GEBIN101-2-การคิดเชิงวิเคราะห์

G E B I N 1 0 1 | ก ร ะ บ ว น ก า ร คิ ด แ ล ะ ก า ร แ ก้ ปั ญ ห า Process of Thinking and Problem Solving

ก า ร คิ ด เ ชิ ง วิ เ ค ร า ะ ห์ (Analysis)

ก า ร คิ ด การคิดแบบวิเคราะห์ (Analysis) เป็นการคดิ พิจารณาสงิ> สาํ เร็จรูปหรือระบบใดๆ เ ชิ ง วิ เ ค ร า ะ ห์ อยา่ งแยกแยะให้ค้นพบความจริงท>ีแฝงในรูปของ องค์ประกอบ ความสมั พนั ธ์ระหวา่ ง องค์ประกอบ และหลกั การที>องค์ประกอบคมุ กนั อยเู่ ป็นสง>ิ สําเร็จรูปหรือเป็นระบบอยไู่ ด้

ก า ร คิ ด พิ จ า ร ณ า สิ> ง สํา เ ร็ จ รู ป ห รื อ ร ะ บ บ ใ ด ๆ 4 สง>ิ สําเร็จรูปในท>ีนีหO มายถงึ ระบบ (system) หรือ ระบบยอ่ ย (subsystem) ของสง>ิ ใดสงิ> หนง>ึ ซง>ึ แตล่ ะระบบยอ่ ม ประกอบด้วย องค์ประกอบ (Elements) ท>ีมีความสมั พนั ธ์ภายในตอ่ กนั เพ>ือบรรลเุ ปา้ หมายเฉพาะอยา่ งใดอยา่ งหนง>ึ เชน่ วตั ถสุ ง>ิ ของ เรื>องราว เหตกุ ารณ์ ปรากฏการณ์ ได้แก่ พดั ลมตวั หนง>ึ มือข้างหนง>ึ โครงกลอนบทหนงึ> รูปภาพ กราฟรูปหนง>ึ บทความอเมริกายดึ อิรัก ความไมส่ งบในภาคใต้ เศรษฐกิจในประเทศ หนทางสปู่ ระชาธิปไตยในไทย ฯลฯ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. ส>ิ ง สํา เ ร็ จ รู ป แ ล ะ สิ> ง ท>ี เ ป็ น ร ะ บ บ ล้วนมีสว่ นท>ีเป็นองค์ประกอบหรือ เนือO แท้ (Element) มีความสมั พนั ธ์ เก>ียวข้องกบั ขององค์ประกอบ (Relationship) และหลกั การสําคญั ท>ีทําให้ระบบคมุ ตวั กนั อยไู่ ด้ (Organizational Principle) 5

ล อ ง ย ก มื อ ข้ า ง ห น>ึ ง ขึ Oน ม า 6 จะพบวา่ ประกอบด้วย (1) องค์ประกอบ (Elements) ได้แก่ นิวO ฝ่ามือ บน/ฝ่ามือลา่ ง (2) ความสัมพนั ธ์ (Relationships) ได้แก่ ความ เกี>ยวข้องระหวา่ นิวO และฝ่ามือบน/ฝ่ามือลา่ ง นิวO หวั แมม่ ือแตะได้จบั ได้กบั ทกุ นิวO (3) หลักการ (Principles) ท>ีมือมีนิวO และฝ่ามือ เชน่ กนั เพราะสามารถงอเข้าหากนั ได้ดี ทําให้ บรรลจุ ดุ ประสงค์สาํ คญั คือหยิบจบั สง>ิ ของตา่ งๆ ได้ดี ทําให้คนพฒั นาตา่ งจากลงิ ท>ียงั ต้องห้อย โหนกนั อยู่ GEBIN101 | RMUTL.

องค์ประกอบ หลกั การ ความสมั พนั ธ์ 7 GEBIN101 | RMUTL.

ช นิ ด ข อ ง การคดิ วเิ คราะห์มีเปา้ หมายอยทู่ >ีการค้นหาความจริงท>ีอยใู่ นสง>ิ สําเร็จรูปหรือระบบ ก า ร คิ ด วิ เ ค ร า ะ ห์ ตา่ งๆ ซงึ> มี 3 สว่ น คือ องค์ประกอบ ความสมั พนั ธ์ และหลกั การ จงึ อาจแยก ประเภทของการวิเคราะห์ตามเกณฑ์สง>ิ ท>ีต้องการค้นพบ ได้เป็น 3 ชนิด คือ GEBIN101 | RMUTL. (1) การวเิ คราะห์องค์ประกอบ (2) การวเิ คราะห์ความสมั พนั ธ์ (3) การวเิ คราะห์หลกั การ 8

( 1 ) ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ อ ง ค์ ป ร ะ ก อ บ เป็นการคดิ อยา่ งแยกแยะวา่ สง>ิ สําเร็จรูปท>ีพิจารณานนัO มีชินO สว่ น องค์ประกอบ เนือO แท้ อะไรบ้าง เช่น วิเคราะห์ได้วา่ ในการทําหน้าท>ี ของมือ นิวO หวั แมม่ ือทําหน้าที>สําคญั กวา่ นิวO อ>ืนๆ การวเิ คราะห์องค์ประกอบ อาจวเิ คราะห์ชนิด ตามเกณฑ์หรือหลกั การใหมท่ ี>มีเหตผุ ลเชิง วิชาการ หรือวเิ คราะห์สงิ> สาํ คญั -ไมส่ าํ คญั วตั ถปุ ระสงค์-ผลลพั ธ์สาํ คญั อะไรหรือ วเิ คราะห์เลสนยั ที>แฝงเร้นอยู่ GEBIN101 | RMUTL. 9

( 2 ) ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ ค ว า ม สั ม พั น ธ์ 10 เป็นการคดิ ค้นหาความสมั พนั ธ์ ระหวา่ งองค์ประกอบยอ่ ยในระบบ นนัO วา่ มีความเก>ียวข้องสมั พนั ธ์กนั อยา่ งไร เก>ียวข้องกบั สง>ิ สาํ เร็จรูป ทงัO หมดอยา่ งไร องค์ประกอบใด มี ความสมั พนั ธ์กนั มากหรือน้อย เช่น นิวO มือทงัO 5 นิวO ใดสมั พนั ธ์กนั มาก ที>สดุ GEBIN101 | RMUTL.

GEBIN101 | RMUTL. ( 3 ) ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ ห ลั ก ก า ร การวเิ คราะห์หลกั การ เป็นการคดิ แบบพิจารณา ทงัO องค์ประกอบและความสมั พนั ธ์ของ องค์ประกอบทกุ สว่ นแล้วค้นหาหลกั การ กฎเกณฑ์ที>ทําให้องค์ประกอบเหลา่ นนัO คมุ กนั จนเป็นระบบ หรือเป็นสงิ> สาํ เร็จรูปอยไู่ ด้และ บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค์หลกั ของระบบนนัO ได้ เช่น โครงสร้างของมือ รูปร่างและตําแหนง่ นิวO อ้งุ มือ สามารถเคล>อื นที>เข้าหากนั และบีบรัดสง>ิ ของได้ 11

คํา ถ า ม ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ ท>ี เ ป็ น รู ป ภ า พ 12 1. เคร>ืองมือใดท>ีใสใ่ น ? แล้วทําให้คาน ในแถวที> 3 สมดลุ คาํ ตอบ คีม ประแจเลือ> น 1 อนั = คีม 3 อนั ค้อน 1 อนั + คีม 1 อนั = ประแจเลือ> น 2 อนั **เพ>ิมเครื>องมือในคานท>ี 2 เป็นสองเทา่ ค้อน 2 อนั + คีม 2 อนั = ประแจเลือ> น 4 อนั =ประแจเล>ือน 3 อนั + คีม 3 อนั ดงั นนัO ค้อน 2 อนั = ประแจเลื>อน 3 อนั + คีม 1 อนั GEBIN101 | RMUTL.

คํา ถ า ม ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ ท>ี เ ป็ น รู ป ภ า พ 13 2. นาฬิกาเรือนสดุ ท้ายเป็นเวลาใด คาํ ตอบ 4.22 เพราะนาฬิกาแตล่ ะเรือนมีเวลา เพิ>มขนึ O 32 นาที GEBIN101 | RMUTL.

คํา ถ า ม ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ ที> เ ป็ น รู ป ภ า พ 14 3. ตวั เลขที>อยใู่ นวงกลมแถวลา่ งสดุ คือเลขอะไร คาํ ตอบ 5 เพราะตวั เลขในวงกลมแถวกลางในแตล่ ะแถวมี คา่ เทา่ กบั ผลรวมของตวั เลขตวั อื>นในแถวนนัO หารสอง แถวสดุ ท้ายจงึ เทา่ กบั (8+2)/2=5 GEBIN101 | RMUTL.

คํา ถ า ม ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ ท>ี เ ป็ น รู ป ภ า พ 15 4. จํานวนสีเ> หลี>ยมจตั รุ ัสในรูปมีทงัO หมดก>ีรูป ก. 16 ข. 20 ค. 29 ง. 30 คาํ ตอบ 30 GEBIN101 | RMUTL.

ก า ร จ ะ คิ ด วิ เ ค ร า ะ ห์ เ ป็ น ต้ อ ง ฝึ ก คิ ด เ สี ย ก่ อ น การปลกู ฝังการคดิ คือ การฝึกทกั ษะกระบวนการคดิ การจดั การ การเผชิญสถานการณ์และการประยกุ ต์ความรู้มาใช้เพ>ือปอ้ งกนั และแก้ไขปัญหา

ก า ร ฝึ ก ทั ก ษ ะ ก า ร สั ง เ ก ตุ 17 การใช้ประสาทสมั ผสั ของร่างกายอยา่ งใดอยา่ งหนง>ึ หรือ หลายอยา่ ง ได้แก่ หู ตา จมกู ลนิ O กายสมั ผสั เข้าสมั ผสั กบั วตั ถหุ รือเหตกุ ารณ์เพื>อให้ทราบ และรับรู้ข้อมลู รายละเอียด ของสง>ิ เหลา่ นนัO โดยปราศจากความคดิ เหน็ สว่ นตน ข้อมลู เหลา่ นีจO ะประกอบด้วย ข้อมลู เชิงคณุ ภาพ เชิงปริมาณ และ รายละเอียดการเปลี>ยนแปลงท>ีเกิดขนึ O จากการสงั เกต ความสามารถทRแี สดงการเกดิ ทกั ษะ – สามารถแสดงหรือบรรยายคณุ ลกั ษณะของวตั ถไุ ด้ จาก การใช้ประสาทสมั ผสั อยา่ งใดอยา่ งหนงึ> หรือหลายอยา่ ง – สามารถบรรยายคณุ สมบตั เิ ชิงประมาณ และคณุ ภาพของ วตั ถไุ ด้ – สามารถบรรยายพฤตกิ ารณ์การเปลีย> นแปลงของวตั ถไุ ด้ GEBIN101 | RMUTL.

ก า ร ฝึ ก ทั ก ษ ะ ก า ร ร ะ บุ 18 การระบุ เป็นการบง่ ชีสO งิ> ตา่ งๆ หรือ บอกสว่ นตา่ งๆ ท>ีเป็นองค์ประกอบ หรือลกั ษณะของสงิ> ท>ีศกึ ษา เริ>มจาก การให้นกั เรียนสงั เกตสง>ิ ที>ศกึ ษา บอกข้อมลู สง>ิ ท>ีสงั เกตให้ได้มากที>สดุ และเช>ือมโยงสง>ิ ท>ีสงั เกตกบั ประสบการณ์เดมิ การเจาะจงส*ิงทีพ* บเห็นไดช้ ดั เจน ย*ิงขึ:น เช่น ระบชุ ือ* ผูร้ บั ระบตุ วั บคุ คล GEBIN101 | RMUTL.

ก า ร ฝึ ก ทั ก ษ ะ ก า ร สํา ร ว จ 19 การลงมือทํากิจกรรมหรือมี ปฏิสมั พนั ธ์กบั สง>ิ ที>ต้องการเรียนรู้ เชน่ จบั ลบู คลาํ เคล>ือนย้ายหรือ พลกิ สงิ> ของไปในมมุ ตา่ ง ๆ ดม ชิม และฟังเสยี งเป็นต้น แลใช้ประสาท สมั ผสั ทงัO ห้ารับรู้ปรากฏการณ์ท>ี เกิดขนึ O ระหวา่ งท>ีทํากิจกรรมหรือ ปฏิสมั พนั ธ์กบั สง>ิ นนัO GEBIN101 | RMUTL.

ก า ร ฝึ ก ทั ก ษ ะ ก า ร จํา แ น ก 20 การเรียงลาํ ดบั และการแบง่ กลมุ่ วตั ถุ หรือรายละเอียดข้อมลู ด้วยเกณฑ์ความ แตกตา่ งหรือความสมั พนั ธ์ใดๆอยา่ งใด อยา่ งหนงึ> ความสามารถทRแี สดงการเกดิ ทกั ษะ – สามารถเรียงลําดบั และแบง่ กลมุ่ ของ วตั ถุ โดยใช้เกณฑ์ใดได้อยา่ งถกู ต้อง – สามารถอธิบายเกณฑ์ในเรียงลําดบั หรือแบง่ กลมุ่ ได้ GEBIN101 | RMUTL.

กระบวนการ ขนัO ที> ˆ ระบหุ รือทําความเข้าใจกบั ประเดน็ ปัญหา วิ เ ค ร า ะ ห์ ขนัO ท>ี ‰ รวบรวมข้อมลู ที>เกี>ยวข้องกบั ปัญหา ขนัO ท>ี Š พิจารณาความนา่ เชื>อถือของข้อมลู ขนัO ที> ‹ การจดั ข้อมลู เข้าเป็นระบบ ขนัO ท>ี Œ ตงัO สมมตฐิ าน ขนัO ที> • การสรุป ขนัO ที> Ž การประเมินข้อสรุป GEBIN101 | RMUTL. 21

GEBIN101 | RMUTL. เ ท ค นิ ค ก า ร คิ ด เ ชิ ง วิ เ ค ร า ะ ห์ 5W1H Who ใคร คือ สง>ิ ที>เราต้องรู้วา่ ใครรับผิดชอบ ใครเก>ียวข้อง ใคร ได้รับผลกระทบ ในเรื>องนนัO มีใครบ้าง What ทําอะไร คือ สงิ> ที>เราต้องรู้วา่ เราจะทําอะไร แตล่ ะคนทํา อะไรบ้าง Where ท>ีไหน คือ สง>ิ ท>ีเราต้องรู้วา่ สถานที>ท>ีเราจะทําวา่ จะทํา ที>ไหน เหตกุ ารณ์หรือสง>ิ ที>ทํานนัO อยทู่ >ีไหน When เม>ือไหร่ คือ สงิ> ท>ีเราต้องรู้วา่ ระยะเวลาท>ีจะทําจนถงึ สนิ O สดุ เหตกุ ารณ์หรือสงิ> ที>ทํานนัO ทําเมื>อวนั เดือน ปี ใด Why ทําไม คือ สงิ> ที>เราต้องรู้วา่ สงิ> ท>ีเราจะทํานนัO ทําด้วย เหตผุ ลใด เหตใุ ดจงึ ได้ทําสงิ> นนัO หรือเกิดเหตกุ ารณ์นนัO ๆ How อยา่ งไร คือ สงิ> ท>ีเราต้องรู้วา่ เราจะสามารถทําทกุ อยา่ งให้ บรรลผุ ลได้อยา่ งไร เหตกุ ารณ์หรือสง>ิ ที>ทํานนัO ทําอยา่ งไรบ้าง 22

GEBIN101 | RMUTL. เ ท ค นิ ค ก า ร คิ ด เ ชิ ง วิ เ ค ร า ะ ห์ 5W1H ประโยชน์ของการคดิ วิเคราะห์ ŒW1H • ทําให้เรารู้ข้อเทจ็ จริง รู้เหตผุ ลเบือO งหลงั ของ สงิ> ที>เกิดขนึ O เข้าใจความเป็นมาเป็นไปของ เหตกุ ารณ์นนัO • ใช้เป็นฐานความรู้ในการนําไปใช้ในการ ตดั สนิ ใจแก้ปัญหา • ทําให้เราหาเหตผุ ลท>ีสมเหตสุ มผลให้กบั สง>ิ ที> เกิดขนึ O จริง • ทําให้เราสามารถประมาณความนา่ จะเป็นได้ 23

ก ร ะ บ ว น ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ 24 ลองมาดสู วิ า่ ถ้าคนที>คดิ วเิ คราะห์ได้ เขาจะมี ทกั ษะการคดิ พืนO ฐานใดบ้าง ตวั อยา่ งเชน่ คน ท>ีสามารถวิเคราะห์ขา่ วได้จะผา่ นกระบวนการใด อยดู่ ีๆ เขาคงวเิ คราะห์ขา่ วไมไ่ ด้ ถ้าไมเ่ คยดขู า่ ว อา่ นขา่ ว สงิ> ท>ีเขาต้องการกระทําก่อนวิเคราะห์ ขา่ วเป็น นน>ั คือ GEBIN101 | RMUTL.

ก ร ะ บ ว น ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ • ต้องสํารวจหวั ข้อขา่ วทงัO หมดที>เก>ียวข้อง แล้วเลือกหวั ข้อขา่ วเฉพาะประเดน็ ที>นา่ สนใจเทา่ นนัO และต้องการ วิเคราะห์ กําหนดแหลง่ ท>ีจะวเิ คราะห์ให้ชดั เจน • ระบสุ งิ> ที>ปรากฏในขา่ วจากแตล่ ะแหลง่ ขา่ ว เป็นประเดน็ ยอ่ ยๆ หลายประเดน็ เขียนหวั ข้อท>ีจะวิเคราะห์ กําหนดประเดน็ ท>ีต้องการวเิ คราะห์ให้ชดั เจน • รู้จกั ตงัO คําถามเพื>อที>จะหารายละเอียดของขา่ ว โดยใช้ wh-word ได้แก่ who where when why how เพ>ือ จบั ประเดน็ รายละเอียดทกุ แงม่ มุ ให้มากท>ีสดุ • จดั ลําดบั เหตกุ ารณ์ท>ีเกิดขนึ O ก่อนหลงั เพ>ือตรวจสอบให้แนช่ ดั วา่ สง>ิ ใด คือสาเหตุ สง>ิ ใดคือผลท>ีตามมา GEBIN101 | RMUTL. 25

ก ร ะ บ ว น ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ • รวบรวมข้อมลู จากขา่ วทงัO หมดจากทกุ แหลง่ เพื>อจะได้ประมวลผลได้อยา่ งถกู ต้อง • จําแนกได้วา่ ขา่ วใดเป็นจริงขา่ วใดเป็นเทจ็ จากเนือO ขา่ วและตวั เลขข้อมลู สถิตปิ ระกอบ • จดั หมวดหมขู่ า่ วที>เหมือนกนั ด้วยการจดบนั ทกึ สง>ิ ท>ีเกิดขนึ O ในหมวดหมเู่ ดียวกนั จะทําให้มองเหน็ สงิ> ที>เกิดขนึ O ในแตล่ ะประเดน็ ยอ่ ยได้ชดั เจน • เปรียบเทียบจากแหลง่ ขา่ วท>ีแตกตา่ งกนั เพื>อสกดั เอาแตค่ วามถกู ต้องออกจากข้อคดิ เหน็ ได้ • เลือกสรรขา่ วเฉพาะจากบคุ คลหรือแหลง่ ขา่ วที>นา่ เชื>อถือที>สามารถนําไปอ้างอิงได้เทา่ นนัO • ตีความจากบทความในประเดน็ ที>เปิดและอาจดนู ยั สาํ คญั ท>ีซอ่ นเร้น • เช>ือมโยงจากแหลง่ ขา่ วอื>นๆ เพื>อทําให้มองเหน็ ผลกระทบท>ีเกิดตามมาเป็นลกู โซ่ • ใช้เหตผุ ลข้อเทจ็ จริงประกอบการตดั สนิ ใจด้วยวธิ ีการสรุปความจากขา่ วทงัO หมด โดยไมใ่ ช้ความรู้สกึ และ อคตสิ ว่ นตวั ในการสรุป GEBIN101 | RMUTL. 26

กิ จ ก ร ร ม ท>ี 2 ฝึ ก ทั ก ษ ะ ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห์ จ า ก ข่ า ว แบง่ นกั ศกึ ษาออกเป็นกลมุ่ กลมุ่ ละ 5-8 คน เลอื กวิเคราะห์หวั ข้อขา่ ว 1หวั ข้อตอ่ 1 กลมุ่ แล้วอภิปราย กระบวนการวิเคราะห์ เขียนลงในกระดาษ A4 GEBIN101 | RMUTL. 27

Q&A Any Questions? GEBIN101 | RMUTL. 28

Thank You 29 GEBIN101 | RMUTL.

Q&A Any Questions? GEBIN101 | RMUTL. 30

Thank You 31 GEBIN101 | RMUTL.