สืบซะตา

ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 มกราคม – มิถนุ ายน 2560 แนวทางการส่งเสรมิ วัฒนธรรมการสบื ชะตาเพ่ือการพฒั นาสขุ ภาวะชุมชนอยา่ งย่ังยืน Guidelines to promote cultural heritage development destiny health sustainable communities. อนชุ า มว่ งใหญ่ อาจารยป์ ระจาฝา่ ยศกึ ษา โรงเรียนนายเรอื ทาหนา้ ทหี่ ัวหนา้ สานกั งานวจิ ยั โรงเรยี นนายเรอื จงั หวดั สมทุ รปราการ [email protected] จฬุ าลกั ษณ์ เดิมไธสง, นันทรัตน์ ไชยรตั น์ และพรรษมน เพชรมาก นักเรยี นพยาบาลศาสตร์ชัน้ ปที ่ี 2 วทิ ยาลยั พยาบาลกองทพั เรือ ศูนยว์ ทิ ยาการ กรมแพทย์ทหารเรือ บทคดั ย่อ แนวทางการพัฒนาเพื่อส่งเสริมการสืบชะตาของสังคมไทยนั้น ควรส่งเสริมการพัฒนาให้ความรู้ ความเข้าใจ การรับรู้ถึงภาวะสุขภาพ และส่งเสริมให้ตระหนักถึงความสาคัญของการสืบชะตา ตลอดจน แนะนา แนวทางในการสืบชะตา โดยให้คนในชุมชน มีส่วนร่วมในการจัดการเตรียมพิธีและเข้าร่วมพิธีกรรม รวมถึง การประสานงานกันกับบุคคลในชุมชนเข้าร่วมพิธีกรรม ทั้งน้ีแกนนาชุมชนในแต่ละชุมชนควรมีการประสานงาน และเผยแพร่ข่าวสารให้ความรู้เกี่ยวกับการสืบชะตาที่เกี่ยวข้องกับสุขภาวะสุขภาพไปยังชุมชนอื่น เพื่อให้เกิด การพัฒนาด้านการมีส่วนร่วม การมีจิตสานึกที่ดี และการรักษาวัฒนธรรมประเพณี ของคนในชุมชนอย่างย่ังยืน ส่ิง สาคญั ดังกล่าว คือ คนในชมุ ชนควรมีความเขา้ ใจเกี่ยวกับประเพณีการสืบชะตา เพ่ือส่งเสริมการสร้างชุมชนเข้มแข็ง อยา่ งยั่งยืนต่อไป คาสาคญั :การส่งเสริม, การสบื ชะตา, การมีส่วนรวม. Abstract Guidelines developed to trace the fate of a society promoting Thailand should promote the development of knowledge and understanding. To get to know the health condition and to promote the importance of reproductive destiny, as well as suggested guidelines to its destiny by giving people in the community. Participate in the preparation ceremony and participate in management, rituals, including collaboration with people in the community, participate in rituals. These are all community leaders in each community, there should be coordination and publishing news about the fate of knowledge related to health, health to other communities. To achieve development, engagement Having good consciousness and cultural traditions of the people in sustainable communities. It is important for people in the community should have an understanding of the traditions of succession to destiny, to promote the creation of a strong, sustainable communities. Keywords: Promotion, destiny, combination. 1 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปีท่ี 1 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม – มถิ นุ ายน 2560 บทนา “พิธีสืบชะตา” เป็นพิธีกรรมส่วนหนึ่งท่ีอยู่คู่กับวิถีชีวิตคนเมืองหรือคนล้านนามาอย่างแน่นแฟ้นยาวนาน และสืบทอดกันมาแต่โบราณกาล เน่ืองจากคนสมัยก่อนมีความศรัทธาต่อพระพุทธศาสนาเป็นอย่างมาก ได้ศึกษา พระธรรมคาสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า อย่างแตกฉานลึกซึ้ง ก็เลยมีความคิดท่ีจะมาทาให้บ้านเมืองและคนใน สังคมอยู่ร่วมกันอยา่ งสงบสขุ ดารงตนอยูใ่ นศลี ธรรมอนั ดี ซึง่ พธิ ีสบื ชะตาเป็นประเพณีท่ีได้รับอิทธิพลจากธรรมเนียม ของพราหมณ์ ได้มีการนามาผสมผสานกับพิธีกรรมของพุทธศาสนาได้อย่างกลมกลืน พิธีสืบชะตานั้นเป็นพิธีมงคล คาวา่ “สืบ” ความหมายคือ ต่อให้ยาวขึ้น “ชะตา” หรือ ชาตาชีวิตของแต่ละคน ดังน้ันพิธีนี้จึงเสมือนเป็นพิธีกรรม ในการต่ออายุให้ยืนยาวขึ้นโดยมีพระสงฆ์เป็นผู้ประกอบพิธีกรร มหรือท่ีเรียกเป็นภาษาภาคกลางว่า “พิธีอายุวัฒนมงคล” นั่นเอง พิธีกรรมในการสืบชะตานั้นจะมีลักษณะที่แตกต่างกันออกไป มีท้ังการสืบชะตา แบบเด่ียวหรือคนเดียว และการสืบชะตาแบบกลุ่มใหญ่ๆหรือคนหมู่มาก ท่ีเรียกว่า สืบชะตาหลวง ซ่ึงการสืบชะตา จะจดั ทาในโอกาสทต่ี ่างกัน เช่น ขึน้ บ้านใหม่ ภายหลงั จากการเจบ็ ป่วยหรอื ทาในโอกาสที่หมอดทู านายทายทกั วา่ ดวง ชะตาไมด่ ี บางคร้งั ทาเพอื่ สะเดาเคราะห์ ภายหลงั จากประสบเคราะหก์ รรม เมอ่ื สบื ชะตาแล้วเชอื่ ว่าจะชว่ ยเสรมิ สรา้ ง ดวงชะตาให้ดีขน้ึ เปน็ การบารงุ ขวัญและกาลงั ใจของผ้ทู ่ปี ระสบจากเคราะหก์ รรมหรือผเู้ จบ็ ป่วยให้กลบั คืนสภาพปกติ จากแนวคิดดังกล่าวผู้เขียนต้องการท่ีจะสะท้อนถึงพิธีกรรมความเช่ือดังกล่าวในก ารที่จะสืบสานความเชื่อของคน ในชุมชนอันสอดคล้องกับพระธรรมคาสอนของพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ในการดแู ลสขุ ภาพท้งั ด้านรา่ งกายและจิตใจของ คนอยู่ร่วมกนั อย่างสงบสขุ ดารงตนอยูใ่ นศีลธรรมอันดี ในชุมชนอยา่ งย่ังยนื ความเป็นมาพิธกี ารสบื ชะตา ประเพณสี ืบชะตา หรือสืบชาตา เป็นพิธกี รรมทช่ี าวล้านนานยิ มทาในโอกาสตา่ งๆ เพอ่ื ตอ่ ดวงชะตาหรือต่อ อายใุ ห้ยนื ยาว มุ่งหวังมชี วี ติ อยอู่ ย่างสุขสบายปราศจากโรคภยั ไขเ้ จ็บ มีความเจรญิ รุ่งเรือง และเพอ่ื ความเป็นสริ ิมงคล พิธีสืบชะตาเป็นพิธีใหญ่ท่ีต้องอาศัยคนและเคร่ืองประกอบพิธีจานวนมากพิธีหน่ึง ชาวบ้านอาจทาพิธีน้ีโดยเฉพาะ หรือจดั รว่ มกับพธิ อี ืน่ ๆ ก็ได้ และอาจจัดข้นึ เพ่ือสืบชะตาใหแ้ ก่คนท้ังฆราวาสหรอื ภิกษุ หรือหมู่บ้าน เมือง แม้กระท่ัง ยุ้งข้าวหรือเหมืองฝายก็ได้ แต่ต้องจัดข้ึนเพื่อสืบชะตาส่ิงหน่ึงส่ิงใดเพียงอย่างเดียว การสืบชะตาแต่ละสิ่งอาจมี พิธีกรรมที่แตกต่างกันออกไปบ้าง ซึ่งประเพณีการสืบชะตาแสดงให้เห็นถึงการผสมผสานกันระหว่างความเชื่อ ในศาสนาพุทธ ฮินดู หรือพราหมณ์ และเรื่องผีสางเทวดา ประเพณีสืบชะตาไม่เพียงปรากฏแพร่หลายในภาคเหนือ ของไทยเทา่ นน้ั แต่ยังพบได้ในสงั คมของคนไทยใหญ่ ยอง และเขนิ บรเิ วณรฐั ฉานของพมา่ รวมถึงกลมุ่ ชาติพนั ธล์ุ ะวา้ ในตอนเหนอื ของไทยด้วย ตานานที่มาของความเชื่อเรื่องการสืบชะตา ปรากฏในคัมภีร์สืบชะตาท่ีกล่าวถึง พระสารีบุตรเถระ อัครสาวกของพระพุทธเจ้าและมีสามเณรองค์หนึ่งชื่อ ติสสะ อายุ 7 ปี มาบวชเรียนกับท่านเป็นเวลาหนึ่งปี วันหน่ึง พระสารีบุตรสังเกตเห็นลักษณะของสามเณรว่าจะมีอายุได้อีก 7 วันเท่านั้น ตามตาราหมอดูและตาราดูลักษณะ ท่านจงึ เรียกสามเณรมาบอกความจริง และใหก้ ลับไปรา่ ลาพ่อแม่และญาติ สามเณรเศร้าโศกเสียใจมากและเดินทาง กลับบ้านด้วยดวงหน้าท่ีหมน่ หมอง 2 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปีท่ี 1 ฉบับที่ 1 มกราคม – มิถุนายน 2560 ระหว่างทางไปพบปลาน้อยใหญ่ในสระน้าท่ีกาลังแห้งเขิน และได้โปรดสัตว์คือปลาเหล่านั้นให้พ้น จากความตาย โดยช้อนปลาทั้งหมดไปไว้ในบาตรของตนและนาไปปล่อยที่แม่น้าใหญ่ ระหว่างทางพบเก้งถูกแร้ว ของนายพราน สามเณรก็ปล่อยเก้งอีก เม่ือเดินทางถึงบ้านจึงบอกเร่ืองท่ีตนจะตายแก่พ่อแม่ ทุกคนต่างสงสา ร สามเณรยง่ิ นกั และไดเ้ พียงแตค่ อยเวลาท่สี ามเณรจะมรณภาพ แต่จนล่วงกาหนดไป 7 วัน สามเณรก็ยังไม่ตาย และ กลับมีผิวพรรณผ่องใสย่ิงข้ึน ญาติจึงพ่อให้สามเณรกลับไปหาพระสารีบุตร ซ่ึงท่านประหลาดใจถึงกับจะเผาตารา ทิ้ง สามเณรจึงกราบเรียบเรื่องการโปรดสัตว์ท้ังปลาและเก้ง การกระทาเพ่ือยืดชีวิตสัตว์เหล่านั้นจึงเป็นบุญกรรม ทเ่ี ป็นพลงั ใหพ้ ้นจากความตายได้ ดว้ ยตานานนี้เองทาใหค้ นลา้ นนาจงึ นิยมการสบื ชะตา (ปณิตา สระวาสี : ออนไลน์) การสืบชะตาคน มีจุดมุ่งหมายเพื่อให้อยู่เย็นเป็นสุข ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ โดยการทาบุญขึ้นบ้านใหม่ กุฏิใหม่ หรือทาบุญอายุครบรอบปี มักนิยมจัดให้มีพิธีสืบชะตาเพื่อความเป็นสิริมงคล มักจะทาพิธีกันท่ีบ้านหรือ ห้องโถงซ่ึงเป็นสถานท่ีกว้างขวางพอท่ีจะต้อนรับแขกที่มาร่วมงาน บางแห่งนิยมจัดท่ีวัด ส่วนพระภิกษุจะทาพิธี ในวิหารโดยจดั พิธีสืบชะตาเหมอื นกนั กับสืบชะตาคนธรรมดา (ปณิตา สระวาสี : ออนไลน์) ความร้เู ร่อื งการประกอบพธิ สี ืบชะตา 1. ความมุง่ หมายของการประกอบพิธสี บื ชะตาคน ความมุ่งหมายสาคญั ของการประกอบพิธีสบื ชะตามหี ลายประเดน็ ทนี่ ่าสนใจ เช่น ขน้ึ อย่กู บั โอกาสและเวลา ในการประกอบพธิ กี รรม และการประกอบพธิ ีกรรมแตล่ ะครั้งน้ันอาจมีจุดมุ่งหมายทแ่ี ตกตา่ งกนั ดงั น้ี 1) เพ่อื ให้เจ้าชะตาหายปว่ ยและมอี ายุยืนยาว 2) เพ่ือให้เจา้ ชะตาพบแตส่ ง่ิ ที่ดๆี ผา่ นเข้ามาในชีวิต 3) เพือ่ ใหเ้ จ้าชะตาไดใ้ ช้ชีวิตในสถานภาพใหมไ่ ดอ้ ย่างมัน่ ใจและมคี วามสุข 2. โอกาสในการประกอบพิธีกรรมสบื ชะตา โอกาสในการประกอบพิธสี ืบชะตาคน สามารถจาแนกได้ใน 2 กรณี คอื 1) การสืบชะตาให้กับผู้ป่วย ซึ่งถือว่าเป็นการรักษาและเป็นการเยียวยาทางจิตใจเป็นโอสถ ทางใจให้ ผทู้ เ่ี จบ็ ป่วยเร้ือรังรักษาไม่หาย เป็นความเชื่อของชาวล้านนาว่าการสืบชะตาจะเป็นการต่ออายุให้ยืนยาว ทาให้เกิด พลงั ใจอาจช่วยให้หายจากอาการเจ็บป่วยได้ 2) การสืบชะตาให้กับผู้กาลังเลื่อนชั้นเล่ือนตาแหน่ง ซ่ึงเป็นการเปล่ียนสถานภาพหน่ึงไปสู่อีกสถานภาพ หนึ่งและสามารถทาไดห้ ลายกรณดี ว้ ยกนั อนั ได้แก่ - การเลื่อนตาแหน่ง เช่น การเล่ือนข้ึนเป็นผู้บริหารระดับสูง เป็นการเปลี่ยนสถานะภาพจากธรรมดา ให้สูงข้ึนบทบาทก็เปลี่ยนไป ทาให้วิถีชีวิตประจาวันบางอย่างเปลี่ยนไปจากเดิม มักจะมีการประกอบพิธีสืบชะตา รบั เพื่อความเป็นสริ มิ งคล - การข้ึนบ้านใหม่ เป็นการเปลี่ยนสภาพแวดล้อมท่ีเคยอยู่บ้านหลังเก่าเปล่ียนแปลงไปอยู่บ้านหลังใหม่ สภาพแวดล้อมต่างๆก็เปลี่ยนไป อาจจะยังไม่คุ้นเคย เพื่อความสุขความเจริญของผู้อยู่อาศัยก็ประกอบพิธีสืบชะตา รับเพอื่ ความเป็นสิริมงคล 3 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปที ่ี 1 ฉบบั ที่ 1 มกราคม – มถิ ุนายน 2560 - การยา่ งเข้าอายใุ หม่หรอื ครบรอบอายุคล้ายวันเกิดมกั จะเปน็ การประกอบพธิ ใี หก้ ับพระสงฆท์ รงสมณศักด์ิ มคี ณะศรัทธาลูกศิษย์ที่เคารพเล่อื มใสเปน็ จานวนมากเปน็ ผปู้ ระกอบพิธีให้ซ่ึงมีความพร้อมและสามารถประกอบพิธี ไดท้ กุ ปีเพ่อื ความเปน็ สริ ิมงคล (รศ.พูนทรพั ย์ เกตุวีระพงศ์ : ออนไลน์) ภาพที่ 1 พธิ ีสบื ชะตาคน ที่มา : http://www.sac.or.th/databases/rituals/detail.php?id=6 3. เครอื่ งบูชาพิธสี บื ชะตา 1. ไม้ค้า มลี ักษณะเป็นไมง้ ่าม 3 อันสาหรบั นามาประกอบกันเป็นซุม้ เรยี กวา่ ไมค้ า้ ชะตาแตด่ ว้ ยลกั ษณะ ไม้ค้าที่มีขนาดใหญ่และยาวพอประมาณจึงเรียกว่า ไม้ค้าหลวง บางแห่งก็มีขนาดยาว บางแห่งก็มีขนาดสั้น พอประมาณ แล้วแต่ความนิยมของแต่ละท้องถ่ิน แต่ส่วนมากนิยมใช้ขนาดยาวเท่ากับวาแขนหรือความสูงของเจ้า ของชะตา ไมค้ ้ามคี วามหมายวา่ เพือ่ ให้เปน็ สงิ่ ค้าจุนชีวิตให้มีความเจริญรุ่งเรือง มีอายุยืนยาว เปรียบเสมือนต้นไม้ที่ ใกล้จะลม้ หากมีไม้มาคา้ ไว้ก็จะทาให้เจริญงอกงามต่อไป เหมอื นชีวติ คนเราทไี่ ด้รบั การค้าชู ย่อมจะมคี วามสุขความ เจริญตอ่ ไปฉนั ใดกฉ็ ันน้นั สมัยกอ่ น ไม้คา้ เป็นช่อื ของต้นไมป้ ระเภทหน่ึง หากนามาตัดก่ิงออกแล้วขุดดินฝังสาหรับ ใชเ้ ป็นไม้ค้าตน้ ไม้ประจาหมูบ่ ้านหรือไมห้ มายเมือง ไม้ค้าน้ีจะไม่เห่ียวแห้งเพราะจะมีรากออกมา ปัจจุบันยังมีต้นไม้ ค้าอยู่ที่บ้านแม่ไทย อาเภอแม่ทะ จังหวัดลาปาง ซ่ึงชาวบ้านท่ีน้ัน ก็ยังนิยมเอาต้นไม้ค้ามาใช้ในพิธีสืบชะตาอยู่ คนปัจจุบันไม่คอ่ ยรูจ้ ักต้นไม้ชนิดน้ีแลว้ จึงเอาต้นไม้ชนดิ อนื่ ที่มคี ณุ สมบตั ิใกล้เคียงมาทาเปน็ ไม้ค้าแทน 2. กระบอกน้า กระบอกทราย กระบอกข้าวเปลือก กระบอกข้าวสาร หมายถึง ธาตุ 4 ดิน น้า ลม ไฟ ซึ่งเป็นส่วนประกอบสาคัญท่จี ะทาใหค้ นเรามคี วามแข็งแรงยิง่ ขน้ึ 3. สะพาน (ขัว) หมายถึง สะพานแห่งชีวิตทท่ี อดให้เดนิ ข้ามจากฝง่ั ทีเ่ ลวรา้ ยไปสู่ฝ่ังทด่ี งี ามกว่า 4. บนั ได (ข้ันได) หมายถึง บันไดแห่งชีวิต สาหรับพาดให้เราปีนป่ายขึ้นสู่ท่ีสูง เสมือนคนเราตกบ่อน้า แลว้ ตอ้ งปนี ปา่ ยดว้ ยบนั ไดออกจากบ่อนา้ 5. ลวดเงิน ลวดคา ลวดหมาก ลวดเหมี้ยง หมายถึง ความเจริญรุ่งเรืองของชีวิตท่ีอุดมสมบูรณ์ไปด้วย ทรัพย์สินเงนิ ทองและอาหารการกนิ 6. ไม้ค้าขนาดเล็ก ไม้ค้าขนาดเล็กยาวเท่าศอกของเจ้าของชะตา ต่างกับไม้ค้าหลวงที่มีขนาดเท่าวาหรือ ความสูง ไม้ค้าเล็กมีจานวนเท่าอายุของเจ้าของชะตา แต่นิยมให้มีจานวนเกินอายุไปประมาณ 2-3 อัน เพ่ือให้มี อายยุ ืนยาวขนึ้ ไปอีก 4 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปที ่ี 1 ฉบับที่ 1 มกราคม – มิถนุ ายน 2560 7. ช่อ ทาจากกระดาษสีขาวจานวน 108 อนั 8. ตงุ ค่าคิง หรือตุงชะตา มีขนาดความยาวเท่าความสูงของเจา้ ของชะตา 9. เทียนค่าคิง หรือเทียนชะตา มีขนาดความยาวเท่ากับความสูงของเจ้าของชะตาเหมือนกันแต่ต่อมา ภายหลงั เหน็ ว่า เทียนมีขนาดยาวเมือ่ จดุ ไฟจะทาให้งอก็เลยสดี ว้ ยขี้ผง้ึ ประมาณคืบหนึ่ง ส่วนฝ้ายที่เป็นไส้เทียนน้ันยัง มีขนาดยาวเทา่ ความสูงผู้สืบชะตาอยู่ 10. พระเจ้าไม้ หรือพระพุทธรูปที่แกะสลักด้วยไม้ สาหรับนามาประดิษฐานที่ยอดไม้ค้าแต่เดิมไม่มี พระพุทธรูป ครั้นต่อมาเมื่อพุทธศาสนาเผยแผ่เข้ามาสู่ล้านนา จนมีความเจริญรุ่งเรืองก็มีการผสมผสานระหว่าง พิธีพทุ ธและพิธีพราหมณ์ จึงนาพระพทุ ธรปู ไม้มาประดิษฐานบนยอดไม้คา้ เพอื่ เปน็ สัญลักษณแ์ ห่งพุทธศาสนา 11. หนอ่ กล้วย หน่อออ้ ย หนอ่ หมาก หนอ่ มะพรา้ ว มคี วามหมายวา่ คนท่ไี ด้รับการสบื ชะตาจะมชี ีวิตที่ เหมอื นกบั ไดเ้ กดิ ใหม่แล้วจะมคี วามหอมหวาน มีความเจรญิ งอกงาม เหมอื นต้นกล้วย ต้นอ้อย ต้นหมาก ต้น มะพร้าวทีพ่ รอ้ มจะเจริญเติบโตต่อไป 12. เส่ือใหม่ (สาด) หมอนใหม่ มีความหมายว่า ผู้ท่ีสืบชะตาแล้วจะมีความสุขสบายและนอนหลับฝันดี เครือ่ งสบื ชะตาท้ังหมดนีเ้ ม่ือนามาประกอบกันจดั ให้เป็นระเบียบตามแบบโบราณพธิ เี รยี กว่า โขงชะตา ถอื เปน็ บริเวณ พธิ หี รอื เขตศกั ดสิ์ ิทธส์ิ าหรับสืบชะตาให้มคี วามสขุ ความเจริญต่อไป ภาพที่ 2 เคร่อื งสบื ชะตา ทม่ี า :https://sites.google.com/site/praphenilanna/ ทง้ั น้เี จา้ ภาพตอ้ งจดั เตรยี มเครือ่ งบูชามารวมกนั ไวก้ ลางห้องทาพธิ ี ทาเป็นกระโจม 3 ขา ให้กว้างพอท่ีผู้เข้า พิธสี ามารถเข้านงั่ ตรงกลางได้ ใชด้ ้ายสายสิญจน์โยงศีรษะติดกับขากระโจมทั้ง 3 ขา นาเง่ือนไปไว้ที่ตรงน้าพระพุทธ มนต์หน้าพระพุทธรูป การนิมนต์พระสงฆ์นิยมจานวนค่ี คืออย่างน้อย 5 รูป 7 รูป 9 รูป หรือมากกว่านี้ จากนั้น เจ้าภาพจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย ปู่อาจารย์ (พิธีกรถวายถาวรวัตถุ มีหน้าที่กล่าวคา “เวนทาน” คือ อ่าน รายงานการก่อสร้างแก่พระสงฆ์ พร้อมกับกล่าวคาถวายและคาอุทิศส่วนบุญด้วย) อาราธนาศีล พระสงฆ์ผู้เป็น ประธานให้ศีล แล้วปู่อาจารย์อาราธนาพระปริตร พระสงฆ์รูปที่ 3 ชุมนุมเทวดาแล้วประธานนาสวดมนต์สืบชะตา แบบลา้ นนา มีคาสวดโดยเฉพาะหลายบทมี ชนิ บัญชร สวดสืบชะตา มงคลจักรวาลน้อย และคาสวดท่ัวไป ขณะท่ี พระสวดน้ัน ผสู้ บื ชะตาและลูกหลานจะเขา้ ไปน่ังในซมุ้ เครอื่ งสืบชะตา ซ่ึงต้ังไว้หน้าพระสงฆ์ นาด้ายสายสิญจน์เวียน รอบศีรษะของผู้เข้าพิธีสืบชะตา นั่งประนมมือฟังพระเจริญพุทธมนต์จนจบ ตอนถึง “อเสวนา จะพาลานัง” ผู้สืบ 5 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปที ี่ 1 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม – มิถุนายน 2560 ชะตาจะต้องจดุ เทยี นชัยหรือเทียนน้ามนต์ด้วยขณะที่สวด จะต้องนาด้ายค่าคิง และเทียนสืบชะตาจุดด้วย หลังจาก สวดจบเจา้ ภาพจะจัดให้มเี ทศน์ 1 กัณฑ์ หลังจากเทศน์จบจะมีการผูกมือให้ผู้สืบชะตา พระสงฆ์จะประพรมน้ามนต์ ให้ จากนั้นเจ้าภาพถวายภัตตาหารและไทยทานทเ่ี ตรยี มไวแ้ ดพ่ ระสงฆเ์ ป็นอนั เสรจ็ พิธี สว่ นเคร่ืองบชู าตา่ งๆ เจา้ ภาพ นิยมถวายไว้ในวัดท่ีตนทาบุญหรือวัดท่ีจัดพิธีกรรมให้ โดยทางวัดจะนาไม้ค้าโพธ์ิไปค้าต้นโพธิ์ นาไม้ขัวไปพาดไว้ ตามทางเดินท่ีเปน็ นา้ และโคลนท่ชี ื้นแฉะ นาหน่อกล้วย อ้อย หมาก มะพร้าวไปปลูก เพ่ือหน่อเหล่าน้ีเจริญเติบโตขึ้น กจ็ ะเป็นศุภนิมิตของเจา้ ชาตา ส่วนข้าวของอ่นื ๆ ถวายแดว่ ัดเพอ่ื ใชป้ ระโยชน์ (ปณติ า สระวาสี : ออนไลน)์ กระบวนการเสริมสร้างความสมั พนั ธ์ทางสงั คมและจิตวิญญาณของประเพณีสบื ชะตาทมี่ ตี ่อชุมชน กระบวนการเสริมสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมและจิตวิญญาณของประเพณีสืบชะตาท่ีมีต่อชุมชน พบว่า กระบวนการขัน้ ตอนของพธิ ีกรรมสบื ชะตาลา้ นนา ยังคงความสาคัญอยู่ท่ีรูปแบบขั้นตอนของพิธีกรรม บทสวดมนต์ และผู้ท่ีเกี่ยวข้องรูปแบบการสืบชะตาน้ันยังคงปฏิบัติตามจารีตด้ังเดิมของล้ านนาและองค์ประกอบสาคัญอยู่ที่ การเตรียมเครอื่ งสบื ชะตาตามประเภทของการสืบชะตานน้ั ๆ ซ่งึ มเี ครอ่ื งประกอบหลายอยา่ ง แต่ละอย่างต้องเตรียม ไว้จานวนมาก ในขณะที่เตรียมสืบชะตาน้ันต้องใช้คนจานวนมากช่วยกัน ส่วนใหญ่จะเป็นผู้เฒ่าผู้แก่ในท้องถิ่นที่มี ความรู้เกีย่ วกับการเตรียมเคร่ืองพธิ ีสืบชะตาจากการรวมตวั กนั จึงเปน็ บอ่ เกิดของความสามคั คใี นชุมชนที่ต่างให้ความ ชว่ ยเหลือซึง่ กันและกนั อยมู่ าก จากประเด็นนี้ทาใหเ้ ห็นการเชอื่ มจารตี ประเพณแี ละความสมั พนั ธ์ในความสามคั คขี อง ชมุ ชน คอื การรกั ษาจารตี ด้งั เดิมของชุมชนในลา้ นนาการรักษารูปแบบของการจัดเตรียมเครื่องสืบชะตาการร่วมแรง ร่วมใจของคนในชุมชนเนื่องจากการพิธีสืบชะตาเป็นพิธีใหญ่จะต้องใช้คนจานวนมาก ในการจัดเตรียมและ การสร้างความสามัคคีในชุมชน ในปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงไปตามบริบทของสังคมในแต่ละพ้ืนที่ (พูนทรัพย์ เกตวุ รี ะพงศ์ : ออนไลน์) แนวคิดในการพัฒนาเพ่อื ส่งเสริมการสืบชะตาของสงั คมไทย แนวทางการพัฒนาเพื่อส่งเสริมการสืบชะตาของสังคมไทยควรส่งเสริมให้เกิดการมีส่วนร่วมของคน ในสังคมให้ผู้คนหันมาสนใจในการสืบชะตาเพิ่มมากขึ้น โดยการสร้างการมีส่วนร่วมตลอดจนการสร้างจิตสานึก และการพัฒนารปู แบบในการสง่ เสรมิ ดงั นี้ 1. ส่งเสรมิ การมีสว่ นร่วม เป็นวิธกี ารเยียวยาใหค้ น ในสังคมสามารถเผชิญกับปัญหาในการดาเนินชีวิตและ แก้ปญั หาร่วมกันด้วยความสามัคคี กลมเกลียวของคนในสังคม คือการช่วยเหลือซ่ึงกันและกันในหมู่บ้านหรือผู้ที่มา เข้าร่วมกิจกรรม คือ แต่ละฝ่ายต้องมีการช่วยกันเตรียมงาน เพราะแต่ละบุคคลเข้าร่วมพิธีด้วยความสมัครใจ ไม่ได้ มงุ่ หวังคา่ ตอบแทนในรปู เงินทอง แตเ่ ปน็ ความเช่ือในสงิ่ ศักด์ิสทิ ธ์ิ การช่วยงานของชุมชนจะทาให้พวกเขาอยู่เย็นเป็น สุข (พระมหาดวงรตั น์ ฐติ รตโน: 2550) 2. สร้างจิตสานึกท่ีดีแก่สังคมคือ ประเพณีสืบชะตาส่งเสริมให้คนทาความดี ซึ่งประเพณีการสืบชะตาน้ัน แฝงคติธรรมทางพระพุทธศาสนาอยู่ อย่างเห็นได้ชัด ทาให้ผู้คนมีจิตเมตตา มีคุณธรรมและมีจิตสานึกอันดีงาม ก่อให้เกิดประโยชน์หลายด้านทั้ง ด้านศีลธรรม ด้านสุขภาพจิต ด้านสังคม ด้านการเมือง และมีแนวทาง พัฒนา ก่อใหเ้ กิดการมีส่วนร่วม สร้างจติ สานึกที่ดี (พระมหาดวงรัตน์ ฐิตรตโน: 2550) 6 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปที ี่ 1 ฉบับที่ 1 มกราคม – มิถนุ ายน 2560 3. รักษาวัฒนธรรมประเพณี พิธีสืบชะตานั้นเป็นพิธีมงคล คาว่า “สืบ” ความหมายคือต่อให้ยาวข้ึน “ชะตา” หรือ ชาตาชีวิตของแตล่ ะคน ดังนนั้ พธิ ีนี้จงึ เสมือน เป็นพธิ กี รรมในการต่ออายุให้ยืนยาวข้ึนหรือ ที่เรียกเป็น ภาษาภาคกลางว่า “พิธอี ายุ วฒั นมงคล” ซง่ึ วธิ ีการสืบชะตาเป็นพิธกี รรมที่มีมานาน เปน็ การสร้างความสมั พนั ธ์ในวิถี ชวี ิต เปน็ การแสดงออกท่มี ีแบบแผนและเปน็ เอกลกั ษณ์ของคนในชุมชน (พระมหาดวงรัตน์ ฐิตรตโน: 2550) พิธกี รรมการสืบชะตา : โครงสร้างระหวา่ งความเช่ือท่เี ป็นศาสนากับไสยศาสตร์ พธิ กี รรมการสบื ชะตา อยูภ่ ายใต้กรอบโครงสร้างทางความเชอ่ื ผสมผสานกนั ระหว่างความเช่ือท่ีเป็นศาสนา กับไสยศาสตร์ กล่าวคือ พิธีกรรมการสืบชะตาเป็นกุศโลบายเพื่อสร้างขวัญกาลังใจแก่ผู้เข้าร่วมพิธี เพราะโดย สัญชาตญาณพน้ื ฐานของมนษุ ยล์ ึกๆแลว้ มีความร้สู กึ ไมม่ นั่ คงต่อชีวติ เพราะจากประสบการณท์ ่ีผ่านมามนษุ ยป์ ระสบ กับสิ่งท่ีผิดหวัง ความกลัว หรือผิดพลาดหวังกับสิ่งที่ปรารถนาอยู่บ่อยๆ จึงสูญเสียความม่ันใจในการดาเนินชีวิต รวมถึงการต้องการให้ชีวิตมีความมั่นคงสูงขึ้น ขวัญและกาลังใจจากญาติพี่น้องและคนที่รู้จักเป็นปัจจัยสาคัญที่ สนับสนุนให้ชีวิตได้ก้าวเดินต่อไป ดังน้ัน พิธีกรรมการสืบชะตาจึงมีบทบาทต่อการเร่ิมต้นความรู้สึกใหม่ เพ่ือ เสรมิ สรา้ งความม่นั คงและความปลอดภัย อันเป็นสาระดา้ นจิตวทิ ยาในพิธีสืบชะตาของคนล้านนา โดยแยกเป็น พิธี สืบชะตาคน เน้นเรอ่ื งจติ ใจเป็นสาคญั โดยมีจุดมุ่งหมายหลักคือทาขึ้นเพื่อให้เกิดความสบายใจ เกิดกาลังใจเมื่อผ่าน พิธีสืบชะตาแล้วจะรู้สึกมั่นใจ ในการใช้ชีวิต สามารถพลิกวิกฤตเป็นโอกาส มีกาลังใจและเช่ือม่ันในการดาเนินชีวิต ต่อไปได้ส่วนพิธีสืบชะตาบ้านมีบทบาทในการโน้มน้าวจิตใจของผู้อยู่อาศัย เพื่อให้เกิดความเชื่อมั่นว่าเม่ืออยู่อาศัย บ้านหลังน้ีแล้วจะทาให้เกิดความสุขใจ สมหวังและเกิดสิริมงคลต่าง ๆ ในชีวิตพิธีสืบชะตาบ้านหรือหมู่บ้านเป็น พธิ กี รรมระดบั ชมุ ชน โดยชาวบ้านทุกคนมีส่วนร่วมในการประกอบพธิ ี โดยความเหน็ พอ้ งต้องกันในเหตทุ ่ีเกิดขนึ้ เม่อื มี การอยู่ร่วมกันเป็นหมู่คณะ จึงต้องพ่ึงพาอาศัยซ่ึงกันและกัน ดังนั้นในการประกอบพิธีกรรมแต่ละคร้ังจึงต้องอาศัย ความร่วมมือของคนในชุมชนอาศัยความสามัคคีกลมเกลียว โดยมีความศรัทธาเป็นส่ือกลางและการสืบชะตาเมือง จดั เป็นพิธีการที่สาคญั และยงิ่ ใหญ่ เพราะเกีย่ วข้องกบั บา้ นเมอื งส่งผลทางจิตวิทยาประสานใจเปน็ หน่ึงเดยี วของคนใน บา้ นเมอื ง (พนู ทรัพย์ เกตวุ ีระพงศ์ : ออนไลน)์ 1. แนวทางความสมั พนั ธด์ า้ นสังคมวิทยา กระบวนการเยียวยาใหค้ นในสังคม สามารถเผชญิ กบั ปัญหาในการดาเนินชีวิตได้ด้วยกาลังใจที่เข้มแข็ง กล่าวคือ การสืบชะตาได้เป็นพิธีกรรมทางสังคมอย่างหนึ่ง และจัดว่าเป็นพิธีกรรมท่ีมีส่วนช่วยเสริมสร้างความเข้มแข็งทางจิตใจ ของคนในสังคมโดยเฉพาะในแง่จิตวิทยาเพ่ือการปกครอง นอกจากความหมายเพื่อเรียกขวัญกาลังใจของคนในสังคม แล้ว ยังเป็นการเปิดโอกาสให้ฝ่ายปกครองและผู้อยู่ภายใต้การปกครอง ตลอดทั้งประชาชนทั่วไปมาพบปะสังสรรค์กันปฏิบัติ กจิ กรรมรว่ มกันและมีนโยบายเพือ่ ใหบ้ รรลเุ ป้าหมายอย่างเดยี วกนั อีก (พนู ทรพั ย์ เกตุวรี ะพงศ์ : ออนไลน์) 2. แนวทางความสมั พนั ธ์ด้านมานุษยวิทยา มีความสัมพันธ์ในแง่การหลอมรวมคติ ความเช่ือ ค่านิยม พฤติกรรม ก่อให้เกิดเป็นพิธีสืบชะตาจน กลายเป็นทยี่ อมรบั ของสังคมล้านนา การศกึ ษาวชิ ามานุษยวทิ ยาในพธิ สี ืบชะตาเปรยี บเสมอื นกระจกเงาที่ส่องให้เห็น ตัวเองในแง่มุมต่าง ๆ พิธีสืบชะตาของล้านนาเป็นภาพรวมท้ังหมดที่เก่ียวข้องกับสภาพของสังคม ธรรมชาติ เอกลักษณ์ ความเชือ่ ค่านิยมและเจตคตขิ องคนในล้านนา(พูนทรพั ย์ เกตุวีระพงศ์ : ออนไลน)์ 7 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปที ่ี 1 ฉบับที่ 1 มกราคม – มิถุนายน 2560 3. แนวทางความสัมพันธ์ด้านจารตี ประเพณีและพธิ ีกรรม ประเพณีและพิธีกรรมการสืบชะตาในล้านนาดาเนินภายใต้กรอบแห่ง “โลกทัศน์” ของผู้คนในสังคม วัฒนธรรมด้ังเดิมกล่าวคือ บนพื้นฐานหลักคาสอนทางพระพุทธศาสนาเป็นหลักสาคัญ แม้ว่าพิธีกรรมบางอย่าง จะได้รับอิทธิพลมาจากสังคมวัฒนธรรมอ่ืน แต่ก็ได้ปรับตัวเข้ามาอยู่ในการรับรู้ของผู้ท่ีอยู่ในระบบความเช่ือ และพธิ กี รรมนน้ั อย่างประสานกลมกลืนและลงตัว (พนู ทรพั ย์ เกตุวรี ะพงศ์ : ออนไลน์) 4. แนวทางความสัมพันธ์ด้านสังคม การสบื ชะตาน้นั ถอื เอาการมสี ว่ นรว่ มของคนในสังคม ในการเกื้อกูลกนั เป็นการร่วมมือร่วมปฏิบัติ และร่วม รับผิดชอบด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็นของปัจเจกบุคคลหรือของกลุ่มท้ังน้ีเพื่อให้เกิดการพัฒนาและการเปล่ียนแปลงใน ทศิ ทางท่ตี ้องการและเพอ่ื บรรลเุ ป้าหมายทีก่ าหนดไวก้ ่อใหเ้ กดิ ความสมานฉันท์ในกล่มุ คนและองคก์ รต่างๆ ของคนใน ชุมชน ทาให้ชุมชนเกิด ความตระหนัก ความรัก ความห่วงแหนประเพณีวัฒนธรรมของชุมชน (พูนทรัพย์ เกตุวีระพงศ์ : ออนไลน์) 5. แนวทางความสัมพันธด์ า้ นเศรษฐกิจ สงั คมล้านนาสว่ นใหญ่จะมีวิถีชีวิตที่เรียบง่าย ไม่ฟุ้งเฟ้อ มีความเป็นอยู่ตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทุกคนมีความขยันและมีความอดทนในการประกอบอาชีพตาม หลักธรรมมรรคมีองค์ 8 จึงทาให้ทุกคนมี สุขภาพกาย สุขภาพจิตท่ีดี มีความสมบูรณ์และมีความสุขในการดารงชีพ ดังนั้น จึงทาให้ประชาชนใน ชุมชนมีความพร้อมที่จะเข้าร่วมพิธีกรรมสืบชะตาแบบล้านนา และสามารถบริจาค ทรพั ยห์ รือเสยี สละกาลงั กายดว้ ยความเตม็ ใจสัมพันธ์กับเศรษฐกจิ ชุมชน (พูนทรัพย์ เกตวุ ีระพงศ์ : ออนไลน)์ 6. แนวทางความสมั พันธ์ดา้ นสิ่งแวดล้อม การทาพิธีสืบชะตาในล้านนานั้น นับเป็นพิธีกรรมที่เนื่องด้วยสภาพความเป็นอยู่คือ เก่ียวเน่ืองกับ สิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะพืชพรรณต่าง ๆ ท่ีนามาใช้ในการประกอบพิธีกรรม เพราะเป็นการส่งเสริมให้เกิดการดูแล รักษาสิ่งแวดล้อม ทั้งที่อยู่อาศัยตลอดจน ในบ้านเมือง โดยมีความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อม และเครื่องประกอบ พิธีกรรมต่าง ๆ ล้วนแล้วอิงอาศัย กับธรรมชาติแทบท้ังสิ้น นอกจากนั้น นอกจากสืบชะตาคน ที่มีความสัมพันธ์ เก่ียวข้องกันในวิถีชุมชน สังคม ส่ิงแวดล้อมแล้วยังมีพิธีกรรมสาคัญท่ีสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมโดยตรง (พูนทรัพย์ เกตุวรี ะพงศ์ : ออนไลน)์ 7. แนวทางความสมั พนั ธด์ า้ นการพฒั นาจิตใจ ในวิถีชีวิตของคนล้านนาไทย ต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบันพิธีกรรมต่าง ๆ ยังคงมีความสาคัญกับวิถีชีวิตการ ประกอบอาชพี โดยเฉพาะอย่างยิ่งพิธีสืบชะตาถือได้ว่าเป็นประเพณีท่ีปฏิบัติมาต้ังแต่บรรพกาล เป็นพิธีกรรมท่ีมีผล ต่อชีวิตจิตใจของคนล้านนาเป็นแก่นของการดาเนินชีวิต การเข้ามามีส่วนร่วมของคนในสังคมพิธีสืบชะตา ตาม ท้องถ่ินและชุมชนไม่ว่าจะเป็นข้ันตอนการคิดการดาเนินงานซึ่งจะเป็นไปโดยอัตโนมัติ (พูนทรัพย์ เกตุวีระพงศ์ : ออนไลน์) 8 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปีที่ 1 ฉบบั ที่ 1 มกราคม – มถิ ุนายน 2560 ภาพที่ 3 กรอบแนวคดิ เรอ่ื งแนวทางการสง่ เสริมวฒั นธรรมการสบื ชะตาเพอื่ การพัฒนาสขุ ภาวะชุมชนอยา่ งยง่ั ยนื ท่มี า: โดยนักเรยี นพยาบาลศาสตร์ วิทยาลยั พยาบาลกองทัพเรือ ศนู ย์วทิ ยาการ กรมแพทย์ทหารเรอื สรปุ ผล แนวทางการพฒั นาเพือ่ ส่งเสริมการสืบชะตาของสังคมไทย มีพัฒนาการมาจากความเช่ือของชาว ลา้ นนาต้ังแตโ่ บราณทคี่ ดิ วา่ การสืบชะตาเป็นการเรียกขวัญและกาลังใจกลับมาให้อยู่ในสภาพปกติ เป็นการสะเดาะ เคราะห์ผู้ท่ีเจ็บป่วยหรือภายหลังจากประสบเคราะห์กรรมที่ไม่ดี ซ่ึงเมื่อสืบชะตาแล้วเชื่อว่าจะช่วยเสริมสร้างดวง ชะตาใหด้ ีขึ้น อกี ทง้ั เปน็ การบารุงขวัญและกาลังใจของผู้ที่ประสบเคราะห์กรรมหรือผู้เจ็บป่วยให้กลับคืนสภาพปกติ อีกทัง้ ยงั ก่อใหเ้ กดิ ความสุขความเจรญิ เปน็ การขจัดภัยอันตรายต่างๆที่จะเกิดข้ึนให้แคล้วคลาดจากบาปเคราะห์และ สิ่งชั่วรา้ ย กอ่ ใหเ้ กิดขวญั และกาลังใจในการดารงชีวิตร่วมกันของคนในสังคม ซ่ึงสอดคล้องกับแนวทางความสัมพันธ์ ด้านสังคมวิทยา เป็นกระบวนการเยียวยาให้คนในสังคม สามารถเผชิญกับปัญหาในการดาเนินชีวิตได้ด้วยกาลังใจ ท่ีเข้มแข็ง รวมถึงแนวทางความสัมพันธ์ด้านมานุษยวิทยา ในแง่การหลอมรวมคติ ความเช่ือ ค่านิยม พฤติกรรม ก่อใหเ้ กิดเป็นพิธสี ืบชะตาจนกลายเป็นท่ยี อมรับของสังคมลา้ นนา ตลอดจนแนวทางความสัมพันธ์ด้านจารีตประเพณี และพิธีกรรมประเพณีและพิธีกรรมการสืบชะตาในล้านนาดาเนินภายใต้กรอบแห่ง “โลกทัศน์” ของผู้คนในสังคม วัฒนธรรมด้ังเดิมบนพ้ืนฐานหลักคาสอนทางพระพุทธศาสนาเป็นหลักสาคัญ ตลอดจนแนวทางความสัมพันธ์ด้าน สงั คมท่ถี ือเอาการมสี ว่ นรว่ มของคนในสังคม ในการเก้ือกูลกันเป็นการร่วมมือร่วมปฏิบัติ และร่วมรับผิดชอบด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็นของปัจเจกบุคคลหรือของกลุ่มทั้งน้ีเพื่อให้เกิดการพัฒนาและการเปล่ียนแปลงในทิศทางท่ีต้องการและ เพ่ือบรรลุเป้าหมายท่ีกาหนดไว้ก่อให้เกิดความสมานฉันท์ ของคนในชุมชน เกิดความสัมพันธ์ด้านเศรษฐกิจ บนวิถี ชีวิตที่เรียบง่าย ไม่ฟุ้งเฟ้อ มีความเป็นอยู่ตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงประการสุดท้ายคือก่อเกิดแนวทาง ความสมั พันธ์ด้านส่ิงแวดลอ้ ม โดยเฉพาะพืชพรรณต่าง ๆ ทีน่ ามาใช้ในการประกอบพิธีกรรม เพราะเป็นการส่งเสริม ใหเ้ กดิ การดแู ลรักษาส่งิ แวดล้อมทม่ี ีความสมั พันธ์เกย่ี วข้องกนั ในวิถีชุมชน สังคม แนวทางการพัฒนาเพื่อส่งเสริมการสืบชะตาของสังคมไทยน้ัน ควรส่งเสริมการพัฒนาให้ความรู้ ความเข้าใจ การรับรถู้ ึงสุขภาวะ ส่งเสรมิ ใหต้ ระหนักถึงความสาคัญของการสืบชะตาตลอดจน แนะนาแนวทางในการ ประกอบพิธีกรรมการสืบชะตา โดยให้คนในชุมชน มีส่วนร่วมในการจัดการเตรียมพิธีกรรมและเข้าร่วมพิธีกรรม รวมถงึ การประสานงานร่วมมือกันกับคนในชุมชน แกนนาชุมชนในแต่ละชุมชนควรมีการประสานงาน และเผยแพร่ ข่าวสารใหค้ วามรูเ้ ก่ยี วกบั การสบื ชะตาทเ่ี กี่ยวข้องกับสุขภาวะไปยงั ชุมชนอนื่ เพ่อื ใหเ้ กิดการพัฒนาด้านการมีส่วนร่วม 9 Vol.1 No.1 January - June 2017

ปีที่ 1 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม – มถิ ุนายน 2560 การมีจิตสานึกที่ดี และการรักษาวัฒนธรรมประเพณี ของคนในชุมชนอย่างย่ังยืน สิ่งสาคัญดังกล่าวคือคนในชุมชน ควรมคี วามเข้าใจเก่ียวกบั ประเพณีการสืบชะตา เพ่อื สง่ เสริมการสรา้ งชมุ ชนเขม้ แข็งอยา่ งยัง่ ยนื ต่อไป References พูนทรัพย์ เกตุวีระพงศ์. สืบชะตาล้านนา: แนวคิดและการเสริมสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมและจิตวิญญาณของ ชุมชนในล้านนา (Luck-Bringing Ritual: Concept and Relationship-Building in the Context of the Society and the Soul of Lanna Community). [อินเทอร์เน็ต].2558. [เข้าถึงเม่ือ 24กันยายน 2560. เขา้ ถงึ ได้จากfile:///C:/Users/admin/Downloads/38.pdf ปณิตา สระวาสี. พิธีสืบชะตา. [อินเทอร์เน็ต]. 2559 [เข้าถึงเม่ือ 25 กันยายน2560]. เข้าถึงได้จาก http://www.sac.or.th/databases/rituals/detail.php?id=6 พระมหาดวงรัตน์ ฐิตรตโน. แนวคิดในการพัฒนาเพ่ือส่งเสริมการสืบชะตาของสังคมไทย 2550. [เข้าถึงเม่ือ 15 กันยายน2560].เข้าถึงได้จาก https://culturalscience.msu.ac.th/th/download2/2/pataveesak/ bibliography.pdf 10 Vol.1 No.1 January - June 2017