GEBIN101-1-แนะนำรายวิชาและกระบวนการคิด

Rajamangala University of Te c h n o l o g y L a n n a

G E B I N 1 0 1 กระบวนการคดิ และการแก้ปัญหา Process of Thinking and Problem Solving

ABOUT GEBIN101_SEC_17 (ภาคปกต)ิ US บธ.บ.บช(9ปี)</ บธ.บ.กจ.(9ปี)?/ บธ.บ.ภส.(9ปี)? GEBIN101_SEC_19 (ภาคปกต)ิ วศ.บ.โทรคมนาคม ?/ วศ.บ.กช.(9ปี)</ วศ.บ.คก.? GEBIN101 | RMUTL. 3

อ า จ า ร ย์ ผู้ ส อ น ป ร ะ จํา ร า ย วิ ช า หมวดวชิ าศกึ ษาทวMั ไป มทร.ล้านนา (หลกั สตู รปรับปรุง พ.ศ. 2559)

อ . กิ ต ติ ศั ก ดิU อํา ม า 5 วท.ม.(ฟิสกิ ส์ประยกุ ต์) สงั กดั : สาขาวิทยาศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการเกษตร ห้องพกั : ศท.204 tel. 087-7259790 E-mail: [email protected] GEBIN101 | RMUTL.

Keep it simply smart! อ . ธ นิ ษ ฐ า เ ก ษ มุ ณี วท.ม.(สถิตปิ ระยกุ ต์) สงั กดั : สาขาวิทยาศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการเกษตร ห้องพกั : ศท.304 tel. 095-4495107 E-mail: [email protected] 6

G E B I N 1 0 1 กระบวนการคดิ และการแก้ปัญหา Process of Thinking and Problem Solving

คําอธิบายรายวิชา ศกึ ษาแนวคดิ ทฤษฎี เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ แบบตา่ งๆ หลกั การใช้เหตผุ ล แรงบนั ดาลใจ สง่ เสริม ความคดิ โดยใช้ภมู ิปัญญาท้องถิMนและภมู ิปัญญาไทย นวตั กรรมและเทคโนโลยีสมยั ใหมเ่ ป็นกรณีศกึ ษา Study concepts, theories, techniques and development processes for thinking and reasoning; inspiration for encouraging ideas; Lanna and Thai wisdom; innovation and modern technologies are employed as a case study. GEBIN101 | RMUTL. 8

GEBIN101 | RMUTL. จุ ด มุ่ ง ห ม า ย ข อ ง ร า ย วิ ช า 1. เข้าใจแนวคดิ ทฤษฎีเกMียวกบั กระบวนการคดิ 2. วิเคราะห์ให้เหตผุ ลในการนํากระบวนการคดิ เพืMอแก้ปัญหาอยา่ งเป็นระบบ 3. มีความคดิ สร้างสรรค์ในการใช้ภมู ิปัญญา ท้องถิMน ภมู ิปัญญาไทย นวตั กรรมและเทคโนโลยี สมยั ใหม่ 4. ประยกุ ต์ใช้ภมู ิปัญญาท้องถMินและภมู ิปัญญา ไทย นวตั กรรมและเทคโนโลยีสมยั ใหม่ 9

ลั ก ษ ณ ะ ร า ย วิ ช า วชิ าเลอื ก กลมุ่ วชิ าบรู ณาการ จํานวนหนว่ ยกิต 3 หนว่ ยกิต ( 3 - 0 - 6 ) เวลาเรียน 15 สปั ดาห์ (45 ชวMั โมง) เกณฑ์คะแนน กิจกรรมในชนัm เรียน 8 หวั ข้อ 60% โครงงาน (วีดีโอ, โมเดล) 30% - การแก้ปัญหาเชิงกายภาพภายใน มทร.ล้านนา จิตพิสยั 10% GEBIN101 | RMUTL. 10

เ นื mอ ห า ร า ย วิ ช า 11 1. แนวคดิ ทฤษฎีเบือm งต้นเทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคิด 2. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงวิเคราะห์ 3. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงสงั เคราะห์ 4. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงสร้างสรรค์ 5. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงวิพากษ์ 6. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงมโนทศั น์ 7. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงระบบ 8. เทคนิคและกระบวนการพฒั นาการฝึกคดิ เชิงกลยทุ ธ์ 9. รูปแบบการเขียนโครงงานและมีการบรู ณาการระหวา่ งเนือm หา 10-15. เริMมทําโครงงานและนําเสนอ เวลาเรียน 15 สปั ดาห์ (45 ชวัM โมง) ไมม่ ีสอบปลายภาค GEBIN101 | RMUTL.

KAHOOT! ละลายพฤตกิ รรมผา่ นเกมส์ พิมพ์ kahoot.it ใน google search GEBIN101 | RMUTL. 12

ก า ร คิ ด 13 ทํา ไ ม เ ร า ต้ อ ง คิ ด ? เราไมค่ ิดอะไรเลยได้หรือไม่ โดยข้อเทจ็ จริงแล้วก็คือเราไมอ่ าจเลMยี งได้ เหตผุ ลก็คือ ในแตล่ ะวนั เรามี ข้อมลู ขา่ วสารทMีถาโถมเข้ามาหาเราอยา่ งมากมาย มีการเปลีMยนแปลงในเรืMองตา่ ง ๆ อยตู่ ลอดเวลา นนMั คือสงMิ ทีMเราจะต้องนํามาคดิ เพMือนําไปสกู่ ารปรับตวั และการเปลยีM นแปลงอยา่ งเหมาะสม โดยมี ประเดน็ สาํ คญั คือ • ข้อมลู ขา่ วสารนบั วา่ เป็นปัจจยั สําคญั ทีMจะนําไปสกู่ ารคิด • เราตดิ ตามการคิดเพืMอทีMจะใช้ข้อมลู ขา่ วสารทMีเรามีอยอู่ ยา่ งมีประสทิ ธิภาพ หากไมม่ ีการคดิ ข้อมลู ขา่ วสารทMีเรามีอยกู่ ็จะไมเ่ กิดประโยชน์แตป่ ระการใด • เมืMอราต้องการรู้อนาคต เรามีความจําเป็นทMีจะต้องคดิ เพราะวา่ เราไมม่ ีทางมีข้อมลู ทีMสมบรู ณ์ เกMียวกบั อนาคตทMีจะมาถงึ • เมืMอเราต้องการสงMิ ใหมๆ่ การสร้างสรรค์ ยอ่ มทีMจะต้องมีการคิด GEBIN101 | RMUTL.

Keep it simply smart! ค ว า ม ห ม า ย ข อ ง ก า ร คิ ด เมMือพดู ถงึ การคดิ คนเราจะมีความเข้าใจทีMแตกตา่ งกนั ไป โดย มกั จะมองวา่ การคดิ เป็นเรMืองทีMเกิดขนึ m ในจิตใจของเราเองและ อาจมองวา่ การคดิ เป็นเรืMองอตั โนมตั ทิ Mีเกิดขนึ m เราอาจประมวลความหมายของการคดิ ได้ดงั นี mคือ • การคิดเป็นกระบวนการทางจิตและสมอง ทMีเกิดขนึ m จาก การประมวลข้อมลู หรือสงMิ ทMีรับรู้ขนึ m มา • การคดิ คือกระวบนการทMีใช้เหตผุ ลและหาผลสรุปบาง เรืMอง • การคิดเป็นเรMืองของการแก้ปัญหาหรือต้องการทํา บางอยา่ งให้ประสบความสาํ เร็จ ทงัm นีเmราอาจประมวลความหมายของการคดิ ได้วา่ การคดิ เป็นกระบวนการทางสมองทีMพยายามใช้ในเรืMองของตรรกะ รวมทงัm เหตผุ ลในการให้ได้มาซงMึ ทางออกบางอยา่ ง 14

ดร.โบโน่ ได้ให้ความหมายของการคดิ วา่ เป็นการสํารวจ 15 อยา่ งไตร่ตรองและรอบคอบของความรู้ความชํานาญและ ประสบการณ์เพMือจดุ ประสงค์อยา่ งใดอยา่ งหนงึM ซงMึ อาจ เป็นเรMืองของการนําไปสกู่ ารทําความเข้าใจ การตดั สนิ ใจ การวางแผน การแก้ไขปัญหา การตดั สนิ คณุ คา่ รวมทงัm การกระทําตา่ งๆ (เอด็ เวิร์ด เดอ โบโน,่ 2550) ก า ร คิ ด เ ชิ ง รั บ กั บ ก า ร คิ ด เ ชิ ง รุ ก (Reactiveและ Pro-Active Thinking) เอด็ เวริ ์ด เดอ โบโน่ เหน็ วา่ การสอนให้คดิ ในโรงเรียนเป็นลกั ษณะของ Reactive เป็นสว่ นใหญ่ กลา่ วคือเป็นการให้ข้อมลู ตํารา และตีโจทย์ทMีต้องแก้ไข โดยทMี นกั เรียนใช้ข้อมลู ดงั กลา่ วตรงนนัm แตก่ ารคดิ แบบ Pro-Active มีลกั ษณะของการคดิ แบบเชิงรุก โดยในสงMิ ทMีคดิ นนั m อาจจะไมม่ ีข้อมลู อยใู่ นมือเลย จะต้องไปชวนชวายหามาให้ได้เสยี ก่อน ในชีวิตจริงการ คดิ เชิงรุกล้วนต้องประสบกบั โจทย์มากมายให้คดิ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. คิ ด ซิ คิ ด ! คณุ มีเวลา 2 นาทีทMีจะดรู ูปภาพ ตอ่ ไปนี m แล้วให้ไปหน้าถดั ไป หลงั จากนนัm คณุ จะมีเวลา < นาทีทีMจะเขียนลงไปให้มากทMีสดุ เทา่ ทีMคณุ จําได้ 16

GEBIN101 | RMUTL. 17

คิ ด ซิ คิ ด ! 18 คณุ มีเวลา 2 นาทีทMีจะดรู ูปภาพ ตอ่ ไปนี m แล้วให้ไปหน้าถดั ไป หลงั จากนนัm คณุ จะมีเวลา 2 นาทีทีMจะเขียนลงไปให้มากทMีสดุ เทา่ ทีMคณุ จําได้ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. 19

คิ ด ซิ คิ ด ! 20 คณุ มีเวลา 2 นาทีทMีจะดรู ูปภาพ ตอ่ ไปนี m แล้วให้ไปหน้าถดั ไป หลงั จากนนัm คณุ จะมีเวลา 2 นาทีทีMจะเขียนลงไปให้มากทMีสดุ เทา่ ทีMคณุ จําได้ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. 21

จ ง อ ภิ ป ร า ย . . เ กิ ด อ ะ ไ ร ขึ mน ถ้ า ค น เ ร า จํา อ ะ ไ ร ไ ม่ ไ ด้ เ ล ย GEBIN101 | RMUTL. 22

GEBIN101 | RMUTL. การคิด เป็นกลไกอย่างหนMึงของสมอง ในขณะทีMมนษุ ย์ กําลงั คิด สมองจะดงึ เอาข้อมลู หรือประสบการณ์ตา่ งๆ ทีM อยู่ในความทรงจํามารวมเข้ากับความคิดใหม่ๆ ให้เป็น เรืM องราวกิจกรรมทางความคิดทีMมีวัตถุประสงค์ เฉพาะเจาะจง เป็นการจดั เรียงข้อมลู ทีMสมองได้รับและทํา การแปลความหมายข้อมลู ข่าวสารในรูปแบบทีMเหมาะสม เพืMอนําไปสเู่ ปา้ หมายทีMวางไว้ความสาํ คญั ของการคดิ 23

ก า ร คิ ด เ กิ ด ขึ mน ไ ด้ อ ย่ า ง ไ ร ? รบั รสู้ 1งิ เรา้ สิ#งเรา้ ??? จิต (ใสใ่ จ) ผลของการคิด - สถานการณท์ #ี สมอง (คิด) - การเรียนรู้ เป็ นปัญหา - คาํ ตอบ บทสรปุ - ความตอ้ งการ - แนวคิดใหมๆ่ - ความสงสยั - สามารถตดั สินใจได้ - การทาํ นาย ฯลฯ ขอ้ มลู ความรู้ เน7ือหา วธิ ีท1ีมีประสทิ ธิภาพ - ทาํ ใหป้ ัญหาหรือความ GEBIN101 | RMUTL. ตอ้ งการ หรือความสงสัย 24 ลดลงหรือหมดไป

สมองซกี ซ#าย BRAIN สมองซกี ขวา ใช#ตรรกะ ใช#ความร#สู กึ พจิ ารณารายละเอียด พิจารณาภาพรวม จินตนาการ ข#อมลู ความจรงิ สัญลักษณแA ละรปู ภาพ คาํ และภาษา ปรชั ญาและศาสนา ช่นื ชม เลขและวิทยาศาสตรA วางเปKาหมาย รับรู# กลา# เปล่ยี นแปลง วางแผน 25 ทําตามแผน GEBIN101 | RMUTL.

สมองซกี ซา( ย หนา( ที่ความแตกตาK ง สมองซีกขวา ขณะอาK นหนังสอื @ ควบคมุ อารมณ7 ] ทาํ หนา( ทว่ี เิ คราะห7 เวลาทํางาน @ การจินตนาการ ] การคดิ เป:นเหตุเป:นผล @ ความคดิ สรา( งสรรค7 ] การรบั ร(เู รอื งภาษา ] คิดเปน: เหตเุ ปน: ผล เป:นขน้ั ตอน @ คดิ ไมKเป:นข้ันตอน ] ทําความเข(าใจ และจดจํา @ ทําความเขา( ใจ และจดจาํ ] รับขอ( มูลได(อยาK งชา( ๆ @ รับขอ( มลู ได(อยาK งรวดเรว็ ] รบั ขอ( มลู ทีละน(อย เรียงตามลําดบั @ รบั ข(อมูลทลี ะมาก ๆ ในทีละ 1 คร้งั ] การคิดเปน: เหตเุ ปน: ผล @ การวางแผน ] การคํานวณ @ การคดิ สร(างสรรค7 ] การวิเคราะห7 @ การมองการณ7ไกล GEBIN101 | RMUTL. 26

GEBIN101 | RMUTL. ส า เ ห ตุ ข อ ง ก า ร คิ ด 1. ความต้องการทางกายภาพ เป็นความต้องการ พืนm ฐานของมนษุ ย์ ขนึ m อยกู่ บั ความสามารถในการคดิ และการใช้เหตผุ ลของแตล่ ะคน 2. ความอยรู่ อด มีการแขง่ ขนั และแก่งแยง่ กนั มากขนึ m เพMือให้สามารถดํารงชีวิตทMีดีกวา่ 3. ปัญหา เป็นต้นเหตใุ ห้คดิ เพืMอหาเหตผุ ลทีMเหมาะสมใน การแก้ปัญหา ทําให้สงMิ ตา่ งๆ ดีขนึ m หรือดีกวา่ เดมิ 4. ความต้องการสงMิ แปลกใหม่ การคดิ และจินตนาการ เป็นสงMิ ทMีทําให้มนษุ ย์เหนือกวา่ สรรพสตั ว์ทกุ ชนิด 5. ความสงสยั เนืMองจากต้องการแสวงหาความจริง เมMือ มีข้อมลู จงึ ต้องการหาคําตอบ 27

รู ป แ บ บ ก า ร คิ ด 28 รูปแบบการคดิ (Taxonomies) มีหลากหลาย ทงัm เรMืองการแยกแยะ การ ลําดบั การค้นหาการ เปรียบเทียบ การคาดการณ์การเชMือมโยงเรMือง เหตุผล การสรุป การสร้ างความคิดใหม่ การแก้ปัญหา การ ทดสอบ ทางออก การตัดสินใจ และอMืนๆ บางแนวทาง ระบุถึงพหุปัญญา (Multiple intelligences) สําหรับการเสริมสร้างในเรืMองของภาษา ตรรกะ คณิตศาสตร์ ดนตรีและการเคลMือนไหว มีนกั วิชาการหลายท่าน ได้ เสนอแนวทางในการสอนทกั ษะการคิด 9 ประการ ดงั นี m(1) ทกั ษะ การจํา (Memory Skills) (2) ทกั ษะทาง ภาษาและความคิด (3) ทกั ษะ การใช้เหตผุ ลเชิงนิรนยั (Deductive reasoning skills) (4) ทกั ษะการ วิเคราะห์ ข้อโต้เถียง (5) ทกั ษะการคิดด้วยการทดสอบข้อ สมมติฐาน (6) ทกั ษะการคิดในเชิงความเป็นไปได้และ ความไม่แน่นอน (7) ทกั ษะ การตดั สนิ ใจ (8) ทกั ษะการ แก้ปัญหา (9) ทกั ษะการคดิ สร้างสรรค์ GEBIN101 | RMUTL.

ร ะ ดั บ ค ว า ม คิ ด 29 ระดบั ความคดิ หากพิจารณาวา่ ความคิด แบง่ อยา่ งกว้างๆ เป็น 3 ระดบั ด้วยกนั คือ ระดบั 1 ความคดิ ขนึ m สงู สดุ นบั วา่ มีขีด ความสามารถในการ คดิ สงู มาก สะท้อนออกมาไมเ่ ฉพาะ ในแงม่ มุ มองแตย่ งั สะท้อนในด้านของความยตุ ธิ รรมอีก ด้วย ระดบั 2 ความคดิ ขนึ m สงู จดั วา่ มีความคดิ ทีM สะท้อนคิดได้ อยา่ งครอบคลมุ พอควรแม้วา่ จะไมไ่ ด้ทกุ เรMืองก็ตาม ระดบั 3 ความคดิ ขนึ m ตา•่ เป็นทกั ษะทีMต้องมีการ พฒั นาตอ่ ทงัm ในด้านวิธีการ ความครอบคลมุ และมิตใิ นเชิง ความยตุ ิธรรม GEBIN101 | RMUTL.

- ล อ ง คิ ด ดู - GEBIN101 | RMUTL. 30

กิ จ ก ร ร ม ทMี 1 ถ้าคณุ มีเงิน 500 บาท และคณุ ต้องการเดนิ ทางไปกรุงเทพฯ คณุ ต้อง คดิ อะไรบ้างเพMือทําภารกิจให้สาํ เร็จ ก า ร ใ ห้ คุ ณ ค่ า ทั ก ษ ะ ก า ร คิ ด GEBIN101 | RMUTL. 31

ก า ร นํา เ ส น อ แ น ว ค ว า ม คิ ด จ ะ ใ ช้ ก า ร ว า ด รู ป เ พMื อ สMื อ สMิ ง ทีM คิ ด GEBIN101 | RMUTL. 32

แ ผ น ทีM ท า ง ค ว า ม คิ ด 33 (Mind Maping) การทําแผนภมู ิความคิดหรือ Mind Mapping ถือเป็นการกระต้นุ สมอง ให้ เกิดความคดิ ทีMเป็นอิสระจากปัญหาทMี เป็นศนู ย์กลาง ออกไปสวู่ ธิ ีแก้ปัญหา ตา่ งๆ ทMีแปลกและแตกตา่ งจากเดมิ ซงMึ สามารถทําได้โดยเรMิมจากการเขียน สาเหตขุ องปัญหาไว้กลางหน้ากระดาษ แล้วลากเส้นโยงออกมารอบๆ GEBIN101 | RMUTL.

6 ขัน= ตอนวธิ ีในการเขียน Mind Map 1. เริMมวาดทMีจดุ “กงึM กลาง” ของกระดาษก่อน เพราะวา่ การเรMิมต้นทีMจดุ กงMึ กลางจะทําให้สมองของเราเป็นอิสระ พร้อมทีM แตกหนอ่ ความคดิ ออกไปยงั ทกุ ทิศทางไงละ 2. ใช้รูปภาพหรือวาดรูปประกอบไอเดียทีMคณุ เพิMงจะเขียนไปตรงจดุ กงึM กลาง เพราะวา่ รูปภาพมีความหมายนบั ล้านคํา และยงั ชว่ ยให้เราได้ใช้จินตนาการไปในตวั ด้วย ภาพทMีอยตู่ รงกงMึ กลางจะดนู า่ สนใจเพิMมขนึ m ทําให้เรามีจดุ โฟกสั ทMีแนน่ อน 3. ใช้สีหลากสสี นั สจี ะทําให้สมองของคณุ ได้ตืMนตวั สสี นั จะทําให้ดมู ีชีวิตชีวานา่ อา่ นมากยิMงขนึ m แถมการนงMั วาดภาพ ระบายสีมนั ก็ได้ฝึกความคดิ สร้างสรรค์ด้วยนะ 4. วาด “กิMง” ออกมาจากภาพตรงกลางแล้วแตกกิMงก้านสาขาออกมาตามทีMสมองเราจะคดิ ได้ ต้องให้เส้นเชืMอมตอ่ กนั เพราะวา่ สมองของมนษุ ย์ทํางานแบบเชMือมโยงเข้าหากนั 5. วาดเส้นกิMงให้ “โค้ง” ดีกวา่ วาดแบบ “เส้นตรง” เพราะเส้นตรงมนั ดนู า่ เบืMอ และไมน่ า่ สนใจ 6. ใช้เพียงแค่ “คีย์เวิร์ด” เทา่ นนัm สําหรับเส้นกิMงแตล่ ะเส้นและคีย์เวิร์ดต้องอยบู่ นเส้น เหตผุ ลทMีเขียนเฉพาะคีย์เวริ ์ดก็ เพราะวา่ คีย์เวริ ์ดแบบโดดๆจะทําให้แมพ็ ของคณุ ดมู ีพลงั และยืดหยนุ่ ได้นนัM เอง GEBIN101 | RMUTL. 34

Keep it simply smart! 35

Q&A Any Questions? GEBIN101 | RMUTL. 36

Thank You