Ons Eie Feb-Mrt 2019 (2)

FEBRUARIE / MAART ‘19 Jaargang 54 1 110 Jaar van Suidwes 06 1909 - 2019 Vooruitsigte vir oliesade 18 - Die 2019/20 Bemarkingseisoen Nagsig verkykers 40 - met video tegnologie vir veiligheid www.suidwes.co.za Februarie | Maart ‘19 1

JOU VERTROUELING Radical, reliable, real. IN VERSEKERING. RADDIX BIED OESVERSEKERING UNIEKE PRODUKTE WAT VERSEKER DAT KORTTERMYN- VERSEKERING ONS KLIËNTE SE BELANGE EERSTE GESTEL WORD. FINANSIËLE MEDIESE FONDSE BEPLANNING KONTAK: Bothaville: 056 515 2412 Schweizer-Reneke: 053 050 1695 Christiana: 053 050 1694 Ventersdorp: 018 264 2823 Klerksdorp: 018 468 8660 Viljoenskroon: 056 343 0450 / 0561 Leeudoringstad: 018 011 3619 Wolmaransstad: 018 011 3621 Potchefstroom: 018 290 5094 2 Gemagtigde FDV: 44458 Besoek ons webtuiste Januarie | Februarie ‘19 www.suidwbesy.cwow.zwa.raddix.co.za.

Februarie/Maart 2019 Jaargang 54 1 Ons Eie word deur Suidwes Beleggings (Edms) INHOUDSOPGAWE 10 Beperk uitgegee. 18 RUBRIEKE 26 Algemene kontaknommers vir Suidwes Groep 44 Hoofkantoor: 018 581 1000 8 Klimaatverslag: Januarie 2019 20 Uit die Howe Ons Eie word ses keer per jaar na al sy lede en ander belangegroepe versprei. ARTIKELS Redakteur: 6 110 jaar van Suidwes Daleen Gouws 10 Teling- en tegnologieheffings E-pos adres: [email protected] 12 Die boer van Nooitgedacht Telefoonommer: 066 304 2362 14 Blaarvoeding 16 Direkte bemarking en jou regte Grafiese Ontwerper: 17 Elektriese Sertifikate - Wetlike vereistes Edward Adendorff 18 Vooruitsigte vir oliesade E-pos adres: 22 Deurlugting stelsels vir Graan [email protected] 23 Werkloosheidsversekeringsfonds Telefoonnommer: 018 581 1193 26 Tegnologie en die boerdery 28 Sonkrag Advertensiewerwing: 31 Toename in sportskiet Ruth Schultz 34 Versekeringsoplossings vir dames E-pos adres: [email protected] 37 Suidwes bied geleenthede vir jeug Selnommer: 081 480 6413 NUUS Die inligting hierin, hoewel dit met sorg saamgestel word, word verskaf sonder enige waarborge hoegenaamd 21 Genadereën en Suidwes of die redakteur sal geen aanspreeklikheid 24 Nuwe Jacto uniport spuite ten opsigte daarvan aanvaar nie. Dit staan outeurs vry 30 Suidwes hou tuinboudae om menings te lug, maar geen artikel verteenwoordig 38 Suidwes Akademie besoek noodwendig die mening van die uitgewer, die direksie of hoofbestuur van Suidwes Beleggings (Edms) Beperk Hoërskool Bultfontein nie. Behalwe in uitsonderlike gevalle, behou die uitgewer die reg voor om die nodige veranderinge aan te bring LEEFSTYL aan enige bydrae wat vir publikasie voorgelê word. 35 Boererate… Daar bestaan outeursreg in hierdie werk. Enige 36 Suidwes Boekrak ongemagtigde aanhaling of reproduksie van die werk, 42 Suidwes Plaaskombuis of enige gedeelte daarvan, sonder die vooraf verkreë 44 Dekgewasse in jou tuin toestemming van die redakteur, is handelinge wat outeursreg skaad en wat die oortreder regsaanspreeklik PRODUKNUUS kan maak. 32 Teejet tips for spraying success Geen gratis plasings of krediet sal gegee word vir 40 Nagsig verkykers vir veilighied geringe tipografiese foute wat nie die waarde van ‘n 46 Gebruiktegoedere advertensie verminder nie. Kennisgewing: Betaal u maandrekening met ʼn EFT-oorplasing Geagte Suidwes-lid Suidwes versoek u vriendelik om nie voortaan u maandrekening met ʼn kredietkaart te vereffen nie, maar eerder ʼn EFT-oorplasing te doen. Kredietkaart- betalings kos die maatskappy geweldig baie in terme van bankkoste. Help ons om Suidwes te verbeter. Bankbesonderhede vir die betaling van maandrekeninge: Kontak Suidwes vir die bankbesonderhede vir elke spesifieke bank by: 018 581 1000.

RUBRIEKE redakteursbrief effektiewe boerdery ’n moet in Suid-Afrika Ongunstige weerstoestande, politieke bekostig dat daar net dag na dag reaktief ʼn Ten laaste is dit van kritieke belang inmenging in die landbou en finansiële paar goed en roetine take gedoen word nie. dat boere in Suid-Afrika van tegnologie uitdagings is onderwerpe wat die gebruik moet maak. Te veel boere skram afgelope jare gedurig te hoor is. Dit is Landbouers in Suid-Afrika het ten spuite weg daarvan omdat dit vreemd is, of die oorweldigend en dit is wel die uitdagings van al die uitdagings in die landbou, ʼn nut daarvan nie ingesien kan word nie. waarmee landbouers daagliks te doen besluit geneem om aan te hou boer. Soos Maar tegnologie is ʼn kritiese aspek van het. In vandag se besigheidswêreld word ons graag ons kinders leer dat elke oorsaak presisieboerdery. Tydens die Dekalb Create leiers ook deur aansienlike eise in die gesig (jou besluit), ʼn gevolg (die verpligting) het. Konferensie is dit deur verskeie kenners gestaar, hoë verwagtings en ʼn immer- Ek sien die verpligtinge as dieselfde as dié en voorbeelde bevestig dat tegnologie die veranderende omgewing. Maar hoe dink van ‘n groot maatskappy. Die uitvoerende boer ondersteun om optimale opbrengste ons boere daaroor? Die daaglikse slegte hoof van so maatskappy het ʼn verpligting uit sy boerdery te bewerkstellig. nuus het ʼn manier om mens in ʼn permanente om as leier op te tree en seker te maak dat negatiewe toestand te laat beland. elke aspek van die maatskappy vooruit Tegnologie moet tot jou voordeel gebruik beweeg, aanpas by die ekonomie en van die word, en as die gevolg besparings is, kan jy Tydens die Dekalb Create Konferensie jongste en beste tegnologie gebruik maak. nie bekostig om daarvan weg te skram nie. wat op 7 Februarie aangebied is, het Prof Ons kyk op bladsy 26 na tegnologie en die Marcos Fava Neves, ʼn internasionale kenner Die uitdaging is dat boere ʼn doelbewuste boerdery en gee ʼn lys van handige toepas- op Agri aangeleenthede en ‘n professor poging moet aanwend om anders na hul sings wat jy sommer op jou slimfoon kan van beplanning en strategie by die School boerderye te kyk. Deel daarvan is om ʼn gebruik. Hoewel dit aanvanklik dalk stadig of Business (FEARP) van die Universiteit effektiewe leier van jou werknemers en jou kan gaan, sal dié meeste van die toepas- van São Paulo (USP), Brasilië, beklemtoon boerdery te word. Elke werknemer het weer sings jou op die ou end tyd en ook geld spaar dat die vooruitgang in boerdery grootliks ʼn verpligting teenoor sy pligstaat en die fooi en jou help om jou boerdery te verbeter. afhanklik is van die wil om dit wat beskik- wat hy daarvoor ontvang. Die ontwikkeling baar is optimaal aan te wend. van ʼn persoonlike leierskapvisie is nodig. ʼn Boerdery, groot of klein, met ʼn gefokusde Só ʼn ontwikkeling verg beplanning en die plan, ʼn positiewe leier en tegnologie as rug- Vir sekere boere het take egter ʼn roetine verandering van denke om strategies na die steun sal soos enige maatskappy baat vind geword en met die kennis van die jare, hoef die boerdery te kyk. Verder moet kort-, medium- deur die positiewe impak van die verbeteringe. boer nie eers meer daaroor na te dink nie, hy en langtermyn doelwitte vir elke afdeling op gaan net elke dag voort van een punt op die die plaas ontwikkel word. Deel die boerdery, Daleen Gouws plaas na die volgende probleem. Die werk- hoe klein ook al, in afdelings op en ontleed likheid is dat geen maatskappy of boerdery elke afdeling, doen dan deeglike beplanning in die huidige ekonomiese toestande kan en vooruitskattings vir elke afdeling. BRIEWEBLAD BAIE BAIE DANKIE! Hoërskool Bultfontein wil wonde vir dit wat u vir ons Suidwes bedank vir die leerders beplan. getroue ondersteuning aan ons Baie dankie Jimmy vir jou mooi en ons leerders, dit word opreg gesindheid teenoor ons skool, waardeer. altyd bereid om ons by te staan Graag wil ons spesiaal dank en te ondersteun. Dit gaan nie uitspreek aan Jimmy, Abre en ongesiens verby nie. Schoeman vir die inspirasie aan Nogmaals baie dankie. ons leerders en die inisiatief SKOOLHOOF wat u geneem het om gisteraand N VENTER (23 Januarie 2019) so wonder- like besoek aan Hoërskool Stuur briewe per e-pos na Bultfontein te bring. Dit was [email protected] positief teenoor ons leerders en ouers. Die skool waardeer dit baie, en ons is baie opge- 4AdresverFaenbdreurainrgie- |eMn avearrstp‘1re9iding-navrae kan geriwgwwwor.sduaidawn:eSsu.cnoe.lzlea by 018 581 1002 of [email protected].

Op die geestelike akker God doen nie soos mense deur Ds Jackie van Zyl, NG kerk, Leeudoringstad nie, want God dink en doen nie soos God doen nie dit nie! As sy Woord ʼn mens nie. God kan nie foute maak sê dat “Hy alles vir my ten goede sal Indie nuwe jaar sal daar nie, Hy kan nie terug gaan op sy laat meewerk”, dan kan ek dit glo verseker wonderlike, goeie woord nie, Hy kan nie sy beloftes met my hele hart en my hele lewe, tye wees, maar daar sal ook breek nie, Hy kan nie jok nie, Hy is want God kan nie jok nie. uitdagende en moeilike tye wees. soewerein en heilig! Ons weet nie wat die landbousektor Mense kom nie altyd hulle beloftes vir ons inhou nie: Grondeise, droogte, Mense maak foute, ons weet nie na nie. Maar God is nie ʼn mens nie! stygende insetkoste, veiligheid? alles nie, ons ken nie die toekoms Hy het dan selfs sy eie Kind gegee toe nie, ons het nie al die antwoorde nie. Hy belowe het Hy sal ons verlos. Wat Die Bybel plaas so baie klem op is daar dan in die hemel of op die geloof, maar ek sukkel soms met God kan nie foute maak nie! As ons aarde wat Hy nie nog sal doen om sy geloof. Geloof is om vertroue te hê deur die geskiedenis van die Bybel, en beloftes in sy Woord na te kom nie!? in God se wil en sy beloftes en in na die lewens van God se kinders kyk, wie Hy is. En weet julle waarom dink dan sien ons dat God ʼn plan en ʼn doel In hierdie jaar sal daar uitdagende ek sukkel ons met hierdie vertroue gehad het met elke liewe ding wat in en moeilike tye wees, maar moet in God se wil en sy beloftes? Want sy kinders se lewens gebeur het – of nie geloof en vertroue in God, aan ons meet God aan mense se doen sy kinders dit verstaan het of nie, of ons mense se gedrag meet nie. Ons en late. In ons alledaagse lewe word dit vir hulle lekker was of nie – God het beperkinge en ons stel mekaar ons so baie teleurgestel wanneer se wil het altyd geskied en dit was teleur. Maar God is nie ʼn mens nie, ons ons vertroue in mense stel, dat altyd tot voordeel van sy kinders. Hy is volmaak! ons nie meer wil/kan vertrou nie. Mense jok, partykeer met goeie En dit is waar ons die grootste fout bedoelings (wit leuentjies) en partykeer in ons verhouding met God maak. met slegte intensies. Ek kan God nie meet aan mense se doen en late nie. Ek hoef nie en ek kan nie geloof en vertroue verstaan KONTAKBLOK: Suidwes Handelstakke: Bloemhof Leeudoringstad 018 581 3301 Bamboesspruit Makwassie 018 065 0014 Bloemhof 018 571 0182 Onderdele 053 433 0274 Migdol 053 965 0730 Boshof 053 433 1348 Schweixer-Reneke 053 963 1041 Bothaville 053 541 0050 Christiana Strydpoort 018 065 0012 Bultfontein 053 515 4576 Vryburg 053 927 2264 Christiana 051 853 1747 Onderdele 053 441 2235 Wolmaransstad 018 596 1300 Delmas 053 441 3302 Hertzogville 013 665 0500 Hertzogville Hoopstad 053 421 9008 Leeudoringstad 053 444 1907 Onderdele 053 421 9218 Louwna 018 581 2022 Makwassie 053 970 4007 Hoopstad Migdol 018 597 4104 Reivilo 053 965 0610 Onderdele 053 444 1419 Schweizer-Reneke 053 953 0233 Stella 053 963 1294 Werkswinkel 053 444 1312 Africum: Tosca 053 983 0025 Commodities Vryburg 053 933 0012 Hoopstad 2 Logistics 018 581 1000 Wesselsbron 053 927 2218 Mills 018 581 1000 Wolmaransstad 057 899 2137 Onderdele 053 444 1943 018 596 1065 018 596 1076 Werkswinkel 053 444 1943 Migdol Onderdele 053 965 0844 Terratek, Raddix, Nvirotek & Wynland: Schweizer-Reneke Terratek 018 581 1000 Onderdele 053 963 1316 Raddix 018 468 8660 Werkswinkel 053 963 2200 Nvirotek 012 252 7588 Stella Wynland 021 873 3514 Onderdele 053 983 0194 Vryburg AgriCapital Hooftakke: Bethlehem Onderdele 053 927 4033 Bothaville 058 303 1363 Christiana 056 515 1094 Werkswinkel 053 927 4033 Delmas 053 441 2213 Hoopstad 013 665 0500 Agrifriend Equipment Handelstakke: Lichtenburg 053 444 1023 Schweizer-Reneke 018 632 1225 Bothaville Graan Silo’s: Vryburg 053 963 2145 Amalia Wesselsbron 053 927 5681 Onderdele 056 515 4576 Bamboesspruit 053 964 0620 Kimberley 057 899 1381 Bloemhof 018 571 0261 Leeudoringstad 053 841 0070 Werkswinkel 056 515 4576 Christiana 053 433 1002 018 581 1072 Hallatshope 053 441 2211 Bultfontein Hertzogville 018 065 0013 Hoopstad 053 421 9158 Onderdele 051 853 1747 Kameel 053 444 1012 Kingswood 053 989 0005 Wolmaransstad 053 433 2141 Onderdele 018 596 1098 Werkswinkel 018 596 2212 Leeudoringstad Onderdele 018 581 2066 www.suidwes.co.za Februarie | Maart ‘19 5

ARTIKELS 110 jaar van suidwes 1909 - 2019 Suidwes Landbou vier vanjaar landboubesighede het daarin skryf Andries van der Merwe sy 110de bestaansjaar. Om geslaag om as skans teen die dat Uniewording, toe die vier 110 jaar te bestaan is ʼn uitbuiting van die verarmde provinsies verenig is, in geweldige mylpaal vir enige landbougemeenskap te dien. 1910, die jaar ná Suidwes se organisasie. Ons gaan in elke Skaars een jaar later in 1910 het stigting, plaasgevind het. uitgawe van Ons Eie vir julle Suidwes reeds 172 lede gehad. Die ANC is kort daarna in ʼn oorsig oor die geskiedenis 1912 gestig. Op 27 Februarie en grootste mylpale van In dieselfde era van die 1913 het Suidwes besluit Suidwes gee. Nie net is die stigting van Suidwes, het om kredietfasiliteite aan geskiedenis interessant nie, daar ook belangrike wêreldse lede beskikbaar te stel. maar dit gee ook ʼn bepaalde gebeure plaasgevind. Dan In dieselfde jaar het die oorsig oor die belangrikheid Albone het in 1902 die hoofkantoor te Leeuwdoorns en kultuur van die organisasie. eerste doeltreffende petrol Stasie ʼn telefoon gekry. Wat aangedrewe trekker gebou, die wêreld betref het Henry Suidwes is in 1909 gestig met waarna die Wright broers in Ford in 1913 begin met die 20 lede, ʼn skrale sewe jaar 1903 gepoog het om ʼn vliegtuig massaproduksie van motors. na die Anglo Boere-oorlog se te bou. In 1906 het Roald In 1914 het die Eerste vredesluiting by Vereeniging Amundsen. ʼn Noorweër die Wêreldoorlog uitgebreek, wat in 1902. Georganiseerde land- magnetiese Noordpool bepaal. tot die Rebellie en broer- bou, soos landbou-unies en teen-broer gevegte in ons die destydse koöperasies het Die eerste dertig jaar van land gelei het. Andries van in daardie tyd bygedra tot Suidwes se bestaan word egter der Merwe skryf daar was te die groot fokus om die land gekenmerk deur droogtes, min geld en te veel politiek. se afgebrande, kaalgestroopte surplusse, die depressie van Op 31 Desember 1915 word ʼn plase weer op te bou. Suidwes, 1932 tot 1933 en natuurlik notule vir die eerste keer in toe nog die Wolmaranstad skuld. Die depressie en daarna Suidwes getik. C o - o p e r a t iv e Landbouw die Tweede Wêreldoorlog in Vereniging, wat die voorloper 1939 het verdere druk op die Om perspektief te gee oor van die Suid-Westelike destydse Suid-Afrikaanse die stand van Suidwes as organisasie, kan gekyk word na Suidwes se omset in die eerste jaar. Dié omset het 12 000 sakke mielies, 5 000 sakke koring en ʼn bietjie hawer, aartappels en tabak ingesluit. Die totale waarde was £7 925. In 1918 is 32 000 sakke graan hanteer. Na tien jaar, in 1919, was die produkte gelewer se waarde £20 000 en implemente verkoop £9 000. In 1958 tot 1959 was produkte se omset £8 000 000 en implemente, graansakke, saad en kunsmis se omset het £2 400 000 beloop. Lees in die volgende Ons Eie ʼn verdere terugblik oor die 110- jaar van Suidwes as organisasie in Suid-Afrikaanse Landbou. Transvaalse Landboukoöperasie landbou in geheel geplaas. was, tesame met ander Uit die jaarverslag van 2009 6 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS Hertzogville Handelstak. Leeudoringstad se Een van die buise in graansuier in aanbou werking by die silo op (Des 1970) Hertzogville. Mnr. H de Waal: 1909 - 1913. Eerste voorsitter van Suidwes. Handelstak op Wolmaransstad. Mei 1966: die Hoofkantoorgebou nog splinternuut. www.suidwes.co.za Februarie | Maart ‘19 7

RUBRIEKE Klimaatverslag: Januarie 2019 Esmond Coen, Bestuurder, Terratek Die vooruitskatting dui daarop dat die Die soliede lyne in Grafiek 1 dui die plant- El Niño-toestande se waarskynlikheid datums (onderpunt) aan, terwyl die bo- Oorsig: Daar bestaan steeds ʼn 65% ordegrootte se piek in Desember 2018 punt die bereiking van die reproduktiewe -waarskynlikheid dat El Niño- was en ʼn duidelike afname begin toon stadium vir mielies (65-85 dae) aandui. toestande sal voortduur tot en met vanaf Januarie 2019. Die hoër as normale Die reproduktiewe stadiums en saadvul- die herfsmaande van 2019. gemiddelde temperature is ʼn direkte stadium vind dan plaas en ongewensde gevolg van El Niño-toestande. Daar word toestande kan die opbrengs benadeel. Die El Niño-toestande het begin verswak ook verwag dat wanneer presipitasie plaas- Laat aanplantings wat gedurende Januarie/ gedurende Desember 2018 en toon ‘n af- vind dit swaarder en hewiger kan wees en Februarie 2019 gemaak word, kan waardse neiging soos aangedui in Grafiek gepaard kan gaan met hael en sterk winde, moontlik die gevaar loop van rypskade. 1 se soliede rooi stawe. Grafiek 1 dui die wat oorstromings en oesskade tot gevolg Ryp en swartryp se voorkoms gedurende waarskynlikheid van die ordegrootte van kan hê. Mei en Junie se waarskynlikheid is redelik die voorkoms van La Niña-, El Niño- en hoog as gevolg van die voortgesette El Neutrale-toestande oor tyd vanaf Januarie Daar word ook verwag dat Niño-toestande gedurende die herfs- en 2019 tot September 2019 aan. Die vooruit- wanneer presipitasie plaas- wintermaande. Die ordegrootte vir La skatting vir die verskillende moontlikhede vind dit swaarder en hewiger Niña-toestande vergroot later in 2019 van El Niño-/Southern Oscillation-toestande kan wees en gepaard kan maar sal waarskynlik ʼn geringe invloed (ENSO) van Desember 2018 word met die op die heersende El Niño-toestande hê. rooi stippellyn in Grafiek 1 aangedui. Dit wys gaan met hael en sterk Die moontlikheid van ENSO-neutrale toe- daarop dat die voorkoms/ontwikkeling van die winde, wat oorstromings en stande ontwikkel sterker en kan moontlik El Niño-toestande (soliede stawe) verswak oesskade tot gevolg kan hê. ʼn ewewig bereik gedurende Junie tot Julie het teenoor die verwagting van die ENSO- 2019 wat hopelik die weerstoestande na waarskynlikheidsmodel van Desember 2018. normale vlakke sal bring. Met erkenning aan: NOAA en CPC/IRI. Grafiek 1: Grafiese vergelyking van ENSO 3.4 sone toestande Januarie 2019. 8 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

Ontsluit jou potensiaal met DEKALB®-innovasie uppe marketing A19249 DEKALB®-saad bied die genetika en innovasie vir jou oes terwyl jy kan staatmaak op al die ondersteuning en kundige advies wat jy benodig. Maak staat op DEKALB® ^ die innovasieleier. DEKALB® is ’n geregistreerde handelsmerk van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021. PLANT JOU SUKSES MAIZE www.dekalb.co.za DEKALB South Africa Acceleron®, Roundup Ready® MAIZE 2 en YieldGard® MAIZE 2 DEKALB SA dekalbsa @DEKALB_SA is geregistreerde handelsmerke van Monsanto Technology LLC. www.suidwes.co.za Februarie | Maart ‘19 9

ARTIKELS Deur Gert Heyns. Uitvoerende Hoof- Teling- en tegnologie- bestuurder: SACTA heffings: SACTA se rol • SACTA is nie-gewasspesifiek nie en kan hierdie tipe administratiewe funksie vir alle selfbestuiwende gewasse doen. • SACTA is ʼn lae koste administratiewe maatskappy (Administratiewe funksies word deur L & L Landboudienste, ʼn bekende maatskappy in landbou- administrasie, gedoen). • SACTA verteenwoordig nuwe kultivars- en tegnologiesake op verskeie bedryfsvlakke. Ons Eie het in die vorige uitgawe SACTA (South African Cultivar and • Met die verkryging van statutêre heffings, (Desember 2018) ʼn artikel gepubliseer Technology Agency) is daar sekere verpligtinge wat nagekom oor die teling- en tegnologieheffing vir Produsente het hulself bereid verklaar moet word. Een so ʼn verpligting is dat 20% die sojabedryf. In dié artikel het Corné Louw om ʼn heffing op graanlewerings te betaal, van die gevorderde bedrag aan transfor- van Graan SA ʼn oorsig en agtergrond oor indien dit sou lei tot nuwe kultivars en masie spandeer moet word. SACTA het die heffing gegee en bestempel dat dit sal tegnologieë. Daar moes egter verseker die verantwoordelikheid om hieraan te meebring dat produsente toegang het tot word dat daar behoorlike administrasie en voldoen deur transformasieplanne in lyn die nuutste kultivars en tegnologie om beheer oor die fondse in plek gestel word. met die riglyne van die Nasionale Land- sodoende te kan kompeteer met ander So ʼn administratiewe liggaam sou ook boubemarkingsraad te ontwikkel en sorg lande. In hierdie opvolg artikel gee Gert moes verseker dat die beskikbare fondse te dra dat dit geïmplementeer word. Heyns vir ons ʼn verdere verduideliking oor spesifiek vir nuwe telling en tegnologie die tendense van sulke heffings op graan, aangewend word. Wat doen SACTA met die heffingsfondse? asook wat die South African Cultivar and Elke saadmaatskappy wat bydra tot Technology Agency (SACTA) se rol hierby is. SACTA is as ʼn nie-winsgewende maatskappy die welvaart van die spesifieke gewas gestig om verantwoordelikheid vir die en produkte (kultivars en biotegnologie), Die afgelope twee seisoene was bestuur van die fondse te onderneem. is geregtig op ʼn regverdige vergoeding. daar reeds ʼn goedgekeurde teling -en SACTA word volgens die Wet op Maats- Dit is dus die taak van SACTA om elke tegnologieheffing op koring en gars kappye (Wet 71 van 2008) bestuur. Ons rolspeler se markaandeel te bepaal en ingestel. Verlede jaar is hierdie heffing gee weer ʼn oorsig oor die samestelling van dan die beskikbare fondse volgens daardie vir ʼn verdere twee jaar op koring, gars en die Raad van Direkteure: markaandeel aan die rolspelers uit te betaal. hawer goedgekeur. Soos onlangs in die media gepubliseer, is ʼn statutêre heffing • Twee direkteure namens GraanSA. Dit is dan ook met die bepaling van elke ook vir teling en tegnologie op sojabone maatskappy se markaandeel, dat pro- goedgekeur met ingang van 1 Maart 2019. • Twee direkteure namens SANSOR dusente van groot hulp kan wees. Een van (Suid-Afrikaanse Saad Organisasie). die belangrikste faktore wat markaandeel Noodsaaklikheid van ʼn heffing bepaal, is die aandeel wat elke maatskappy Sekere belangrike landbougewasse • Twee direkteure namens die Minister van van die graanoes lewer. Produsente word is selfbestuiwende gewasse. Met self- Landbou. dus versoek om so akkuraat moontlik met bestuiwende gewasse, kan produsente graanlewering te verklaar watter kultivar of graan van die oes terughou en weer plant. • Een direkteur namens AgBiz Grain saadmaatskappy se saad gebruik is. Hierdie Hoewel hierdie praktyk wettig is, het dit tot (graansilo-bedryf). inligting sal deur die graanhanteerder gevra gevolg dat groot volumes graan vir hierdie word. SACTA sal dié inligting dan, tesame doel teruggehou word, en saadverkope • Een direkteur namens die sojaboon- met ander inligting soos saadverkope, mark- redelik laag is. Saadmaatskappye is dus verwerkingsbedryf. navorsing en graanontledings in ʼn formule onwillig om groot beleggings in nuwe verwerk, om die markaandele te bepaal. produkte en tegnologie te maak, tensy daar Voordele van SACTA sisteme in plek gestel kan word, wat ʼn billike In vergelyking met baie van die bestaande ʼn Vriendelike, dog dringende beroep word vergoeding vir hul genetiese regte inhou. bedryfstrukture, is daar heelwat voordele aan produsente gerig om ons hiermee om ʼn organisasie soos SACTA te hê. behulpsaam te wees. Onderstaande is sommige van die belang- rikste voordele: Indien enige verdere inligting verlang word kontak gerus die volgende: Mnr Gert Heyns: Sel: 082 388 0211. Mnr Leon du Plessies. L & L Landboudienste: 012 807 3958. 10 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

PROMOSIE ARTIKEL HAWER MAAK VOERVLOEIPROBLEME IETS VAN DIE VERLEDE Hawer (Avena sativa) is ‘n veelsydige Plantdatums moet verkieslik versprei word Overberg kleingraan wat in die verlede grootliks om te verseker dat al die aanplantings nie Wat ʼn intermediêretipe hawer betref, is vir die graanmark aangeplant is. gelyktydig gereed is om bewei te word Overberg in ʼn klas van sy eie. Die kultivar het Weens die gewas se goeie voedings- nie. Beplanning is dus van uiterste belang. ʼn laer kouebehoefte as ʼn egte wintertipe en waarde, word dit deesdae grootliks as ‘n Die saaidigthede van lentetipes onder sal ook vroeër begin produseer. Overberg weidingsgewas aangeplant. droëlandtoestande is 25 kg/ha tot 50 is geskik vir produksie onder droëland en kg/ha en onder besproeiing 75 kg/ha tot besproeiing. Dit kan ook aangewend word Veeprodusente kan hawer, wat ʼn hoë 125 kg/ha (afhangende van die mate van vir beweiding, kuilvoer en hooiproduksie. voedingswaarde het en relatiewe goeie besproeiing). Intermediêre en wintertipes hergroei-eienskappe besit, aanplant om se saaidigthede is ook 25 kg/ha tot 40 kg/ha Magnifico voldoende groenvoer vir die winter te onder droëlandtoestande en 75 kg/ha tot 125 Hierdie egte wintertipe hawer het ʼn hoë produseer. Wintergraangewasse soos kg/ha onder besproeiing (afhangende van die kouebehoefte en produseer normaalweg hawer word jaarliks regdeur Suid-Afrika in mate van besproeiing). Die vestigingstyd smaaklike weiding vanaf Mei tot einde groot hoeveelhede aangeplant as winter- sal van streek tot streek wissel, maar is September. Een van dié kultivar se groot weiding vir skape, bokke en beeste. normaalweg van middel Februarie tot middel voordele is sy hoë-opbrengspotensiaal. Mei. In die koue areas eindig planttyd einde Magnifico kan gebruik word vir beweiding, Kleingrane sluit die volgende gewasse in: April. Hawer kan ook met verskeie gewasse kuilvoer en hooiproduksie. Hawer, korog en stoelrog, koring en gars. (insluitende peulgewasse) gekombineer Hawer kan in verskillende groeiklasse word om produksie te verhoog en die Kleingrane gedeel word, naamlik lente- (kortgroei- verskeidenheid voerinname deur vee te Die volgende kleingrane is ook belangrik seisoen), intermediêre (mediumgroei- verhoog. Hierdie gewasse sluit in Japan- vir winterweiding: seisoen) en wintertipes (langgroeiseisoen). nese radyse, weiwieke en Persieseklawer. Hawer wat in die lentetipe-groeiklas val, is Stoelrog (Agriblue en Echo) nie baie kouebehoeftig nie en sal vinniger Kultivars Dit is ʼn eenjarige wintergraangewas wat laat weigereed wees as wintertipes. Lentetipe Agricol is bekend as die leier in somer- en in die somer gevestig kan word. Stoelrog word hawer produseer egter nie groot volumes winterweidingsgewasse. Produsente kan meestal gebruik as groenvoer vir die winter tot voer nie en moet ook digter gesaai word, staatmaak op die volgende hawerkultivars vroeë lente. Daar bestaan drie tipes stoelrog aangesien hul stoelvermoë laer is as vir kwaliteit groenvoer hierdie winter: naamlik kort, medium en lang rotasietipes. dié van wintertipes. Indien weiding baie vinnig benodig word, sal dit raadsaam Pallinup en Dunnart Korog (Rex, Ag Beacon, wees om ʼn gedeelte van die aanplanting Hierdie lentetipe hawers is gewoonlik Ag Marcell, Cloc1) met lentetipes te plant. Intermediêre- en weigereed ses tot agt weke na plant. Hulle Hierdie kruising tussen koring en rog wintertipes hawer het ʼn langer kouebehoefte word gekenmerk deur dikker plante wat word hoofsaaklik as ʼn wei- of voergewas (vernalisasie periode) voordat dit reproduktief minder spruite produseer. Pallinup en gebruik. Korog kan geklassifiseer word raak. Intermediêre en wintertipes hawer Dunnart kan gebruik word vir beweiding, as ʼn lente- of wintertipe kleingraan wat produseer groter volumes voer as gevolg kuilvoer en hooidoeleindes. Pallinup en aangepas is by die meeste omgewings- van hul stoelvermoë en kan tot laat in die Dunnart se graan is ook geskik vir die toestande en grondtipes. Rex, Ag Beacon seisoen produseer. maak van ontbythawer. en Ag Marcell is Agricol se lentetipe korog kultivars terwyl Cloc1 ‘n ware wintertipe is. Oranjeriviermengsel Die mengsel bestaan uit 24% Korog, 24% Pallinup, 24% Overberg en 28% Magnifico. Agricol het die Oranjeriviermensgel ontwikkel vir volhoubare produksie deur die wintermaande. Aangesien al die komponente in hierdie mengsel in verskillende groeiklasse val, verskil die piekproduksietyd ook vir elke gewas wat ʼn verlengde tyd van produksie beteken. Die mengsel kan as dekgewas tussen boorde en op lande gebruik word asook hoë gehalte weiding vir veeboere. ‘n Voorstelling van verskeie kleingrane se produksie Kontak ons gerus vir verdere navrae: gebasseer op ‘n middel Maart plantdatum. Willem Nel (Noordwes): www.suidwes.co.za 081 018 3296. Henk Crafford (Wes-Vrystaat en Noordwes): 078 459 4833. Dawie du Plessis (Noord-Kaap): 071 852 1707. 11Februarie | Maart ‘19

ARTIKELS DIE BOER VAN NOOITGEDACHT Daleen Gouws Op die vraag hoekom oom Piet al soveel Sy grootste bydrae in die jaar Suidwes Landbou as sy vennoot kies, Suidwes Landbou raadsaal Van megaboere tot leierboere en net word met groot erns vertel van lojaliteit. word bestempel as ʼn bydrae gewone boere, ʼn boer is ʼn spesiale “Ek het in ʼn huis groot geword waar daar tot maatskappy ontwikkeling mens met deursettingsvermoë elke dag oor drie goed gepraat is, dis kerk, in die sin dat hy lojaliteit wat bewonderenswaardig is. In elke politiek en koöperasie.” Hy is ook nie lid teenoor getroue werknemers gemeenskap is daar ʼn boer met ʼn storie van enige ander maatskappy nie, slegs wat kosbaarhede het om te deel. Daleen by Suidwes. “Daar was tye wat ek op my bevorder het. Gouws het by oom Piet en tannie Elsa Delport knieë was, en as dit nie vir Suidwes was gaan kuier. Oom Piet Delport is reeds nie, dan het ek en jy dalk nou nie vanmore oom Piet ʼn groot rol gespeel tydens dié sedert 1967 ʼn aktiewe lid van Suidwes hier gesit nie.” Hoewel daar openlik met onderhandelinge. Hy was dan ook die een Landbou. Oom Piet is hierdie jaar vereer hom gespot word dat hy kwaai is, en hy- wat versoek het dat die aftree ouderdom met ʼn toekenning vir 21 jaar as ʼn lid op die self sê dat as hy glo in iets, laat hy nie los van werknemers by Suidwes uitgestel moet Suidwes Landbou Direksie. nie, is daar ʼn paar dinge wat in die gesprek word na 65, want, sê oom Piet “Iemand weet uitstaan en dit is dat oom Piet glo in reg op 60 baie meer as op 40 en daar is nog Die plaasgevoel as jy op oom en geregtigheid, regverdigheid, lojaliteit en ʼn baie kennis wat gebruik kan word tot die Piet en tannie Elsa se werf in vaste geloof en vertroue in sy Hemelse Vader organisasie se voordeel voor aftrede.” Hy ry, laat jou terug dink aan het. “Ek haat die woordjie ‘vals’, dit bestaan glo verder dat respek ononderhandelbaar kleintyd se speel in die sand nie vir my nie en ek kan dit nie spel nie.” is en maak ʼn punt daarvan om elke mens voor Ouma Plaas se agterdeur. met dieselfde respek te hanteer, of dit ʼn Op die vraag hoekom oom werknemer op sy plaas is, of ʼn uitvoerende Die plaasgevoel as jy op oom Piet en Piet al soveel jaar Suidwes hoof van ʼn maatskappy met ʼn belangrike tannie Elsa se werf in ry, laat jou terug titel, hy praat met almal en hanteer almal dink aan kleintyd se speel in die sand voor Landbou as sy vennoot met dieselfde respek. Oom Piet beklem- Ouma Plaas se agterdeur. Nie net word jy kies, word met groot erns toon dat dit vir hom die lekkerste ding is om hartlik verwelkom nie, maar ʼn gevoel van vertel van lojaliteit. “Ek het ʼn Christen te wees: “Dis nie iets wat vir jou gebondenheid is sommer dadelik teen- in ʼn huis groot geword waar swaar moet wees nie, dis heerlik!” woordig. Piet Delport boer sedert 1967 en daar elke dag oor drie goed het tot 1975 saam met sy pa geboer. Sy gepraat is, dis kerk, politiek Oom Piet sien klimaat as die grootste seun boer vandag reeds 14 jaar saam met uitdaging in Suid-Afrikaanse landbou. Hy hom en hy bestempel dat hy en sy seun in en koöperasie.” beklemtoon dat boere aan al die ander harmonie saam boer en nog nie een keer uitdagings iets kan doen, maar aan die baklei het nie. Oom Piet sien die boerdery Vir Piet Delport was die grootste veran- klimaat kan hulle niks doen nie. Verder is as ʼn besigheid en terwyl hulle werk is sy deringe by Suidwes Landbou in 52 jaar die negatiwiteit onder boere as gevolg van die seun sy vennoot en nie sy seun nie. Hulle groei en uitbreiding van die organisasie. politieke situasie vir hom ʼn uitdaging. Hy deel wedersydse respek vir mekaar, iets Tweedens lig hy die kultuur wat deur deel nie daardie negatiwiteit nie, en glo dat wat vir hom baie belangrik en baie kosbaar is. die jare gevestig is uit en die feit dat die landbou in Suid-Afrika altyd uitkoms sal organisasie gefokus het daarop om meer hê, omdat ons ekonomiese impak groter ledevriendelik te wees en homself te is as byvoorbeeld Zimbabwe. vestig as ʼn betroubare landbouvennoot. Hy bestempel dan ook dat hy in sy posisie Sy droom vir landbou in Suid-Afrika is op die direksie in diens is van elke aan- meer beskerming vanaf die regering, omdat deelhouer van Suidwes. Hy het die voorreg hy voel dat ons boere in ʼn landbou onvrien- gehad om oor die jare saam met vyf Hoof delike land boer. Oom Piet se ondervinding, Uitvoerende Beamptes te werk. kennis, kosbare stories en diepgewortelde oortuigings is ʼn aanwins vir Suidwes Landbou Sy grootste bydrae in die Suidwes Landbou en ons sien uit na ʼn verhouding van nog 21 raadsaal word bestempel as ʼn bydrae tot jaar saam met Piet Delport. maatskappy ontwikkeling in die sin dat hy lojaliteit teenoor getroue werknemers bevorder het. In, wat as ʼn aggressiewe oorname poging beskou was in 2007, het 12 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

HANDEL SUIDWES HANDEL KWALITEIT PRODUKTE, GOEIE PRYSE & UITSTEKENDE DIENS KONTAKBESONDERHEDE: BAMBOESSPRUIT Tel: 018 571 0182 LOUWNA Tel: 053 970 4007 MAKWASSIE Tel: 018 597 4104 BLOEMHOF Tel: 053 433 1348 MIGDOL Tel: 053 965 0610 REIVILO Tel: 053 953 0233 BOSHOF Tel: 053 541 0050 SCHWEIZER-RENEKE Tel: 053 963 1294 STELLA Tel: 053 983 0025 BOTHAVILLE Tel: 056 515 4576 TOSCA Tel: 053 933 0012 VRYBURG Tel: 053 927 2218 BULTFONTEIN Tel: 051 853 1747 WESSELSBRON Tel: 057 899 2137 WOLMARANSSTAD Tel: 018 596 1076 CHRISTIANA Tel: 053 441 3302 DELMAS Tel: 018 581 1000 HERTZOGVILLE Tel: 053 421 9008 HOOPSTAD Tel: 053 444 1907 LEEUDORINGSTAD Tel: 018 581 2022 www.suidwes.co.za 13Februarie | Maart ‘19

ARTIKELS Blaarvoeding as deel van jou bemestingsprogram Elize Botha, Terratek Relatiewe opname tempo’s Daar word toenemend klem gelê op Elemente Oksiede Sulfate/ EDTA Koolhidraat die rol wat mikro-elemente vervul om Nitrate Chelate gewasprestasie te bevorder. ʼn Aspek wat onlosmaaklik deel hiervan vorm, Ca 30 dae ± 18 dae ± 3 dae ± 8 ure is grond- en wortelgesondheid wat nie tydens hierdie inset hanteer sal word nie. Mg 30 dae ± 7 dae ± 3 dae ± 2 ure Blaarvoeding word gebruik as ʼn toevoeging tot ʼn bestaande bemestingsprogram waar Zn 30 dae ± 4 dae ± 2 dae ± 2 ure die normale bemesting in die grond toege- dien word. Groot hoeveelhede of eerder die Cu 30 dae ± 4 dae ± 2 dae ± 3 ure plant se voedingsbehoefte aan stikstof, fosfaat en kalium word in die grond toege- Mn 30 dae ± 4 dae ± 2 dae ± 3 ure dien wat in die behoefte van die plant sal kan voldoen vir die hele groeiseisoen of ʼn Fe 30 dae ± 4 dae ± 2 dae ± 3 ure groot gedeelte daarvan. Blaarvoeding kan gesien word as die komplementering van Vanuit hierdie tabel, kan besluit word dan saam met ʼn ander landboumiddels die bestaande bemestingsprogram. om byvoorbeeld sink in ʼn oksied vorm te aangewend kan word. Let daarop dat Ca gebruik, maar dan moet daar verstaan word en Mg bevattende chelate nie in kom- Makro- en mikro-elemente word deur dat die betrokke element minstens eers na binasie met ʼn glifosaat aangewend kan middel van ʼn blaarvoedingsprogram 30 dae vir die gewas beskikbaar sal begin word nie. Kalsium en magnesium is dan toegedien. Dit is nie ʼn vervanging van word. Sou daar dus verlang word om ʼn juis die soute wat ons in die spuitmengsel kunsmis nie, dit is slegs aanvullend tot die sinktekort op te hef, is dit wenslik om die wil bind as glifosate gespuit word. bemestingsprogram. Beide programme is betrokke element in ʼn chelaat-vorm aan te komplementerend tot mekaar. Blaarvoeding wend aangesien chelate vinnig vir die gewas ʼn Opportunistiese hedendaagse tendens moet gebalanseerd wees en ʼn N-P-K mengsel beskikbaar is. Elke dag wat daar nagelaat is om fulviensure by mikro-elemente te met mikro-elemente kan gebruik word. Dit word om ʼn tekort op te hef, is ʼn dag wat die voeg en dan die aanspraak te maak dat is raadsaam om mikro-elemente eerder in gewas se opbrengspotensiaal verminder. die produk ʼn aminoglukonaat gecheleerde ʼn blaarvoedingsprogram te gebruik, as om produk is. Alhoewel fulviensure voetspore dit in die grond toe te dien. Die rede daar- Die woord chelaat is afkomstig van die van koolhidrate en aminosure bevat, verander voor is dat mikro-elemente in baie klein woord ‘’claw’’. Die oudste stel chelate die fulviensuur nie die struktuur van mikro- hoeveelhede toegedien moet word en beskikbaar, is EDTA-chelate wat in die elemente tydens die vervaardigings-proses maklik toksies raak indien dit in verkeerde volksmond steeds vandag as die enigste nie. Die fulviensuur bevattende produk sal hoeveelhede toegedien word. Wanneer chelate bestempel word. EDTA-chelate is dus wel die mikro-element beter deur die dit eers in die grond is, is dit onmoontlik sinteties van aard en somtyds ook pH sen- gewas laat opneem, maar die betrokke om dit uit te kry en dit kan jare neem om sitief, vandaar die aanwesigheid van DTPA mikro-element is beslis nie in ʼn chelaat- dit weer op normale vlakke te kry. Vermy en EDDHA-yster chelate. Koolhidraat- en vorm beskikbaar nie en sal ook nie die dit om slegs een enkele element te spuit aminosuur-chelate verteenwoordig die goeie opname tempo daarvan kan hê nie. omdat dit ʼn wanbalans in die plant kan moderne vorms van chelate. Beide hierdie veroorsaak. Spuit ʼn kombinasie van chelate is natuurlik en slegs in vloeibare Maak seker dat jy vir die regte redes voedingselemente, met ʼn aanvulling van vorm beskikbaar. spuit en nie onnodige geld mors nie. die betrokke element soos benodig. Wees ook seker dat jy die regte produkte Tydens die vervaardigingsproses van vir die gewenste resultate aanwend. Wanneer mikro-elemente van nader ʼn koolhidraat chelaat, word alle mikro- Produsente kan nie meer bekostig om beskou word, behoort die volgende vrae elemente van hulle onsuiwerhede ontneem onnodige foute te maak nie, die prys deur produsente gestel te word: ten einde makliker beskikbaar vir die gewas daarvoor is te groot. 1. Hoe beskikbaar is hierdie mikro- elemente vir my gewas? 2. Is die betrokke element dus gecheleer? 3. Indien wel, watter tipe chelaat is dit? 4. Is die chelaat sinteties of natuurlik? 5. Is die vorm waarin die mikro-elemente aangebied word, verenigbaar met ander land- boumiddels? Kan die betrokke mikro-element bevattende produk in kombinasie met ʼn ander landboumiddel aangewend word? Die bostaande vrae is uiters belangrik te wees. Hiermee saam bied ʼn koolhidraat Vir advies rakende hierdie besluite, aangesien dit vanuit die staanspoor chelaat, ook addisionele energie vir die skakel gerus vir Suidwes Terratek by belangrik is om die gemiddelde tempo gewas. Word hierdie tipe chelaat op die voete waarteen die onderskeie mikro-elemente van gewasse toegedien, dien dit ook as 018 581 1016 om jou by te staan. vir die gewas beskikbaar is, in aanmerking addisionele energiebron vir grondmikrobes. te neem ten einde die beste vorm te *Krediet word aan DJ Vermaak en Esmond selekteer waarin die produsent die betrokke Koolhidraat chelate is ook neutraal gelaai Coen gegee vir die deel van inligting om hierdie mikro-element in verlang. en die gevolg hiervan is dat hierdie chelate stuk te skryf. 14 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

STEWIGE PRESTASIE VAN PLANT TOT OES PANNAR se witmieliepakket is wyd aangepas en stabiel oor omgewings en seisoene. Die stewige prestasie van ons witbasters ondersteun produktiwiteit, verminder risiko en optimaliseer winsgewendheid. Die professionele advies van ons verkoopspan, verseker dat u die maksimum opbrengs uit elke sak verkry. ONS WITMIELIEBASTERS Groeiseisoenklas Ultravinnig Vinnig Medium-vinnig Medium Saam boer ons PAN 3A-173 PAN 4A-111 PAN 6Q-865BR vir die toekoms™ PAN 3R-573R PAN 4B-311B BG 5285 PAN 5A-291 PAN 4R-511R BG 5685R PAN 5B-491B [email protected] PAN 4R-711BR PAN 5B-485B PAN 5R-591R www.pannar.com PAN 5R-785BR PAN 5R-791BR PAN 5R-891BR TM In die droëland-oostelike streek vorm die PAN 3A-173 en PAN 4A-111 platforms die ruggraat van die PANNAR 15Februarie | Maart ‘19 pakket. In die westelikegebiede is die PAN 5R-791BR, PAN 5R-891BR en PAN 5R-785BR platforms, die kern van die pakket. Onder besproeiing is die PAN 3A-173 platform die eerste keuse. ® Registered trademarks of PANNAR SEED (PTY) LTD 2019/WMAIZE/A/01 © 2019 PANNAR SEED (PTY) LTD www.suidwes.co.za

ARTIKELS DIREKTE BEMARKING EN JOU REGTE AS VERBRUIKER Jandrie Roux, Regsbeampte: direkte bemarking magtig, rig of uitvoer meer word om versend te word gedurende Invorderings & Litigasie. behoorlike prosedures implementeer ten die verbode tye nie, tensy uitdruklik en in einde die ontvangs van versoeke om sulke skrif deur die verbruiker toegestem is. Hedendaagse tegnologie het dit (te) kommunikasie te staak te fasiliteer. maklik gemaak vir enige diens- of ʼn Direkte bemarker is nie in teenstryd met produkverskaffer om, dag of nag, Daarbenewens, wanneer hierdie versoek die WVB indien hy/sy in die toegelate tye aan verbruikers te bemark deur bv. SMS, ontvang word, moet die kommunikeerder direkte bemarking uitstuur nie, selfs al het telefoonoproepe en e-pos. Die Wet op geensins toelaat dat enige persoon wat die verbruiker dit buite hierdie tye ontvang. Verbruikersbeskerming 68 van 2008 (hierna geassosieer word met sulke kommunikasie Die bewyslas dat dit wel gestuur was binne “die WVB”) is daargestel om onder andere verdere kommunikasie rig of lewer vir die die toegelate tye rus egter ten volle op die hierdie tipe bemarking te reguleer deurdat doeleindes van direkte bemarking aan ʼn bemarker en nie op die verbruiker nie. hy die verbruiker in staat stel om enige persoon wat dit weier, voorkomend geblok- ongewenste direkte bemarking te beperk. keer of die opsie om uit te teken (“Opt out”) Hoe rapporteer ek ʼn oortreding? op die kommunikasie toegepas het nie. Indien jy van mening is dat ʼn bemarker Artikel 11 van die WVB verleen aan elke die bepalings van die WVB oortree, kan ʼn individu die reg om enige bemarking te Dit is belangrik om daarop te let dat die anonieme klagte gelê word by die Nasionale weier, te termineer of in die geval van ʼn WVB voorsiening maak dat geen persoon Verbruikerskommissie (die “NVK”), wat dan toenadering wat nie persoonlik is nie, dit teen ʼn verbruiker ʼn fooi mag hef wanneer ʼn ondersoek sal loods. Besoek gerus hul voorkomend te blokkeer. die verbruiker aandring dat sodanige kom- webtuiste by: www.thencc.gov.za. munikasie gestaak word of ʼn voorkomende Direkte bemarking word in die WVB as blok daarteen geregistreer het nie. Dit kan Dit is dus raadsaam om van die uitteken volg gedefinieer: potensieel beteken dat die koste om ʼn “Opt opsie (“Opt out”-opsie) gebruik te maak om iemand te nader, hetsy persoonlik of out” SMS te stuur verhaal kan word van en dan op te volg watter van hierdie deur die pos of elektroniese kommunikasie, die persoon/instansie verantwoordelik vir bemarkers dit wel gehoorsaam. Indien ʼn vir die direkte of indirekte doel om: die ongevraagde kommunikasie. verskaffer dan nie die reëls nakom soos neergelê deur die WVB nie, kan hul deur (a) goedere of dienste by die persoon te Regulering van tyd om verbruikers te die NVK aangespreek word en selfs boetes bevorder of aan te bied om te verskaf in die kontak opgelê word. Sou jy ook besluit om enige gewone loop van besigheid; of Die WVB sit verder spesifieke tye uiteen produk of diens aan te skaf deur sodanige waartydens verbruikers nie gekontak mag direkte bemarking, het jy dan ook nog die (b) die persoon te versoek om ’n skenking word vir doeleindes van direkte bemarking afkoeltydperk indien jy nie tevrede is nie. van enige aard vir enige doel te maak; nie. ʼn Bemarker mag geensins betrokke Jy hoef dus nie heeltyd deur te loop onder raak in enige direkte bemarking aan ʼn ongevraagde bemarkingsboodskappe wat Sodra ʼn verbruiker gekontak word vir die verbruiker by sy/haar huis op Sondae of net jou foon se geheue volmaak nie en kan doeleindes van direkte bemarking, kan so openbare vakansiedae nie. So ook nie jy dit tot jou voordeel gebruik om net die verbruiker vereis, gedurende of binne ʼn Saterdae voor 09:00 en na 13:00 en enige beste produkte en dienste aan te skaf. redelike tyd na die kommunikasie, dat die ander dae tussen die ure van 20:00 en persoon wat die kommunikasie inisieer, 08:00 die volgende dag nie, behalwe in die Krediete: enige vêrdere kommunikasie moet staak. geval waar ʼn verbruiker uitdruklik of 1) The Consumer Protection Act: Direct Markerting.” De onvoorwaardelik tot die teendeel toegestem Rebus, November 2014:13 [2014] Ten einde hierdie reg van die verbruiker of dit versoek het. Daarbenewens mag 2) Wet op Verbruikersbeskerming No. 68 van 2008 te fasiliteer moet enige persoon wat direkte bemarking ook nie geprogram- 16 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

Wetlike Berokingsmiddel vereistes met onmiddellike rakende die uitklop. uitreiking van Elektriese Sertifikate van Voldoening Hendrik Engelbrecht, Groep Nakomingsbeampte Alhoewel Elektriese Sertifikate van Voldoening lank reedsC ‘n wetlike vereiste is, vind daar steeds misverstande plaas M tussen verkopers en kopers van eiendomme, as gevolg van die kompleksiteit van die elektriese installasie regulasies. Y CM • Vlieënde en kruipende Slegs ‘n gekwalifiseerde elektrisiën met ‘n “Wireman’s” lisensie insekte wat geakkrediteer is deur die Departement van Arbeid en watMY geregistreer is by die Elektrotegniese Aannemingsraad vanCY • 200 ml Suid-Afrika (E.C.B), kan ‘n Elektriese Sertifikaat van Voldoening spuitkan uitreik. Elektriese Sertifikate van Voldoening word gereguleer deurCMY dek 360m3 SANS10142-1 Elektriese Installasie Regulasies, en die Wet opK Beroepsgesondheid en Veiligheid (OHSA) is ook van toepassing. • 330 ml spuitkan Hoekom word ‘n Elektriese Sertifikaat van Voldoening vereis? dek 600m3 Elektrisiteit, net soos water en gas, kan lek, wat potensieel tot ʼn gevaarlike situasie kan ly. Die onus word op die huiseienaar (verkoper) geplaas om te verseker dat ‘n foutiewe of nie-voldoende elektriese installasie in sy/haar huis nie ‘n bedreiging vir enige persoon, dier of eiendom inhou nie. Sonder ‘n geldige Elektriese Sertifikate van Voldoening, kan die huiseienaar persoonlik aanspreeklik gehou word indien ‘n besering of voorval plaasvind, verder kan die eienaar se huiseienaarsversekering op die spesifieke eiendom ongeldig verklaar word. Wanneer word ‘n Elektriese Sertifikaat van Voldoening benodig? Om meer uit te vind oor Die eienaar van ‘n eiendom moet ten alle tye in besit wees van ons volledige reeks produkte, ‘n geldige Elektriese Sertifikaat van Voldoening. Ingevolge die Wet kontak ons by 0861 PROTEK op Beroepsgesondheid en Veiligheid mag niemand ‘n eiendom (0861 77 68 35) bemark, verkoop of verhuur wat onveilig is nie. Die verkoper van ‘n eiendom is ook verplig om ‘n Elektriese Sertifikaat van Voldoening www.protek.co.za te bekom voor oordrag van die eiendom kan plaasvind. Dit is belangrik vir eiendomsagente, prokureurs en finansiële instellings om te verseker dat die korrekte weergawe van die Elektriese Sertifikate van Voldoening uitgereik word. Daar is nog baie elektrisiëns wat die verkeerde dokumentasie gebruik wat die Sertifikaat van Nakoming ongeldig sal maak. Die koop of verkoop van ʼn eiendom is ʼn groot finansiële besluit. Maak dus seker dat jy veilig is in terme van die nodige wetlike vereistes. ʼn Konsultasie met ʼn prokureur voordat enige groot eiendomsbesluite geneem word, is die moeite werd en kan baie Nuvan Profi Fumigation Fogger: Aktiewe bestanddeel: Dichlorvos (organosfaat) 124 g/kg, Registrasienommer: behulpsaam wees. L1301, SKADELIK, Registrasiehouer: Avima (Edms) Bpk. Mpy. Reg. Nr. 1961/001744/07 Versprei deur: Protek, ‘n divisie van www.suidwes.co.za Februarie | Maart ‘19 17PE BEE Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438. Tel (011) 812 9800 of 0861 PROTEK (0861) 77 68 35, www.protek.co.za

ARTIKELS VOORUITSIGTE VIR OLIESADE IN DIE 2019/20 BEMARKINGSSEISOEN Johan van Rensburg, Graan Tabel 1: verwagte vraag- en aan- geraam is, mits voldoende reëns verder bodskedule van sonneblom vir die ontvang word. Sou die aanname gemaak Ongunstige planttoestande oor 2019/20-bemarkingsseisoen word dat dieselfde oppervlakte as in die die westelike gedeeltes van die 2018/19-seisoen geplant gaan word (601 somersaaigebied het daartoe gelei 2018/19 2019/20 500 ha) en dat ʼn gemiddelde opbrengs van dat vanjaar se aanplantings nie tydig en 1,28 t./ha daarop realiseer, kan ʼn geskatte volgens beplanning gedoen kon word nie. Item Projeksie (1) Skatting oes van 769 920 ton vir die 2019/20-be- Ten tye van die skryf van hierdie artikel was markingseisoen behaal word. Saam met produsente steeds besig om aanplantings (ton) (ton) die oordragvoorraad van 107 896 ton, gee te doen en was daar heelwat oppervlaktes dit ʼn bemarkbare oes van 879 016 ton. Met wat nog aangeplant moes word. Diereëns Oesgrootte 858 605 769 920 verbruik op 914 900 ton per jaar, laat dit was onvoldoende om alle beplande soja- die land met ʼn moontlike tekort van 35 884 boonaanplantings te doen en indien daar nie Oordrag- 154 841 107 896 ton, wat heelwat minder is as die voorraad voldoende reën voor die einde van Januarie voorraad waarmee die vorige seisoen afgesluit is. ’n 2019 val nie, kan die sonneblomaanplantings Laer verwagte eindvoorraad kan plaaslike ook minder wees as wat beplan was. Invoere 1 350 1 200 pryse ondersteun. Voldoende reënval oor die res van die produksie- seisoen is natuurlik krities belangrik. Surplus 8 000 0 Sojabone In Tabel 2 word ʼn projeksie vir die Totale 1 022 796 879 016 vraag en aanbod van sojabone vir die aanbod 914 900 914 900 2018/19-bemarkingseisoen asook ʼn 107 896 -35 884 beraming hiervoor vir die 2019/20- Totale bemarkingseisoen weergegee. verbruik Tabel 2: verwagte vraag- en aan- Eind- bodskedule van sojabone vir die voorraad 2019/20-bemarkingseisoen (1) Bron: Nasionale Landboubemarkingsraad, Vraag- en Aanbodberamings, Desember 2018. Die totale geprojekteerde aanbod van Item 2018/19 2019/20 sonneblomsaad vir die 2018/19-bemarking- Projeksie (1) Skatting seisoen in Tabel 1 bestaan uit kommersiële lewerings van 858 605 ton, wat ’n gemiddelde (ton) (ton) opbrengs van 1,43 t./ha vanaf 602 000 hektaar verteenwoordig, plus oordragvoor- Oesgrootte 1 520 800 1 450 000 raad van 154 841 ton. Totale verbruik bestaan uit 1 550 ton vir menslike verbruik, Oordrag- 330 535 586 835 4 500 ton vir voer, 900 000 ton gepers en voorraad 8 850 ton vir ander doeleindes. Dit laat ’n oordragvoorraad van 107 896 ton, wat in Invoere 6 000 0 die lig van die 75 504 ton wat maandeliks verbruik word, voorraad vir 1,4 maande laat. Surplus 9 000 Sonneblom Volgens die Nasionale Oesskattingskomitee Totale 1 866 335 2 036 835 In Tabel 1 word ʼn projeksie vir die vraag word verwag dat 575 000 ha sonneblom aanbod 1 279 500 1 250 000 en aanbod van sonneblom vir die 2018/19- vir die 2019/20-bemarkingseisoen geplant 586 835 786 835 bemarkingseisoen asook ʼn beraming hiervoor gaan word. Dit is 4,41 persent minder as Totale vir die 2019/20-bemarkingseisoen weergegee. die oppervlakte wat vir die 2018/19- verbruik bemarking¬seisoen geplant is. Met die reën wat hierdie jaar laat was, is die verwagting Eind- dat ’n groter oppervlakte onder sonneblom voorraad geplant kan word as wat aanvanklik (1) Bron: Nasionale Landboubemarkingsraad, Vraag- en Aanbodberamings, Desember 2018. 18 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS STUIT MIERE IN HUL SPORE MET PROTEK Die totale aanbod van sojabone vir die 2018/19-bemarking- Miere word oor die Protek Knox Ant kan binnens- seisoen word op 1 866 335 ton beraam. Hierdie aanbod algemeen as voordelige huis en buitenshuis gebruik bestaan uit 330 535 ton oordragvoorraad op 1 Maart 2018, insekte in die tuin word, dit is reuk- en vlekloos. plaaslike kommersiële ontvangstes van 1 520 800 ton en beskou omdat hulle predatore Meng 7.5 ml per liter water sojaboon-invoere van 6 000 ton. is wat voed op eiers, larwes en spuit teen mure, vloerlyste, en volwassenes van verskeie op meubels, om vensterrame, Die totale verbruik van sojabone word beraam op 1 279 peste. Hulle is egter ook ʼn groot deure en werksoppervlaktes 500 ton, bestaande uit 25 000 ton vir menslike verbruik, 210 oorlas, veral in die huis waar en binne kaste en laaie. Die 000 ton vir voer, 1 000 000 ton vir pers en 44 500 ton vir hulle op enige krummeltjie kos aktiewe bestanddeel van Knox ander gebruik, wat insluit nagenoeg 10 000 ton vir saad en toesak. Miere het die vermoë Ant is gemikro-enkapsuleerd 32 000 vir uitvoere. om chemies met mekaar te (aktiewe bestanddeel is in ʼn kommunikeer deur middel suikersel) wat aan die insekte Die verwagte voorraadvlakke op 28 Februarie 2019 beloop van feromoonspore wat hulle vasklou as hulle daaroor loop 586 835 ton. Teen ’n maandelikse verbruik van 102 917 ton, agterlaat wanneer hulle kos of en op hierdie wyse neem hulle beteken dit dat daar na raming 5,7 maande se voorraad water vind. Daarom daag hulle die insekmiddel na die nes oorgedra kan word. baie vinnig in hordes op as toe. Die plaagmiddel word daar kos in die omtrek is. stadig vrygestel en wis die Volgens die Nasionale Oesskattingskomitee se verwag- hele kolonie uit, insluitende die ting soos op 25 Oktober 2018, word verwag dat Suid-Afrika Slegs die werkermiere kom koningin. Knox Ant het ʼn lang se sojaboon-aanplanting 851 800 hektaar kan beloop. Met na die oppervlak om kos te nawerking van tot 3 maande. die reën wat relatief laat in die seisoen geval het, word versamelenhulleverteenwoordig verwag dat sojaboonaanplantings minder as bogenoemde slegs ʼn fraksie van die miere in syfer sal wees. Indien die aanname gemaak word dat die kolonie. Om ʼn mierkolonie dieselfde hektare as in 2018/19 (787 200 ha) geplant gaan dus heeltemal uit te wis, moet word, kan ’n oes van 1 450 000 ton teen ʼn gemiddelde die nes uitgewis word. opbrengs van 1,85 t./ha realiseer. Teen ’n verbruik van 1 250 000 ton en ʼn oordragvoorraad van 586 835 ton, groei Protek Nip-it kan Protek Alphathrin kan die oordragvoorraad op 29 Februarie 2020 tot 786 835 ton. Teen buitenshuis gestrooi word, binnenshuis en buitenshuis ’n maandelikse verbruik van 102 917 ton, beteken dit dat daar rondom neste (moenie die toegedien word en dit is reuk- reeds voldoende voorraad vir 7,6 maande oorgedra kan word. nes versteur of die lokaas en vlekloos. Alphathrin het ʼn binne die nes probeer ingooi baie sterk konsentrasie aktief, Afgesien van die oppervlakte aanplantings wat gaan nie) en waar miere gewaar gebruikslegs 5 ml perliterwater realiseer, is een van die ander belangrike faktore wat ’n word. Die korrel-lokaas het ʼn enspuitteen mure, vloerlyste, invloed op die verloop van oliesade-pryse het, die uitkoms suiker- sowel as ʼn proteïen- op meubels, om vensterrame, van die handelsoorlog tussen die VSA en China. China is basis en word deur miere in deure en werksoppervlaktes een van die grootste verbruikers van sojabone en indien hul nes ingedra en gevreet en binnekaste en laaie. Sodra die handelsoorlog sou voortduur, kan dit pryse onder druk waarna hulle ophou om kos te die mier met die plaagmiddel plaas. Die prys van sojabone kan onbestendig bly totdat vergader. Sodoende word die in kontak kom, sal hy vrek. hierdie saak uitgesorteer is. hele kolonie, insluitende die Alphathrin beskik oor ʼn vinnige koningin, binne ʼn paar dae uitklopaksie en ʼn lang Ten tye van die skryf van die artikel was daar groot onsekerheid uitgewis. Nip-it is 99% organies nawerking van tot 2 maande. in die mark omtrent die oppervlakte wat onder die verskillende met ʼn baie lae toksisiteit vir somergewasse gaan realiseer, sowel as oor die klimaats- mense en troeteldiere. toestande wat oor die volgende twee maande verwag kon word. Dit het veroorsaak dat pryse baie onbestendig verloop Wenk: Dit is goeie praktyk om plaagbeheermiddels het en dat veral die pryse van sonneblom vir lewering in af te wissel om te verhoed dat plae ʼn weerstand teen die nuwe seisoen opwaartse druk ervaar het. Ongelukkig ʼn spesifieke aktiewe bestanddeel opbou. kon slegs daardie produsente wat al ’n oesverwagting het, hierdie prysvlakke benut. Teen die einde van Februarie 2019 Wet 36 van 1947 behoort daar egter groter sekerheid omtrent die verwagtinge Knox Ant: diazinon 240 g/l, L7175, VERSIGTIG, Alphathrin: alpha-cyperme- vir die 2019/20-bemarkingseisoen te wees. thrin (pyrethroid) 100 g/l, L7850, VERSIGTIG, Registrasiehouer: ArystaLife- Science Suid-Afrika (Edms) Bpk, reg. nr. 2009/019713/07. Nip-It: hydramethylnon 20 g/kg, L8579, VERSIGTIG, Registrasiehouer: Prinswer Manufacturing (Edms) Bpk, reg. nr: 2006/095395/23 Versprei deur: Protek, ʼn divisie van PE BEE Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438, (011) 812-9800 of 0861 PROTEK (0861 77 68 35) www.protek.co.za www.suidwes.co.za 19Februarie | Maart ‘19

RUBRIEKE Uit die Howe Lewensversekering, moenie té gerus wees nie As gereelde rubriek, bespreek Derék Linde (Groep Hoof Regsbeampte & Groepsekretaris) interessante hofsake wat maandeliks rapporteer word in die Suid Afrikaanse Hofverslae. Meeste van ons lede beskik oor gepleeg oor sy gesondheidstoestand, dan Relevansie vir ons lede wesenlike lewensversekerings- sou Hollard ook nie die begrafnisdekking Wanneer dit by lewensdekking kom, wil polisse. Hetsy as ʼn meganisme om uitbetaal het nie, aangesien beide die begraf- ons nie oor ʼn valse gemoedsrus beskik nie. kontant in ons boedels te bewerkstellig by nisdekking en lewensdekking gereguleer Indien ons (of ons geliefdes) wegval, is daar afsterwe, of om ons erflatings eweredig word deur dieselfde polisooreenkoms. niemand wat kan getuig oor die werklike te versprei onder kinders (bv. waar net een feite tydens die invul van ʼn versekerings- kind die plaas kan erf en die ander moet uit- In sy uitspraak verwys Regter Avvakoumides aansoek nie. As versekerde maar ook as koop) of om uitstaande skuld te delg by ons na artikel 59 van die Wet op Langtermyn begunstigdes van versekerdes, wil ons afsterwe (kredietlewens). Hierdie versekering Versekering 52 van 1998 wat handel oor sekerheid het dat ʼn lewenspolis eerbiedig verskaf ons gemoedsrus, maar is ons wanvoorstelling en versuim om wesenlike sal word ten tyde van ʼn afsterwe. regtig verseker dat die polis sal uitbetaal by inligting te openbaar. Die Hof bevind dat ons (of ons geliefdes) se afsterwe? ʼn versekeraar die statutêre reg het om die Onthou u makelaar is nie gevolge van ʼn lewenspolis te vermy indien die versekeraar se agent Die feite in die onlangse saak van Basson die versekerde versuim het om wesenlike by uself nie, maar eerder u v Hollard Life Assurance Co Limited [2018] 4 feite te openbaar of indien wesenlike feite agent by die versekeraar. All SA 77 (GJ) was as volg: Die eiser (Mev. wanvoorgestel is. Die onus om laasgenoemde Basson) was die begunstigde onder ʼn te bewys, berus egter op die party wat dit Ons lede wat hul lewens verseker en hul lewenspolis wat deur haar eggenoot (die beweer, in hierdie geval Hollard. Vir enige geliefdes wat begunstigdes onder sulke versekerde) uitgeneem is voor sy afsterwe. wanvoorstelling om regtens relevant te polisse mag wees, moet dus seker maak Die versekerde eggenoot het later tragies wees, moet dit wesenlik wees. Die toets dat alle ware feite, sonder uitsondering, gesterf. Hollard, die verskeringsmaatskappy om te bevind of ʼn wanvoorstelling of openbaar word tydens die uitneem van het egter Mev. Basson se eis verwerp op nie-openbaarmaking wesenlik is, word lewensdekking. Bewys moet verkieslik grond van die oorledene se beweerde wan- beantwoord aan die vraag of ʼn redelike, ook gehou word van die kommunikasie voorstelling en nie-openbaarmaking van omsigtige persoon die ongeopenbaarde van alle feite. Dit moet verkieslik aan die wesenlike feite ten tyde van die uitneem inligting sou beskou as relevant vir die polisdokument geheg word, indien die van die polis. versekeraar, sodat sodanige versekeraar spasie te min is om volle openbaring te sy eie opinie kan vorm oor die effek van die maak. Dit help nie om bloot aan u makelaar Hollard het spesifiek beweer dat die inligting en die beoordeling van die risiko. mondelings u gesondheidstoestand te oorledene enersyds ʼn wanvoorstelling vermeld nie. Onthou u makelaar is nie die gepleeg het oor die ware feite oor ʼn kol op Die Hof bevind dat ʼn versekeraar se agent by uself nie, maar sy long wat deur X-strale uitgewys was en versekeraar die statutêre eerder u agent by die versekeraar. andersyds dat die oorledene nie openbaar reg het om die gevolge van het dat hy aan ander gesondheids- ʼn lewenspolis te vermy Die relevante tyd wanneer die openbaar- toestande ly nie, onder andere hart en indien die versekerde making moet geskied, is ten tyde van die bloedsomloop probleme. versuim het om wesenlike aansoek vir die lewensdekking. Tensy dit spesifiek anders ooreengekom word, het Mev. Basson het erken dat haar voormalige feite te openbaar of u dus geen verpligting om enige nuwe man bepaalde feit nie openbaar het nie, indien wesenlike feite feite wat later ontstaan, te openbaar nie. maar het op haar beurt beweer dat die vrae wat in die polisaansoekvorm gestel wanvoorgestel is. My advies aan lede sal wees om weer was, so vaag en verwarrend was en dat na hul polisdokumente te kyk en seker haar afgestorwe man, nieteenstaande Die Hof het derhalwe bevind dat die mediese te maak dat die inligting wat ten tyde laasgenoemde, dit na die beste van sy vrae in Hollard se polisaansoekvorm van die uitneem van die polis verskaf is, wete probeer antwoord het in die goeie inderdaad duidelik en ondubbelsinnig absoluut waar en korrek was op daardie geloof dat dit korrek is. Mev. Basson het bewoord was. Mev. Basson se argument dat stadium. Indien enige twyfel bestaan, is verder argumenteer dat Hollard inderdaad die vrae vaag en verwarrend was, word dus dit beter om dit eerder voortydig met die die begrafnis voordeel uitbetaal het, welke deur die Hof verwerp. Die Hof bevind verder versekeraar op te neem. Dit dien immers voordeel verseker was ingevolge dieselfde dat, aangesien die wanvoorstelling eers na geen doel om duur premies te betaal vir polisdokument as die lewensversekering, die uitbetaling van die begrafnisdekking valse gemoedsrus nie. en dus het Hollard reeds afstand gedoen ontdek is, Hollard nie gebonde kan wees aan van enige verweer van wanvoorstelling die lewensdekking nie. Die begrafnisdekking waaroor hulle moontlik kon beskik het. was dus hoogstens ʼn ex gratia betaling. Mev. Anders gestel, Mev. Basoon het argumenteer Basson se eis is dus verwerp met koste. dat, indien Hollard werklik geglo het haar afgestorwe man het ʼn wanvoorstelling www.suidwes.co.za 20 Februarie | Maart ‘19

ARTIKELS REËNVREUGDE Die reën het sedert die begin van Januarie stadig maar seker in Suidwes se bedingingsgebied begin val. Ons plaas graag ʼn paar foto’s van boerekinders wat juig oor die reën! David Roux, 14, van Klipspruit net buite Magriet Kok het hierdie foto van haar Leeudoringstad juig toe die reën genadiglik kinders, Johan (5) en Corli (3) Kok geneem begin val. Sy ma, Mariette Roux sê: “Ons toe dit ongeveer 70mm op Nuwejaarsdag in is uit ons harte dankbaar en het op 31 Makwassie gereën het. Desember 2018 begin plant, maar ons bid steeds vir milde wydverspreide reëns vir die res van die seisoen, asook vir ons bure.” Sy voeg ook by dat die gras slegs groen was as gevolg van besproeiing sodat hulle bokke bietjie groenigheid kon geniet tydens die droogte. ONS DIENSTE SLUIT DIE VERSKAFFING EN ONDERHOUD VAN DIE VOLGENDE IN: Weegbrue, Voerkarre, Veeskale, Siloskale, Toets trok, Sagteware & Parte Kontak ons vir al jou Weegoplossings! BLOEMFONTEIN WILLIE RHYNO 051 432 9552 082 637 1340 083 292 2042 [email protected] 11 Nico Le Roux Straat, Nuwe Oos Einde, Eenheid 7 www.wwwoww.susidwceas.cloe.zsa .co.za 21Februarie | Maart ‘19

ARTIKELS Suidwes Graan Die oplossing installeer nog Daar is gelukkig ʼn oplossing vir hierdie deurlugting- probleem beskikbaar. Tegnologie is stelsels om beskikbaar waarvolgens nat graan voortaan meer tydens opberging deurlug kan word om te nat graan te verhoed dat dit warm word en sodoende hanteer. kwaliteitsverliese veroorsaak. Deurlugting behels die proses waarvolgens atmos- Jan Grobbelaar, HUB: Suidwes Graan feriese koue lug op ʼn deurlopende basis op vloervlak in ʼn silobuis geblaas word ten Daar is ’n groeiende behoefte by graan- einde konveksiestrome teen te werk en produsente om hul graan teen hoër lugvloei te bewerkstellig. Hiervoor moet vogpersentasies as dié waarteen die buis waarin die nat graan ingeneem is, graanopbergers dit in die verlede ontvang toegerus wees met ʼn geutsisteem, waaier- het, te lewer. Dit is voordelig vir ’n pro- sisteem en ʼn temperatuurmonitering- dusent om sy graan vroeër te stroop en te sisteem. Die geutsisteem bestaan uit ʼn ronde lewer. Jan Grobbelaar, Hoof Uitvoerende pyp/geut met ʼn geskikte deurlatingsarea. Beampte van Suidwes Graan ondersoek Die waaiersisteem bestaan uit ʼn groot die voordele en proses van deurlugting. genoeg waaier en motor om voldoende lug in die buis te kan inblaas. Die temperatuur- Die voordele om graan teen hoër vog- moniteringsisteem bestaan uit verskeie persentasies te lewer sluit in dat minder moniteringspunte wat die temperatuur graan voor en tydens die oesproses ver- in die buis meet en aan ʼn rekenaarstelsel mors word. Verder verlaag die produsent rapporteer. Vir die sisteem om suksesvol sy risiko van diefstal en brand en realiseer te funksioneer moet ʼn spesifieke volume- rentebesparings omdat verkope vroeër vloei en lugvloeispoed bewerkstellig word. kan plaasvind en skuld vroeër afbetaal kan Die deurlugtingsisteem kan gebruik word word. Die produsent se land is dan vroeër om die graan koel te hou sonder om dit beskikbaar vir weiding of bewerking. noodwendig af te droog. Die maksimum toegelate Suidwes benut tegnologie vogpersentasies vir lewering Die Direksie van Suidwes het onlangs besluit om 13 silobuise by sewe van sy is gebaseer op jarelange 22 ontvangspunte met bogenoemde navorsing en ervaring in die tegnologie toe te rus. Deurlugtingsisteme veilige opberging van grane. gaan voor die komende seisoen by die volgende silo’s geïnstalleer word, Die maksimum toegelate vogpersentasies naamlik: Bamboesspruit (2), Bloemhof (2), vir lewering is gebaseer op jarelange Christiana (2), Hertzogville (2), Hoopstad (2), navorsing en ervaring in die veilige opberging Makwassie (2) en Schweizer Reneke (1). van grane. Nat graan in opberging kan Schweizer Reneke het reeds een buis wat daartoe lei dat die graan se kwaliteit af- met deurlugting toegerus is. Die behoefte neem en dit kan tot groot finansiële verliese bestaan natuurlik ook by die ander silo’s vir die opberger lei. Nat graan moes in die om graan te deurlug en om meer buise toe verlede eers gedroog word alvorens dit veilig te rus as twee per silo, maar dit sal eers in opgeberg kon word. Nie alle graanontvangs- die toekoms aandag kan kry. Deurlugting punte beskik oor drogingsfasiliteite nie en is ook moontlik vir silosakke en bunkers en die drogingskapasiteit by ontvangspunte deurlugting van silosakke blyk ʼn bekostig- waar daar wel drogingsfasiliteite beskik- bare oplossing te hê. baar is, is beperk. Daarbenewens is die koste om graan te droog baie hoog en min Koste produsente sien daarvoor kans om droog- Die totale koste van buisdeurlugting is ʼn koste aan te gaan. fraksie van dié van konvensionele droging van graan en daarom sal dit moontlik wees om nat graan in deurlugtingsbuise te ontvang sonder om die produsent met ʼn addisionele koste te belaai. Daar sal uiteraard steeds ʼn maksimum afsnypunt vir vog wees en daar sal ook ʼn beperkte hoeveelheid graan so opgeberg kan word. Die alternatief van droging teen ʼn gesubsi- dieerde fooi soos in die verlede, sal steeds tot produsente se beskikking wees. Toegelate vogpersentasie Produsente kan gerus nader aan oestyd met hul naaste silobestuurder of hul graanverkryger skakel om te bepaal wat die toegelate vogpersentasie per produk by ʼn spesifieke silo is. Die verwagting is dat die buisdeurlugting hoofsaaklik vir mielies gebruik sal word. 22 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

REGISTREER JOU WERKNEMERS BY DIE WERKLOOSHEIDVERSEKERINGSFONDS Sagrys Klopper • Die President, Adjunkpresident, ʼn Minister, • ʼn Unieke Betalingverwysingsnommer Adjunkminister, ʼn Lid van die Nasionale (PRN) sal vooraf op die EMP201 voltooi Werkgewers in landbou ervaar al Vergadering, ʼn permanente afgevaardigde wees en sal gebruik word om die werk- hoe meer druk deur wetgewing, aan die Nasionale Raad van Provinsies, ʼn like betaling aan die relevante EMP201 bedryfsveranderinge en ook Premier, ʼn lid van ʼn Uitvoerende Raad of betalingverklaring te koppel. deur werknemers en hul vakbonde om ʼn lid van ʼn provinsiale wetgewer; of behoorlike administratiewe stelsels vir hul Hoe en wanneer moet dit betaal word? personeel in werking te stel. • ʼn Lid van ʼn munisipale raad, ʼn tradisio- Betalings moet binne sewe dae na die nele leier, ʼn lid van ʼn provinsiale Huis van einde van die maand waarin dit afgetrek Tradisioneel het baie boere sommer Tradisionele Leiers en ʼn lid van die Raad is, gemaak word. verantwoordelikhede en voordele met die van Tradisionele Leiers. werknemer ooreengekom en dit self aan- Die volgende betalingsmetodes geteken. Dit is egter nie meer genoeg nie. Stappe om werknemers vir WVF te is beskikbaar: Behoorlike ooreenkomste en voldoende doku- registreer? mentasie oor die diensverhouding is nodig. ʼn Werkgewer, wat by SARS geregistreer • eFiling. is vir Werknemerbelasting, moet ook Deelvandieverpligtingevanwerkgewersis om registreer vir die betaling van WVF bydraes. • Elektroniese Fonds Oorplasings deur die permanente werknemers vir werkloosheid- internet (EFT). versekering te registreer. Die Werkloosheid- Die volgende werkgewers moet ook by versekeringsfonds (WVF) gee korttermyn die Kommissaris van die WVF se kantoor • By ʼn tak van een van die relevante verligting aan werknemers wanneer hul registreer vir die doel om WVF bydraes te goedgekeurde bankinstansies. werkloos word of as hulle nie kan werk nie as betaal. ʼn Werkgewer wat: gevolg van kraamverlof, aannemingsverlof • By ʼn SARS-tak. of siekte. Dit bied ook verligting aan die • Nie by SARS hoef te registreer vir afhanklikes van ʼn oorlede bydraer. Werknemersbelasting doeleindes nie; Betalings aan werknemers wanneer hul van die WFV eis Die werkloosheidversekeringstelsel in • Nie vrywilliglik by SARS as werkgewer Die bedrag wat betaal sal word, hang Suid-Afrika word deur die volgende wetge- geregistreer het nie; af van die bedrag wat maandeliks van wing van krag gemaak: ʼn werknemer se vergoeding verhaal is. • Vergoeding aan ʼn werknemer betaal of Werknemers wat minder as R12 478 per • Wet op Werkloosheidsversekering, aanspreeklik is om vergoeding aan ʼn maand verdien het, sal ongeveer 36-56% (“the UI Act”) werknemer te betaal; van hul gemiddelde maandelikse salaris van die afgelope vier jaar ontvang; hoe • Wet op Werkloosheidversekerings- moet maandeliks ʼn bydrae tot die WVF maak. hoër die salaris, hoe laer die persentasie. bydrae, 2002 (“the UIC Act”) Werknemers wat meer as R12 478 per Hoeveel moet jy betaal? maand verdien het, sal ʼn vaste maande- Hierdie wette maak voorsiening vir die Die werknemer betaal 1% van sy vergoeding likse voordeel van ongeveer R4250-R4550 voordele waarop bydraers geregtig is aan die WVF. ontvang. Die tydperk waarvoor ʼn werk- en die oplegging en insameling van die nemer vergoed sal word, sal afhang van bydraes tot die WVF afsonderlik, en het op • Die werkgewer moet ʼn totale bydrae van hoe lank die werknemer tot die fonds 1 April 2002 in werking getree. 2% (1% deur die werknemer bygedra en bygedra het. Vir een dag se voordeel, moes 1% deur die werkgewer bygedra) betaal die werknemer ses dae gewerk het en vir Vir wie is dit? gedurende die voorgeskrewe tydperk. die voorafgaande vier jaar tot die fonds Alle werknemers, asook hul werkgewers, bygedra het. Die maksimum getal dae is verantwoordelik vir bydraes tot die WVF. Let wel: Vanaf 1 Oktober 2012, is die waarvoor ʼn werknemer kan eis, is 238 dae. ʼn Werknemer is egter vrygestel van bydrae maksimum verdienste plafon R14 872 per tot die WVF as: maand of R178 464 jaarliks. Vir werknemers Dit is noodsaaklik om kennis te neem dat wat meer as hierdie bedrag verdien, word werknemers nie van die werkloosheids- • By die werkgewer in diens is vir minder die bydrae bereken deur die gebruik van versekeringsfonds (WVF) kan eis wanneer as 24 ure per maand. die maksimum verdienste plafon. Daarom hulle vrywillig bedank nie. Eise kan alleen- is die maksimum bydrae wat afgetrek kan lik ingedien word wanneer die werkgewer • Vergoeding ontvang onder ʼn kontrak van word vir werknemers wat meer as R14 872 insolvent verklaar is, die kontrak deur die indiensneming soos uiteengesit in artikel 18(2) per maand verdien, R148.72 per maand. werkgewer beëindig word as gevolg van van die Wet op Vaardigheidsontwikkeling, operasionele vereistes, swak prestasie en 1998 (Wet Nr. 97 van 1998) • Oortollige bedrae moet nie as vergoeding wangedrag. Die WVF maak voorsiening vir of heffing oplegbare bedrag ingesluit 5 tipes voordele naamlik: werkloosheids- • In diens is as ʼn offisier in die nasionale of word vir WVF bydrae doeleindes nie. voordele, siektevoordele, kraamvoordele, provinsiale terrein van die Regering. aannemingsvoordele en doodsvoordele. • Die bedrae afgetrek of teruggehou, moet op Geregistreerde werknemers wat maande- • Suid-Afrika binne gekom het met die ʼn maandelikse basis deur die werkgewer liks bydraes maak is geregtig om van die doel om ʼn dienskontrak uit te voer, aan SARS betaal word deur die Maandelikse fonds te eis vir enige periode van werk- vakleerlingskap of leerlingskap binne die Werkgewer Verklaring (EMP201) te voltooi. loosheid van meer as 14 dae. RSA. Indien die werkgewer deur die wet Die EMP201 is ʼn betalingsverklaring waarin of deur die diens-, vakleerling- of leerling- die werkgewer die totale betaling, tesame Dit is belangrik dat werknemers aansoek- skapkontrak of enige ander ooreenkoms met die allokerings vir Lopende betaalstel- vorms moet voltooi en inhandig binne ses of onderneming, vereis is om daardie sel (LBS), Vaardigheisontwikkelingsheffing maande vanaf die datum waarop sy/haar persoon huis toe te stuur, of as daardie (Skills Development Levy (SDL)), WVF dienste beëindig is. persoon Suid-Afrika moet verlaat en/of Employment Tax Incentive (ETI), verklaar, indien van toepassing. 23Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

NUUS SUIDWES AGRIFRIEND STEL NUWE JACTO UNIPORT SPUITE BEKEND Suidwes Agrifriend streef daarna om (hektaar per uur) tot 30% hoër en gewas- sproeipyp houers, ’n JP 150 (150 l/minuut) net die beste toerusting en diens aan skade verminder tot 17%. Die Uniport 4530 elektroniese-beheerde lewerings-pomp kliënte te verskaf. Daar word voort- se 0.40- 0.70 l/ha brandstof- verbruik is met ‘n maksimum kapasiteit van 190 l/min, durend gesoek na die jongste tegnologie tot 35% minder in vergelyking met ander elektroniese 8-seksie Masterflow beheer- en nuwe tendense om die beste reeks masjiene in die mark. stelsel, chemiese mengbak, meganiese heelgoedere aan kliënte te verskaf. roerder met rotasie beheer, en ʼn 330 Die nuwe UNITRACK® 4-wiel stuurstelsel liter-skoonwatertenk. Die Uniport 2530 Die Jacto Uniport selfaangedrewe spuite verdien spesiale erkenning, aangesien het ʼn maksimum spuitspoed van tot 25 is geruime tyd al deel van Agrifriend se dit vinniger en meer akkurate bewegings km/h en ʼn padspoed van tot 40 km/h. Net produkreeks en die Uniport 3030 spuit met en ʼn kleiner draai radius beteken. Hierdie soos die 4530 beskik hierdie spuit ook oor ʼn 3 000 liter chemiese tenk en 32 meter kortdraai stelsel verminder gewasskade tot Trimble gebasseerde “auto pilot” asook spuitbalk is een van die bestaande spuite 40%. Die spuitbalk se 2,75 meter grondvry RTX korreksie sein. in die Agrifriend-reeks. Daar is egter nou hoogte tesame met die 1,55 - 1,75 m ver- twee nuwe modelle naamlik die Uniport stelbare vryhoogte bied meer opsies in alle Die Jacto Uniport 3030 wat reeds deel is 4530 en die Uniport 2530. plantstadia. ʼn Indrukwekkende maksimum van die Suidwes Agrifriend reeks het ook spuitspoed van tot 35 km/h en maksimum nou opwindende nuwe opsies beskikbaar Volgens Marcus Portari, Uniport produk- padspoed van tot 40 km/h verseker dat soos die UNITRACK® 4-wiel stuurstelsel. bestuurder voorsien die bekendstelling die spuit optimaal aangewend kan word. Benewens die bestaande twee balk opsies van die nuwe spuite aan hulle kliënte se Dit beskik oor Otmis ingeboude tegnologie van 28 en 32 meter, is ʼn nuwe balkwydte behoeftes en beteken dit dat Jacto se self- soos sproeipyp tot sproeipyp (“nozzle to van 36 meter ook nou opsioneel beskik- aangedrewe spuitreeks nog meer volledig nozzle”) outomatiese kontroleerder, Trimble baar. Die 36-meter balk verhoog operasionele is. “Die twee nuwe modelle is ontwikkel met gebaseerde “auto pilot” asook RTX korreksie doeltreffendheid tot 14% en verminder maksimum doeltreffendheid, ekonomie en sein. Dit is ook toegerus met temperatuur- en gewasskade tot 17% in vergelyking met tegnologie in ag genome; faktore wat baie humiditeit sensors asook ʼn trurat kamera. 30-meter selfaangedrewe masjiene. belangrik is vir optimale effektiwiteit”. Die Jacto Uniport 2530 is ontwerp om in Kontak jou naaste Suiwes Agrifriend-tak Die Jacto Uniport 4530 het ‘n 4500 liter enige toestande te werk, tot 30% gekantelde om navraag te doen omtrent enige van chemiese tenk en 36-meter spuitbalk. Dit terrein. Dit is ‘n liggewig masjien met genoeg die bogenoemde Jacto Uniport spuite is die eerste masjien van sy grootte in krag en lae brandstofverbruik. Die spuit asook Agrifriend se ekstensiewe reeks Brasilië wat ook binnekort in Suid-Afrika weeg ʼn skamele 8500 kg leeg. Dit het ‘n kwaliteit hooi-, grondvoorbereiding- asook beskikbaar sal wees. Die totale spuit weeg 2500 liter chemiese tenk, 30 meter spuit- applikasie toerusting. slegs 10 500 kg leeg en beskik oor ‘n balk en 1.60 meter vaste grondvryhoogte. uitstekende operasionele doeltreffendheid Die onderstel is hoogs buigsaam en Vir meer inligting: van tot 80 hektaar per uur. bestand teen die mees uitdagendste toe- Lieb Janse van Rensburg, stande. Die spuit het ʼn uitstekende kajuit Nasionale Verkoopsbestuurder: Wanneer dit vergelyk word met selfaan- met lugreëling en ʼn pneumatiese sitplek. gedrewe spuite met 3000 liter chemiese 018 581 1174 tenke en ʼn 30-meter balk, is die Uniport Die spuitstelsel beskik verder oor 35 cm 082 824 0520 4530 se operasionele doeltreffendheid sproeipyp (“nozzle”) spasiëring, quadrijet 24 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

SPESIALE AANBOD CASE JX 95 4WD TREKKER 72 KW, VIERWIELAANGEDREWE SLEGS R 376,000.00 BTW UITGESLUIT LIEB JV RENSBURG : Sel: 082 824 0520 Tel: 018 581 1174 E-pos: [email protected] www.suidwes.co.za 25Februarie | Maart ‘19

ARTIKELS TEGN LOGIE EN DIE B ERDERY Piet Vermeulen en Daleen Gouws ʼn groter skaal plaasvind. In Suid-Afrika is fasette van jou besigheid verteenwoordig, ekonomiese en politieke toestande tans nog groter. Op elkeen van die spesialis- In ʼn artikel getiteld New technology and eerder die gevolg van die vermindering gebiede is daar kundiges betrokke wat the end of jobs saamgestel deur Jeremy van werknemers en die grootskaalse help om die magdom data en inligting te Rifkin word beklemtoon dat die tegnolo- vermindering van boerderye. bestuur. Feitlik alle inligtingstegnologie gie revolusie nie oor die algemeen met word na die boer gebring deur een of meer boerdery geassosieer word nie. Dit is egter Die vraag bestaan of Suid-Afrika en Suid- kundiges. Sonder die kundiges sou die stel- verstommend dat van die indrukwekkendste Afrikaanse boere en landboumaatskappye sel se resultate net nie betroubaar wees nie. vooruitgang in outomatisering oor die nie totaal anders na landbou en boerdery wêreld heen wel in boerdery plaasvind. In aktiwiteite moet begin kyk nie? Is die Die ideaal sou wees dat die verskillende die artikel word voorspel dat buite boer- meerderheid Suid-Afrikaanse boere nog stelsels en tegnologieë met mekaar dery soos dit tans geken word as gevolg vasgevang in tradisionele boerdery- kommunikeer en vir die boer ʼn alles-in- van nuwe deurbrake in die inligting- en metodes en stel hul nie belang in nuwe een groter prentjie gee oor sy boerdery lewenswetenskappe omgewing nie meer sal ontdekkings en tegnologie nie, of is daar ʼn aktiwiteite, risiko’s en vooruitskattings. bestaan nie. Die artikel bestempel dat die vrees en teenkanting teen tegnologie? Wanneer ʼn boer so ʼn alles-in-een prentjie tegnologiese veranderinge in die voedsel- uit tegnologie kan kry, sal hy die stelsel produksie industrie gaan lei tot ʼn wêreld Tegnologie en die aanwending daarvan kan aanwend na gelang van sy boerdery- sonder boere, met ongekende gevolge raak so gespesialiseerd en omdat die aktiwiteite. Die beste raad rondom die teg- vir die 2,4 miljoen mense wat steeds op pas van ontwikkeling steeds toeneem, nologie wat tans beskikbaar is, is om slim grond staatmaak vir hul oorlewing. ontwikkel die verskillende spesialisrigtings te kies en seker maak dat die kundigheid meestal geïsoleerd, met die gevolg dat tot jou beskikking betroubaar is. Meet Jeremy Rifkin noem in sy artikel: “There are integrasie ontbreek. Landbouers kan IT tegnologie wat jou aangebied word more than 9 million persons living under the vandag ʼn aantal verskillende toepassings, aan die eenvoudige maatstaf: Tot watter poverty line in depressed rural areas across programme en stelsels gebruik om hul mate integreer die betrokke tegnologie the United States - all casualties of the great boerdery te ondersteun en uiteindelik te met jou ander tegnologieë en hoe goed strides in farm technology that have made vereenvoudig. Maar die aanvanklike oor- ondersteun die verskaffer daarvan jou om the United States the number-one food gang na die stelsels en applikasies kan ʼn korrekte resultate te verseker? producer in the world. The decline in the groot aanpassing wees. number of farms is likely to accelerate in the Dit is egter noodsaaklik dat landbouers coming years with advances in agricultural Verder is daar ook ʼn groot tekort in die die tegnologie wat wel beskikbaar is moet software and robotics that will lead to higher beskikbaarheid van stelsels, applikasies beproef en gebruik en bepaal watter teg- yields and fewer workers.” of programme wat die totale boerdery nologie werklik tot jou voordeel is. Slimfoon prentjie in ag neem. Daar is byvoorbeeld applikasies maak dit vir die boer maklik Die vooruitgang in boerdery tegnologie nie tans kennis van ʼn finansiële stelsel wat om kritiese inligting op enige plek en enige en meganisasie het in lande soos Amerika, plaaslike weersomstandighede in ag neem tyd te onttrek. Deur van sulke toepassings Australië en talle ander ʼn groot invloed ten om vooruitskattings te maak en tydig of gebruik te maak is dit wel moontlik om opsigte van minder werknemers wat nodig deurlopend aan te pas nie. Wanneer dit jou besigheidsaktiwiteite te vergemaklik, is en groter en vinniger meganisasie, wat by geografiese inligtingstelsels kom, is die inligting oor markte, produksiestelsels en beteken dat landbou in daardie lande op kloof tussen verskillende stelsels wat die jongste nuus oor die bedryf in te win. Hieronder volg ʼn paar slimfoon 3. ARCHub: ʼn Toepassing deur die Landbou 5. FeedCalculator: Die doel van hierdie toepassings wat beskikbaar is om Navorsingsraad wat nuttige en tydige toepassing is om bekostigbare gehaltevo- Suid-Afrikaanse boere te ondersteun: inligting aan boere gee om meer produk- erresepte vanuit beskikbare plaaslike be- 1. Suidwes: Laai gerus die toepassing af tief en ingelig te wees. Die toepassing standdele te ontwikkel. Die voedingsnorme en gebruik jou rekening- en markinligting verskaf handleidings en video’s oor van FeedCalculator word ontwikkel deur wat aangebied word. produksie, en gee waarskuwings vir boere toonaangewende voedingsdeskundiges, wanneer sekere boerdery omstandig- wat hoëgehalte- resepte verseker. 2. Farmboek: Beskikbaar vir iPhone en hede ‘n bedreiging is en meer. Beskikbaar Android selfone. Die toepassing gee landbou- vir iPhone en Android selfone. 6. Agtag: Agtag is ‘n toepassing waar rele- en markte inligting vir verskillende sektore vante artikels, nuus en inligting van regoor in die landboubedryf. Lees meer oor 4. PANNAR Sprout: Die toepassing gee die wêreld gepubliseer word. Onderwerpe vaardighede en kry waardevolle inligting gedetailleerde inligting oor die volledige reeks handel oor nuus van gewasse, toerusting, om suksesvol te boer. Deur die toepassing produkte wat PANNAR bied. Die toepassing vee, water, landbou-verwerking en nog kan boere peste en plae identifiseer en bied ook boerdery hulpmiddele soos herplant meer. Gebruikers kan kategorieë aanpas toegang kry tot geregistreerde middels berekeninge, beraamde opbrengsrekenaars om slegs die nuus waarin hul belangstel vir elke spesifieke probleem, waarna die en bastervergelykings. Hierdie toepassing te sien. Artikels kan met vriende gedeel toepassing die boer toegang gee tot die is veral nuttig vir boere wat met sojabone, word of gestoor word vir latere leeswerk. naaste verskaffers in sy gebied. mielies en sonneblom boer. Beskikbaar vir Beskikbaar vir iPhone en Android selfone. iPhone en Android selfone. 26 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

PRESIES WAT DIERE NODIG HET. By EPOL verstaan ons dat ’n boer se lewende hawe sy bestaan is ... sy toekoms. As een van die leiers in die uppe marketing A19384 dierevoerbedryf, verskaf ons topgehalte, wetenskaplik-geformuleerde en gebalanseerde voer vir ’n reeks spesies, insluitende braaikuikens, lêhoenders, varke, wild, perde, skape en volstruise. Daarbenewens, verskaf ons navorsings- en ontwikkelingspan, verkoopspanne en gekwalifiseerde dierevoedingkundiges uitstekende diens, tegniese advies en pasgemaakte oplossings om te verseker dat jy en jou diere net die beste uit ons reeks produkte kry. EPOL bied: Innoverende voer- en voedingstegnologie. Wetenskaplik-geformuleerde presisiediëte. Optimale koste gebaseer op die produksiedoelwit. Diereprestasie en -gesondheid. Kontak jou naaste tegniese adviseur om jou te help om die beste oplossing vir jou behoeftes te bepaal. Vir meer inligting oor ons spesifieke voere en dienste: EPOL: +27 (0) 31 242-8600 | [email protected] | www.epol.co.za 27Februarie | Maart ‘19 RCL FOODS: www.rclfoods.com www.suidwes.co.za

S NKRAG Elektrisiteit in Suid-Afrika bly ʼn krisis. vir doen-dit-self entoesiaste, persone met Daar is heelwat mense wat al die min of geen elektriese kennis, sowel as – DIE ANTWOORD VIR DIE KRAGKRISIS IN SUID-AFRIKA besluit geneem het om van die elektrisiëns en ander vakmanne. Eskom-stelsel af weg te beweeg, maar ook baie wat onseker is oor hoe om dit Wat behoort jy te weet na die bywoon suksesvol te doen. In die vorige uitgawe van so ʼn kursus? van Ons Eie het Ben Lubbe, bestuurder Na afloop van hierdie spesifieke kursus van eiendomme by Suidwes Landbou vir sal kursusgangers ʼn duidelike begrip te ons ʼn oorsig gegee oor sonkragstelsels, hê van die grondbeginsels van ʼn fotovol- nadat hulle ʼn sonpaneel installasie by die taïese sonkragstelsel, insluitend verskeie Suidwes Boshoff Handelstak gedoen het. komponente, handelsmerke en funksies van toerusting. Die Verstaan, beplan en Sonpanele is die toekoms van die wêreld installeer jou eie sonkragstelsel kursus sal en oorsee word baie elektrisiteit met kursusgangers in staat stel om: sonpanele en windlaaiers opgewek. In die Wes-Kaap word groot hoeveelhede • Te beoordeel watter toerusting poten- energie deur windlaaiers en sonplase op- sieel van goeie of swak kwaliteit behoort gewek. Die tegnologie het so ver gevorder te wees. dat die venster in jou huis of besigheid se glas in die toekoms gebruik kan word om • Te onderskei hoe die fotovoltaïese energie op te wek. tegnologieë van mekaar verskil. Maar, hoe gemaak om so ʼn projek self • Te weet wat die mees toepaslike aan te pak? Die beste sal wees om ʼn kur- energiestoor tegnologie vir ‘n spesifieke sus soos, Verstaan, beplan en installeer jou toepassing is. eie sonkragstelsel by te woon. Dié kursus word eersdaags in Leeudoringstad deur • Te verstaan wat die impak is van hitte Suidwes Landbou, in samewerking met op modules en hoe om die korrekte dikte Kragdag aangebied. kabel te bepaal. Hierdie baie kort en omvattende fotovol- • Berekeninge te doen vir die ontwerp van taïese sonkrag-ontwerp-en-installering- ‘n sonkragstelsel. skursus is geskep om die behoefte aan mense, organisasies of klein besighede • Die kragbehoefte te bereken vir jou huis aan te spreek wat basiese inligting oor die of besigheid. grootte, beoordeling en installering van sonkrag-stelsels benodig. Waar moontlik • Om die basiese verskille tussen verskil- bevat die kursus praktiese elemente bv. lende tipes sonkragstelsels en -toepas- toets spanning en kortsluitstroom van sings te verstaan. sonkragpanele, doen eksperimente met skadu en gedeeltelike skadu op panele. • Te bepaal of dit lewensvatbaar is om van die netwerk te ontkoppel of om ’n Hierdie is die eerste been van ʼn tweeling netvas (netwerk gekoppelde) stelsel te kursus. Die tweede been is ʼn afsonderlike installeer. kursus wat spesifiek oor batterye handel en wat binnekort ook saam met KragDag • Vertroud te wees: aangebied sal word. • Met een van die gewildste wisselrigters Die bywoon van so ʼn kursus sal jou die in Suid-Afrika. vertroue gee om die regte hulpmiddele en toebehore aan te koop, asook om dit • Die standaarde en elektriese regulasies sommer self te installeer. Indien jy nie be- van toepassing op fotovoltaiëse sonkrag plan om die installasie self te doen nie, sal en berginginstallasies. die kursus vir jou voldoende inligting gee, sodat jy genoeg kennis het om die regte • Veiligheid met sonkrag installasies. persoon aan te stel en seker te maak die persoon doen dit op die regte manier. Vir meer inligting oor die kursus kontak Daleen Gouws by Die Verstaan, beplan en installeer jou eie sonkragstelsel-kursus is die ideale kursus [email protected]. 28 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

PRODUK ARTIKEL AquaDUTY DRUK- EN DREINERINGSPOMP-REEKS Goeie nuus! Franklin Electric bied ons splinternuwe, pompe, wat ideaal geskik is vir tuinbesproeiing, AquaDUTY – WAAR hoë-effektiwiteit, lae koste AquaDUTY verhoging van waterdruk na u huis asook DAAR WATER IS, IS druk- en dreineringspomp reeks aan. die ontwatering van tenks, swembaddens DAAR ‘N FRANKLIN. of visdamme. Die kilowatt grootte wissel Al ooit gewonder hoe jy jou swembad van 0,37 kW tot 1,5 kW en is beskikbaar of visdam vinnig kan leeg pomp? Of selfs in 230V en 380V. Vloeitempo’s wissel hoe jy jou watertoevoerdruk na jou huis of van 1000 l/uur tot en met, 10 000 l/uur, besproeiingstelsel kan verhoog? so geen taak is te groot of te klein vir die AquaDUTY pompe nie. Franklin Electric is dié toonaangewende wêreldleier in die verplasing van water- Die AquaDUTY drukpompe word vervaardig toepassings. Met die aankoop van enige van hoë-gehalte gietyster, 304 vlekvrye staal AquaDUTY pomp sal u totale gemoedsrus met brons stuwer en die dreineringspompe ervaar, omdat Franklin Electric ʼn wêreld- word vervaardig van 304 vlekvrye staal. gehalte produk teen die mees bekostigbare prys aan u bekendstel, gerugsteun deur Het u dalk al ander soortgelyke produkte uitmuntende diens en beskikbaarheid. probeer, maar sonder sukses? Kontak gerus u naaste Suidwes Handelstak om u Die AquaDUTY Pomp Reeks bestaan uit hande op hierdie nuwe AquaDUTY pompe ʼn verskeidenheid van druk- en dreinerings- te kry en teleurstelling te vermy. www.suidwes.co.za 29Februarie | Maart ‘19

TuinboudaeSuidwes hou Suidwes Landbou het aan die einde Aquaponics toesgespreek het, Amanda van 2018 drie suksesvolle Tuinbou- Wiid van Starke Ayres, en Pieter Joubert dae aangebied vir die dames van van Bolton Engineering Distributors wat die Suidwes-gebied. Dit is lekker om ons meer vertel het oor kunsgereedskap wat gemeenskappe te betrek en kundigheid beskikbaar is vir tuisprojekte. Verder het binne ons gemeenskappe te deel. Trudie Kasselman van Ruah produkte dames toegespreek oor welstand in die tuin. Die Tuinboudag te Wesselsbron het op 27 November plaas gevind. Deel van Die Bamboesspruit Tuinboudag het op die dag was ‘n produkdemonstrasie deur 5 Desember by Ebenezer gastehuis in Jakes Cronje van Protek wat sy kennis Ottosdal plaas gevind met die tema ‘Blom oor Protek produkte en plantvoeding in waar jy geplant is’. Dries van der Linde, verskillende stadiums met die dames Silobestuurder te Bamboesspruit Silo gedeel het. Dames kon hom raad vra oor het opgetree as seremoniemeester. Shaun peste en ander probleme met hul plante, Swanepoel Bamboesspruit se takbestuurder en Juanice Strauss van Silver Signature het die dag met skriflesing en gebed produkte het die dames ‘n oorsig gegee geopen, waarna Anna-Mart van Flower oor dié reeks skoonmaakprodukte. Trudie Growers dames toegespreek het oor tuin- Badenhorst het dames geïnspireer met ‘n bou en jou plig om die aarde te bewerk. praatjie, terwyl Elize Botha van Terratek Verder het Sharnelle Pretorius, ʼn veearts, dames meer oor Aquaponika vertel het. die dames raad gegee oor hoe om hulle troeteldiere te versorg en hul troeteldier se Die Wolmaransstad Tuinboudag het op gesondheid te bestuur. 23 November 2018 plaasgevind en was ook ʼn groot sukses. Kundige sprekers, Daar sal weer in 2019 Dames- en Tuin- praktiese raad en advies, heerlike eetgoed boudae deur Suidwes Landbou aangebied en goeie geselskap het bygedra tot ‘n word. Hou die Suidwes Facebook blad dop vrolike geleentheid. Die sprekers was vir die uitnodigings en datums. Elize Botha van Terratek wat dames oor 30 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

ARTIKELS TOENAME IN SPORTSKIET Jaco Kruger en Jan Lodewyk Serfontein moet jy elke jaar aan ’n aantal skietdae of oor hulle belangstelling en behoeftes. kompetisies deelneem. Nie al die sportskiet- Verenigings wat byvoorbeeld jaggeweer Die aantal mense wat aan skiet as ’n verenigings het dieselfde vereistes vir die sportskiet aanbied, sal nie die handwapen sport deelneem het dramaties toe- toekenning van toegewyde sportskietstatus sportskut se behoeftes bevredig nie. geneem oor die laaste 10 jaar. Een nie. Verskillende verenigings beoefen ook van die redes vir die groei in deelname is verskillende skietdissiplines. Daarom is dit Die verskillende verenigings vervul ook verseker Wet 60 van 2000, wat sekere vuur- belangrik om by die regte vereniging aan te verskillende rolle soos die bied van ʼn wapeneienaars dwing om aan sportskiet sluit wat die dissipline aanbied waaraan jy veilige omgewing om aan die sport deel deel te neem. Indien jy meer as een wapen graag wil deelneem. te neem, sowel as om opleiding te verskaf. van dieselfde kaliber wil besit, vereis die Die Suid-Afrikaanse Jagters- en wildbe- wet dat jy toegewyde sportskietstatus Skiet as ʼn sport bevorder waringsvereniging is natuurlik die groot- verwerf en eie gewere gebruik vir sportskiet. nie net jou bewustheid van ste van al die verenigings en amper in al Aansoeke vir ’n semi-outomatiese veiligheid nie, maar maak die dorpe verteenwoordig. ʼn Voorbeeld is geweerlisensie kan slegs geskied as jy dit in Makwassie wat een van die mooiste vir sportskiet wil gebruik. ʼn groot bydrae tot skietklubs in die land het. verantwoordelikheid in die Die wet maak verder voorsiening vir slegs Daar is verskeie pistoolskiet verenigings een handwapen vir selfverdediging. Indien jy totale jagindustrie. waaraan jy kan behoort, asook die SA ’n tweede handwapen wil aanskaf, moet jy ’n Jaggeweerskietvereniging as jy jou veldskiet toegewyde sportskut wees om aansoek te Die wet is nie die enigste rede hoekom vernuf wil toets. Hierdie skietdissipiline het doen vir die tweede handwapen se lisensie. deelname in sportskiet die laaste paar die afgelope paar jaar baie gegroei en simuleer Deelname aan skiet as ʼn sport vereis meer jaar gegroei het nie. Tegnologie op gewere jagtoestande in die veld en skuts skiet na ammunisie as die gewone geleentheidskut en ander skiettoerusting het oor die staal-gonge asook lewensgrootte bokteikens en die wet laat jou toe om meer ammunisie laaste 10 jaar geweldig verbeter en tot op afstande wat wissel van 70 m tot 400 m. aan te koop indien jy die toegewyde status gevolg dat skuts nou vinniger, verder en verwerf het, en die wapen se lisensie onder beter kan skiet. Dit bied ook aan skuts Skiet as ʼn sport bevorder nie net jou toegewyde status uitgereik is. gereelde nuwe uitdagings om te verbeter. bewustheid van veiligheid nie, maar maak Aangesien skuts die geleentheid by ʼn groot bydrae van verantwoordelikheid, Om ʼn toegewyde sportskut te wees het skietverenigings kry om toerusting en hul die fynere kuns van skiet en opleiding tot dus die voordeel dat jy ’n paar ekstra wapens vermoëns te toets en te verbeter, het die die totale jagindustrie. kan besit en meer ammunisie kan aanhou. aantal sportskuts die laaste 10 jaar baie Saam met die voordele van sportskiet kom gegroei. Indien skuts aan sportskiet wil Besoek gerus die Suidwes Vuurwapen daar ook meer verantwoordelikhede. Om jou deelneem, moet hulle eerstens besluit afdeling by Suidwes Bothaville vir enige status as ’n toegewyde sportskut te behou, skiet toerusting, asook vir advies en riglyne. 31

PRODUKNUUS TEEJET TIPS FOR SPRAYING SUCCESS Mike Bowley, Regional Sales Manager, are controlled by you like nozzle selection Some Tips from TeeJet: TeeJet Technologies South Africa and equipment used; others, like the Systemic herbicides, like Roundup®, can weather, are not. To find the correct spray provide effective weed control, even with Even though a spray nozzle is nozzle ask yourself these questions: large droplets, but care must be taken physically a small component in your by the spray operator to minimise spray overall farming operation, they are 1. What are you spraying? Herbicide, drift. Spray nozzles like the TeeJet AIXR, vitally important. A poor choice in spray fungicide or insecticide? AITTJ60 & AI/AIC utilise air induction nozzles, or use of under-performing nozzles, technology to produce larger droplets can lead to re-spraying and reduced 2. What is the crop or target you are spraying? for greatly improved drift control over performance – two problems no user conventional nozzles, making them ideal should face. Providing effective coverage 3. What is the application rate you are for this application. The AI tip series is and control, while minimising spray drift targeting? offered in both a tip only version (AI) and for a successful pesticide application, as a tip & cap combination (AIC). The AI/ TeeJet® Technologies offers an extensive 4. What is your tolerance to drift? AIC series has a 2-8 bar operating range range of agricultural spray nozzles for all and is available with a polymer, stainless your pesticide application needs. 5. What are your machine parameters? What steel or ceramic orifice. speed are you comfortable to spray at? The success in any spraying season is What is the nozzle spacing on the boom? The AIXR utilises a simple, two-piece dependent on many factors. Some factors What is the pressure range of your sprayer? design that allows for easy cleaning and a compact size. It has a 1-6 bar operating TURBO TEEJET TURBO TWINJET range and is offered in a unique UHMWPE (TT ) (TTJ60) polymer material for excellent chemical resistance and long wear life. The AIXR CONTACT utilises a simple, compact, two-piece design that allows for easy cleaning, and AIR INDUCTION ICIDES is constructed of long-wearing UHMWPE EXTENDED RANGE polymer material. (AIXR) The AITTJ60 utilises air induction tech- nology to produce larger droplets, with a SYSTEMIC CHOOSE YOUR FUNGICIDES SYSTEMIC AIR INDUCTION twin-spray patter for improved coverage. TURBO TWINJET The AITTJ60 is an ideal nozzle to use with AIR INDUCTION HERB TURBO TIP minimum and zero tillage operations for (AI/AIC) (AITTJ60) your systematic herbicide applications. TURBO TWINJET INSECTICIDES CONTACT For contact herbicides, fungicides and (TTJ60) insecticides the TurboTeeJet® or Turbo AIR INDUCTION CONTACT SYSTEMIC TwinJet® flat spray tips produce finer TURBO TWINJET droplets and wide single- or twin-spray patterns for improved coverage and can- (AITTJ60) opy penetration. This makes them ideal these types of contact applications. As you can see, there are many considerations when selecting spray nozzles. When considering the cost of putting some crops in the ground each year, the investment in the correct nozzle is quite small and can generate significant returns. TURBO TEEJET TURBO TEEJET Need more help in choosing the right (TT) INDUCTION spray tip? To learn more about TeeJet TURBO TWINJET AIR INDUCTION TWINJET spray tips and our full line of spraying (TTJ60) TURBO TWINJET (TTI60) and precision farming products, visit www.teejet.com or send an e-mail to (AITTJ60) Tienie Eloff at [email protected]. 32 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

JUPIDEX AGRIFRIEND UITVERKOPING Vir meer inligting, kontak Lieb: 018 581 1174 / 082 824 0520 JX Jupidex Qualidisc R 575,000.00 JX Jupidex CLCII R 156,000.00 6000 Trailed (Migdol) BTW UITGESLUIT nr.638 13 Tine (Hoopstad) BTW UITGESLUIT nr.640 JX Mchale 5400 Baler R 398,000.00 JX Miniair Nova R 185,000.00 (Bothaville) BTW UITGESLUIT nr.759 Planter (Hoopstad) BTW UITGESLUIT nr.662 4 Beskikbaar JX CLCII 11Tand R 150,000.00 Kverneland FHP 185 R 193,000.00 (Wolmaransstad) BTW UITGESLUIT nr.812 Mulcher (Hoopstad) BTW UITGESLUIT nr.814 JX XTRA 532 R 180,000.00 JX Jupidex CTC 427 R 499,000.00 (Hoopstad) Cultivator (Vryburg) BTW UITGESLUIT nr.819 BTW UITGESLUIT nr.639 JX T2624 6 tol JX Alpher 5T Tip R 53,400.00 snymasjien (Hoopstad) Trailer (Hoopstad) BTW UITGESLUIT nr.825 R 99,500.00 1 33Februarie | Maart ‘19 BTW UITGESLUIT nr.820 Beskikbaar 2 www.suidwes.co.za Beskikbaar

ARTIKELS VERSEKERINGSOPLOSSINGS VIR DAMES Deur: Amelia Heymans, Adviseur, Raddix • Pap battery – slegs koppelaansluiting (ver- --Gewaarborgde hospitaaltoelating na vanging van battery is vir u eie rekening). ‘n private hospitaal in die geval van ‘n By ʼn geleentheid aangebied deur die plaasaanval - maksimum waarde van R Suidwes Seisoene Damesklub in • Pap band (hulp om band om te ruil). 100 000 per voorval. Ottosdal is die tema “Blom waar jy geplant is” bespreek. Ten spyte van die be- • Sleutels in motor toegesluit (slegs oopsluit). --In die geval van diefstal van ʼn selfoon, moediging, raad en gesprekke van daardie voorsien Raddix ‘n selfoon wat met heerlike oggend het dit ook herinner aan • Brandstofbystand (beperk tot vyf liter voorafbetaalde lugtyd gelaai word ter die elemente van die wêreld wat daagliks per voorval). waarde van R200. getrotseer en oorkom moet word om sterker vorentoe te groei. Dames reageer • Klein herstelwerk langs die pad (elektries, --In die geval van ʼn motorkaping, voorsien in die meeste gevalle anders as mans oor immobiliseerder, ens.) Raddix ‘n geskikte voertuig vir spesiale vele sake en waar dit by versekering kom behoeftes, vir 48 uur. is daar verskeie versekeraars wat spesiale • Insleepdiens: Insleepdiens na die naaste pakkette aan dames aanbied. goedgekeurde handelaar (indien onder --In die geval van die diefstal van ʼn krediet- waarborg), herstelsentrum of paneelk- kaart, voorsien Raddix ‘n voorafgelaaide Die navorsing daaragter bepaal dat lopper in die geval van: debietkaart tot die waarde van R 1 000 dames oor die algemeen beter voertuig- as ondersteuning in die periode waarin u bestuurders is, stadiger ry en meer binne die --Meganiese probleme. sonder u kaart moet funksioneer. spoedgrense bly, asook minder aggressief is. Terwyl mans oor die algemeen vinniger --Elektriese probleme. --In die geval van die diefstal van sleutels wil ry en meer gereeld aggressief optree. gedurende ʼn kaping, sal Raddix ‘n slot- Die navorsing deur versekeringsmaatskappy --Ongelukskade. maker stuur om beskadigde slotte, ter toon verder aan dat minder dames hul waarde van R 1 000 per jaar te herstel. selfone gebruik en bestuur as mans. • Plaasaanval bystand: --In die geval van gewelddadige toetrede Dames kom egter meer verstrooid voor Plaasaanvalle, kapings, en om geroof te tot, of kaping by ʼn woning, verskaf wanneer dit by goed kom soos om die sleutel word, is iets wat daagliks voorkom. Raddix Raddix ‘n veiligheidswag by die woning in die motor toe te sluit, en nie deeglik seker maak voorsiening vir die volgende: tot en met 3 dae (72 uur) na die aanval te maak dat die brandstoftenk behoorlik plaasgevind het. vol is nie --Reaksievoertuig wat onmiddellik gestuur word na die toneel van ‘n mediese noodgeval --Raddix kan reël vir trauma behandeling ter Dis hier waar Raddix korttermynverse- waar toepaslike lewensreddende waarde van R 10 000 per gesin per jaar. kering graag addisionele dienste bied om ondersteuning aan die lid/lede voorsien sal dames in noodgevalle te ondersteun. word en, waar van toepassing, die lid/lede Maak voorsiening, kontak gestabiliseer sal word voordat hy/sy vervoer Raddix by 018 468 8660. U het onder andere toegang tot die sal word na die naaste toepaslike mediese volgende dienste in die geval van nood: fasiliteit – ter waarde van R50 000 per jaar. 34 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

LEEFSTYL Boererate… Boererate of volksgeneeskunde is so Ons bied die boererate vir interessantheidshalwe aan, maar meld dat die oud as die mensheid self. Baie vrae raad oordeelkundig aangewend moet word aangesien Ons Eie, die redakteur oor die oorsprong van boererate is of medeskrywers hiervan geen verantwoordelikheid aanvaar nie. Ernstige al gevra en baie antwoorde is gegee en gesondheidsprobleme moet onder voorskrif van ‘n dokter behandel word. spekulasies gemaak. Die meeste mense meen ons volksgeneeskunde het ontstaan in tye van swaarkry. Lae bloeddruk: Baba se brandboudjies: Rasper twee groot rou bete en giet ʼn bottel Smeer ʼn lagie eiergeel oor die boudjies en port daaroor. Voeg ʼn botteltjie versterk- sprinkel mielieblom (Maizena) oor om ʼn druppels daarby. Laat oornag staan. Gooi lagie te vorm. die vloeistof deur ʼn doek, bêre in die yskas en drink daagliks ʼn kwart koppie daarvan. Jy kan ook mielieblom (Maizena) in baba se boudsalf meng om die vog uit die brandboudjies Jy kan ook gereeld ʼn lemoen met sout op te trek en ʼn beskermde lagie te vorm. of rou uie eet. Hees stem: VANDAG SE RATE: ¼ koppie warm melk Insekdoder kan handig wees: --Spuit insekdoder op hardnekkige kolle 2 e heuning op kleure voordat jy dit in die wasmas- Mespunt gemmer jien gooi. --Insekdoder kan ook werk om die gom ¼ t borrie van glasbotteltjies af te kry. Die mengsel moet Gebruik All Gold Tamatiesous om glo drie keer per dag koperware mee skoon te maak. gedrink word. ʼn Lourierblaar in pasta hou miet weg. www.suidwes.co.za 35Februarie | Maart ‘19

LEEFSTYL nie ʼn land van melk en heuning nie, maar ʼn Fyn afgeronde, skerpsinnige roman oor koors, tsetsevlieë, olifante en leeus. ʼn selfontdekking, heimwee en verlies. Land vir mense wat die dood kan vat en kan doodmaak sonder om ʼn oog te knip. Die Suidwes Boekrak stel nuwe titels aan ons lesers bekend en lesers kan met elke uitgawe ʼn titel wen. NB Uitgewers is ons boeke-vennoot en is die trotse verskaffer van die boeke wat tydens elke uitgawe van Ons Eie kortliks bespreek sal word. NB Uitgewers publiseer onder sewe hoof- Wat het geword van Dinsdag? Twee lesers staan die kans om die drukname: Tafelberg, Human & Rosseau, Deur Tinus Horn twee titels Dors, deur Marinda van Queillerie, Pharos, Kwela, Best Books en Joe arriveer kort voor die draaipunt van die Zyl en Wat het geword van Dinsdag? deur Lux Verbi. Afrikaanse liefdesverhale word millennium in New York. Tot sy verbasing Tinus Horn te wen. onder die drukname Jasmyn, Melodie, wag Nina hom by die backpackers in. Nina, Satyn, Hartklop en Mirre gepubliseer. NB wat nooit eintlik Joe se iets was nie. Nie Stuur gerus jou naam, van, kontak- Uitgewers is die grootste plaaslike al- rêrig nie. Hy ontoet ook vir Michael, ʼn ver- besonderhede en adres na: gemene uitgewery in die Suid-Afrikaanse loopte Suid-Afrikaanse Jood met absurde boekemark en is die markleier in volwasse drome vir homself en sy lendelam fiets. O, [email protected] fiksie, kinder- en jeugboeke en nie-fiksie, en dan is daar Elrike, wat Joe se gedagtes om moontlik een van die boeke te wen. van liefdesverhale tot treffende politieke lees nog voordat hy hulle kan bedink. onthullings en biografieë, van kookboeke, Vorige wenners: gesondheid en tuinmaak en humor tot Dié drietal word die spil waarom alles boeke vir jong volwassenes, sowel as draai in Wat het geword van Dinsdag? Virgini Coertze wen die boek, prenteboeke en massamark kinderboeke Dis ʼn roman wat verdigsel en waarheid Sondag deur Irma Venter. en woordeboeke. vervleg, nes die kunswerke van twyfelag- tige waarde wat Joe produseer. Enersyds Yolandi Markram wen die boek, Dors is die roman ʼn terugblik op drie onstuimige Bloed, dunner as water, deur Deur Marinda van Zyl dekades in Johannesburg, en andersyds ʼn Charné Kemp. “Vir die dors deur die Kalahari skrik ek nie. verhaal van een man se leuens wat hom Dis die ander dors waarvoor ek bang is, die inhaal – oor sy kleintyd, oor drome van Baie geluk! soort wat jy nie met water kan les nie.” roem wat hy skaars kan onthou, maar bowenal oor Nina. In die loop van 1876 kom verskeie groepe Transvalers by die samevloei van www.suidwes.co.za die Krokodil- en Maricoriviere aan met die idee om na Damaraland te trek – ʼn land wat hulle net uit die stories van jagters ken. Om daar te kom, moet hulle ʼn stuk waterlose Kalahari, bekend as die Dors, oorsteek. Maar die magstryd tussen die voormanne van elke groep om die hoofleier van die trek te wees laat die trek op ʼn ramp afstuur, lang voor hulle die Dorsland binnegaan. Anderkant die dors wag daar 36 Februarie | Maart ‘19

ARTIKELS SUIDWES BIED WatbiedSuidwesLandbou gehalteversekering van vakleerlingskappe aan skoolverlaters in die namens QCTO. Noordwes en Vrystaat Met vaardigheidsopleiding, deur middel GELEENTHEDE Provinsies? van vakleerlingskappe en leerlingskappe, Suidwes ploeg terug streef Suidwes daarna om ʼn pyplyn van VIR DIE JEUG in die gemeenskap met kundigheid binne die organisasie te vestig behulp van AgriSeta om vakante poste te kan vul en sodoende befondsing en bied so ʼn hoë prestasiekultuur te handhaaf. elke jaar ʼn verskeidenheid Abré van Buuren leerlingskappe en vakleer- lingskappe aan. Dit is alombekend dat werkloosheid Wat is ʼn leerlingskap? in Suid-Afrika ʼn groot uitdaging is. ʼn Leerlingskap is ‘n werkgebaseerde leer- Volgens die amptelike statistiek van Statistiek Suid-Afrika soos in die derde program wat lei tot ‘n NQF-geregistreerde kwartaal van 2018, het die werkloosheid- kwalifikasie. Leerlingkappe is direk verwant syfer gedurende 2018 toegeneem en aan ‘n beroep of veld, byvoorbeeld Graan staan dit tans op 27.2%. Die amptelike hantering prosesse of Landbou verkope werkloosheidskoers neem slegs diegene en dienste. Leerlingskappe word deur Sek- in ag wat in die maand voor die opname torale Onderwys- en Opleidingsowerhede nie werk gehad het nie, maar wat wel ak- (SETA’s) bestuur. Hulle is deur die regering tief op soek was na werk. Die uitgebreide ingestel om vaardigheidsleerders te help werkloosheidskoers neem ontmoedigde en hulle vir die werkplek voor te berei. werksoekers, asook die wat aktief besig is om te soek in ag. Suidwes Landbou is Leerlingskapsprogramme kan studente bekommerd oor die hoë persentasie uitge- help om die nodige vaardighede en breide werkloosheidkoers in die Noordwes ondervinding op te doen wat beter werks- en Vrystaat Provinsies wat meer as 40% is. geleenthede tot gevolg kan hê. Werkloosheid onder die jeug (15 tot 24 Wat is ʼn vakleerlingskap? Grafika ontwerp & saamgestel deur Grafika24 jaar) is veral ʼn groot uitdaging met die Vakleerlingskappe kombineer teorie, statistiek wat op ʼn skrikwekkende 31.6% te werkspraktyk en praktiese werk in ‘n staan kom. Volgens Statistiek Suid-Afrika spesifieke ambagsarea, en in die geval is 35.1% van matrieks werkloos maar net van ‘n geregistreerde ambag eindig die 6.6% van individue wat ʼn kwalifikasie het, opleiding in ‘n vaktoets. In Suid-Afrika is werkloos. Dit is juis as gevolg van hierdie word vakleerlingskappe gemonitor deur groot uitdaging dat Suidwes Landbou die QCTO (Quality Council for Trade besluit het om die skoolverlaters in ons and Occupations). Die National Artisan bedieningsarea te ondersteun. Moderation Body (NAMB) hou toesig oor die Leerlingskappe beskikbaar by Suidwes Landbou: Suidwes Graan – 1 jaar • Graan hantering prosesse vlak 2. • Graan hantering prosesse vlak 3. Suidwes Handel –1 jaar • Agri verkope en dienste vlak 2 • Agri verkope en dienste vlak 3 • Agri handelsprosesse vlak 4 • Agrinet en Protek – 1 jaar • Professionele bestuurder vlak 3. • Vraghantering vlak 3. Hoofkantoor – 1 jaar • Rekenaar Hardeware vlak 4. • Rekenaar Sagteware vlak 4. • Rekenaar Netwerke vlak 4. Vakleerlingskappe beskikbaar by Suidwes Landbou: Agrifriend • Trekkerwerktuigkundige. Grafika ontwerp & saamgestel Instandhouding deur Grafika24 • Elektrisiën. • Passer-en-draaier. www.suidwes.co.za • Ketelmaker. • Sweiser. 37Februarie | Maart ‘19

NUUS Suidwes Akademie besoek Hoërskool Bultfontein Personeellede van Suidwes Akademie het op 25 Januarie 2019 ʼn inligting- saand by Hoërskool Bultfontein aangebied. Die aand is bygewoon deur ongeveer 100 mense wat ouers, onder- wysers, die beheerliggaam en leerders van graad 10 tot 12 ingesluit het. Die doel van die inligtingsaand was om leerders en hul ouers in te lig oor geleenthede van leerlingskappe en vakleerlingskappe wat by Suidwes Landbou beskikbaar is. Mnr. Venter, Skoolhoof van Hoërskool Bultfontein het die aand met skriflesing en gebed geopen, waarna mnr. van Jaarsveld, die voorsitter van die beheerlig- gaam leerders verder toegespreek het oor die belangrikheid van opleiding en almal bedank het vir hul bywoning. Abré van Buuren, Opleidingsbestuurder en Schoeman Roos, Werwing & Keuring- bestuurder van Suidwes Landbou het leer- linge meer inligting oor die geleenthede by Suidwes Landbou gegee. Ouers en leerlinge het aktief aan die gesprekke deel geneem en belangrike vrae gevra. • www.suidwes.co.za • • • • 38 Februarie | Maart ‘19

www.suidwes.co.za 39Februarie | Maart ‘19

PRODUKNUUS Nagsig verkykers met video tegnologie kan bydra tot jou veiligheid Jaco Kruger (Wapenspesialis, Suidwes te maak van dit waarna jy kyk. Hierdie geaktiveerde funksies op die toestel. Waar Handel) en Daleen Gouws opnames kom veral handig te pas as daar die Bino-X egter tekortkom is wanneer jy werklik ʼn misdaad is en kan as bewyse dien. graag deur ʼn bos of ruigte sal wil sien. Met die geweldige hoë misdaadsyfer Die reeks bestaan uit die ATN produkreeks in Suid-Afrika is dit onafwendbaar en is van uitstaande gehalte terwyl dit die Termiese visie sal in so geval handig te dat jy moeite moet doen om jou gebruiker ʼn kombinasie van tegnologie, pas kom. Die ATN OTS gebruik infrarooi en jou geliefdes te beskerm. In die jongste robuustheid en bekostigbaarheid bied. radiasie en vertoon dan die beeld op so misdaad statistieke deur die Suid-Afrikaanse ʼn wyse wat dit vir die gebruiker moontlik polisiediens tesame met Statistiek Suid- Die ATN maak om te sien wat agter die bos of ruigte Afrika het moord in die 2017/2018 jaar Bino-X is ʼn aangaan. Die ATN OTS is ʼn “monocular” aansienlik toegeneem met 7% na meer digitale verkyker as 20 000 sake wat aangeteken is. Dit wat dit vir die gebruiker wat die gebruiker in een hand kan beteken ʼn skrikwekkende 57 moorde per moontlik maak om tot 300 m ver in die vashou. Hy het ook die vermoë dag. Volgens Ian Cameron, Hoof van nag te sien. Die verkyker bied vergrotings om hoë definisie video op te Gemeenskapveiligheid by AfriForum verstellings van 4x tot 16x wat voorwerpe neem en kan ook sy beelde is daar in die 2018 kalender- baie duidelik maak. Verder bied die Bino-X met ʼn slim-foon of tablet- jaar sowat 432 plaasaanvalle ʼn video opname funksie in hoë definisie rekenaar deel. Die omhulsel en sowat 54 moorde aan- terwyl jy die “jakkals” dophou. Die video is van aluminium vervaardig geteken. AfriForum het hierdie kan agterna terug gespeel word. Die beeld syfers op 29 Januarie in kan ook gedeel word met ʼn slim-foon of en verseker dus dat die toestel lig Pretoria bekend gemaak. tabletrekenaar en battery lewe is in die maar robuus is. Kleurskakerings kan omgewing van 8 uur afhangende van die ook verander word na jou smaak om dit Die beperkte mannekrag makliker te maak om een voorwerp bo ʼn om misdaad in Suid-Afrika www.suidwes.co.za ander uit te ken. Die OTS se battery lewe is te bekamp bly kommerwekkend om en by 8 uur, afhangende van die geakti- en dit is nou elkeen van ons se eie plig veerde funksies. Beide die Bino-X en die OTS om proaktief te wees en saam te staan om het standaard een jaar waarborge en word ons land, families en eiendom te beskerm. ten volle ondersteun deur ECM Technologies. Dit is so dat die meeste van die aanvalle en moorde in die nag plaasvind wanneer dit Die twee produkte en hulle funksies leen donker is en misdadigers groter kans het hulself perfek uit vir misdaad bekamping, om weg te kruip en op die vlug te slaan. opsporingstake en teen wilddiewe. ECM Technologies, ʼn maatskappy in Vir meer inligting kontak Jaco Kruger by Pretoria is die verskaffer van ʼn reeks produkte Suidwes Bothaville Vuurwapenafdeling: om dit vir mense moontlik te maak om in die 060 995 0015 vir die beste pryse en advies. donker nag te kan sien, en verder selfs opnames 40 Februarie | Maart ‘19

BENODIG JAGTOERUSTING? BESOEK SUIDWES SE VUURWAPEN AFDELING OP BOTHAVILLE. www.suidwes.co.za Suidwes Bothaville Handelstak: 056 515 4576 Skakel Jaco: 41060 995 0015 Februarie | Maart ‘19

LEEFSTYL Suidwes Plaaskombuis Annelien Pienaar se opleiding was in Vir nog heerlike resepte, besoek: Franse kookkuns, maar sy bedien dit www.annelienpienaar.co.za met ‘n passievolle boerekos-kinkel. Volg Annelien se “Boerekos met ‘n Twist” Nou kan u deel in Annelien se fynere TV-reeks op VIA, kanaal 147, elke Maandag- kunsies en geheime resepte wat ‘n aand om 18:00 of Sondae om 16:30. restaurant-eindproduk tot gevolg het! 42 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za

LEEFSTYL Meng al die bestanddele saam. Smeer Cous-cous oor vleis en marineer vir 1 uur of oornag. Cous-cous is my noodhulp vir ʼn situasie Die sous kan direk op vleis gesmeer word wat kitsslaai benodig. Ek noem dit my as dit oor die kole gebraai word. Dus vir alles-in-een slaai: stysel, groente, olie en die oond of kole uiters geskik. Stoor vir neute. My kinders is dol oor die slaai en ongeveer 6 weke. ek pak gereeld vir hulle kosblikke vir na skool met sport en aktiwiteite. Gesond en Hoeveelheid: 900 ml heilsaam. Steak slaai met cous-cous Vleis 1 ½ k cous-cous ½ k olyfolie Deur Annelien Pienaar 3 e olyfolie 1 x Rooisous marinade Beeslende skyf is ʼn heerlike snit om te 1 k kook water geniet vir braaivleis en ook as skyfies vleis 1 kg Bees lende skyf saam met ʼn roerbraai. Daarmee saam is 1 t geelsout (resep op blog) of enige die souse waarmee hierdie vleis gaarge- Sout en peper na smaak ander gegeurde sout maak word ook belangrik. Die vleis word vooraf eers met ʼn goeie kwaliteit ekstra Vryf die vleis in met olyfolie en laat oor- 1 t fyn knoffel Virgin olyfolie in gevryf en gelaat om sag nag rus of 3 ure. Daarna lê die vleis in die te word. Daarna word die vleis in die Rooi- rooisous marinade en laat weer ʼn uur rus 1 t vars gemaalde swart peper sous marinade geplaas en oor hoë hitte voordat dit gaar gemaak word. geseël en braai tot die perfekte gaarheid 400 g gaar botterskorsie blokkies van die gas se keuse. Wanneer enige stuk vleis gaar gemaak word is dit belangrik om te weet hoe om 200 g feta kaas Rooisous marinade dit korrek te doen. Voorverhit ʼn gietyster- Hierdie is ʼn vinnige sousie om te maak pan tot rookwarm. Hoe weet jy die pan 1 k kersie tamaties en bevat al die bestanddele in ʼn normale is rookwarm? Drup ʼn teelepel water in koskas. Die sous braai die vleis mooi bruin die pan, wanneer die water druppel soos 5 basillie blare en gee ʼn heerlike taai toffie lagie. Van ʼn albaster rond rol en nie ʼn plassie maak hoender, bees, skaap, vark tot wild… die wat weg kook nie, is die pan gereed. Plaas 3 e olyfolie sousie werk soos ʼn droom. die vleis in die pan en maak gaar na gelang van keuse vir gaarheid. Rus die vleis vir 3 e balsamiese asyn 500 ml (2 k) tamatiesous 5 minute en sprinkel sout en peper net voor bediening. As mens die sout tydens Plaas cous-cous in ’n bak en roer die 125 ml (½ k) worcestersous die gaarmaak byvoeg sal die vleissappe olyfolie, knoffel en geelsout by. Voeg die onttrek en die vleis droog wees. koppie kookwater by en roer goed deur. 125 ml (½ k) blatjang of appelkooskonfyt Bedek met kleefplastiek en laat eenkant Hoe bepaal mens die tye vir gaarmaak vir staan vir 5 minute. Roer goed deur sodat 125 ml (½ k) olyfolie of sonneblom olie skywe vleis van ongeveer 2-4 cm dik? vlokkies skei. 30 ml (2 e) sagte bruinsuiker • Rare: 4 minute braai aan kant 1 en nog 2 Voeg die res van die bestanddele byme- minute op kant twee. Interne temperatuur kaar en roer goed. Voeg dan by die cous- 30 ml (2 e) heuning of molasse stroop van die vleis moet 49°C wees. cous en roer goed deur. Bedien louwarm of koud. 45 ml (3 e) fyn knoffel • Medium rare: 5 minute kant 1 en 3 minute op kant 2. Interne temperatuur: 52°C. Heerlik om te laat vir die volgende dag. 30 ml (2 e) suurlemoensap Kan bedien word met een van die slaai- • Medium: 6 minute kant 1 en 5 minute souse in ons sous argiewe. Die yoghurt kant 2. Interne temperatuur: 57°C. sous is heerlik. • Medim well: 7 minute kant 1 en 6 minute Hoeveelheid: 6 porsies kant 2. Interne temperatuur: 63°C. Bron: Annelien Pienaar, • Well done: Moenie dit doen nie, vleis www.bosenbergguestfarm.co.za moet sappig en smaaklik wees. www.suidwes.co.za 43Februarie | Maart ‘19

LEEFSTYL in jou tuin...DEKGEWASSE Elize Botha, Hortoloog, Terratek 2. Verbeter grondstruktuur niese materiaal voed voordelige organis- Die wortels van grondbedekkers help met mes wat kan help om swam- en bakteriële In hierdie bloedige hitte en sieldodende die verbetering van die grondstruktuur, infeksies te beheer en beheer ook die droogte is dit ʼn reuse uitdaging om jou terwyl die plante se blare die grond teen hoeveelheid nematodes en mikroskopiese tuin groen te hou. Sodra die water die kompaksie deur die harde impak van water- organismes wat aan plantwortels voed aarde tref, voel dit amper of dit as bondels druppels beskerm. Die kanale en porieë en virusse kan oordra. Dekgewasse dien stoom in die niet verdwyn en die tuin is wat wortels skep, belug die grond en laat ook as temperatuur buffer vir die grond weer droog. toe dat vog die grond kan binnedring. Dit wat dan temperatuur fluktuasie verminder skep ook verbeterde beweging vir insekte en ʼn meer gunstige omgewing vir al die Een manier om die vinnige verdamping en mikro-organismes (wat goed is vir organismes bied. van water in jou tuin te voorkom is ʼn grondgesondheid) in die grond. welige groen laag plante wat as koel afdak Waar begin mens? vir jou grond dien. Sulke plante word 3. Verhoog organiese materiaal Die oop kolle grond in jou tuin is die grondbedekkers genoem en geklassifiseer Organiese materiaal help om mikro- perfekte plek om te begin. Grondbedek- word as die hardwerkendste plante wat organisme-aktiwiteit in die grond te kers hoef nie net die tradisionele kruiper ooit in jou tuin sal groei. Dit bewaar nie stimuleer, bied voedingstowwe aan die grassies te wees nie. Kies plante wat vinnig net vog nie, maar onderdruk ook onkruide, grond, verbeter die grondstruktuur en help vermeerder. Vetplante is waterwys en bou grondproduktiwiteit op en help met vogbewaring. Grondbedekkers bied floreer in warm, droë toestande. Gazanias om peste en siektes beheer. Verder is organiese materiaal aan die grond deur is ook ʼn goeie voorbeeld van ʼn meerjarige grondbedekkers maklik om te plant en blare wat op die grond val. plant wat as grondbedekker kan dien. het dit slegs basiese sorg nodig om te floreer. 4. Onderdruk onkruid Om grondbedekkers te plant is net soos Daar word soms na grondbedekkers om gewone plante te plant. Dieselfde Grondbedekkers kan só jou tuin red as lewende deklae verwys, omdat een voorbereiding word benodig. Maak die die somer: van die voordele van grondbedekkers die grond los en goed nat. Plant dan jou 1. Verminder erosie onderdrukking van onkruid is. Die wortels grondbedekkers. Plant die plantjies ewe- Gronde wat kaal lê loop altyd die risiko van grondbedekkers kompeteer met onkruid redig uit mekaar en goed verspreid sodat om deur die kragtige magte van moeder vir beskikbare voedingstowwe, wat die hulle vinnig die grond kan bedek. Indien natuur verniel te word. Wind en water kan onkruid dan ‘honger’ laat. Die grond- jy saadjies saai, hark liggies daaroor om tot ernstige erosie lei. Dit kan lei tot die bedekkers se blare verhoed sonlig om by te verseker dat die saadjies behoorlik verwydering van die boonste vrugbare die ontkiemende onkruidsaad uit te kom versprei is en bedek is met grond. Dit sal laag grond. ʼn Grondbedekker help om die en verhoed dus fotosintese om effektief grondkontak met die saad verbeter en ook grond te stabiliseer, verhoed afloop, bind plaas te vind. Onkruid sukkel dus om te verhoed dat die voëltjies saad wat te na die grond en verbeter grondstruktuur. oorleef met die strawwe kompetisie. aan die oppervlakte lê, sal opvreet. 44 Februarie | Maart ‘19 5. Bewaar vog Hoe versorg mens grondbedekkers? Deur grondbedekkers te plant Grondbedekkers het net soos die ander plante in die tuin, basiese sorg nodig. kan vog in die grond bewaar Maak hulle gereeld nat en dien gerus ʼn word en selfs verhoog. Behalwe kunsmismengsel toe om groei te verbeter. dat grondbedekkers afloop beperk, bewaar dekgewasse vog in twee ander maniere. Eerstens bied die plante skadu vir die grond en verminder evaporasie deur wind en water. Tweedens het baie dekgewasse dieper wortels. Hulle gebruik hierdie wortels om water uit die dieper grondprofiel na bo te vervoer. 6. Verhoog biodiversiteit Dekgewasse trek insekte aan deur habitat, voedsel geleenthede en beskerming te bied teen ander ongewenste elemente en predatore. Sekere insekte sal op ander voed en so verhoed dat populasies te groot word. Deur insekte aan te trek, word die hoeveelheid bestuiwers in jou tuin en vrugteboord ook verhoog. Die verhoogde orga- www.suidwes.co.za

“Jou vennoot in volhoubare waarde- en welvaartskepping” TERRATEK is ‘n verskaffer van landbou en omgewingskundige dienste en Terratek glo dat elke landbouprodusent is toonaangewend wat betref die multi- en interdissiplinêre benadering die reg het tot kwaliteit, waarde, diens, tot die versameling en verwerking van inligting na bestuursinligting en kundigheid. Ons dienste sluit onder andere die volgende in: innovasie en volhoubaarheid in elke aspek van hul besigheid. Landbou-ekonomie: Vee-, wild- en weidingkunde: Kontantvloei en scenario beplanning; Voerontledings; Bedryfstakbegroting met: gelykbreekpunte, Voervloeibeplanning; kontantvloei, Wildplaasbeplanning; kredietvloei en Rantsoenbalansering; geprojekteerde boerderywins en groei; Vetmestingaanbevelings; Langtermynbegroting vir een tot vyf jaar; Spesie- en geslagsamestelling van wild Lewensvatbaarheidstudies; Ander algemene veekundige dienste. Meganisasiebeplanning; Melkbestuursontleding; Geografiese Inligtingsdienste Besigheidsplanne met metings wat jou Die GIS-afdeling werk saam met ander boerdery op ʼn feitebasis in perspektief plaas. Terratek spesialiste om aan jou ʼn afgeronde en interpreteerbare produk te lewer vir Grondkunde en Akkerbou: korrekte inset-, land- en kampbeplanning. Kalkaanbevelings; Grondklassifikasie; Skakel ons gerus by Besproeiingskedulering; Voorlopige grondondersoeke; 018 581 1016 Optimale bemestingsaanbevelings; Bepaling van droëlandgrondwaterinhoud; Penetrometer opnames - grondkompaksie; Grond chemiese opnames en analises / “Grid” steekproefneming; Bepaling van opbrengspotensiaal vir verskillende gewasse. Addisioneel tot die primêre landbougerigte vakgebiedvoorligting word ander professionele dienste soos opvolgbeplanning en besigheidstrukturering ook aangebied. Hierdie dienste word aangebied in samewerking met ander geassosiëerde deskundiges. www.suidwes.co.za 45Februarie | Maart ‘19

PRODUKNUUS SUIDWES AGRIFRIEND - GEBRUIKTE GOEDERE Feb ‘19 / Mar ‘19 *ALLE PRYSE SLUIT BTW UIT TENSY ANDERS GEMELD JX Celukel Voermenger (DEMO) Maxima 2 - 4 Ry Planter (DEMO) Bothaville | 657 Douglas | 3155 R 210,000.00 R 195,000.00 NH TT4.90 PS met Wet Clutch (NUUT) Kuhn UGA 3m Power Rake (NUUT) Bothaville | 745 Douglas | 3157 R 375,000.00 R 58,000.00 JX Mchale 5400 Baler (NUUT) KRONE 1290 HDP X-CUT 2013 36000 BALE Bothaville | 759 Douglas | 50443 R 430,000.00 R 1,300,000.00 JX Mchale 5500 Baler (NUUT) KRONE 1290 HDP X-CUT BALER Bothaville | 760 2010 26000 BALE R 488,000.00 Douglas | 50445 FC F750 Uniloader (NUUT) Bothaville | 770 R 1,270,000.00 R 27,000.00 KRONE 1290 HDP X-CUT 2013 31000 BALE Douglas | 50446 JX Alpher 5T Tip Trailer (NUUT) Bothaville | 824 R 1,470,000.00 R 56,600.00 JX Jupidex CLCII 13 Tine (NUUT) Hoopstad | 640 New Holland T6070 2014 Model 2ure New Cluster Bothaville | 50162 R 156,000.00 R 530,000.00 CASE 6130 STROPER 4,071 E ure 2,876 R ure Hoopstad | 3603 New Holland TD 5.110 ROPS 2015 Model 1092 ure Bothaville | 50179 R 1,750,000.00 R 395,000.00 NH T8.390 3,400 URE Hoopstad | 50134 Kuhn FC 352 RG Mower Cond Cradock | 50466 R 1,300,000.00 R 130,000.00 Eccoseeder 18 R 3 PT (NUUT) Humansdorp | 3237 JX-Farmall 140A Wet Clutch Rops Cradock | 50470 R 245,000.00 R 470,000.00 Duncan Eccoseeder 18 R 3 PT (NUUT) Humansdorp | 3238 Krone Comprima F125 Baler Cradock | 50472 R 245,000.00 R 200,000.00 Duncan Renovator Classic 19R (NUUT) Humansdorp | 3239 R 285,000.00 4466 Landini Globalfarm 1,053,771 ure www.suidwes.co.za Cradock | 50476 R 210,000.00 Februarie | Maart ‘19

PRODUKNUUS LIEB JV RENSBURG : Tel: 082 824 0520 | Sel: 018 581 1174 | E-pos: [email protected] *ALLE PRYSE SLUIT BTW UIT TENSY ANDERS GEMELD Duncan Renovator Classic 19R (NUUT) NH T6090DT Cab (18x6) WW Trekker Humansdorp | 3240 (DEMO) R 285,000.00 Vryburg | 414 Duncan Enviro DD30 23R (NUUT) R 850,000.00 Humansdorp | 3241 JX Jupidex Extra 540 Trailed Mower R 600,000.00 (NUUT) Duncan Enviro DD30 23R (NUUT) Vryburg | 637 Humansdorp | 3242 R 236,000.00 R 600,000.00 JX Jupidex CTC 427 Cultivator (NUUT) Vryburg | 639 R 555,000.00 Duncan Balefeeder (NUUT) JX CLG 7 Tand (NUUT) Humansdorp | 3246 Vryburg | 813 R 490,000.00 R 132,000.00 Duncan Renovator MK4 24R (NUUT) Gasprado Nina 300 Planter NH (NUUT) Humansdorp | 3247 Vryburg | 853 R 477,000.00 R 185,000.00 Duncan Renovator MK4 24R (NUUT) Krone 120-90 HDP X CUT Baler Humansdorp | 3248 Kimberley | 50209 R 477,000.00 R 1,700,000.00 New Holland FR9060 4,954 URE 3,601 SNY URE Krone 120-90 HDP X CUT Baler Humansdorp | 50484 Kimberley | 50212 R 2,300,000.00 R 820,000.00 JX CLCII 11Tand (NUUT) Krone 1270 VFS Baler Wolmaransstad | 812 Kimberley | 50505 R 192,000.00 R 420,000.00 New Holland TD 90 DT S 2013 Model 2,783 ure CA Welger RP205 (DEMO) Wolmaransstad | 50180 Schweizer-Reneke | 555 R 225,000.00 R 250,000.00 Claas 470 Stroper 2017 Model 403 Ure Kuhn GA300 GM Gyrorake (NUUT) Wolmaransstad | 50192 Schweizer-Reneke | 3395 R 1,995,000.00 R 72,000.00 John Deere 4630 Spuit 2014 Model Case 7130 1,339 ure 1,043 Rotor ure Wolmaransstad | 50193 Prieska | 50448 R 1,550,000.00 R 2,500,000.00 www.suidwes.co.za 47Februarie | Maart ‘19

LEOCPT/499L/A Ons ondersteun boere al meer as 50 jaar lank. Dit verg tyd om ’n deeglike begrip van die landbousektor op te bou. By Total he ons meer as ’n halfeeu gehad om ’n deeglike begrip van die landbousektor te kry. Hierdie kennis en ervaring het ons gehelp om innoverende oplossings te ontwikkel en deurentyd sterk te fokus op ons belangrikste kliënte: die boere. 48 Februarie | Maart ‘19 www.suidwes.co.za