สรุปเนื้อหา เรื่องสารละลาย ชั้นม.๒

สารละลาย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๒ คุณครูฉัตรสุดา ดีดวงพันธ์ โรงเรียนบ้านหนองปลาหมัดบัวงาม

สารละลาย สารละลาย ( Solution ) สารละลาย (Solution) หมายถึง ของผสมเนื้อเดียวที่เกิดจากสารบริสุทธิ์ตั้งแต่ 2 ชนิด ขึ้นไป รวมกันทางกายภาพในปริมาณที่ไม่แน่นอน ตัวที่มีปริมาณมากกว่าเป็น ตัวทำละลาย (Solvent) ตัวที่มีปริมาณน้อยกว่าเป็น ตัวถูกละลาย (Solute) มีสถานะ เช่นเดียวกับตัวทำละลายและสมบัติก้ำกึ่งระหว่างสาร ที่มาผสมกัน อนุภาคตัวถูกละลายขนาดเล็กกว่า 10-7 cm สามารถผ่านกระดาษเซล โลเฟนได้ เช่น สารละลายเกลือแกง สารละลายน้ำตาล การเรียกชื่อสารละลาย ถ้าสารละลายนั้นมีน้ำเป็นตัวทำละลาย จะขึ้นต้นด้วยคำว่า สารละลาย แล้วตามด้วยชื่อตัว ถูกละลาย เช่น สารละลายโซเดียมคลอไรด์ สารละลายกรดอะซิติก ถ้าสารละลายมีสารอื่น ที่ไม่ใช่น้ำเป็นตัวทำละลาย จะขึ้นต้นด้วยคำว่า สารละลาย ตามด้วยชื่อ ตัวถูกละลาย และ คำว่า ในตามด้วย ตัวทำละลาย เช่น สารละลายคลอรีนในคาร์บอนเตตระคลอไรด์ สารละลายไอโอดีนในเฮกเซน ชนิดของสารละลาย 1. สารละลายอิ่มตัว ( Saturated Solution ) หมายถึง สารละลายที่มีตัวถูกละลาย อยู่อย่างเต็มที่ ในหนึ่งหน่วยปริมาตรของตัวทำละลาย และไม่สามารถละลายเพิ่มเข้าไป ได้อีก ณ อุณหภูมิคงที่ 2. สารละลายไม่อิ่มตัว ( Unsaturated Solution ) หมายถึง สารละลายที่มีตัวถูก ละลาย ละลายอยู่น้อยกว่าที่มันควรจะละลายได้ ถ้าเพิ่มตัวถูกละลายเข้าไปอีก มันก็จะ ละลายได้อีกโดยไม่ต้องเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิ แบ่งเป็น 2.1) สารละลายเจือจาง (Dilute Solution) หมายถึง สารละลายที่มีปริมาณตัวถูก ละลายละลายอยู่น้อย 2.2)สารละลายเข้มข้น (Concentration Solution) หมายถึง สารละลายที่มีตัวถูก ละลายอยู่มาก

สารละลาย เกณฑ์การแบ่งสารละลาย 1. ใช้สถานะของสารละลายเป็นเกณฑ์ แบ่งออกได้ 3 ชนิด คือ 1.1) สารละลายที่เป็นของแข็ง หมายถึง สารละลายที่มีตัวทำละลายมีสถานะเป็นของแข็ง เช่น ทองเหลือง นาก โลหะบัดกรี สัมฤทธิ์ เป็นต้น 1.2) สารละลายที่เป็นของเหลว หมายถึง สารละลายที่มีตัวทำละลายมีสถานะเป็นของเหลว เช่น น้ำเชื่อม น้ำหวาน น้ำเกลือ น้ำปลา น้ำส้มสายชู น้ำอัดลม เป็นต้น 1.3) สารละลายที่เป็นก๊าซ หมายถึง สารละลายที่มีตัวทำละลายมีสถานะเป็นแก๊ส เช่น อากาศ แก๊สหุงต้ม ลูกเหม็นในอากาศ ไอน้ำในอากาศ เป็นต้น ตัวละลายแต่ละชนิดจะใช้ตัวทำละลายที่แตกต่างกัน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความสัมพันธ์ระหว่างตัวทำ ละลายและตัวถูกละลาย ซึ่งสารทั้ง 2 ชนิดนั้นจะต้องรวมเป็นเนื้อเดียวกันและไม่ทำปฏิกิริยา เคมีต่อกัน ตัวอย่างเช่น – เกลือ น้ำตาลทราย สีผสมอาหาร จุนสี สารส้ม กรดเกลือ กรดกำมะถัน ใช้น้ำเป็น ตัวทำละลาย – โฟม ยางพารา พลาสติก ใช้น้ำมันเบนซินเป็นตัวทำละลาย – สีน้ำมัน โฟม พลาสติก แลคเกอร์ ใช้ทินเนอร์เป็นตัวทำละลาย – สีน้ำมันใช้น้ำมันสนเป็นตัวทำละลาย 2. ใช้สถานะของตัวทำละลายและสถานะของตัวถูกละลายเป็นเกณฑ์ 3. ใช้ปริมาณของตัวถูกละลายในสารละลายเป็นเกณฑ์

สารละลาย ความเข้มข้นของสารละลาย ความเข้มข้นของสารละลาย คือ ปริมาณของสารที่เป็นตัวละลายซึ่งละลายอยู่ในสารละลาย 1. ร้อยละ (percent) แบ่งออกเป็นดังนี้ 1.1) ร้อยละโดยมวล (w/w) บอกถึงมวลของตัวละลายที่ละลายในสารละลาย 100 หน่วยมวล เช่น สารละลายน้ำเชื่อมเข้มข้นร้อยละ 10 โดยมวล คือ ในสารละลายน้ำเชื่อม 100 กรัม ประกอบด้วยน้ำตาล 10 กรัม 1.2) ร้อยละโดยปริมาตร (v/v) บอกถึงปริมาตรของตัวละลายที่ละลายในสารละลาย 100 หน่วยปริมาตร เช่น สารละลายเอทานอลเข้มข้นร้อยละ 15 โดยปริมาตร คือ ใน สารละลาย เอทานอล 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร ประกอบด้วยเอทานอล 15 ลูกบาศก์ เซนติเมตร 1.3) ร้อยละโดยมวลต่อปริมาตร (w/v) บอกถึงมวลของตัวละลายในสารละลาย 100 หน่วยปริมาตร เช่น สารละลายเกลือแกง 100 ลูกบาศก์เซนติเมตร ประกอบด้วยเกลือแกง 1 กรัม 2. ส่วนในพันส่วน (part per thousand ; ppt) เป็นหน่วยที่บอกมวลของตัวละลายที่มี ปริมาณน้อย ละลายในสารละลาย หรือตัวทำละลาย 1 พันส่วน 3. ส่วนในล้านส่วน (part per million ; ppm) เป็นหน่วยที่บอกมวลของตัวละลายที่มี ปริมาณน้อยมาก ละลายในสารละลายหรือตัวทำละลาย 1 ล้านส่วน (106 ส่วน) เช่น ปลา ตัวหนึ่งมีปรอทปลอมปนอยู่ 0.2 ppm หมายความว่า ในเนื้อปลา 1 ล้านกรัม จะมีปรอทอยู่ 0.2 กรัม 4. การบอกความเข้มข้น โดยดูจากปริมาณตัวละลายในสารละลาย แบ่งได้เป็นดังนี้ 4.1) สารละลายเข้มข้น คือ สารละลายที่มีปริมาณตัวละลาย ละลายในสารละลายมาก เมื่อเทียบกับตัวทำละลาย 4.2) สารละลายเจือจาง คือ สารละลายที่มีปริมาณตัวละลาย ละลายในสารละลายน้อย เมื่อเทียบกับตัวทำละลาย

สารละลาย การตรวจสอบสารละลายบริสุทธิ์ 1. หาจุดเดือด คือ นำสารละลายมาหาจุดเดือด ถ้าสารละลายนั้นมีจุดเดือดคงที่หรือมี อุณหภูมิขณะเดือดคงที่ แสดงว่าสารละลายนั้นเป็นสารบริสุทธิ์ แต่ถ้ามีอุณหภูมิขณะ เดือดไม่คงที่แสดงว่าสารละลายนั้นไม่ใช่สารละลายบริสุทธิ์ 2. หาจุดหลอมเหลว คือ นำสารละลายมาหาจุดหลอมเหลว ถ้าเป็นสารบริสุทธิ์จะมี จุดหลอมเหลวคงที่ และมีช่วงอุณหภูมิของการหลอมเหลวแคบ แต่ถ้าเป็นสารละลาย จุดหลอมเหลวจะไม่คงที่ และมีช่วงอุณหภูมิของการหลอมเหลวกว้าง 3. การระเหยแห้ง คือ ถ้านำสารลายไประเหยแห้ง แล้วพบว่ามีของแข็งเหลืออยู่ แสดงว่าสารนั้นเป็นสารละลาย แต่ถ้าไม่มีอะไรเหลืออยู่เลย ก็ยังไม่สามารถสรุปได้ว่า สารนั้นเป็นสารบริสุทธิ์ ต้องนำไปหาจุดเดือด จุดหลอมเหลวต่อไป ปัจจัยที่มีผลต่อการละลายของสาร 1. ชนิดของตัวทำละลาย 2. ชนิดของตัวถูกละลาย 3. ความดัน ในกรณีที่ตัวละลายมีสถานะเป็นก๊าซ ถ้าความดัน เพิ่มจะละลายได้มากขึ้น 4. อุณหภูมิ

เอกสารอ้างอิง https://enchemcom2g.wordpress.com/solution/ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.). (2551).หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน เคมี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4-6 เล่ม 2 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้น ฐาน พ.ศ. 2551. กรุงเทพฯ : คุรุสภาลาดพร้าว. นางสาววนิดา สวนดอกไม้. เอกสารประกอบการสอนชุด สารละลาย. สืบค้น เมื่อ 27 มกราคม 2563.จาก http://www.sysp.ac.th/files/20140001_18072512125446.pdf