ เรยี ก ถนี มทิ ธะ ๔. ฟ้งุ ซา่ นและราคาญ เรยี ก อทุ ธจั จกกุ จุ จะ ๕. ลงั เลไมต่ กลงได ้ เรยี ก วจิ กิ จิ ฉา ขนั ธ์ ๕ กายกบั ใจนี้ แบง่ ออกเป็ น ๕ กอง เรยี กวา่ ขนั ธ์ ๕ ๑. รปู ๒. เวทนา ๓. สญั ญา ๔. สงั ขาร ๕. วญิ ญาณ ธาตุ ๔ คอื ดนิ น้า ไฟ ลม ประชมุ กนั เป็ นกายนี้ เรยี กวา่ รปู ความรสู ้ กึ อารมณว์ า่ เป็ นสขุ คอื สบายกาย สบายใจ หรอื เป็ นทกุ ข์ คอื ไมส่ บายกาย ไมส่ บายใจ หรอื เฉยๆ คอื ไมท่ กุ ขไ์ มส่ ขุ เรยี กวา่ เวทนา ความจาไดห้ มายรู ้ คอื จารปู เสยี ง กลนิ่ รส โผฏฐพั พะ อารมณท์ เี่ กดิ กบั ใจได ้ เรยี ก สญั ญา เจตสกิ ธรรม คอื อารมณท์ เี่ กดิ กบั ใจ เป็ นสว่ นดี เรยี ก กศุ ล เป็ นสว่ นชวั่ เรยี ก อกศุ ล เป็ นสว่ นกลางๆ ไมด่ ไี มช่ วั่ เรยี ก อพั ยากฤต เรยี กวา่ สงั ขาร ความรอู ้ ารมณใ์ นเวลาเมอื่ รมู ้ ากระทบตา เป็ นตน้ เรยี กวา่ วญิ ญาณ ขนั ธ์ ๕ น้ี ยน่ เรยี กวา่ นามรปู เวทนา สญั ญา สงั ขาร วญิ ญาณ รวมเขา้ เป็ นนาม รปู คงเป็ นรปู ฉกั กะ คอื หมวด ๖ คารวะ ๖ อยา่ ง ความเออ้ื เฟ้ือ ในพระพทุ ธเจา้ ๑ ในพระธรรม ๑ ในพระสงฆ์ ๑ ในความศกึ ษา ๑ ใน ความไมป่ ระมาท ๑ ในปฏสิ นั ถาร คอื ตอ้ นรบั ปราศรัย ๑ ภกิ ษุควรทาคารวะ ๖ ประการน้ี สาราณยิ ธรรม ๖ อยา่ ง ธรรมเป็ นทต่ี งั้ แหง่ ความระลกึ ถงึ เรยี กสาราณยิ ธรรม มี ๖ อยา่ ง คอื ๑. เขา้ ไปตัง้ กายกรรมประกอบดว้ ยเมตตา ในเพอ่ื นภกิ ษุสามเณรทงั้ ตอ่ หนา้ และลบั หลงั คอื ชว่ ยขวนขวายกจิ ธรุ ะของเพอ่ื นกนั ดว้ ยกาย มพี ยาบาลภกิ ษุไขเ้ ป็ นตน้ ดว้ ยจติ เมตตา ๒. เขา้ ไปตัง้ วจกี รรมประกอบดว้ ยเมตตาในเพอ่ื นภกิ ษุสามเณรทงั้ ตอ่ หนา้ และลับ หลงั คอื ชว่ ยขวนขวายในกจิ ธรุ ะของเพอ่ื นกนั ดว้ ยวาจา เขน่ กลา่ วคาสงั่ สอนเป็ น ตน้ ดว้ ยจติ เมตตา ๓. เขา้ ไปตัง้ มโนกรรมประกอบดว้ ยเมตตาในเพอื่ นภกิ ษุสามเณรทงั้ ตอ่ หนา้ และลับ หลัง คอื คดิ แตส่ งิ่ ทเี่ ป็ นประโยชนแ์ กเ่ พอ่ื นกนั

๔. แบง่ ปันลาภทตี่ นไดม้ าแลว้ โดยชอบธรรมใหแ้ กเ่ พอ่ื นภกิ ษุสามเณร ไมห่ วงไว ้ บรโิ ภคจาเพาะผเู ้ ดยี ว ๕. รักษาศลี บรสิ ทุ ธเ์ิ สมอกนั กบั เพอ่ื นภกิ ษุสามเณรอน่ื ๆ ไมท่ าตนใหเ้ ป็ นทร่ี งั เกยี จ ของผอู ้ นื่ ๖. มคี วามเห็นรว่ มกนั กบั ภกิ ษุสามเณรอนื่ ๆ ไมว่ วิ าทกบั ใครๆ เพราะมคี วามเห็นผดิ กนั ธรรม ๖ อยา่ งนี้ ทาผปู ้ ระพฤตใิ หเ้ ป็ นทรี่ ักทเี่ คารพของผอู ้ น่ื เป็ นไปเพอื่ ความ สงเคราะหก์ นั และกนั เป็ นไปเพอ่ื ความไมว่ วิ าทกนั และกนั เป็ นไปเพอ่ื ความพรอ้ มเพรยี ง เป็ นอันหนง่ึ อนั เดยี วกนั อายตนะภายใน ๖ ตา หู จมกู ลน้ิ กาย ใจ อนิ ทรยี ์ ๖ กเ็ รยี ก อายตนะภายนอก ๖ รปู เสยี ง กลนิ่ รส โผฏฐพั พะ คอื อารมณท์ มี่ าถกู ตอ้ งกาย ธรรม คอื อารมณเ์ กดิ กบั ใจ อารมณ์ ๖ กเ็ รยี ก วญิ ญาณ ๖ อาศัยรปู กระทบตา เกดิ ความรขู ้ นึ้ เรยี ก จกั ขวุ ญิ ญาณ อาศยั เสยี งกระทบหู เกดิ ความรขู ้ นึ้ เรยี ก โสตวญิ ญาณ อาศัยกลน่ิ กระทบจมกู เกดิ ความรขู ้ น้ึ เรยี ก ฆานวญิ ญาณ อาศัยรสกระทบลนิ้ เกดิ ความรขู ้ นึ้ เรยี ก ชวิ หาวญิ ญาณ อาศัยโผฏฐพั พะกระทบกาย เกดิ ความรขู ้ น้ึ เรยี ก กายวญิ ญาณ อาศยั ธรรมเกดิ กบั ใจ เกดิ ความรขู ้ น้ึ เรยี ก มโนวญิ ญาณ สมั ผสั ๖ อายตนะภายในมตี าเป็ นตน้ อายตนะภายนอกมรี ปู เป็ นตน้ วญิ ญาณมจี ักขวุ ญิ ญาณ เป็ นตน้ กระทบกนั เรยี กสมั ผัส มชี อ่ื ตามอายตนะภายใน เป็ น ๖ คอื จักขุ โสต ฆาน ชวิ หา กาย มโน เวทนา ๖ สมั ผัสนัน้ เป็ นปัจจัยใหเ้ กดิ เวทนา เป็ นสขุ บา้ งทกุ ขบ์ า้ ง ไมท่ กุ ขไ์ มส่ ขุ บา้ ง มชี อื่ ตาม อายตนะภายในเป็ น ๖ คอื จักขุ โสต ฆาน ชวิ หา กาย มโน ธาตุ ๖ ๑. ปฐวธี าตุ คอื ธาตดุ นิ ๒. อาโปธาตุ คอื ธาตนุ ้า ๓. เตโชธาตุ คอื ธาตไุ ฟ ๔. วาโยธาตุ คอื ธาตลุ ม

๕. อากาสธาตุ คอื ชอ่ งวา่ งมใี นกาย ๖. วญิ ญาณธาตุ คอื ความรอู ้ ะไรก็ได ้ สตั ตกะ คอื หมวด ๗ อปรหิ านยิ ธรรม ๗ อยา่ ง ธรรมไมเ่ ป็ นทตี่ ัง้ แหง่ ความเสอ่ื ม เป็ นไปเพอื่ ความเจรญิ ฝ่ ายเดยี ว ชอ่ื วา่ อปรหานยิ ธรรม มี ๗ อยา่ ง ๑. หม่ันประชมุ กนั เนอื งนติ ย์ ๒. เมอ่ื ประชมุ ก็พรอ้ มเพรยี งกนั ประชมุ เมอื่ เลกิ ประชมุ ก็พรอ้ มเพรยี งกนั เลกิ และ พรอ้ มเพรยี งกนั ทากจิ ทส่ี งฆจ์ ะตอ้ งทา ๓. ไมบ่ ัญญัตสิ ง่ิ ทพี่ ระพทุ ธเจา้ ไมบ่ ัญญัตขิ นึ้ ไมถ่ อนสง่ิ ทพี่ ระองคท์ รงบญั ญัตไิ ว ้ แลว้ สมาทานศกึ ษาอยใู่ นสกิ ขาบทตามทพี่ ระองคท์ รงบัญญัตไิ ว ้ ๔. ภกิ ษุเหลา่ ใดเป็ นผใู ้ หญเ่ ป็ นประธานในสงฆ์ เคารพนับถอื ภกิ ษุเหลา่ นัน้ เชอ่ื ฟัง ถอ้ ยคาของทา่ น ๕. ไมล่ อุ านาจแกค่ วามอยากทเ่ี กดิ ขนึ้ ๖. ยนิ ดใี นเสนาสนะป่ า ๗. ตงั้ ใจอยวู่ า่ เพอื่ นภกิ ษุสามเณรซง่ึ เป็ นผมู ้ ศี ลี ซงึ่ ยังไมม่ าสอู่ าวาส ขอใหม้ า ทม่ี า แลว้ ขอใหอ้ ยเู่ ป็ นสขุ ธรรม ๗ อยา่ งนี้ ตงั้ อยใู่ นผใู ้ ด ผนู ้ ัน้ ไมม่ คี วามเสอื่ มเลย มแี ตค่ วามเจรญิ ฝ่ ายเดยี ว อรยิ ทรพั ย์ ๗ ทรพั ย์ คอื คณุ ความดที มี่ อี ยใู่ นสนั ดานอยา่ งประเสรฐิ เรยี กอรยิ ทรพั ย์ มี ๗ อยา่ ง คอื ๑. สทั ธา เชอื่ สง่ิ ทค่ี วรเชอ่ื ๒. สลี รักษา กาย วาจา ใหเ้ รยี บรอ้ ย ๓. หริ ิ ความละอายตอ่ บาปทจุ รติ ๔. โอตตปั ปะ สะดงุ ้ กลวั ตอ่ บาป ๕. พาหสุ จั จะ ความเป็ นคนเคยไดย้ นิ ไดฟ้ ังมาก คอื จาทรงธรรมและรู ้ ศลิ ปวทิ ยามาก ๖. จาคะ สละใหป้ ันสงิ่ ของของตนใหแ้ กค่ นทคี่ วรใหป้ ัน ๗. ปญั ญา รอบรสู ้ ง่ิ ทเี่ ป็ นประโยชน์ และไมเ่ ป็ นประโยชน์ สปั ปรุ สิ ธรรม ๗ อยา่ ง ธรรมของสตั บรุ ษุ เรยี กวา่ สปั ปรุ สิ ธรรม มี ๗ อยา่ ง ๑. ธมั มญั ญตุ า ความเป็ นผรู ้ จู ้ ักเหตุ เชน่ รจู ้ ักวา่ สง่ิ นเ้ี ป็ นเหตแุ หง่ สขุ สง่ิ นเ้ี ป็ นเหตุ แหง่ ทกุ ข์ ๒. อตั ถญั ญตุ า ความเป็ นผรู ้ จู ้ ักผล เชน่ รจู ้ ักวา่ สขุ เป็ นผลแหง่ เหตอุ นั ใด ทกุ ขเ์ ป็ น ผลแหง่ เหตอุ ันใด ๓. อตั ตญั ญตุ า ความเป็ นผรู ้ จู ้ ักตนวา่ เราวา่ โดยชาตติ ระกลู ยศศกั ดส์ิ มบตั บิ รวิ าร ความรแู ้ ละคณุ ธรรมเพยี งเทา่ นๆ้ี แลว้ ประพฤตติ นใหส้ มควรแกท่ เ่ี ป็ นอยอู่ ยา่ งไร

๔. มตั ตญั ญตุ า ความเป็ นผรู ้ ปู ้ ระมาณ ในการแสวงหาเครอื่ งเลยี้ งชวี ติ แตโ่ ดยทาง ทชี่ อบ และรจู ้ ักประมาณในการบรโิ ภคแตพ่ อควร ๕. กาลญั ญตุ า ความเป็ นผรู ้ จู ้ ักกาลเวลาอนั สมควรในอนั ประกอบกจิ นัน้ ๆ ๖. ปรสิ ญั ญตุ า ความเป็ นผรู ้ จู ้ ักประชมุ ชนและกรยิ าทต่ี อ้ งประพฤตติ อ่ ชมุ ชนนัน้ ๆ วา่ หมนู่ เ้ี มอื่ เขา้ ไปหา จะตอ้ งทากรยิ าอยา่ งน้ี จะตอ้ งพดู แบบนี้ เป็ นตน้ ๗. ปคุ คลปโรปรญั ญตุ า ความเป็ นผรู ้ จู ้ ักเลอื กบคุ คลวา่ ผนู ้ เี้ ป็ นผดู ้ ี ควรคบ ผนู ้ เ้ี ป็ น คนไมด่ ี ไมค่ วรคบ เป็ นตน้ สปั ปรุ สิ ธรรมอกี ๗ อยา่ ง ๑. สตั บรุ ษุ ประกอบดว้ ยธรรม ๗ ประการ คอื มศี รทั ธา มคี วามละอายตอ่ บาป มี ความกลวั บาป เป็ นคนไดย้ นิ ไดฟ้ ังมาก เป็ นคนมคี วามเพยี ร เป็ นคนมสี ตมิ ั่นคง เป็ นคนมปี ัญญา ๒. จะปรกึ ษาสงิ่ ใดกบั ใครๆ กไ็ มป่ รกึ ษาเพอื่ จะเบยี ดเบยี นตนและผอู ้ นื่ ๓. จะคดิ สงิ่ ใดก็ไมค่ ดิ เพอ่ื เบยี ดเบยี นตนและผอู ้ น่ื ๔. จะพดู สง่ิ ใดกพ็ ดู เพอื่ ไมเ่ บยี ดเบยี นตนและผอู ้ น่ื ๕. จะทาสง่ิ ใดก็ไมท่ าเพอ่ื เบยี ดเบยี นตนและผอู ้ น่ื ๖. มคี วามเห็นชอบ มเี ห็นวา่ ทาดไี ดด้ ี ทาชว่ั ไดช้ ว่ั เป็ นตน้ ๗. ใหท้ านโดยเคารพ คอื เออ้ื เฟื้อแกข่ องทตี่ ัวเองให ้ และผรู ้ บั ทานนัน้ ไมท่ าอาการ ดจุ ทงิ้ เสยี โพชฌงค์ ๗ ๑. สติ ความระลกึ ได ้ ๒. ธมั มวจิ ยะ ความสอดสอ่ งธรรม ๓. วริ ยิ ะ ความเพยี ร ๔. ปี ติ ความอมิ่ ใจ ๕. ปสั สทั ธิ ความสงบใจและอารมณ์ ๖. สมาธิ ความตงั้ ใจม่ัน ๗. อเุ ปกขา ความวางเฉย เรยี กตามประเภทวา่ สตสิ มั โพชฌงคไ์ ปโดยลาดับจนถงึ อเุ ปกขาสมั โพชฌงค์ อฏั ฐกะ คอื หมวด ๘ โลกธรรม ๘ ธรรมทคี่ รอบงาสตั วโ์ ลกอยู่ และสตั วโ์ ลกยอ่ มเป็ นไปตามธรรมนัน้ เรยี กวา่ โลกธรรม โลกธรรมนัน้ มี ๘ อยา่ ง คอื มลี าภ ๑ ไมม่ ลี าภ ๑ มยี ศ ๑ ไมม่ ยี ศ ๑ นนิ ทา ๑ สรรเสรญิ ๑ สขุ ๑ ทกุ ข์ ๑ ในโลกธรรม ๘ ประการนี้ อยา่ งใดอยา่ งหนงึ่ เกดิ ขนึ้ ควรพจิ ารณาวา่ สงิ่ ทเี่ กดิ ขนึ้ แลว้ แกเ่ รา กแ็ ตว่ า่ มันไมเ่ ทย่ี ง เป็ นทกุ ข์ มคี วามแปรปรวนเป็ นธรรมดา ควรรตู ้ ามทเี่ ป็ นจรงิ อยา่ ใหม้ ันครอบงาจติ ได ้ คอื อยา่ ยนิ ดใี นสว่ นทป่ี รารถนา อยา่ ยนิ รา้ ยในสว่ นทไี่ มป่ รารถนา

ลกั ษณะตดั สนิ ธรรมวนิ ยั ๘ ประการ ธรรมเหลา่ ใดเป็ นไปเพอื่ ความกาหนัดยอ้ มใจ ๑ เป็ นไปเพอ่ื ความประกอบทกุ ข์ ๑ เป็ นไปเพอื่ ความสละกองกเิ ลส ๑ เป็ นไปเพอ่ื ความอยากใหญ่ ๑ เป็ นไปเพอื่ ความไมส่ นั โดษยนิ ดดี ว้ ยของมอี ยู่ คอื มนี แี่ ลว้ อยากไดน้ ั่น ๑ เป็ นไปเพอื่ ความคลกุ คลดี ว้ ยหมคู่ ณะ ๑ เป็ นไปเพอื่ ความเกยี จครา้ น ๑ เป็ นไปเพอื่ ความเลยี้ งยาก ๑ ธรรมเหลา่ นพี้ งึ รวู ้ า่ ไมใ่ ชธ่ รรม ไมใ่ ชว่ นิ ัย ไมใ่ ชค่ าสง่ั สอนของพระศาสดา ธรรมเหลา่ ใดเป็ นไปเพอ่ื ความคลายกาหนัด ๑ เป็ นไปเพอื่ ความปราศจากทกุ ข์ ๑ เป็ นไปเพอื่ ความไมส่ ะสมกองกเิ ลส ๑ เป็ นไปเพอื่ ความอยากอันนอ้ ย ๑ เป็ นไปเพอื่ ความสนั โดษยนิ ดดี ว้ ยของมอี ยู่ ๑ เป็ นไปเพอ่ื ความสงัดจากหมู่ ๑ เป็ นไปเพอื่ ความเพยี ร ๑ เป็ นไปเพอ่ื ความเลย้ี งงา่ ย ๑ ธรรมเหลา่ นพ้ี งึ รวู ้ า่ เป็ นธรรม เป็ นวนิ ัย เป็ นคาสง่ั สอนของพระศาสดา มรรคมอี งค์ ๘ ๑. สมั มาทฏิ ฐ ิ ปัญญาอนั เห็นชอบ คอื เห็น อรยิ สจั ๔ ๒. สมั มาสงั กปั ปะ ดารชิ อบ คอื ดารจิ ะออกจากกาม ๑ ดารใิ นอนั ไมพ่ ยาบาท ๑ ดารใิ นอันไมเ่ บยี ดเบยี น ๑ ๓. สมั มาวาจา เจรจาชอบ คอื เวน้ จากวจที จุ รติ ๔ ๔. สมั มากมั มนั ตะ ทาการงานชอบ คอื เวน้ จากกายทจุ รติ ๓ ๕. สมั มาอาชวี ะ เลย้ี งชวี ติ ชอบ คอื เวน้ จากความเลยี้ งชวี ติ โดยทางทผ่ี ดิ ๖. สมั มาวายามะ เพยี รชอบ คอื เพยี รในท่ี ๔ สถาน ๗. สมั มาสติ ระลกึ ชอบ คอื ระลกึ ในสตปิ ัฏฐานทงั้ ๔ ๘. สมั มาสมาธิ ตงั้ ใจไวช้ อบ คอื เจรญิ ฌานทงั้ ๔ ในองคม์ รรคทงั้ ๘ นัน้ เห็นชอบ ดารชิ อบ สงเคราะหเ์ ขา้ ในปญั ญาสกิ ขา วาจาชอบ การงานชอบ เลย้ี งชพี ชอบ สงเคราะหเ์ ขา้ ในสลี สกิ ขา เพยี รชอบ ระลกึ ชอบ ตงั้ ใจไวช้ อบ สงเคราะหเ์ ขา้ ในจติ ตสกิ ขา

นวกะ คอื หมวด ๙ มละ คอื มลทนิ ๙ อยา่ ง โกรธ ๑ ลบหลคู่ ณุ ทา่ น ๑ รษิ ยา ๑ ตระหน่ี ๑ มายา ๑ มักอวด ๑ พดู ปด ๑ มคี วาม ปรารถนาลามก ๑ เห็นผดิ ๑ ทสกะ คอื หมวด ๑๐ อกศุ ลกรรมบถ ๑๐ จัดเป็ นกายกรรม คอื ทาดว้ ยกาย ๓ อยา่ ง ๑. ปาณาตบิ าต ทาชวี ติ สตั วใ์ หต้ กลว่ ง คอื ฆา่ สตั ว์ ๒. อทนิ นาทาน ถอื เอาสง่ิ ของทเ่ี จา้ ของไมไ่ ดใ้ ห ้ ดว้ ยอาการแหง่ ขโมย ๓. กาเมสุ มจิ ฉาจาร ประพฤตผิ ดิ ในกาม จัดเป็ นวจกี รรม คอื ทาดว้ ยวาจา ๔ อยา่ ง ๔. มสุ าวาท พดู เท็จ ๕. ปิ สณุ าวาจา พดู สอ่ เสยี ด ๖. ผรสุ วาจา พดู คาหยาบ ๗. สมั ผปั ปลาปะ พดู เพอ้ เจอ้ จัดเป็ นมโนกรรม คอื ทาดว้ ยใจ ๓ อยา่ ง ๘. อภชิ ฌา โลภอยากไดข้ องเขา ๙. พยาบาท ปองรา้ ยเขา ๑๐. มจิ ฉาทฏิ ฐ ิ เห็นผดิ จากคลองธรรม กรรม ๑๐ อยา่ งน้ี เป็ นทางบาป ไมค่ วรดาเนนิ กศุ ลกรรมบถ ๑๐ จัดเป็ นกายกรรม ๓ อยา่ ง ๑. ปาณาตปิ าตา เวรมณี เวน้ จากทาชวี ติ สตั วใ์ หต้ กลว่ ง ๒. อทนิ นาทานา เวรมณี เวน้ จากถอื เอาสงิ่ ของทเ่ี จา้ ของไมไ่ ดใ้ ห ้ ดว้ ยอาการ แหง่ ขโมย ๓. กาเมสุ มจิ ฉาจารา เวรมณี เวน้ จากประพฤตผิ ดิ ในกาม จัดเป็ นวจกี รรม คอื ทาดว้ ยวาจา ๔ อยา่ ง ๔. มสุ าวาทา เวรมณี เวน้ จากพดู เท็จ ๕. ปิ สณุ าย วาจาย เวรมณี เวน้ จากพดู สอ่ เสยี ด ๖. ผรสุ าย วาจาย เวรมณี เวน้ จากพดู คาหยาบ ๗. สมั ผปั ปลาปา เวรมณี เวน้ จากพดู เพอ้ เจอ้ จัดเป็ นมโนกรรม คอื ทาดว้ ยใจ ๓ อยา่ ง ๘. อภชิ ฌา ไมโ่ ลภอยากไดข้ องเขา ๙. พยาบาท ไมพ่ ยาบาทปองรา้ ยเขา

๑๐. มจิ ฉาทฏิ ฐ ิ เห็นชอบตามคลองธรรม กรรม ๑๐ อยา่ งนี้ เป็ นทางบญุ ควรดาเนนิ บญุ กริ ยิ าวตั ถุ ๑๐ อยา่ ง ๑. ทานมยั บญุ สาเร็จดว้ ยการบรจิ าคทาน ๒. สลี มยั บญุ สาเร็จดว้ ยการรกั ษาศลี ๓. ภาวนามยั บญุ สาเร็จดว้ ยการเจรญิ ภาวนา ๔. อปจายนมยั บญุ สาเร็จดว้ ยการประพฤตถิ อ่ มตนแกผ่ ใู ้ หญ่ ๕. เวยยาวจั จมยั บญุ สาเร็จดว้ ยการชว่ ยขวนขวายในกจิ ทชี่ อบ ๖. ปตั ตทิ านมยั บญุ สาเร็จดว้ ยการใหส้ ว่ นบญุ ๗. ปตั ตานุโมทนามยั บญุ สาเร็จดว้ ยการอนุโมทนาสว่ นบญุ ๘. ธมั มสั สวนมยั บญุ สาเร็จดว้ ยการฟังธรรม ๙. ธมั มเทสนามยั บญุ สาเร็จดว้ ยการแสดงธรรม ๑๐. ทฏิ ฐชุ กุ มั ม์ การทาความเห็นใหต้ รง ธรรมทบี่ รรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ ๑๐ อยา่ ง ๑. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ บัดนเ้ี รามเี พศตา่ งจากคฤหัสถแ์ ลว้ อาการกริ ยิ า ใดๆ ของสมณะ เราตอ้ งทาอาการกริ ยิ านัน้ ๆ ๒. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ ความเลย้ี งชพี ของเราเนอื่ งดว้ ยผอู ้ นื่ เราควรทา ตวั ใหเ้ ขาเลย้ี งงา่ ย ๓. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ อาการ กาย วาจาอยา่ งอนื่ ทเี่ ราจะตอ้ งทาใหด้ ี ขน้ึ ไปกวา่ นย้ี งั มอี ยอู่ กี ไมใ่ ชเ่ พยี งเทา่ นี้ ๔. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ ตัวของเราเองตเิ ตยี นตวั ของเราเองโดยศลี ได ้ หรอื ไม่ ๕. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ ผรู ้ ใู ้ ครค่ รวญแลว้ ตเิ ตยี นเราโดยศลี ไดห้ รอื ไม่ ๖. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ เราจะตอ้ งพลัดพรากจากของรักของชอบใจ ทงั้ นัน้ ๗. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ เรามกี รรมเป็ นของตวั เราทาดจี ักไดด้ ี ทาชว่ั จัก ไดช้ วั่ ๘. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ วนั คนื ลว่ งไปๆ บัดนเี้ ราทาอะไรอยู่ ๙. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ เรายนิ ดที สี่ งัดหรอื ไม่ ๑๐. บรรพชติ ควรพจิ ารณาเนอื งๆ วา่ คณุ วเิ ศษของเรามอี ยหู่ รอื ไม่ ทจ่ี ะใหเ้ ราเป็ นผู ้ ไมเ่ กอ้ เขนิ ในเวลาเพอ่ื นบรรพชติ ถามในกาลภายหลัง นาถกรณธรรม คอื ธรรมทาทพ่ี งึ่ ๑๐ อยา่ ง ๑. ศลี รกั ษากายวาจาใหเ้ รยี บรอ้ ย ๒. พาหสุ จั จะ ความเป็ นผไู ้ ดส้ ดบั ตรบั ฟังมาก ๓. กลั ยาณมติ ตตา ความเป็ นผมู ้ เี พอื่ นดงี าม ๔. โสวจสั สตา ความเป็ นผวู ้ า่ งา่ ยสอนงา่ ย

๕. กงิ กรณีเยสุ ทกั ขตา ความขยันชว่ ยเอาใจใสใ่ นกจิ ธรุ ะของเพอ่ื นภกิ ษุสามเณร ๖. ธมั กามตา ความใครใ่ นธรรมทช่ี อบ ๗. วริ ยิ ะ เพยี รเพอ่ื จะละความชว่ั ประพฤตคิ วามดี ๘. สนั โดษ ยนิ ดดี ว้ ยผา้ นุ่งผา้ หม่ อาหาร ทนี่ อนทนี่ ่ังและยา ตามมตี ามได ้ ๙. สติ จาการทไี่ ดท้ าและคาทพี่ ดู แลว้ แมน้ านได ้ ๑๐. ปญั ญา รอบรใู ้ นกองสงั ขารตามเป็ นจรงิ อยา่ งไร กถาวตั ถคุ อื ถอ้ ยคาทค่ี วรพดู ๑๐ อยา่ ง ๑. อปั ปิ จฉกถา ถอ้ ยคาทชี่ ดั นาใหม้ คี วามปรารถนานอ้ ย ๒. สนั ตฏุ ฐกิ ถา ถอ้ ยคาทช่ี กั นาใหม้ สี นั โดษ ยนิ ดดี ว้ ยปัจจัยตามมตี ามได ้ ๓. ปวเิ วกกถา ถอ้ ยคาทชี่ กั นาใหส้ งัดกายสงัดใจ ๔. อสงั สคั คกถา ถอ้ ยคาทชี่ กั นาไมใ่ หร้ ะคนดว้ ยหมู่ ๕. วริ ยิ ารมั ภกถา ถอ้ ยคาทชี่ กั นาใหป้ รารภความเพยี ร ๖. สลี กถา ถอ้ ยคาทชี่ ดั นาใหต้ งั้ อยใู่ นศลี ๗. สมาธกิ ถา ถอ้ ยคาทชี่ กั นาใหท้ าใจใหส้ งบ ๘. ปญั ญากถา ถอ้ ยคาทช่ี กั นาใหเ้ กดิ ปัญญา ๙. วมิ ตุ ตกิ ถา ถอ้ ยคาทช่ี กั นาใหท้ าใจใหพ้ น้ จากกเิ ลส ๑๐. วมิ ตุ ตญิ าณทสั สนกถา ถอ้ ยคาทช่ี กั นาใหเ้ กดิ ความรคู ้ วามเห็นในความทใี่ จ พน้ จากกเิ ลส อนุสสติ คอื อารมณค์ วรระลกึ ๑๐ ประการ ๑. พทุ ธานุสสติ ระลกึ ถงึ คณุ ของพระพทุ ธเจา้ ๒. ธมั มานุสสติ ระลกึ ถงึ คณุ ของพระธรรม ๓. สงั ฆานุสสติ ระลกึ ถงึ คณุ ของพระสงฆ์ ๔. สลี านสุ สติ ระลกึ ถงึ ศลี ของตน ๕. จาคานสุ สติ ระลกึ ถงึ ทานทต่ี นบรจิ าคแลว้ ๖. เทวตานุสสติ ระลกึ ถงึ คณุ ทท่ี าบคุ คลใหเ้ ป็ นเทวดา ๗. มรณสั สติ ระลกึ ถงึ ความตายทจ่ี ะมาถงึ ตน ๘. กายคตาสติ ระลกึ ทว่ั ไปในกาย ใหเ้ ห็นวา่ ไมง่ าม น่าเกลยี ด โสโครก ๙. อานาปานสติ ตงั้ สตกิ าหนดลมหายใจเขา้ ออก ๑๐. อปุ สมานสุ สติ ระลกึ ถงึ พระคณุ พระนพิ พาน ซงึ่ เป็ นทรี่ ะงับกเิ ลสและกองทกุ ข์ ปกณิ ณกะ คอื หมวดเบ็ดเตล็ด อปุ กเิ ลส คอื โทษเครอื่ งเศรา้ หมอง ๑๖ อยา่ ง ๑. อภชิ ฌาวสิ มโลภะ ละโมบไมส่ ม่าเสมอ ๒. โทสะ รา้ ยกาจ ๓. โกธะ โกรธ

๔. อปุ นาหะ ผกู โกรธไว ้ ๕. มกั ขะ ลบหลคู่ ณุ ทา่ น ๖. ปลาสะ ตเี สมอ คอื ยกตวั ๗. อสิ สา รษิ ยา คอื เห็นเขาไดด้ ี ทนอยไู่ มไ่ ด ้ ๘. มจั ฉรยิ ะ ตระหน่ี ๙. มายา มารยา คอื เจา้ เลห่ ์ ๑๐. สาเถยยะ โออ้ วด ๑๑. ถมั ภะ หวั ดอ้ื ๑๒. สารมั ภะ แขง่ ดี ๑๓. มานะ ถอื ตวั ๑๔. อตมิ านะ ดหู มน่ิ ทา่ น ๑๕. มทะ มัวเมา ๑๖. ปมาทะ เลนิ เลอ่ สตปิ ัฏฐาน ๔ โพธปิ กั ขยิ ธรรม ๑๗ ประการ สมั มัปปธาน ๔ คหิ ปิ ฏบิ ตั ิ อทิ ธบิ าท ๔ อนิ ทรยี ์ ๕ พละ ๕ โพชฌงค์ ๗ มรรคมอี งค์ ๘ จตกุ กะ กรรมกเิ ลส คอื กรรมเครอื่ งเศรา้ หมอง ๔ อยา่ ง ๑. ปาณาตบิ าต ทาชวี ติ สตั วใ์ หต้ กลว่ ง ๒. อทนิ นาทาน ถอื เอาสงิ่ ของทเี่ จา้ ของไมไ่ ดใ้ ห ้ ดว้ ยอาการแหง่ ขโมย ๓. กาเมสุ มจิ ฉาจาร ประพฤตผิ ดิ ในกาม ๔. มสุ าวาท พดู เท็จ กรรม ๔ อยา่ งนี้ นักปราชญไ์ มส่ รรเสรญิ เลย อบายมขุ คอื เหตเุ ครอ่ื งฉบิ หาย ๔ อยา่ ง ๑. ความเป็ นนักเลงหญงิ ๒. ความเป็ นนักเลงสรุ า ๓. ความเป็ นนักเลงเลน่ การพนัน ๔. ความคบคนชวั่ เป็ นมติ ร

โทษ ๔ ประการนไี้ มค่ วรประกอบ ทฏิ ฐธมั มกิ ตั ถประโยชน์ คอื ประโยชนใ์ นปจั จบุ นั ๔ อยา่ ง ๑. อฏุ ฐานสมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยความหม่ันในการประกอบกจิ เครอื่ งเลยี้ งชวี ติ กด็ ี ในการศกึ ษาเลา่ เรยี นก็ดี ในการทาธรุ ะหนา้ ทข่ี องตนกด็ ี ๒. อารกั ขสมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยการรกั ษา คอื รักษาทรัพยท์ แ่ี สวงหามาไดด้ ว้ ย ความหม่ัน ไมใ่ หเ้ ป็ นอันตรายก็ดี รักษาการงานของตวั ไมใ่ หเ้ สอื่ มเสยี ไปกด็ ี ๓. กลั ยาณมติ ตตา ความมเี พอ่ื นเป็ นคนดไี มค่ บคนชว่ั ๔. สมชวี ติ า ความเลยี้ งชวี ติ ตามสมควรแกก่ าลังทรัพยท์ หี่ าได ้ ไมใ่ หฝ้ ื ดเคอื งนัก ไมใ่ หฟ้ มู ฟายนัก สมั ปรายกิ ตั ถประโยชน์ คอื ประโยชนภ์ ายหนา้ ๔ อยา่ ง ๑. สทั ธาสมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยศรัทธา คอื เชอื่ สง่ิ ทคี่ วรเชอื่ เชน่ เชอ่ื วา่ ทาดไี ดด้ ี ทาชวั่ ไดช้ ว่ั เป็ นตน้ ๒. สลี สมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยศลี คอื รักษากายวาจาเรยี บรอ้ ยดี ไมม่ โี ทษ ๓. จาคสมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยการบรจิ าคทาน เป็ นการเฉลยี่ สขุ ใหแ้ กผ่ อู ้ น่ื ๔. ปญั ญาสมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยปัญญา รจู ัก บาป บญุ คณุ โทษ ประโยชน์ มใิ ช่ ประโยชน์ เป็ นตน้ มติ ตปฏริ ปู คอื คนเทยี มมติ ร ๔ จาพวก ๑. คนปอกลอก ๒. คนดแี ตพ่ ดู ๓. คนหวั ประจบ ๔. คนชกั ชวนในทางฉบิ หาย คน ๔ จาพวกนี้ ไมใ่ ชม่ ติ ร เป็ นแตค่ นเทยี มมติ ร ไมค่ วรคบ ๑. คนปอกลอก มลี กั ษณะ ๔ ๑. คดิ เอาแตไ่ ดฝ้ ่ ายเดยี ว ๒. เสยี ใหน้ อ้ ยคดิ เอาใหไ้ ดม้ าก ๓. เมอื่ มภี ัยแกต่ วั จงึ รับเอากจิ ของเพอ่ื น ๔. คบเพอื่ นเพราะเห็นแกป่ ระโยชนข์ องตวั ๒. คนดแี ตพ่ ดู มลี ักษณะ ๔ ๑. เก็บเอาของลว่ งแลว้ มาปราศรัย ๒. อา้ งเอาของทยี่ งั ไมม่ มี าปราศรัย ๓. สงเคราะหด์ ว้ ยสง่ิ หาประโยชนม์ ไิ ด ้ ๔. ออกปากพงึ่ มไิ ด ้ ๓. คนหวั ประจบ มลี กั ษณะ ๔ ๑. จะทาชว่ั กค็ ลอ้ ยตาม

๒. จะทาดกี ็คลอ้ ยตาม ๓. ตอ่ หนา้ วา่ สรรเสรญิ ๔. ลับหลงั ตงั้ นนิ ทา ๔. คนชกั นาในทางฉบิ หาย มลี กั ษณะ ๔ ๑. ชกั ชวนดม่ื น้าเมา ๒. ชกั ชวนเทยี่ วกลางคนื ๓. ชกั ชวนใหม้ ัวเมาในการเลน่ ๔. ชกั ชวนเลน่ การพนัน มติ รแท้ ๔ จาพวก ๑. มติ รมอี ปุ การะ ๒. มติ รรว่ มทกุ ขร์ ว่ มสขุ ๓. มติ รแนะนาประโยชน์ ๔. มติ รมคี วามรกั ใคร่ มติ ร ๔ จาพวกนเี้ ป็ นมติ รแท ้ ควรคบ ๑. มติ รมอี ปุ การะ มลี กั ษณะ ๔ ๑. ป้องกนั เพอื่ นผปู ้ ระมาทแลว้ ๒. ป้องกนั ทรพั ยส์ มบัตขิ องเพอื่ นผปู ้ ระมาทแลว้ ๓. เมอ่ื มภี ยั เป็ นทพ่ี ง่ึ พานักได ้ ๔. เมอ่ื มธี รุ ะ ชว่ ยออกทรัพยใ์ หเ้ กนิ กวา่ ทอ่ี อกปาก ๒. มติ รรว่ มทกุ ขร์ ว่ มสขุ มลี กั ษณะ ๔ ๑. ขยายความลับของตนแกเ่ พอ่ื น ๒. ปิดความลบั ของเพอ่ื นไมใ่ หแ้ พรง่ พราย ๓. ไมล่ ะทงิ้ ในยามวบิ ัติ ๔. แมช้ วี ติ กอ็ าจสละแทนได ้ ๓. มติ รแนะนาประโยชน์ มลี ักษณะ ๔ ๑. หา้ มไมใ่ หท้ าความชว่ั ๒. แนะนาใหต้ งั้ อยใู่ นความดี ๓. ใหฟ้ ังสงิ่ ทย่ี ังไมเ่ คยฟัง ๔. บอกทางสวรรคใ์ ห ้ ๔. มติ รมคี วามรักใคร่ มลี ักษณะ ๔ ๑. ทกุ ข์ ๆ ดว้ ย ๒. สขุ ๆ ดว้ ย ๓. โตเ้ ถยี งคนอนื่ ทต่ี เิ ตยี นเพอ่ื น ๔. รับรองคนทพี่ ดู สรรเสรญิ เพอ่ื น

สงั คหวตั ถุ ๔ อยา่ ง ๑. ทาน ใหป้ ันสง่ิ ของ ๆ ตนแกผ่ อู ้ นื่ ทค่ี วรใหป้ ัน ๒. ปิ ยวาจา เจรจาวาจาทอี่ อ่ นหวาน ๓. อตั ถจรยิ า ประพฤตสิ งิ่ ทเี่ ป็ นประโยชนแ์ กผ่ อู ้ น่ื ๔. สมานตั ตตา ความเป็ นคนมตี นเสมอไมถ่ อื ตวั คณุ ทงั้ ๔ อยา่ งน้ี เป็ นเครอ่ื งยดึ เหนย่ี วของผอู ้ น่ื ไวไ้ ด ้ สขุ ของคฤหสั ถ์ ๔ อยา่ ง ๑. สขุ เกดิ แตค่ วามมที รัพย์ ๒. สขุ เกดิ แตก่ ารจา่ ยทรพั ยบ์ รโิ ภค ๓. สขุ เกดิ แตค่ วามไมต่ อ้ งเป็ นหนี้ ๔. สขุ เกดิ แตป่ ระกอบการงานทปี่ ราศจากโทษ ความปรารถนาของบคุ คลในโลกทไี่ ดส้ มหมายดว้ ยยาก ๔ อยา่ ง ๑. ขอสมบตั จิ งเกดิ แกเ่ ราโดยทางชอบ ๒. ขอยศจงเกดิ แกเ่ รากบั ญาตพิ วกพอ้ ง ๓. ขอเราจงรักษาอายใุ หย้ นื นาน ๔. เมอ่ื สนิ้ ชวี ติ แลว้ ขอเราจงไปบงั เกดิ ในสวรรค์ ธรรมเป็ นเหตใุ หส้ มหมายมอี ยู่ ๔ อยา่ ง ๑. สทั ธาสมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยศรทั ธา ๒. สลี สมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยศลี ๓. จาคสมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยบรจิ าคทาน ๔. ปญั ญาสมั ปทา ถงึ พรอ้ มดว้ ยปัญญา ตระกลู อนั มน่ั คงจะตง้ั อยนู่ านไมไ่ ดเ้ พราะสถาน ๔ ๑. ไมแ่ สวงหาพัสดทุ ห่ี ายแลว้ ๒. ไมบ่ รู ณะพัสดทุ คี่ รา่ ครา่ ๓. ไมร่ จู ้ ักประมาณในการบรโิ ภคสมบตั ิ ๔. ตัง้ สตรใี หบ้ รุ ษุ ทศุ ลี ใหเ้ ป็ นแมเ่ รอื นพอ่ เรอื น ผหู ้ วังจะดารงตระกลู ควรเวน้ สถาน ๔ ประการนเี้ สยี ธรรมของฆราวาส ๔ ๑. สจั จะ สตั ยซ์ อื่ แกก่ นั ๒. ทมะ รจู ้ ักขม่ จติ ของตน ๓. ขนั ติ อดทน ๔. จาคะ สละใหป้ ันสงิ่ ของของตนแกผ่ อู ้ น่ื ทค่ี วรใหป้ ัน

ปญั จกะ ประโยชนเ์ กดิ แตก่ ารถอื โภคทรพั ย์ ๕ อยา่ ง แสวงหาโภคทรพั ยไ์ ดใ้ นทางทชี่ อบแลว้ ๑. เลย้ี งตัว มารดา บดิ า บตุ ร ภรรยา บา่ วไพร่ ใหเ้ ป็ นสขุ ๒. เลยี้ งเพอ่ื นฝงู ใหเ้ ป็ นสขุ ๓. บาบัดอนั ตรายทเ่ี กดิ แตเ่ หตตุ า่ งๆ ๔. ทาพลี ๕ อยา่ ง คอื ก. ญาตพิ ลี สงเคราะหญ์ าติ ข. อตถิ พิ ลี ตอ้ นรบั แขก ค. ปพุ พเปตพลี ทาบญุ อทุ ศิ ใหผ้ ตู ้ าย ง. ราชพลี ถวายเป็ นหลวง มภี าษีอากร เป็ นตน้ จ. เทวตาพลี ทาบญุ อทุ ศิ ใหเ้ ทวดา ศลี ๕ ๑. ปาณาตปิ าตา เวรมณี เวน้ จากทาชวี ติ สตั วใ์ หต้ กลว่ งไป ๒. อทนิ นาทานา เวรมณี เวน้ จากถอื เอาสง่ิ ของทเ่ี จา้ ของไมไ่ ดใ้ ห ้ ดว้ ยอาการ แหง่ ขโมย ๓. กาเมสุ มจิ ฉาจารา เวรมณี เวน้ จากประพฤตผิ ดิ ในกาม ๔. มสุ าวาทา เวรมณี เวน้ จากพดู เท็จ ๕. สรุ าเมรยมชั ชปมาทฏั ฐานา เวรมณี เวน้ จากดม่ื น้าเมา คอื สรุ าเมรัย อนั เป็ น ทต่ี งั้ แหง่ ความประมาท ศลี ๕ ประการน้ี คฤหสั ถค์ วรรักษาเป็ นนติ ย์ มจิ ฉาวณชิ ชา คอื การคา้ ขายไมช่ อบธรรม ๕ อยา่ ง ๑. คา้ ขายเครอ่ื งประหาร ๒. คา้ ขายมนุษย์ ๓. คา้ ขายสตั วเ์ ป็ น สาหรบั ฆา่ เพอื่ เป็ นอาหาร ๔. คา้ ขายน้าเมา ๕. คา้ ขายยาพษิ การคา้ ขาย ๕ อยา่ งน้ี เป็ นขอ้ หา้ มอบุ าสกไมใ่ หป้ ระกอบ สมบตั ขิ องอบุ าสก ๕ ประการ ๑. ประกอบดว้ ยศรัทธา ๒. มศี ลี บรสิ ทุ ธิ์ ๓. ไมถ่ อื มงคลตนื่ ขา่ ว คอื เชอ่ื กรรม ไมเ่ ชอ่ื มงคล ๔. ไมแ่ สวงหาเขตบญุ นอกพทุ ธศาสนา

๕. บาเพ็ญบญุ แตใ่ นพทุ ธศาสนา อบุ าสกพงึ่ ตงั้ อยใู่ นสมบตั ิ ๕ ประการ และเวน้ จากสมบตั ิ ๕ ประการ ซง่ึ วปิ รติ จาก สมบัตนิ ัน้ ฉกั กะ ทศิ ๖ ๑. ปรุ ตั ถมิ ทสิ คอื ทศิ เบอื้ งหนา้ มารดา บดิ า ๒. ทกั ขณิ ทสิ คอื ทศิ เบอื้ งขวา อาจารย์ ๓. ปจั ฉมิ ทสิ คอื ทศิ เบอ้ื งหลงั บตุ ร ภรรยา ๔. อตุ ตรทสิ คอื ทศิ เบอ้ื งซา้ ย มติ ร ๕. เหฏฐมิ ทสิ คอื ทศิ เบอ้ื งตา่ บา่ ว ๖. อปุ รมิ ทสิ คอื ทศิ เบอ้ื งบน สมณพราหมณ์ ๑. ปรุ ัตถมิ ทสิ คอื ทศิ เบอ้ื งหนา้ มารดา บดิ า บตุ รพงึ บารงุ ดว้ ยสถาน ๕ ๑. ทา่ นไดเ้ ลย้ี งมาแลว้ เลย้ี งทา่ นตอบ ๒. ทากจิ ของทา่ น ๓. ดารงวงศส์ กลุ ๔. ประพฤตติ นใหเ้ ป็ นคนควรรบั ทรพั ยม์ รดก ๕. เมอื่ ทา่ นลว่ งลับไปแลว้ ทาบญุ อทุ ศิ ใหท้ า่ น มารดาบดิ าไดร้ ับบารงุ ฉะนแี้ ลว้ ยอ่ มอนุเคราะหบ์ ตุ รดว้ ยสถาน ๕ ๑. หา้ มไมใ่ หท้ าความชว่ั ๒. ใหต้ งั้ อยใู่ นความดี ๓. ใหศ้ กึ ษาศลิ ปวทิ ยา ๔. หาภรรยาทส่ี มควรให ้ ๕. มอบทรัพยใ์ หใ้ นสมัย ๒. ทักขณิ ทสิ คอื ทศิ เบอื้ งขวา อาจารย์ ศษิ ยพ์ งึ บารงุ ดว้ ยสถาน ๕ ๑. ดว้ ยลกุ ขนึ้ ยนื รับ ๒. ดว้ ยเขา้ ไปยนื คอยรบั ใช ้ ๓. ดว้ ยเชอ่ื ฟัง ๔. ดว้ ยอปุ ัฏฐาก ๕. ดว้ ยศลิ ปวทิ ยาโดยเคารพ อาจารยไ์ ดร้ ับบารงุ ฉะนแ้ี ลว้ ยอ่ มอนุเคราะหศ์ ษิ ยด์ ว้ ยสถาน ๕ ๑. แนะนาดี ๒. ใหเ้ รยี นดี ๓. บอกศลิ ปใหส้ นิ้ เชงิ ไมป่ ิดบงั อาพราง ๔. ยกยอ่ งใหป้ รากฏในเพอื่ นฝงู

๕. ทาความป้องกนั ในทศิ ทงั้ หลาย (คอื จะไปทศิ ไหนกไ็ มอ่ ดอยาก) ๓. ปัจฉมิ ทสิ คอื ทศิ เบอ้ื งหลัง ภรรยา สามพี งึ บารงุ ดว้ ยสถาน ๕ ๑. ดว้ ยยกยอ่ งนับถอื วา่ เป็ นภรรยา ๒. ดว้ ยไมด่ หู มนิ่ ๓. ดว้ ยไมป่ ระพฤตลิ ว่ งใจ ๔. ดว้ ยมอบความเป็ นใหญใ่ ห ้ ๕. ดว้ ยใหเ้ ครอื่ งแตง่ ตัว ภรรยาไดร้ บั บารงุ ฉะนแี้ ลว้ ยอ่ มอนุเคราะหส์ ามดี ว้ ยสถาน ๕ ๑. จัดการงานดี ๒. สงเคราะหค์ นขา้ งเคยี งของผวั ดี ๓. ไมป่ ระพฤตลิ ว่ งใจผัว ๔. รักษาทรพั ยท์ ผี่ วั หามาไดไ้ ว ้ ๕. ขยนั ไมเ่ กยี จครา้ นในกจิ การทงั้ ปวง ๔. อตุ ตรทสิ คอื ทศิ เบอ้ื งซา้ ย มติ ร กลุ บตุ รพงึ บารงุ ดว้ ยสถาน ๕ ๑. ดว้ ยใหป้ ัน ๒. ดว้ ยเจรจาถอ้ ยคาไพเราะ ๓. ดว้ ยประพฤตปิ ระโยชน์ ๔. ดว้ ยความเป็ นผมู ้ ตี นเสมอ ๕. ดว้ ยไมแ่ กลง้ กลา่ วใหค้ ลาดจากความเป็ นจรงิ มติ รไดร้ บั บารงุ ฉะนแี้ ลว้ ยอ่ มอนุเคราะหก์ ลุ บตุ รดว้ ยสถาน ๕ ๑. รกั ษามติ รผปู ้ ระมาทแลว้ ๒. รกั ษาทรัพยข์ องมติ รผปู ้ ระมาทแลว้ ๓. เมอื่ มภี ยั เอาเป็ นทพ่ี ง่ึ พานักได ้ ๔. ไมล่ ะทง้ิ ในยามวบิ ัติ ๕. นับถอื ตลอดถงึ วงศม์ ติ ร ๕. เหฏฐมิ ทสิ คอื ทศิ เบอื้ งตา่ บา่ ว นายพงึ บารงุ ดว้ ยสถาน ๕ ๑. ดว้ ยจัดการงานใหท้ าตามสมควรแกก่ าลัง ๒. ดว้ ยใหอ้ าหารและรางวลั ๓. ดว้ ยรกั ษาพยาบาลในเวลาเจ็บป่ วย ๔. ดว้ ยแจกของมรี สแปลกประหลาดใหก้ นิ ๕. ดว้ ยปลอ่ ยใหส้ มัย บา่ วไดร้ ับบารงุ ฉะนแี้ ลว้ ยอ่ มอนุเคราะหน์ ายดว้ ยสถาน ๕ ๑. ลกุ ขน้ึ ทาการงานกอ่ นนาย ๒. เลกิ การงานทหี ลังนาย ๓. ถอื เอาแตข่ องทน่ี ายให ้ ๔. ทาการงานใหด้ ขี น้ึ

๕. นาคณุ ของนายไปสรรเสรญิ ในทนี่ ัน้ ๆ ๖. อปุ รมิ ทสิ คอื ทศิ เบอ้ื งบน สมณพราหมณ์ กลุ บตุ รพงึ บารงุ ดว้ ยสถาน ๕ ๑. ดว้ ยกายกรรม คอื ทาอะไรๆ ประกอบดว้ ยเมตตา ๒. ดว้ ยวจกี รรม คอื พดู อะไรๆ ประกอบดว้ ยเมตตา ๓. ดว้ ยมโนกรรม คอื คดิ อะไรๆ ประกอบดว้ ยเมตตา ๔. ดว้ ยความเป็ นผไู ้ มป่ ิดประตู คอื มไิ ดห้ า้ มเขา้ บา้ นเรอื น ๕. ดว้ ยใหอ้ ามสิ ทาน สมณพราหมณไ์ ดร้ ับบารงุ ฉะนแ้ี ลว้ ยอ่ มอนุเคราะหก์ ลุ บตุ รดว้ ยสถาน ๖ ๑. หา้ มไมใ่ หก้ ระทาความชว่ั ๒. ใหต้ งั้ อยใู่ นความดี ๓. อนุเคราะหด์ ว้ ยน้าใจอันงาม ๔. ใหไ้ ดฟ้ ังสงิ่ ทยี่ ังไมเ่ คยฟัง ๕. ทาสง่ิ ทเ่ี คยฟังแลว้ ใหแ้ จม่ ๖. บอกทางสวรรคใ์ ห ้ อบายมขุ คอื เหตเุ ครอ่ื งฉบิ หาย ๖ ๑. ดม่ื น้าเมา ๒. เทย่ี วกลางคนื ๓. เทย่ี วดกู ารเลน่ ๔. เลน่ การพนัน ๕. คบคนชวั่ เป็ นมติ ร ๖. เกยี จครา้ นทาการงาน ๑. ดม่ื น้าเมา มโี ทษ ๖ ๑. เสยี ทรัพย์ ๒. กอ่ การทะเลาะววิ าท ๓. เกดิ โรค ๔. ตอ้ งตเิ ตยี น ๕. ไมร่ จู ้ ักอาย ๖. ทอนกาลงั ปัญญา ๒. เทย่ี วกลางคนื มโี ทษ ๖ ๑. ชอ่ื วา่ ไมร่ ักษาตัว ๒. ชอ่ื วา่ ไมร่ ักษาลกู เมยี ๓. ชอ่ื วา่ ไมร่ กั ษาทรพั ยส์ มบัติ ๔. เป็ นทรี่ ะแวงของคนทงั้ หลาย ๕. มักถกู ใสค่ วาม ๖. ไดค้ วามลาบากมาก

๓. เทยี่ วดกู ารเลน่ มโี ทษตามวตั ถทุ ไ่ี ปดู ๖ ๑. ราทไ่ี หนไปทนี่ ั่น ๒. ขบั รอ้ งทไ่ี หนไปทน่ี ่ัน ๓. ดดี สตี เี ป่ าทไี่ หนไปทน่ี ่ัน ๔. เสภาทไี่ หนไปทน่ี ่ัน ๕. เพลงทไี่ หนไปทนี่ ่ัน ๖. เถดิ เทงิ ทไ่ี หนไปทน่ี ่ัน ๔. เลน่ การพนัน มโี ทษ ๖ ๑. เมอื่ ชนะยอ่ มกอ่ เวร ๒. เมอ่ื แพย้ อ่ มเสยี ดายทรพั ยท์ เ่ี สยี ไป ๓. ทรัพยย์ อ่ มฉบิ หาย ๔. ไมม่ ใี ครเชอื่ ถอื ถอ้ ยคา ๕. เป็ นทห่ี มน่ิ ประมาทของเพอื่ น ๖. ไมม่ ใี ครประสงคจ์ ะแตง่ งานดว้ ย ๕. คบคนชว่ั เป็ นมติ ร มโี ทษตามบคุ คลทคี่ บ ๖ ๑. นาใหเ้ ป็ นนักเลงการพนัน ๒. นาใหเ้ ป็ นนักเลงเจา้ ชู ้ ๓. นาใหเ้ ป็ นนักเลงเหลา้ ๔. นาใหเ้ ป็ นคนลวงเขาดว้ ยของปลอม ๕. นาใหเ้ ป็ นคนลวงเขาซงึ่ หนา้ ๖. นาใหเ้ ป็ นคนหวั ไม ้ ๖. เกยี จครา้ นการทางาน มโี ทษ ๖ ๑. มักอา้ งวา่ หนาวนัก แลว้ ไมท่ าการงาน ๒. มักอา้ งวา่ รอ้ นนัก แลว้ ไมท่ าการงาน ๓. มักอา้ งวา่ เวลาเย็นแลว้ แลว้ ไมท่ าการงาน ๔. มักอา้ งวา่ ยงั เชา้ อยู่ แลว้ ไมท่ าการงาน ๕. มักอา้ งวา่ หวิ นัก แลว้ ไมท่ าการงาน ๖. มักอา้ งวา่ ระหายนัก แลว้ ไมท่ าการงาน ผหู ้ วังความเจรญิ ดว้ ยโภคทรัพย์ พงึ เวน้ เหตเุ ครอ่ื งฉบิ หาย ๖ ประการนเ้ี สยี แหลง่ ขอ้ มลู / คดั ลอก : http://www.dharma-gateway.com/ ผรู ้ วบรวม / เรยี บเรยี ง : hs6kjg