samanyapithan

สมญั ญาภธิ าน โรงเรียนปริยตั ิสามญั วดั สระเกศ อ.หล่มเก่า จ.เพชรบรู ณ์.

บาลีไวยากรณ์ ๔ ภาค อกั ขรวิธี วจีวิภาค วากย ฉันท สัมพันธ์ ลักษณะสมญั ญาภธิ าน สนธิ อักษร ฐาน,กรณ์(สระ,พยญั ชนะ)

อกั ขรวธิ ี ว่าด้วยอกั ษร จดั เป็ น ๒ คือ ๑) สมัญญาภธิ าน ๒) สนธิ

สมัญญาภธิ าน แสดงช่ืออกั ษรท่เี ป็ น สระ และ พยญั ชนะ พร้อมทงั้ ฐานและกรณ์.

อกั ขระ / อกั ษรเนือ้ ความของถ้อยคาทงั้ ปวงต้องหมายรู้กันด้วยอักขระ เสียงกด็ ี ตวั หนังสือกด็ ี ช่ือว่า อักขระ อักขระ แปลว่า ไม่รู้จักสิน้ , ไม่เป็ นของแขง็

อกั ขระ มี ๔๑ ตัวสระ ๘ ตวั พยัญชนะ ๓๓ ตวั

สระ ๘ ตวัอ อาอิ อีอุ อูเอ โอ

สระอักขระเบอื้ งต้น ๘ ตัว ตงั้ แต่ อ จนถงึ โอ ช่ือว่า สระสระ ออกเสยี งได้ลาพงั ตนเองสระ ทาให้พยญั ชนะออกเสียงได้สระ เรียกว่า นิสัย เพราะเป็ นท่อี าศัยของพยัญชนะ

เสียงสระ อ อิ อุ อา อี อู เอ โอรัสสะ เสียงสัน้ ทฆี ะ เสียงยาว อติ ครุ ภาคี วธู เสโธ

ครุ สระเสียงหนักทฆี ะล้วน อา อี อู เอ โอ ภปู าโล เอสี รัสสะ+ อ อิ อุ + มนุสฺสินโทพยญั ชนะสังโยค พยญั ชนะสังโยครัสสะ+นิคคหติ อ อิ อุ + นิคคหติ โกเสยยฺ

ลหุ สระเสียงเบา สระรัสสะล้วน(ไม่มีพยัญชนะสังโยค หรือ นิคคหติ ต่อท้าย)อ อิ อุ ปติ มุนิ

คู่สระ ๓ คู่ อ อา อิ อี อุ อูเรียกว่า เรียกว่า เรียกว่าอวัณโณ อวิ ณั โณ อุวัณโณ

สังยตุ ตสระ คอื สระเสียงผสมอ อิ เออ อุ โอ

พยัญชนะ ๓๓ วรรค ๒๕ อวรรค ๘กขคฆง ยรลว สหฬอจฉชฌญฏฐฑฒณตถทธนปผพภม

วรรค คอื พยญั ชนะท่มี ฐี านกรณ์เหมอื นกนั จงึ จัดเป็ นหมวดหมู่ตามฐานกรณ์ได้ คอื จัดเป็ น ๕ วรรค หรือ ๕ หมวดอวรรค คือ พยัญชนะท่มี ีฐานกรณ์ท่แี ตกต่าง กัน จงึ จัดเป็ นหมวดหมู่ตามฐานกรณ์ ไม่ได้

พยญั ชนะอกั ขระ ๓๓ ตวั แปลว่า ช่ือว่า นิสิต มี ก เป็ นต้น ทาเนือ้ ความ เพราะต้อง ให้ปรากฎ อาศัยสระจงึ มี นิคคหติ ออกเสียงได้ เป็ นท่สี ุด

พยญั ชนะ คือ อํ= นิคคหติ แปลว่า กดสระ= อนุสาร แปลว่า ไปตามสระ•อ อิ อุ เช่น อห เสตุ อกาสึ

ฐาน คือ ทต่ี ้งั ทเ่ี กดิ ของอกั ขระ มี ๖๑. กณฺโฐ คอ๒. ตาลุ เพดาน๓. มุทธฺ า ศรีษะกว็ ่า ป่ มุ เหงือกก็ว่า๔. ทนฺโต ฟัน๕. โอฏโฐ ริมผีปาก๖. นาสิกา จมูก

อกั ขระฐานเดยี ว มี ๖ ประเภทกัณฐชา ตาลุชา มุทธชาทนั ตชา โอฏฐ นาสกิ ัฏ ชา ฐานชา

คอ • อ อา,ก ข ค ฆ ง,หเพดาน • อิ อี,จ ฉ ช ฌ ญ,ยศรีษะ • ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ร ฬ

ฟัน • ต ถ ท ธ น, ล สริมฝี ปาก • อุ อู, ป ผ พ ภ ม จมูก • นิคคหติ

คอ - เพดาน เอคอ - ริมฝี ปาก โอฟัน - ริมฝี ปาก ว

งญณน มคอ เพดาน ศรีษะ ฟัน ริมฝี ปากจมกู จมกู จมกู จมกู จมกู

กรณ์ คือ ท่ีทาอกั ขระ มี ๔ คือ ปลายลิน้ ถดั ปลายลนิ้ เข้ามา กลางลนิ ้ ฐานของตน

คู่กระทบ กรณ์ - ฐาน ปลายลิน้ - ฟันถดั ปลายลิน้ เข้ามา - ป่ ุมเหงอื ก,ศรีษะ กลางลิน้ - เพดาน ฐานของตน - ฐานท่เี หลือ

มาตราทจี่ ะว่าอกั ขระ ดงั นี้ พยัญชนะ ก่งึ มาตรา สระสัน้ ๑ มาตรา สระยาว ๒ มาตราพยัญชนะท่มี ีพยญั ชนะสังโยคอย่หู ลัง ๓ มาตรา

พยญั ชนะ (เสียงก้องและไม่ก้อง)อโฆสะ •พยัญชนะท่มี ีเสียงไม่ก้อง •มี ๑๑ ตวัโฆสะ •พยญั ชนะท่มี ีเสียงก้อง •มี ๒๑ ตัว

อโฆสะ (ไม่ก้อง) โฆสะ (ก้อง) กข คฆง จฉ ช ฌญ ฏฐ ฑฒณ ตถ ทธน ปผ พภม ส ยรลวหฬ

อํ นิคคหิต-พน้ จาก โฆสะ และ อโฆสะ.-เรยี กวา่ โฆสาโฆสวิมตุ ติ.

พยญั ชนะวรรค แบ่งเป็ น สิถลิ และ ธนิต สิถลิ พยัญชนะท่ถี กู ฐานของตนหย่อนๆ ธนิต พยัญชนะท่ถี กู ฐานของตนหนัก บันลือเสียงดัง

สถิ ลิ ธนิต สถิ ลิ ธนิต สิถลิกขคฆงจ ฉ ชฌญฏ ฐ ฑฒณตถทธนปผพภม

อโฆสะ ๓. สถิ ลิ โฆสะ ๓. สิถลิ๑. สิถลิ ๒. ธนิต ๔. ธนิต ค ง กข ช ฆ ญ จฉ ฑ ฌ ณ ฏฐ ท ฒ น ตถ พ ธ ม ปผ ภ

๑. สิถลิ ๒. ธนิต ๓. สถิ ลิ ๔. ธนิต ๓. สิถลิ อโฆสะ โฆสะ ค ง กข ช ฆ ญ จฉ ฑ ฌ ณ ฏฐ ท ฒ น ตถ พ ธ ม ปผ ภ

พยญั ชนะสงั โยค คือ การซ้อนพยญั ชนะ เช่น สกโฺ ก อกขฺ รํ อคคฺ ิ สทธฺ าการซ้อนให้สงั เกตที่พยญั ชนะหลงั เช่นซ้อน กฺ หน้า โก ในคาํ ว่า สกฺโก

๑. พยญั ชนะที่ ๑ ซ้อนหน้าพยญั ชนะท่ี ๑ และ ที่ ๒ ในวรรคของตนพยัญชนะท่ี ๑ พยัญชนะท่ี ๒ ต.ย. ก ข กกฺ , กฺข จ ฉ จฺจ, จฉฺ ฏ ฐ ฏฺ ฏ, ฏฺ ฐ ต ถ ตต,ฺ ตถฺ ป ผ ปปฺ , ปผฺ

๒. พยญั ชนะที่ ๓ ซ้อนหน้าพยญั ชนะท่ี ๓ และ ท่ี ๔ ในวรรคของตนพยัญชนะท่ี ๓ พยัญชนะท่ี ๔ ต.ย. ค ฆ คคฺ , คฆฺ ช ฌ ชฺช, ชฌฺ ฑ ฒ ฑฺฑ, ฑฒฺ ท ธ ททฺ , ทธฺ พ ภ พพฺ , พภฺ

๓. พยญั ชนะทสี่ ุดวรรค ๕ ตวั ซ้อนหน้พยญั ชนะวรรคของตนได้ท้งั ๕ ยกเว้น ง ซ้อนหน้าตนเองไม่ได้พ. ๑ ๒ ๓ ๔ พ. ๕ ต.ย.กขคฆ ง งกฺ , งขฺ , งคฺ , งฆฺจ ฉ ช ฌ ญ ญฺจ, ญฺฉ, ญฺช, ญฺฌ, ญญฺฏ ฐ ฑ ฒ ณ ณฺฏ, ณฺฐ, ณฺฑ, ณฺฒ, ณฺณต ถ ท ธ น นฺต, นฺถ, นฺท, นฺธ, นฺนป ผ พ ภ ม มฺป, มฺผ, มฺพ, มภฺ , มมฺ

๔. พยญั ชนะอวรรค คือ ย ล ส ซ้อนหน้าตัวเองได้ ย ยยฺ ล ลลฺ ส สฺส