"สมุดไทยนี้ดีมีที่มา"

การเขยี น บนสมุดไทย

สารบญั หน้า การศกึ ษาค้นคว้าวิธีการเตรยี มอปุ กรณ์การทำสมุดไทย 1 การบันทึกเป็นลายลักษณอ์ ักษรในสมุดไทย 3 การทำสมุดไทยเรม่ิ ขนึ้ เม่ือไหร่ 4 การบนั ทกึ ลายลกั ษณอ์ กั ษรสง่ ผลต่อการพฒั นาการวรรณคดีของไทยอยา่ งไร 5 จงอภิปรายพรอ้ มยกตวั อย่าง บรรณานกุ รม 6

๑ การศกึ ษาคน้ ควา้ วธิ กี ารเตรยี มอปุ กรณก์ ารทำสมดุ ไทย ภาพแหลง่ ท่มี า : https://www.matichon.co.th/ สมุดไทยมีลักษณะพิเศษเฉพาะตัว ไม่มีการเย็บเล่ม entertainment/arts-culture/news_1219236 เหมือนหนังสือในปัจจุบัน เพียงแต่ใช้กระดาษยาวเพียงแผ่ นเดียว ภาพแหล่งท่มี า : http://krabi.nfe.go.th:800/29/ แล้วพับกลับไปมา จะให้หนังสือมีขนาดหนาหรือบางก็ขึ้นอยู่กบั การใช้งาน index.php?name=news&file=readnews&id=164 โดยท่ัวไปแล้วหนังสือสมุดไทยมีอยู่สองแบบ คือ “สมุดไทยดำ”กับ “สมุดไทยขาว” เพราะเรียกตามสีของสมุด โดยถ้าต้องการทำสมุดขาว ให้นำแป้งเปียกไปผสมกับน้ำปูนขาวกวนให้สุกแล้วทาบบนกระดาษ จะได้ออกมาเป็นกระดาษสีขาว ถ้าเป็นสมุดดำ ให้นำแป้งเปียกที่ผสม เขม่าไฟ หรือกาบมะพร้าวท่ีเผาไฟไปผสมกับน้ำปูนขาวจะได้ออกมา เป็นกระดาษสีดำ จากนั้นนำไปตากให้แห้งสนิทแล้วนำกระดาษมาขัด ใ ห้ เ รี ย บ แ ล ะ ข้ึ น มั น ด้ ว ย หิ น จึ ง ค่ อ ย น ำ ไ ป พั บ เ พ่ื อ ท ำ ส มุ ด ในสมัยก่อนต้นไม้ที่นำมาทำกระดาษคือ ต้นสา ทางภาคเหนือนิยมนำมาทำ ภาพแหลง่ ทมี่ า : https://www.facebook.com/ เรียกว่า กระดาษสา อีกชนิดหนึ่งคือต้นข่อย กระดาษที่ได้จากต้นข่อยนั้นนำมาทำ 382988308548801/photos/%E0%B8% เป็นสมุดไทยที่ใช้เขียนตวั อักษรและเขียนภาพ เช่น ภาพพระมาลัยหรอื ทศชาติชาดก 81%E0%B8%A3%E0 8%B7/905366159 เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีกระดาษแผ่นบาง ๆ ที่ยังไม่ได้ทำเป็นรูปเล่ม เรียกว่า กระดาษเพลา 644344/ เครอื่ งมอื ทีใ่ ช้เขยี น ได้แก่ ปากกาทำจากไม้หรอื ขนไก่ แล้วนำไปบากใหเ้ ป็นร่องเพอื่ ให้นำ้ หมกึ เดนิ ได้ ดนิ สอขาว ไดม้ าจากดินสอพองชนดิ หนึ่งมเี นอื้ ละเอียดแขง็ สีขาวเมอ่ื จะนำมาใช้ประโยชน์ ในการเขยี นต้องเลอ่ื ยให้เปน็ แทง่ เล็ก ๆ

๒ สนี ำ้ หมึกได้จากธรรมชาติ ได้แก่ นำ้ หมกึ สีดำ ทำจากเขมา่ ไฟบดละเอยี ดผสมกบั กาวยางมะขวิด น้ำหมึกสขี าว ทำจากเปลือกหอยมกุ ฝนหรือบดให้ละเอียดผสมกับน้ำยางมะขวิด น้ำหมกึ สีแดง ทำมาจากชาดผสมกบั กาวยางมะขวดิ นำ้ หมึกสีทอง โดยน้ำหมึกชนิดนี้ตอ้ งเขียนดว้ ยกาวจากยางไม้แล้วนำทองคำเปลวปดิ บนกาว ถงึ จะไดส้ ีทองทเ่ี งางาม กกำก ภาพแหลง่ ทม่ี า : https://www.kalyanamitra.org/th/uniboon_detail.php?page=3775

๓ การบนั ทกึ เปน็ ลายลกั ษณอ์ กั ษร คนไทยโบราณนิยมเขียนตัวอักษรใต้เส้นบรรทัด เนื่องจากสมุดไทยแต่ละเล่มไม่มีมาตรฐาน ในการกำหนดขนาดความกว้างยาวของหน้ากระดาษ จำนวนหน้า และไม่มีเส้นบรรทัด ดังนั้นการเขียนหนังสือ แต่ละครั้ง จึงไม่จำกัดว่าหน้าหนึ่งจะต้องมีจำนวนบรรทัดเท่าใด ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความต้องการของผู้เขียนหนังสอื ท่นี ิยม และพบมากท่สี ุด คือ ๓ - ๔ บรรทัด เมื่อจะเขียนหนังสือต้องขีดเส้นบรรทัดไว้ก่อน โดยใช้ตะก่ัวนม เหลาแหลมขีดเส้นบรรทัด ซึง่ ตอ้ งกำหนดความถห่ี ่างของชอ่ งไฟระหว่างบรรทัด ให้ได้ระดับเสมอกนั ทุกเส้นบรรทัดตลอดทั้งเล่มสมดุ และต้องให้มีที่พอสำหรบั การเขยี นตัวอักษรใตเ้ ส้นบรรทัด ภาพแหลง่ ที่มา : https://adaymagazine.com/rayong-time-ago-3 เนือ่ งจากรูปลักษณะของสมดุ ไทยมหี ลายอย่าง และใชว้ สั ดุหลายชนดิ เขยี นตัวหนงั สอื ทำให้มกี ารเรียกชอื่ สมุดไทย ท่ีแตกต่างกนั ไป โดยอาจแบ่งออกได้เปน็ ๒ วิธีเรยี ก คอื ๑. เรยี กช่ือสมดุ ตามประโยชน์ท่ีใช้ เชน่ สมุดถอื เฝา้ สมุดรองทรง สมุดไตรภูมิ o สมุดถือเฝ้า คือ สมุดที่ใช้บันทึกเรื่องราวหรือข้อราชการอันจำเป็นสำหรับอ่านถวายพระเจ้าแผ่นดิน ในท่ีเฝา้ หรอื สำหรับจดบันทกึ พระราชกระแส หรอื ข้อราชการตา่ ง ๆ o สมดุ รองทรง คือ หนงั สือสมดุ ไทยที่พระเจา้ แผน่ ดนิ ทรงใช้ ส่วนมากจะมรี ูปทรงและขนาดเทา่ กบั สมดุ ถือเฝา้ o สมุดไตรภูมิ คือ หนังสือสมุดไทยที่สร้างขึ้น เพื่อใช้เขียนเรื่องไตรภูมิโดยเฉพาะเป็นสมุดขนาดใหญ่กว้าง ประมาณ ๒๘ เซนตเิ มตร และยาวประมาณ ๕๑ เซนติเมตร ๒. เรยี กชื่อสมุดตามสีของเส้นอกั ษรท่ปี รากฏในเล่มสมดุ เชน่ สมุดดำเสน้ ขาว สมุดดำเส้นหรดาล สมดุ เส้นรง สมุดเส้นทอง สมุดขาวเส้นดำ

๔ เช่น สมดุ ดำเสน้ ขาว สมุดดำเส้นหรดาล สมดุ เส้นรง สมุดเส้นทอง สมุดขาวเสน้ ดำ การทำสมดุ ไทยเรม่ิ ขนึ้ เมอื่ ไหร่ ฃ เอกสารโบราณที่บันทึกข้อมลู ความรู้บนกระดาษแบบไทยแท้ ไม่มีหลักฐานชัดเจนว่าเริ่มมีสมุดไทยตั้งแต่เมื่อไหร่ แต่มีการพบ ภาพแหล่งทมี่ า : https://aksararoywaleelikh.wixsite.com/rayong/blank-6 หลักฐานสมุดโบราณประเภทกระดาษที่เก่าที่สุดคือ พระราช พงศาวดาร ฉบับหลวงประเสริฐฯ ถูกเรียบเรียงข้ึนในรัชกาล สมเด็จพระนารายณ์หาราช ซึ่งนักประวัติศาสตร์เชื่อว่ามีหลักฐาน ที่เก่าแก่กว่านั้นอีกมาก แต่กระดาษได้เส่ือมสภาพ ฉีกเป่ือย หรอื ถกู ทำลายไป สมุดไทยเริ่มแรกเช่ือว่าทำมาจากกระดาษสา เป็นกระดาษทำมือที่ถูกนำเข้ามาพร้อมกับพุทธศาสนา เพื่อใช้ทำบันทึกคำสั่งสอนทางศาสนา จนกลายเป็นกระดาษพื้นเมืองในภาคเหนือ จากนั้นวิธีการผลิตกระดาษ ได้แพร่หลายไปทั่วประเทศ เราจึงมีสมุดไทยทำมาจากเปลือกไม้หลากหลายชนิดที่หาได้ง่ายในท้องถิ่นต่าง ๆ เช่น เปลอื กต้นข่อย เปลือกปอ ใยสบั ปะรด เป็นต้น ความนยิ มในการใชส้ มุดไทยเขยี นหนังสอื สิ้นสุดลง เมอ่ื ปลายรัชกาลที่ 6 พร้อมกับการเข้ามาของ\"สมุดกระดาษฝร่ัง\" หรือสมุดและกระดาษในรูปแบบ ที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน ทั้ง ๆ ที่หนังสือสมุดไทยมีความคงทนถาวรและอายุ การใช้งานท่ียืนยาวกว่า อีกทั้งยังปลอดภัยจากหนอนแมลงกัดกินทำลาย ได้มากกว่า แต่น่าจะเป็นเพราะสมุดฝรั่งใช้สะดวกกว่า สมุดฝรั่งจึงครอบครอง ส่วนแบ่งทางการตลาดไปแบบเหมาคนเดียว ภาพแหลง่ ทมี่ า : https://www.facebook.com/1404625049796788 /posts/2047376888854931/ ในปัจจุบัน สมุดไทยและเอกสารโบราณต่าง ๆ มีสำนักหอสมุดแห่งชาติ สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ และสำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ เปน็ หนว่ ยงานหลกั ๆ ในการดูแลเอกสารสำคัญทางประวัติศาสตร์เหล่านี้ ซง่ึ ผู้ทสี่ นใจสามารถเขา้ ไปศึกษาดูได้

๕ การบนั ทกึ ลายลกั ษณอ์ กั ษรสง่ ผลตอ่ การพฒั นาการ ทางวรรณคดขี องไทยอยา่ งไร จงอภปิ รายพรอ้ มยกตวั อยา่ ง 1. ทำให้เกิดความมัน่ คงทางวรรณกรรม วรรณกรรมมุขปาฐะเป็นการเล่ากันผ่านปากต่อปาก ทำให้เรื่องราว อาจมีการบิดเบือนไปเรื่อย ๆ แต่เมื่อเข้าสู่กระบวนการเขียนเป็นลายลักษณ์อักษร อันประกอบไปด้วยร้อยแก้ว และรอ้ ยกรอง ทำใหส้ ามารถจำแนกและระบชุ นิดของวรรณกรรมได้ รวมถึงยงั เป็นหลักฐานท่ีสำคญั ในจดบนั ทกึ 2. เนื้อหาของวรรณกรรมเกิดความผิดเพี้ยนน้อยลง เนื่องจากมีการบันทึกไว้เป็นแบบลายลักษณ์อักษร ทำให้วรรณกรรมส่วนใหญ่สามารถตรวจสอบแหล่งท่ีมารวมถึงข้อมูลของผู้แต่งได้ หากเป็นวรรณกรรมแบบมุขปาฐะ น่าจะยากต่อการตรวจสอบ เนื่องจากเป็นวรรณกรรมที่เล่ากันผ่านปากต่อปาก อาจมีการแต่งเสริมเติมเนื้อเรื่อง เพื่ออรรถรส ทำใหย้ ากต่อการตรวจสอบขอ้ มูลของเรื่องทแ่ี ทจ้ รงิ 3. วรรณกรรมบางเรื่องสามารถเปน็ หลักฐานทางประวัติศาสตร์ได้ โดยวรรณกรรมบางเรื่องมีการจดบันทกึ ความถูกต้องในเรื่องของเวลา จดหมายเหตุ โดยเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ประเภทพงศาวดาร ซึ่งแตกต่างกับ จดหมายเหตุตรงที่เป็นการบันทึกร่วมสมัย บ่งบอกเกี่ยวกับวันเวลาที่มีเหตุการณ์เกิดขึ้น มีลักษณะเด่นในเรื่อง ของการให้รายละเอียด พร้อมทงั้ แทรกความคดิ เหน็ ของผบู้ ันทึกลงไปดว้ ย 4. เกิดความเจริญงอกงามทางด้านวรรณกรรม เนื่องจากเเต่เดิมนั้นการเขียนเป็นไปเพื่อการจดบันทึก สำหรบั ไว้ใช้ประโยชน์ในด้านใดด้านหน่งึ ทไ่ี ม่ใช่เพื่อเน้นทางด้านความบันเทงิ แต่หลังจากมกี ารจดบนั ทึกเร่ืองราวต่าง ๆ โดยอาจจะเป็นการจดบันทึกเรื่องราวของวรรณกรรมแบบมุขปาฐะหรือเรื่องราวท่ีเคยได้พบเห็น ผนวกกับการใช้กลวิธี ในการแต่ง ทำให้ความนิยมในงานเขียนวรรณกรรมเพิ่มมากขึ้น และเกิดการสร้างสรรค์งานเขียนในรูปแบบใหม่ ขึ้นมากมาย 5. วรรณกรรมกอ่ ให้เกิดความเจริญทางด้านส่ือมวลชน เมื่อมีตัวอักษรเป็นการรบอกเลา่ เร่อื งราวต่าง ๆ ทำให้ ความผิดเพี้ยนในเนื้อหานั้นน้อยลง การใช้ตัวอักษรถือเป็นสื่อที่มวลชนเข้าถึงได้ง่ายและมีความน่าเชื่อถือ นอกจากนี้ วรรณกรรมยังก่อให้เกิดสื่อในรูปแบบต่าง ๆ มากมาย ไม่ว่าจะเป็นสื่อหนังสือพิมพ์ สื่อละครโทรทัศน์ สื่อภาพยนตร์ เป็นต้น

บรรณานุกรม ศักดา ป้นั เหน่งเพ็ชร.์ (2551). หนงั สอื โบราณของไทย. [Online]. เขา้ ถึงขอ้ มูลได้จาก : https://www.saranukromthai.or.th/sub/book/book.php?book=32&chap=3&page=t32-3-infodetail12.html. (2564, 14 กรกฎาคม). ศลิ ป์สมุด Art of Bookbinding. (2562). สมุดไทย งดงามล้ำคา่ ไม่แพส้ มุดใด ๆ ในโลก. [Online]. เข้าถึงขอ้ มลู ไดจ้ าก : https://es-la.facebook.com/103818831096200/posts/120639502747466/. (2564, 14 กรกฎาคม). บริษัท มติชน จำกัด (มหาชน). (2561). สมุดไทย “สมยั ก่อน”. [Online]. เข้าถึงข้อมลู ได้จาก : https://www.silpa-mag.com/culture/article_16185. (2564, 14 กรกฎาคม).

คณะผู้จดั ทำ นางสาวกรชวลั ศึกสงคราม รหสั นกั ศึกษา 63121010001 63121010009 นางสาวธติ มิ ากร พระประทุม รหัสนักศกึ ษา 63121010010 63121010016 นางสาวพรวดี พงศ์ชาญบุญมี รหัสนกั ศึกษา 63121010022 63121010028 นายสุทัศน์ สงิ ห์แก้ว รหสั นักศึกษา นางสาวพรรวะcษา ดอมไธสง รหัสนักศกึ ษา นางสาวขวัญชนก ศรีนาท รหสั นกั ศึกษา หม่เู รียนที่ 1 คณะครุศาสตร์ สาขาวิชาภาษาไทย มหาวิทยาลัยราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชปู ถมั ภ์