เรื่องที่3 ขอบเขตความสัมพันธ์2

คำนำ หนงั สือกำรต์ ูนเรอ่ื ง สง่ิ แวดลอ้ มเมอื งลำพนู เปน็ หนงั สอืประกอบกำรเรยี นรกู้ ลมุ่ สำระกำรเรยี นรวู้ ทิ ยำศำสตรส์ ำหรบั นกั เรยี นชน้ั ประถมศกึ ษำปที ี่ 6 ซงึ่ มที งั้ หมดจำนวน 8 เลม่ หนงั สอื กำร์ตนู เรอ่ื งสงิ่ แวดลอ้ มเมืองลำพนู เลม่ 3เรื่อง ขอบเขตควำมสมั พนั ธ์ น้ี จดั ทำข้ึนเพอื่ พฒั นำผเู้ รยี น ใหม้ ีควำมรคู้ วำมเขำ้ ใจเร่อื งรปู แบบควำมสมั พนั ธร์ ะหวำ่ งสงิ่ มชี วี ติ กบั ชวี ติและกำรปรบั ตวั ของสง่ิ มชี วี ติ ใหเ้ ขำ้ กบั สงิ่ แวดลอ้ มในทอ้ งถนิ่ ตลอดจนสำมำรถ นำควำมรู้ ไปใชใ้ นชวี ติ ประจำวนั ได้ ผู้จดั ทำขอขอบพระคณุ ทกุ ทำ่ นทม่ี สี ว่ นเกย่ี วขอ้ งในกำรให้คำแนะนำคำปรกึ ษำดว้ ยดตี ลอดมำและหวงั เปน็ อยำ่ งยง่ิ วำ่ หนงั สอืกำรต์ ูนเลม่ นี้ จะเปน็ ประโยชนต์ อ่ กำรพฒั นำกำรเรยี นรขู้ องนกั เรยี นต่อไป กมลชนก สะคำปนั

มำตรฐำนกำรเรยี นรวู้ ทิ ยำศำสตรช์ น้ั ประถมศกึ ษำปที ่ี 6 สำระท่ี 2 ชวี ติ กบั สงิ่ แวดลอ้ ม มำตรฐำน ว 2.1 เขำ้ ใจสง่ิ แวดลอ้ มในทอ้ งถน่ิ ควำมสัมพนั ธร์ ะหว่ำง ส่ิงแวดลอ้ มกบั สงิ่ มชี วี ติ ควำมสมั พนั ธร์ ะหวำ่ งส่ิงมีชวี ติ ต่ำง ๆ ในระบบ นิเวศ มีกระบวนกำรสืบเสำะหำควำมรู้และจิตวิทยำศำสตร์ ส่ือสำร ส่งิ ท่เี รียนร้แู ละนำควำมรู้ไปใช้ประโยชน์ ตวั ชว้ี ดั ที่ ป 6/3 สบื ค้นข้อมลู และอธบิ ำยควำมสมั พนั ธร์ ะหวำ่ ง กำรดำรงชวี ิตของสิง่ มีชีวติ กับสภำพแวดลอ้ มในทอ้ งถน่ิ จดุ ประสงคก์ ำรเรยี นรู้ 1. ระบคุ วำมสมั พันธแ์ ละยกตวั อยำ่ งสงิ่ มชี วี ติ ในระบบนเิ วศได้ (K) 2. มที กั ษะในกำรทำงำนกลมุ่ ( P ) 3. ปน็ คนมคี วำมรับผดิ ชอบ (A)

วนั นอ้ี ำกำศสดช่ืน บรรยำกำศเตม็ ไปดว้ ยจงั เลยมนี ดอกไมอ้ อกดอกชชู อ่ สวยงำมไอซด์ ผู เี สอ้ื ตวั น้ันซิ! กำลงั ดม มีนจะ๊ ผเี สอ้ื กำลงั ดดูดอกไม้ ทำไม ? ผเี สอ้ื ตอ้ งดม น้ำหวำนจำกดอกไมต้ งั้ หำกจะ๊ดอกไมด้ ้วยละ 1

เรำเรยี กควำมสมั พนั ธ์ระหว่ำงสง่ิ มชี วี ติ 2 ชนดิซงึ่ ต่ำงฝำ่ ยตำ่ งได้รบั ประโยชน์รว่ มกนั และเมอ่ืแยกกนั อยตู่ ำ่ งก็สำมำรถดำรงชวี ติ ไดต้ ำมปกตวิ ำ่ ภำวะไดป้ ระโยชนร์ ว่ มกนั (Protocooperation :+ +)จะ๊ มนีคณุ ครูเคยสอนไวว้ ำ่ เพรำะผเี สอื้ นี่ งนั้ ! ดอกไมจ้ ะไดป้ ระโยชน์แหละทำใหเ้ รำได้เหน็ ดอกไมส้ วยๆ อะไรละไอซ์ โดนดดู นำ้ หวำนจำนวนมำกมำยบนโลกใบนร้ี วมทงั้ ไปตงั้ เยอะ แตผ่ ีเสอื้ นโี่ ชคดีดอกไม้ชนดิ ตำ่ งๆในเมอื งลำพูน เนำะไดด้ ดู นำ้ หวำนบนดอกไม้เนอื่ งจำกผีเสอ้ื ชว่ ยในกำรขยำยพันธ์ุ สวยๆ ดว้ ยโดยกำรผสมเกสรไงละมนี 2

สงสยั ชว่ งเวลำเรยี นมีนคงไมต่ งั้ ใจเรยี นแนน่ อนเลยคดิ ถงึ แตก่ ำรเล่นกระโดดหนงั ยำง ดจี ังเลยนะไอซ์ ท่ีผเี สอ้ื กบั ดอกไม้ตำ่ งฝำ่ ย ตำ่ งได้รบั ประโยชนร์ ว่ มกนัและเมอ่ื แยกกนั อยตู่ ำ่ งกส็ ำมำรถดำรงชวี ติ ไดต้ ำมปกติมนี จะ๊ นอกจำก มีนคดิ วำ่ ควำยกบั นกเอย้ี งผีเสอ้ื กบั ดอกไม้ เพรำะ นกเอยี้ ง กนิ รน้ิ ไรยงั มสี งิ่ มชี วี ติ ใดอกี ? บนหลงั ควำย สว่ นควำยก็ ไดป้ ระโยชน์เพรำะนกเอย้ี ง ชว่ ยกำจดั ปรสติ ทกี่ นิ เลอื ด ควำย 3

แลว้ ซแี อนโมนี ใชๆ่ ปเู สฉวนอำศยั ซแี อนนโี มนชี ว่ ยพรำงตวัที่เกำะตดิ บนเปลอื ก จำกศตั รูสว่ นซแี อนนโี มนีไดร้ ับอำหำรจำกทตี่ ำ่ งๆหอย ของปเู สฉวน มำกขน้ึ ขณะทปี่ เู สฉวนเคลอ่ื นที่และยงั อำจได้อกี เนำะ อำหำรทล่ี อยมำขณะทป่ี เู สฉวน กำลงั กนิ อำหำร อกี ดว้ ย ออ๋ ! มดนำเพลยี้ ออ่ นไปไว้ ในรงั เพอื่ ปกปอ้ งเพลยี้ ออ่ น ไอซ์ ดมู ดแบกตวั อะไรอะ่ นำ่ รกั จงั เลยเดนิ ตำมกนั ไป เป็นแถวเลย 4

ไอซ์ ! ไปหอ้ งศนู ย์เรยี นรวู้ ิทยำศำสตร์เทคโนโลยขี องโรงเรยี นเรำดกี วำ่ ใชๆ่ เรำเขำ้ ไป คน้ ควำ้ ควำมสมั พันธ์ ระหวำ่ งสง่ิ มชี วี ติ กบั ส่ิงมชี วี ติ ในระบบ นเิ วศเพม่ิ เตมิ ดกี วำ่ ใชจ่ ะ๊ มีน ดคู วำมสมั พันธ์แบบภำวะพง่ึ พำ ( Mutualism:+,+) น่ำสนใจมำกเลย โอโ้ ฮ ! มสี อ่ื กำรเรยี น เยอะแยะเลย 5

ภำวะพง่ึ พำ เปน็ กำรอยรู่ ว่ มกนั ของสง่ิ มชี วี ติ 2ชนดิ โดยตำ่ งกไ็ ดร้ บั ประโยชนซ์ ึง่ กนั และกนั เหมอื นกับภำวะไดป้ ระโยชน์ร่วมกนั ทงั้ สองฝำ่ ยแตต่ ำ่ งกันตรงที่ว่ำ ถำ้ หำกแยกกนั อยจู่ ะไม่สำมำรถดำรงชวี ติ ตอ่ ไปได้ เช่นไลเคนส์ ( Lichens) : สำหรำ่ ย อยรู่ ว่ มกบั สำหรำ่ ย สำหร่ำยไดร้ บั ควำมชนื้ และแรธ่ ำตจุ ำกรำ รำไดร้ ับ อำหำรและออกซเิ จนจำกสำหรำ่ ย 6

นอกจำกนนี้ ะไอซจ์ ำทค่ี รูเลำ่ ใหฟ้ งั ไดว้ ำ่ คณุ ครไู ด้ไปอำ่ นงำนวจิ ยั ของดร.วนำรกั ษ์ ไซพันธแ์ กว้ อำจำรยป์ ระจำภำควชิ ำชวี วทิ ยำ คณะวทิ ยำศำสตร์ หำวทิ ยำลยั เชยี งใหม่เมอ่ื ปี 2550 ว่ำคน้ พบไลเคนชนดิ ใหมข่ องโลกในพนื้ ท่ีภำคเหนอื ตอนบนของประเทศไทย จำกกำรสำรวจครงั้ นย้ี งั พบว่ำมีไลเคนชนดิ ใหมข่ องโลก 4ชนดิ เปน็ ไลเคน ในกลมุ่ ครสั โตส โดยไลเคนชนดิ Lecanographa atropunctata Saparrius, Saipunkaew & Wolseley พบทจี่ งั หวดั เชยี งใหม่ และลำพนู 7

มีนรมู้ ยั๊ วำ่ ไลเคน สำมำรถใชเ้ ปน็ ตวั บง่ ชี้ทำงชีวภำพ บง่ บอกถงึอทิ ธพิ ลจำกกำรเปลย่ี นแปลงสภำพพื้นท่ี สภำพภมู อิ ำกำศ ควำมแตกตำ่ ง ทำงภมู ิศำสตร์ รวมทง้ั ผลกระทบจำกมนษุ ยท์ ่มี ตี อ่ กลมุ่ ไลเคนทง้ั นมี้ ไี ลเคนบำงชนดิ ทพี่ บมำกในเขตตวั เมอื ง ซงึ่ มรี ำยงำนในตำ่ งประเทศบ่งบอกวำ่ เป็นชนดิ ทพ่ี บในสภำพทมี่ ี ฝนุ่ ละอองสะสมบนวตั ถทุ เี่ กำะอยู่ รวมทง้ั กำรพบกำรฟอกขำว ของไลเคนตำมตน้ ไม้ อยำ่ งชดั เจนซึง่ ไม่เคยปรำกฏมำกอ่ นใน พืน้ ท่ีภำคเหนอื 8

ไลเคนจงึ สำมำรถใช้เปน็ เปน็ สญั ญำณเตอื นถงึ กำรเปลย่ี นแปลงของคณุ ภำพอำกำศได้ไลเคนถกู ใช้เปน็ เปน็ ตวั บง่ ชมี้ ลพษิ ทำงอำกำศ ทแ่ี พรห่ ลำยในประเทศแถบยโุ รปและอเมรกิ ำอยำ่ งไรกต็ ำมกำรใชไ้ ลเคน เปน็ตวั บง่ ชอี้ ำจไม่สำมำรถระบชุ นดิ และปรมิ ำณสำรมลพษิ ไดอ้ ยำ่ งชดั เจน แต่สำมำรถ ใชเ้ ปน็สญั ญำณเตอื นลว่ งหนำ้ ถงึ คณุ ภำพอำกำศทเี่ รำหำยใจเข้ำไปอยทู่ กุ วนั 9

มนี ได้รเู้ รอ่ื งดๆี แบบน้ี แลว้ กอ็ ยำก ได้ซมิ นี ไวเ้ รำคอ่ ยไปถำมคณุ ครูศกึ ษำสำรวจไลเคนเมอื งลำพนู ตอ่ โดย ว่ำปนี เ้ี รำอยำกจะไปสำรวจกำรเขำ้ ค่ายสำรวจส่ิงแวดลอ้ มกบั ส่ิงแวดลอ้ มของเมอื งลำพนูชมุ นมุ วทิ ยำศำสตรด์ ีมย๊ั ! ไอซ์ นำ่ สนกุ นะแตต่ อนนพี้ วกเรำ ใชซ่ ิ ไอซ์ นอกจำกไลเคนแลว้ ยงั มโี พรโทซวัท้งั สองคนลองศกึ ษำ ในลำไสป้ ลวก:โพรโทซวั ชนดิ Trichonymphaสง่ิ มชี วี ติ อื่นๆ sp. ชว่ ยยอ่ ยเซลลโู ลสใหป้ ลวกปลวกให้ทอ่ี ยู่ท่ีมคี วำมสมั พันธ์ อำศยั และอำหำรแกโ่ พรโทซวัแบบภำวะพงึ่ พำดกี ว่ำ 10

มีน มอี ีกอย่างนะ มีนรู้หรอกน่ะ กแ็ บคทีเรียอยใู่ นตัวเรา มีน ในลาไส้ใหญ่ของมนษุ ย์ :ลองทายดซู ิ แบคทเี รยี ชนิด Escherichia coli ช่วยยอ่ ยกากอาหารและ สร้างวิตามิน K,B ให้มนษุ ย์ ส่วน มนษุ ย์ให้ทีอ่ ยู่อาศยั และอาหาร แก่แบคทีเรียไงละ แบคทเี รยี ชนิด Escherichia coliนอกจำกนย้ี งั มคี วำมสมั พนั ธ์ระหวำ่ งสง่ิ มชี วี ติ แบบปฏปิ กั ษ์ตอ่ กนั ( Antagonism) 11

เปน็ กำรอยรู่ ว่ มกนั ของงมชี วี ติ 2 ชนดิ ทท่ี ำให้ ฝำ่ ยหนงึ่ ฝ่ำยใดเสยี ประโยชน์หรือเสยี ประโยชน์ ทัง้ สองฝำ่ ย ไดแ้ ก่ ภำวะปรสติ ภำวะลำ่ เหยอ่ื และภำวะแข่งขนั จะ๊ มีน เปน็ ยงั ไง ? ไอซ์ภำวะปรสติ ( Parasitism : + , -) หมำยถงึ กำรอยรู่ ว่ มกนั ของส่งิ มชี วี ติ 2 ชนดิ โดยฝำ่ ยหนงึ่ ไดป้ ระโยชน์ เรยี กว่ำปรสติ( parasite)อกี ฝำ่ ยหนงึ่ เสยี ประโยชนเ์ รยี กวำ่ ผถู้ กู อำศยั ( host)เชน่ พยำธติ วั ตดื (Taenia pisiformis) สำมำรถทำใหเ้ กดิ กำรอุดตนัในลำไสจ้ ำกภำพเป็น สว่ นหวั และตะขอของพยำธติ วั ตดื ใชย้ ดึ เกำะลำไส้เพอ่ื ดดู อำหำร จำกผนงั ลำไสข้ องโฮสต์ 12

โฮสต์เปน็ ฝ่ายเสีย พยาธิ ในร่างกายสตั ว์ประโยชน์ จะดูดสารอาหารจาก ร่างกายสัตว์จงึ เปน็ ฝ่ายได้ ประโยชน์สว่ นภำวะล่ำเหยอ่ื ( Predation : + , -) หมำยถงึกำรอยรู่ ว่ มกนั ของสงิ่ มชี วี ติ โดยฝำ่ ยหนง่ึ จบั อกี ฝำ่ ยหนง่ึ เปน็อำหำร เรยี กวำ่ ผำู้ (predator) สว่ นฝำ่ ยทถ่ี กู จบั เปน็อำหำรหรอื ถกู ลำ่ เรยี กวำ่ เหยอื่ ( prey)เชน่ กบกบั แมลงกบเปน็ ผลู้ ำ่แมลงเปน็ ผถู้ กู ลำ่ 13

อำ้ ว ตน้ มำตวิดว้ ยกนั เถอะ ไดซ้ ิ ครับนไี่ งอกี ตวั อย่ำงของภำวะลำ่เหยอื่ คอื เหยยี่ วกับหน:ูเหยย่ี วเปน็ ผลู้ ่ำสว่ นหนเู ป็นผู้ถกู ลำ่ 14

ส่วนภำวะแขง่ ขนั ( Competition : - ,-) หมำยถงึกำรอยรู่ ว่ มกนั ของสง่ิ มชี วี ติ ทมี่ กี ำรแยง่ ปจั จยั ในกำรดำรงชพี เหมอื นกนั จงึทำใหเ้ สยี ประโยชนท์ ง้ั สองฝำ่ ย เชน่ เสอื สงิ โต สนุ ัขปำ่ แยง่ ชงิ กันครอบครองทอ่ี ยอู่ ำศยั หรอื อำหำรพชื หลำยชนดิ ที่เจรญิ อยใู่ นบรเิ วณเดยี วกนัแบบเปน็ กลำงตอ่ กนั กม็ แี มงมมุ กบั กระตำ่ ยอำศยั อยใู่ น(Neutralism : 0 , 0) ทุง่ หญำ้ แมงมมุ กนิ แมลงเปน็ เปน็ กำรอยรู่ ่วมกนั อำหำร สว่ นกระตำ่ ย กนิ หญำ้ของสง่ิ มชี วี ติ มีสงิ่ มชี วี ติ ใด เปน็ อำหำรจงึ ไมม่ ี ฝำ่ ยใดไดห้ รอืบ้ำงละไอซ์ ? เสยี ประโยชน์ 15

นอกจำกนย้ี งั มีภำวะองิ อำศยั และภำวะยอ่ ยสลำยท่ีไอซ์และมีนตอ้ งทำควำมเขำ้ ใจนะเชน่ พลดู ำ่ ง กล้วยไม้และเฟินทีเ่ กำะบนตน้ ไมไ้ ด้รบั ควำมชมุ่ ชน่ื หรอื แรธ่ ำตุบำงอย่ำงจำกเปลอื กไม้ แตไ่ มไ่ ดเ้ บยี ดเบยี นต้นไม้เรยี กวำ่ ภำวะองิ อำศยั เพรำะภำวะองิ อำศยั เป็นควำมสมั พันธ์ ระหวำ่ ง สงิ่ มชี วี ติ 2 ชนดิ ทฝี่ ำ่ ยหนงึ่ ไดร้ ับ ประโยชนใ์ นขณะทอ่ี กี ฝำ่ ยหน่งึ ไมไ่ ดแ้ ละไม่ เสยี ประโยชน์ 16

แลว้ ถำ้ สง่ิ มชี วี ติ ตำ่ งๆตำยลง นกแรง้ ทก่ี นิ ซำกพชื ซำกกต็ อ้ งมีสง่ิ มชี วี ติ ทเ่ี ปน็ ผยู้ อ่ ยสลำยซำกของ สตั ว์ ทเ่ี สอื ลำ่ มำเปน็สง่ิ มชี วี ติ ควำมสมั พนั ธแ์ บบนช้ี ว่ ยทำใหม้ กี ำร อำหำรหมนุ เวยี นของแร่ธำตุ ในระบบนเิ วศเรำเรยี กวำ่ภำวะยอ่ ยสลำยผูย้ อ่ ยสลำยสำรอนิ ทรยี ์ คอื แบคทีเรยี และเหด็รำ จะชว่ ยยอ่ ยสลำยซำกพชื ซำกสตั ว์ ให้กลำยเปน็ แรธ่ ำตุ ซงึ่ พชื สำมำรถดดู ไปใช้ประโยชนใ์ นกำรเจรญิ เติบโตได้ 17

กำรยอ่ ยสลำย เป็นควำมสมั พนั ธร์ ะหวำ่ ง เพรำะ เมอ่ื มสี งิ่ มชี วี ติ ตำยลง ปจั จบุ นั เรำเห็นพชื และสตั ว์ จำนวนมำกทยี่ งั คงดำรงพนั ธอ์ ยไู่ ด้เนอื่ งจำกกำรปรบั ตวัใหม้ ลี กั ษณะทเี่ หมำะสมกบั สภำพแวดลอ้ มเพอื่ เปน็ กำรรกั ษำชวี ติใหส้ ามารถอยู่รอดได้ 18

เรำสำมำรถแบง่ ไดเ้ ปน็ 2 ลกั ษณะ คอืกำรปรบั ตวั แบบชว่ั ครำวและกำรปรบั ตวัแบบถำวรทนี ตี้ ้นจะใหไ้ อซก์ บั มนี ชว่ ยกนัตอบวำ่ สำเหตุทท่ี ำใหส้ งิ่ มชี วี ติ สญู พันธ์วำ่ มอี ะไรบำ้ ง ไอซต์ อบกอ่ นภยั ธรรมชำติ ไดแ้ ก่ พำยุ นำ้ ทว่ ม ไฟปำ่ ภูเขำไฟระเบดิ 19

มนี วำ่ นำ่ จะเปน็ ลกั ษณะเฉพำะของสตั ว์ เชน่ กวำงมีเขำใหญเ่ กะกะไมเ่ หมำะสมทจ่ี ะดำรงชีวติ ในปำ่ ทบึ ทมี่ ีกงิ่ ไมเ้ กะกะ ทำให้มนั ตอ้ งมำหำกนิ ในปำ่ โปรง่ จงึ ถกู ทำรำ้ ยไดง้ ำ่ ย จะ๊ เกง่ มำกเพอ่ื นๆ เอำงวี้ ันนี้สนกุ กนั เฮ้ ! เรำจะไปทง้ั สองคนเลย ตน้ แคน่ ก้ี อ่ นเย็นนี้ ตน้ จะพำไปทำนนม ตอนนพี้ วกเรำ จะเกบ็ ชดุ กำร อนุ่ หนำ้ โรงเรยี นใครไปกบั ตน้ ยกมอื ขนึ้ เรยี น สอ่ื CAI หนงั สอื สำรำนกุ รมวิทยำศำสตร์ ไวท้ ี่เดมิ กอ่ น เดยี๋ วเรำจะรีบตำมไป ไปกอ่ นนะหอ้ งศนู ยเ์ รยี นรู้ วทิ ยำศำสตรโ์ รงเรยี นเทศบำล ประตลู แี้ ลว้ เจอกนั ใหม่ บรรณำนกุ รม ครำวหนำ้ 20

บรรณำนกุ รมภำษำไทยกำรศกึ ษำสำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรศกึ ษำขน้ั พืน้ ฐำน กระทรวงศึกษำธิกำร. (2551). ตวั ช้ีวดั และสำระกำรเรยี นรแู้ กนกลำงกลมุ่ สำระกำรเรยี นรู้ วทิ ยำศำสตรต์ ำมหลกั สตู ร แกนกลำง กำรศกึ ษำขนั้ พืน้ ฐำนพทุ ธศกั รำช 2551. กรงุ เทพมหำนคร : โรงพิมพช์ มุ นุมสหกรณก์ ำรเกษตรแห่ง ประเทศไทย.ก่องแกว้ พันธกำนต์. (2551). สรปุ หลกั วทิ ยำศำสตร์ ม.1-2-3 ช่วง ชนั้ ที่ 3 กลมุ่ สำระ กำรเรยี นรวู้ ทิ ยำศำสตร์. กรุงเทพมหำนคร : โรงพิมพ์เจรญิ รตั น์กำร พมิ พ์.บูรชัย ศิริมหำสำคร , พดั ชำกวำงทอง. (2544) .คมู่ อื ครู แผนกำรจดั กำร เรยี นรสู้ ำระกำรเรยี นรู้พน้ื ฐำน กลมุ่ สำระกำรเรยี นรวู้ ทิ ยำศำสตร์ ป.6 . กรงุ เทพมหำนคร : อักษรเจริญทัศน์(อจท.) จำกัด.รุจริ ์ ภู่สำระ , สุสรดิษฐ์ ทองเปรม และ เอกรินทร์ ส่ีมหำศำล.(2551). ชุด แมบ่ ทมำตรฐำนหลกั สตู รแกนกลำง .วทิ ยำศำสตร์ ป.6. กรุงเทพมหำนคร : อักษรเจรญิ ทัศน์(อจท.)จำกดั .สถำบันส่งเสริมกำรสอนวิทยำศำสตรแ์ ละเทคโนโลยี, กระทรวงศกึ ษำธิกำร. (2546). กำรจดั กำรเรยี นรกู้ ล่มุ วทิ ยำศำสตรก์ ลกั สตู รกำรศกึ ษำขนั้ พน้ื ฐำน. กรงุ เทพมหำนคร : โรงพมิ พค์ คุ รุสภำลำดพร้ำว. 21

สำนกั งำนวชิ ำกำรและมำตรฐำนกำรศกึ ษำสำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำ ข้ันพน้ื ฐำนกระทรวงศกึ ษำธิกำร.(2551). ตวั ชีว้ ดั และสำระกำรเรยี นรู้ แกนกลำงกลมุ่ สำระกำรเรยี นร้วู ทิ ยำศำสตรต์ ำมหลกั สตู รแกนกลำง กำรศกึ ษำขัน้ พนื้ ฐำนพทุ ธศกั รำช 2551. กรงุ เทพมหำนคร : โรงพมิ พ์ ชุมนมุ สหกรณก์ ำรเกษตรแห่งประเทศไทย.สอ่ื อเิ ลคทรอนกิ ส์ระบบนิเวศ .(ออนไลน์).แหล่งทมี่ ำ: http://th.wikipedia.org/wiki . วันท่ีสืบคน้ 15 พฤษภำคม 2551ระบบนิเวศ /อดินันท์ หวังพิทยำ.(ออนไลน์) แหลง่ ท่ีมำ : http://stks.or.th/ling/mareenee.วนั ท่สี ืบค้น 25 พฤษภำคม 2551วิกีพิเดยี . (2551) ระบบนิเวศ .( ออนไลน์) แหล่งท่มี ำ : http://th.wikipedia.org/wiki วนั ทีส่ ืบคน้ 15 พฤษภำคม 2551.สถำพร ทพั พะกุล ณ อยุทธยำ ,ถนอมจิตร เสนมำ ,บญุ ครอง พึง่ สขุ (_______. (2551).(ออนไลน์) แหลง่ ท่มี ำ : http://www.google.com/imgres/. วนั ที่สืบค้น 17 ธันวำคม 2551.สิทธิชยั หวลอำรมณ์ เสนอ อำจำรย์ภำสกร เรอื งรอง รำยวิชำเทคโนโลยี และสอื่ สำรกำรศกึ ษำ 355201 สงวนลขิ สิทธ์ิ โดยคณะศึกษำศำสตร์ มหำวิทยำลยั นเรศวร พ.ศ. 2547 แหล่งท่ีมำ : http://student.nu.ac.th/u46411062/lesson%202.htm วันท่ีสืบคน้ 28ธันวำคม 2552 22

สำนักงำนกองทุนสนับสนนุ กำรสร้ำงเสริมสุขภำพที่มำ: หนังสือเรยี นวชิ ำ วทิ ยำศำสตร์ สำนกั พิมพ์นิยมวิทยำ แหล่งทมี่ ำ :http://www.thaihealth.or.th/healthcontent/special_report/15109วันที่สืบคน้ 29 ธนั วำคม 2552อดินันท์ หวังพทิ ยำ. (2551) . ระบบนเิ วศ .( ออนไลน์) แหล่งที่มำ : http://stks.or.th/ling/mareenee วันทส่ี ืบค้น 25 พฤษภำคม 2551.ข้อมลู ออนไลน์ http://office.microsoft.com/thข้อมลู ออนไลน์ http:// www.manager.co.th/Science/ViewNews.aspx? NewsID วันทส่ี ืบคน้ 3 มนี ำคม 2552ขอ้ มลู ออนไลน์ http://office.microsoft.com/th. 23