book_208

อาจารยว ศนิ อนิ ทสระ ๔๙ สติปฏ ฐาน แปลวา การตง้ั สติ ถามวา ตงั้ ไวท ี่ไหน? ตอบวา ตั้งไวที่กาย เวทนา จิต และธรรม โดยนยั นอ้ี าจกลาวไดว า สติปฏ ฐาน มี ๑ คอื การตง้ั สติ แตมีอารมณ ๔ เหมอื นโตะ ตัวหนง่ึ มี ๔ ขา โคตัว หนึง่ มี ๔ ขา เปน ตน พระพุทธองคตรัสไววา “สติปฏฐานเปนเอกายนมรรค คือเปนทางสายเอก เปนไปเพื่อความบริสุทธ์ิแหงสัตวทั้งหลาย เพื่อ ลวงพนความเศราโศก ความร่ำไรรำพัน เพื่อการตั้งอยูไมไดแหง ทุกขและโทมนัส เพ่ือบรรลุธรรมที่ควรรู เพ่ือทำใหแจงซึ่งพระ นิพพาน ตรัสเตือนใหผูปฏิบัติธรรมถือเอาสติปฏฐานนี้เปนอารมณ หรือโคจร หมายความวา เปนที่เที่ยวไป หรือยึดเหน่ียวจิตใจ ทำให มารอันเปนขาศึกพายแพ ตรัสเลาเปนอุปมาวาเหมือนนกมูลไถ ซ่ึง ไปเที่ยวหากินในที่อันมิใชถ่ินของตน ถูกเหย่ียวจับได นกมูลไถรอง ขึ้นวา ถาเราหากินในถิ่นของตน เหย่ียวก็จะจับไมได เหยี่ยวจึง ปลอยดวยความทะนงในกำลังของตน นกตัวนอยจึงมาอยูที่มูลไถ นกเหยย่ี วโฉบลงมาดว ยกำลงั แรง หนา อกกระแทกกับมลู ไถสิ้นชีวิต วศ. ๓๑ สงิ หาคม ๒๕๔๙

๕๐ ๒๔ มนษุ ยนี้รกนกั “มนุษย” ตามตัวอักษร แปลวา ผูมีใจสูง แตจริงๆแลว มนุษยสวนมากมิไดมีใจสูงตามชื่อ มนุษยโดยมากมีอายุจิตท่ียังเยาว แมอายุทางรางกายจะมากแลวก็ตาม เรียกวาเปนเด็กในรางผูใหญ นอกจากนี้มนุษยยังมีอารมณยุงเหยิง รกไปดวยกิเลสนานาประการ ยากที่จะสางได นายเปสสะบุตรนายควาญชาง ไดกราบทูลพระผูมีพระ ภาคเจา วา “มนุษยน ้รี กนกั อาจพูดอยางหน่งึ ใจอยา งหนงึ่ แตสตั ว เดรัจฉานตน้ื มธี รรมชาตติ รง แสดงอาการออกตามที่ใจคิด” (คหณํ นาเมตํ ยททิ ํ มนสุ ฺสา อตุ ตฺ านํ นาเมตํ ยทิทํ ปสโว)* พระผมู พี ระภาค ทรงอนุโมทนากับคำกลาวของนายเปสสะ นายเปสสะบุตรนายควาญชา ง รสู ึกประหลาดใจท่ีไดเ หน็ ได ทราบวา แมมนุษยจะรกชัฏอยูปานนี้ พระผูมีพระภาคก็สามารถฝก ใหเปน คนตรง ใหเ ปน คนสะอาดได ในคัมภีรสังยุตตนิกาย สคาถวรรค มีผูมาทูลถามพระผูมี พระภาคเจาวา “สัตวโ ลกรกทง้ั ภายใน รกท้งั ภายนอก อันความรกเก่ียวพันไว ใครเลา จะสางความรกน้ไี ด” * นยั กนั ทรกสตู ร ม.ม. พระไตรปฎ กเลม ๑๓

อาจารยวศนิ อนิ ทสระ ๕๑ พระผมู พี ระภาคเจาตรสั ตอบวา “บุคคลผูมีปญญา ต้ังมั่นในศีลแลว อบรมจิตและปญญา ใหเจริญ มีความเพียร มีปญญารักษาตน เปนผูเห็นภัยในวัฏสงสาร บุคคลเชน น้ันแหละ จะสางความรกเสยี ได” มีสุภาษิตในโลกนติ ิวา มหาสมุทรสดุ ลึกลน คณนา สายด่ิงทง้ิ ทอดมา หย่งั ได ภูเขาสูงอาจวัดวา กำหนด จิตมนษุ ยน้ไี ซร ยากแท หยัง่ ถึง หากมนุษยตองการจะใหมีใจสูงสมช่ือมนุษย ใหเปนคนตรง และเปนคนดงู ายเขา ใจไดง า ย ก็ตองอาศยั ธรรมเปนเคร่อื งยกจติ ฝก จติ ใหสะอาด สงบและสวาง ควรมีอุดมคตอิ ันม่นั คงวา “อะไรจะเกิดขึ้นกช็ างมัน ยดึ ม่ันในคณุ ธรรมไวกอน แลว ทกุ อยางจะดีเอง” คุณธรรมทำใหมนุษยแตกตางจากสัตวท่ัวไป มีคำโบราณ กลาวไววา การกินอาหาร การนอน ความกลัวภัย การเสพเมถุน

๕๒ มีเสมอกันทั้งในมนุษยและเดรัจฉาน คุณธรรมทำใหมนุษยแตกตาง จากสัตวเดรัจฉาน คนท่ีไมมีธรรมจึงเสมอกบั เดรจั ฉาน โดยนยั นจ้ี ะเหน็ วา คณุ ธรรมสำคญั ทส่ี ดุ ในหมมู นษุ ย สมดงั ที่ พระผมู พี ระภาคเจา ตรสั ไวว า “ดกู อ นวาเสฏฐะ และภารทั วาชะ ธรรม นั่นแลประเสริฐที่สุดในหมชู นทัง้ ในบดั นแ้ี ละภายหนา” (นัย อคั คัญญ สูตร) ถามนุษยทิ้งธรรมเสีย ธรรมก็จะท้ิงมนุษย พวกเขาจะ มีความสุขอยูไดอยางไร ธรรมยอมรักษาผูประพฤติธรรม ธรรมที่ มนุษยประพฤติดีแลวยอมนำสุขมาให โลกมนุษยท่ีเกล่ือนกลนไป ดวยความทุกขน้ัน เพราะไมมีธรรมเปนเครื่องค้ำจุน เพราะฉะน้ัน มนุษยจึงควรตระหนักเร่ืองน้ีใหดีและยึดธรรมไวเปนหลักของ ชีวิตกจ็ ะมีความสุขทวั่ หนากัน วศ. ๓๑ สิงหาคม ๒๕๔๙



๕๔ ๒๕ อปุ าทานขนั ธ พระพทุ ธเจา ตรสั ไววา กลาวโดยยอ ความยดึ มั่นในขันธ ๕ เปน ทกุ ข ขันธ ๕ คือ อะไร คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วญิ ญาณ รปู ในทน่ี ้ีหมายถงึ รางกาย เปนทีต่ ้งั แหง ความทกุ ขนานา ประการ เชน ความเกิด ความแก ความเจ็บปวย และความตาย ซ่ึง ถือวาเปนสภาวทุกขคือเปนทุกขตามสภาพของผูที่เกิดมา นอกจาก นี้ยังมีปกิณกทุกขเชน ความทุกขทางใจ (โทมนัส) ความคับแคนใจ ความรำ่ ไรรำพนั ความเศราโศก ความตองประสบกบั ส่งิ ทไ่ี มเ ปน ทร่ี กั ความตอ งพลัดพรากจากส่ิงเปน ทรี่ ัก การปรารถนาสิง่ ใดแลวไมไดส ง่ิ น้ัน เหลานี้ปรากฏในธัมมจกั กัปปวตั นสตู รตอนที่วาดว ยทุกขสจั มกี ายอยา หมายวาเปน สุข ทีแ่ ททกุ ขม ากมายหลายสถาน มนุษยเ ราวนั หนงึ่ ๆ ตองยงุ กบั รูปขันธไมใชนอ ยเลย ตง้ั แต เชาจนเขานอน เสียเวลาไปกับเรื่องกิน และการประกอบกิจการ งาน เพ่ือใหมีกินมีอยู เพื่อจะเล้ียงรูปขันธไว ลองนึกดูเถิดเราตอง เสยี เวลา เสียอะไรๆ ตางๆ มากมายเพอื่ รปู ขนั ธนี้ ยง่ิ มีโรคภัยไขเ จบ็ เบียดเบียนเขาดวยแลว ก็ยิ่งเปนภาระอันหนัก บางคนถึงกับฆาตัว ตายเพราะทนตอความลำบากไมไหว พระสารีบุตรเคยเปรียบไววา เหมือนโจรท่ีปลอมตัวเขามาเปนคนรับใช พอนายไววางใจแลว

อาจารยว ศิน อนิ ทสระ ๕๕ ก็ประทุษรายเอาตามใจชอบ รูปขันธนี้ก็ทำนองเดียวกัน ใหความ สนุกเพลิดเพลินบางในวยั ตน พอเจา ของรสู ึกรักรางกาย ตอจากนั้น กค็ อ ยๆ ชำรุดทรุดโทรมไป แกไขไดบ า งแกไ ขไมไดบ าง วาไมฟ ง คอย แตจะแตกดับ บุคคลตองเดือดรอนวุนวายกับรูปขันธน้ีจนกวาจะ แตกดับไปในที่สุด ยิ่งมอี ปุ าทานมากก็ย่งิ ทกุ ขม าก การถอนอปุ าทาน เสยี ไดเปน การดี เวทนา คอื ความรูสกึ สขุ บาง ทกุ ขบ าง ไมท ุกขไ มสขุ บาง อันเกิดจากเหตุตางๆ ส่ิงที่ทำใหเกิดความรูสึกสุขและทุกขของคน เราไมเหมือนกัน ดังน้ัน คนจึงเท่ียวแสวงหาความสุขตางๆ กัน ท่ี เหมอื นกนั ก็มี จึงแบงเปนกลมุ ๆ สิง่ ท่ใี หค วามสุขแกคนพวกหนึ่ง อาจ ไมใ หค วามสขุ แกคนอีกพวกหน่งึ ดงั สภุ าษติ องั กฤษบทหนึง่ วา One man’s meat is another man’s poison. แปลวา เน้ือสำหรับคนหน่ึงเปนยาพิษสำหรับอีกคนหน่ึง ถือเอาความวา เปนความสุขความพอใจสำหรับคนหนึ่ง แตเปน ความทุกขสำหรับอีกคนหน่ึง ทั้งน้ีเพราะอัธยาศัยไมเหมือนกัน มี ธรรมชาติที่ตางกัน ดังมีนิทานเลาวาหนูกับกบมาพบกันสมัครใจเปน เพื่อนกัน ไปเท่ียวดวยกัน เพื่อไมใหพรากจากกันจึงเอาเชือกมาผูก ขาเอาไวยาวพอสมควร วันหน่งึ ไปเจอสระนำ้ กบก็ดใี จไมทันไดค ดิ ถงึ เพ่ือน กระโดดผลุงลงน้ำ ดำผุดดำวายดวยความเพลิดเพลิน สวน

๕๖ หนูอยูในน้ำไมได สำลักน้ำและจมน้ำตาย ตายแลวลอยข้ึนเหนือน้ำ กบกไ็ มรู เหย่ียวตัวหน่ึงบนิ ผา นมาทางน้นั เฉีย่ วเอาหนูไป กบก็ตดิ ขนึ้ ไปดว ย เหยี่ยวไดเ หยอื่ สองตัวไปกนิ นิทานเรื่องน้ี แสดงใหเหน็ วา ผูท ่มี ีวสิ ัยตางกัน สุข−ทกุ ขไ ม เหมอื นกนั ผูกพันกัน มแี ตจ ะนำความวบิ ตั มิ าให เหมอื นกบกบั หนู ถา เราจำเปน ตอ งคบกบั คนทอ่ี ธั ยาศยั ไมต รงกนั กใ็ หค บหา งๆ ไมต องผูกพันแบบกบกับหนู ซึง่ จะพากนั พนิ าศทัง้ สองฝา ย สุขเวทนาที่เจือดวยอามิสก็มี คือความรูสึกสุขท่ีเจือ ดวยกามคุณ ๕ สุขเวทนาทไ่ี มเ จือดว ยอามสิ ก็มี คือ ความรูสึกสขุ ที่ ไมเจือดว ยกามคุณ ๕ แตเ กย่ี วกับความรูสึกสขุ ทเี่ กดิ จากการบำเพญ็ คุณงามความดีและความสงบใจ ทุกขเวทนาที่เจือดวยอามิสก็มี คือ ความรูสึกทุกขท่ีเจือดวยกามคุณ ๕ ทุกขเวทนาท่ีไมเจือดวยอามิสก็ มี คือความรูสึกทุกขที่ไมเจือดวยกามคุณ ๕ แตเปนความรูสึกทุกข เพราะการบำเพ็ญคุณงามความดีและความไมสงบใจเพราะเหตุใด เหตหุ นึง่ เชน ความขดั ของในการบำเพ็ญกศุ ล เปนตน ชาวโลกท่ัวไปแสวงหาสุขเวทนาอนั เจอื ดวยกามคุณ ๕ เมอื่ ไมไดก็เปนทุกข อันท่ีจริง อายตนะภายใน ๖ อายตนะภายนอก ๖ วญิ ญาณ ผสั สะ และเวทนา พระพทุ ธเจา ตรสั วา เปนของรอน เพราะ ไฟคอื ราคะบาง โทสะบาง โมหะบา ง เพราะความเกิด แก เจบ็ ตาย บา ง อริยสาวกผูไดส ดับแลว จึงเบอื่ หนา ยในอายตะภายใน ภายนอก

อาจารยว ศิน อินทสระ ๕๗ วิญญาณ ผัสสะ และเวทนา เมื่อเบื่อหนายยอมคลายความยึด ติด เม่ือคลายความยึดติดยอมหลดุ พน และรวู า ไดหลุดพน แลว (นัย อาทติ ตปรยิ ายสตู ร) ในพระสูตรบางแหงไดกลาวถึง เวทนาของพระอรหันตวา เวทนาของทา นสงบเยน็ เพราะไมถกู กเิ ลสเผา ความทกุ ขข องชาวโลกเปน อนั มากเกดิ จากการมงุ แสวงหาสขุ เวทนาท่เี จอื ดว ยอามสิ คือกเิ ลสตางๆ สญั ญา ความจำไดห มายรคู อื จำรปู เสยี ง กลน่ิ รส โผฏฐพั พะ และธมั มารมณ ทงั้ สว นดแี ละสว นไมด ี คอื ทงั้ สว นทเ่ี ปน กศุ ลและอกศุ ล สัญญาสวนดีทำใหจิตใจดี สัญญาสวนเสียทำใหจ ติ ใจเสีย สญั ญาเปน ตวั เก็บขอมูลสง ใหสังขารปรุงแตง สังขาร สภาพทีป่ รุงแตงจติ ใหดใี หช ั่ว มีบทบาทสำคัญมาก ในชีวิตคน ถาสังขารปรุงดีจิตก็ดี สังขารปรุงไมดีจิตก็ไมดี เปรียบ งายๆ เหมือนเราไดวัสดุมาอยางหนึ่งมาทำกับขาว จะเปนปลาหรือ เน้ือก็ตาม จะมีรสเปนอยางไรก็สุดแลวแตเครื่องปรุงและฝมือการ ปรุง วันหนึ่งๆ จิตยอมไดรับอารมณทางตา หู เปนตนเปนอันมาก สัญญาเปนตัวเก็บขอมูลดังกลาวแลว สังขารเปนตัวปรุงใหรูสึก นึกคิดไปตางๆ อันท่ีจริงสิ่งท่ีไดเห็นไดฟงเปนตน เกิดข้ึนแลวดับไป แลวนานแลว แตส ัญญาและสงั ขารนำมาปรงุ ครงั้ แลว ครง้ั เลา เรือ่ ง จงึ ไมร ูจกั จบสนิ้ คนอาจจะทะเลาะกนั ยาวนานเปน ป ๒ ป ๓ ป หรือ

๕๘ ตรงกันขาม อาจจะระลึกถึงกันเปนเวลานานๆ ก็ดวยอานุภาพของ สัญญาและสงั ขารนี่เอง เพื่อการปลอยวางอารมณตางๆ ที่เกิดขึ้นคร้ังแลวคร้ังเลา เมื่อจะทรงโอวาทพระพาหิยะ พระพุทธเจาจึงตรัสวา “จงสักแตวา เห็นในสิ่งที่ไดเห็น จงสักแตวาฟงในสิ่งท่ีไดฟง จงสักแตวารู (มุตะ) สิ่งท่ีไดรูทางจมูก ลิ้น และกาย จงสักแตวารูทางใจ (วิญญาตะ) ในสิ่งท่ีไดรูทางใจ เม่ือเปนเชนน้ีเธอจะไมมีตัวตนในโลกน้ีหรือในโลก ไหน ๆ นนั่ เปน ทสี่ ุดแหง ทกุ ข” เม่ือตรัสรูใหมๆ พระพุทธเจาตรัสวา “เราสิ้นตัณหาแลว จิตของเราถึงวิสังขารแลว” นี้หมายความวา จิตของพระองคไมถูก สงั ขารปรุงแตง อกี ตอไป จงึ มนั่ คงและสงบ รแู จงสิ่งทง้ั ปวง ผทู บี่ รรลุ เปนพระอรหันตแลวก็เชนเดียวกัน จิตของทานเขาถึงวิสังขารเปน อตัมมยตา อนั อะไรๆ ปรงุ แตงไมได จึงสงบสขุ ไดเ ต็มที่ มีอีกแหงหน่ึงกลาวไววา “สังขารทั้งหลายไมเที่ยงหนอ มีการเกิดข้ึนและเส่ือมไปเปนธรรมดา เกิดข้ึนแลวยอมดับไป การสงบสังขารเสียไดเปนความสุข” คาถาน้ีพระสงฆนิยมนำ มาเปนบทบังสุกุลในงานศพ การสงบสังขารเสียไดเปนสุขนั้น หมายรวมท้ังสังขารคือรางกาย และสังขารคือสภาพปรุงแตงจิต ตามท่กี ลา วมาแลว

อาจารยว ศิน อนิ ทสระ ๕๙ วิญญาณ วิญญาณเปนชื่อหนึ่งของจิต มีความหมายเดียว กับจิต ทานแบงนามธรรมเปน ๒ สวน คือสวนที่เปนจิตและสวนท่ี เปน เจตสิก เจตสิกแปลวา ส่ิงท่ีเกยี่ วขอ งกบั จติ ไดแ ก เวทนา สญั ญา และสังขาร นอกจากเวทนาและสัญญาแลวกุศลธรรมก็ตาม อกุศล ธรรมก็ตาม ซงึ่ มีประการตางๆ รวมลงในสงั ขารขันธทั้งสนิ้ มีผูสงสัยวา เมื่อบรรลุธรรมหรือรูธรรม รูดวยจิตหรือดวย ปญ ญา ตอบวารวมกันทัง้ ๒ อยาง คอื ทง้ั จติ กบั ปญญา ขาดอยา ง ใดอยางหน่ึงไมได ทั้ง ๒ อยางตองอาศัยกันเหมือนแสงสวางกับ จักษุอาศัยกนั ทำใหเห็นรปู ตางๆ ในทีบ่ างแหงกลา วไวว า ศีลอบรมสมาธิ สมาธิอบรมปญ ญา จิตท่ีปญญาอบรมดีแลว ยอมหลุดพนจากอาสวะท้ังปวง น่ีแสดงวา ศลี สมาธิ ปญ ญาและจิต ยอมอาศัยกันเพ่อื ความหลุดพนจากกเิ ลส ไดพดู ถงึ ขนั ธ ๕ มาพอสมควรแลว ขันธ ๕ ทีย่ งั มอี ุปาทาน เรียกวา อุปาทานขนั ธ ขนั ธ ๕ ท่ีบรสิ ุทธจ์ิ ากอุปาทานเรยี กวาวิสทุ ธิ ขันธ อุปาทานขันธทำใหเกิดทุกขนานาประการเพราะความยึดมั่น ถอื มน่ั ในขันธ ๕ วา เปน เราวา เปนของเรา พน จากความยดึ ม่ันเสยี ได ความทุกขกส็ ิ้นไป ทา นจึงกลาววา เปน ทีส่ ดุ แหง ทุกข หมายความวา หมดทุกข หมายโดยเฉพาะคือทุกขทางใจ สวนทุกขทางกายน้ันยัง มีอยบู า งตามสภาพของรูปขนั ธ วศ. ๑๖ กนั ยายน ๒๕๔๙

๖๐ ๒๖ สิง่ ทีท่ ำใหมนษุ ยวเิ ศษกวา สตั ว มีคติโบราณกลาวไววา การกินอาหาร การนอน การกลัว ภัย และการสืบพันธุเปนสิ่งธรรมดา (สามัญ) ของมนุษยและสัตว ทง้ั หลาย ธรรมทำใหม นษุ ยว เิ ศษยงิ่ กวา สตั ว คนทไี่ มม ธี รรมกเ็ สมอกนั กบั สตั วท งั้ หลาย คำวาสัตว ในท่ีนี้ทานหมายถึงสัตวเดรัจฉานท่ัวไป ซ่ึงไมมี เปาหมายในชีวติ มนั มชี ีวิตอยเู พอ่ื ไดก ิน ไดนอน ไดสบื พนั ธุ และหลบ หลีกภัย ในการกินมันก็แยงกัน ในการสืบพันธุกันก็ประหัตประหาร กันเพ่ือแยงตัวเมีย ตองพายแพไปขางหนึ่งหรืออาจถึงตายก็มี มันมี ชีวิตอยูอยางไมมีกฎเกณฑกติกาอะไร ใชกำลังกายเปนเครื่องตัดสิน มันไมมีธรรม มีแตสัญชาตญาณหรือสัญชาตเวคในการคุมครองตน และลูกๆ ของมนั รวมถึงพวกพอ งของมนั ในสตั วบางประเภท มนษุ ยไ ดช อ่ื วาเปน ผมู เี หตผุ ล มีธรรมเปนหลกั ใจ เพอ่ื ปฏิบตั ิ ชอบตอกันในสังคม มนุษยคนใดปราศจากธรรมเสียแลว เขาก็มี ชวี ติ อยูเสมอดวยสัตวเดรจั ฉาน เพราะฉะนั้นมนุษยซ่ึงแปลวา “ผูมีใจสูง” นั้น จึงควรทำ ตนใหประกอบดวยธรรมตามหนาท่ีตางๆ คือ ทำหนาที่ของตนให สมบรู ณ ยิ่งมธี รรมมากเทา ไหร ทำหนาทข่ี องตนสมบรู ณม ากเทาไหร

อาจารยวศนิ อนิ ทสระ ๖๑ ก็จะยิ่งเปนมนุษยท่ีประเสริฐ ในการนี้ตองฝกตนอยูเสมอจึงจะเปนผู ประเสริฐ สมดังพระพุทธพจนที่วา “ในหมูมนุษยดวยกัน ผูฝกตน แลว เปนผปู ระเสรฐิ ทสี่ ุด (ทนโฺ ต เสฺโฐ มนสุ เฺ สส)ุ วศ. ๒๖ ตุลาคม ๒๕๔๙ ๒๗ การให มีพทุ ธศาสนสภุ าษิตบทหนึง่ วา “การใหเ ปน การฝกคนที่ยัง ไมไ ดฝ ก การไมใ หเ ปน การประทษุ รา ยทา นผทู ฝ่ี ก ตนดแี ลว ผใู หย อ ม บนั เทงิ ดว ยการให ผรู ับออนนอ มถนอมน้ำใจดว ยปยวาจา” การใหเปนการฝกคนใหเสียสละ การเสียสละทำใหจิตใจ ออนโยน เปนการฝกเบื้องตนเพื่ออยูกันในสังคมดวยความเอ้ือเฟอ เปนสังคหวัตถุขอหน่ึงใน ๔ ขอ การใหนั้นใหสิ่งของบาง ใหอภัย บาง ใหธ รรมคอื คำสง่ั สอนที่ดบี าง การใหเ ปนยาเสนห ทำใหเ ปน ท่รี กั ของผอู ืน่ ความตระหนีเ่ ปนยาใหค นเกลยี ดชัง การใหเ ปนยาใหไ ดยศ ความตระหน่ีเปน ยาใหกำพราพวกพอง

๖๒ คำวา “การไมใ หเ ปนการประทษุ รา ยทานผูฝ ก ตนแลว ” น้นั เชน มารดา บิดา ครูบาอาจารย นักบวชในศาสนาผูซึ่งไดฝกตน แลว ถาเราไมเอือ้ เฟอ ตอ ทานเหลา น้ี เหมอื นประทษุ รายทา น คือไม สง เสริมใหทานบำเพ็ญคุณงามความดยี ่งิ ๆ ขึ้นไป พระพุทธเจาทรงแสดงอานิสงสของการใหไวหลายประการ เชน ผูใหยอมเปนท่ีรัก คนสวนมากยินดีคบเขา เปนผูไมเกอเขิน ในท่ีประชุม แตเปนผูแกลวกลาในท่ีประชุม เม่ือสิ้นชีพแลวยอมไป สคุ ติ ดวยเหตุนี้ ผูมีปญญาใครครวญแลวจึงควรยินดีในการให มคี วามสุขในการให ในการสงเคราะหผ ทู ค่ี วรสงเคราะห วศ. ๒๖ ตุลาคม ๒๕๔๙



๖๔ ๒๘ ความหวงั และสมาธิ คนในวรรณะพราหมณคนหนึ่งเดินทางเพื่อไปบวชในปา ระหวางทางไดเห็นนกตัวหน่ึงไดช้ินเน้ือแลวบินไป นกอ่ืนๆ ซ่ึงหวัง จะไดช้ินเน้ือ ก็บินตามกันไป รุมกันจิกตีนกตัวน้ัน จนทนไมไหวตอง ท้ิงช้ินเน้ือ นกตัวอื่นไดช้ินเนื้อแลวก็บินไป นกท้ังหลายก็ตามจิกตี นกตัวน้ัน ทำกันอยูอยางน้ี จนชิ้นเนื้อไมเปนช้ินเน้ือ ไมมีตัวใดไดกิน สง่ิ ทไี่ ดค อื เจบ็ ตวั ไปตามๆ กนั การแยง กนั เปน เหตใุ หเ กดิ ทกุ ข การแบง กันเปน เหตใุ หเ กิดสุข พราหมณน้ันคิดวา กามคณุ ท้ังหลายเหมือนชิน้ เน้อื ท่มี นุษยและสัตวโ ลกยื้อแยงกัน การละกามคณุ เสยี ไดเ ปนสุข เวลาคำ่ พราหมณน น้ั ไปขอพกั คา งแรมท่ีบา นแหง หน่ึง เหน็ ทาสีคนหนึ่งเมื่อทำงานใหนายเสร็จแลว นั่งคอยชายอันเปนท่ีรักซ่ึง นัดหมายวาจะมาหา ปฐมยามลวงไป มชั ฌมิ ยามลวงไป แตช ายนนั้ ก็ไมมา พอถึงปจฉิมยามหญิงทาสีน้ันก็ตัดใจไมคอยแลว จึงหลับไป อยา งเปน สขุ พราหมณน น้ั คดิ วา ความหวงั ในกเิ ลสทงั้ หลายเปน ทกุ ข (กิเลเสสุ อาสา นาม ทุกฺขํ)

อาจารยว ศนิ อนิ ทสระ ๖๕ ความไมห วังทำใหหลบั เปน สุข แตค วามหวังถา สำเร็จก็ทำให เปนสขุ ไดเ หมอื นกนั ดูนางสาวปงคลาน้นั เถดิ เม่อื ไมห วงั แลว ก็หลับไปอยางเปนสขุ (สุขํ นริ าสา สปุ ติ อาสา ผลวตี สขุ า อาสํ นิราสํ กตตฺ วาน สุขํ สปุ ติ ปง คฺ ลา) มนุษยเราสวนมากผูกพันตนไวกับความหวังอยางใดอยาง หน่ึงหรือหลายอยาง แตมิใชเพียงแตหวังแลวจะสำเร็จ เมื่อหวัง สิ่งใดก็ตองเพียรพยายามเพ่ือส่ิงน้ันจนสุดกำลัง คือตองมีอิทธิ บาท ๔ มาประกอบกับความหวัง จึงจะใหสำเร็จได เม่ือความหวัง สำเร็จก็ใหเกิดสุขไดเหมือนกัน แตถาไมหวังก็ไมตองใชความเพียร พยายามในส่ิงน้ัน ไมตองฝาฟนอุปสรรคในสิ่งน้ัน ความหวังจะวา ดีหรือไมดี ก็ยากท่ีจะชี้ขาดลงไปได เพราะมันเปนเหตุใหเกิดทุกข และเปน เหตใุ หสขุ ไดท้งั ๒ อยา ง ในพระสูตรบางแหงกลาวถึงบุคคลผูมีหวัง ผูสิ้นหวัง และ ผูไมหวัง ผูมีหวังคือผูที่มีคุณสมบัติพอที่จะหวังสิ่งน้ันได เชน ผูมี ศีลมีธรรมดียอมหวังมรรคผลและนิพพานได ผูไรศีลไรธรรมยอม เปนผูส้ินหวัง ผูบรรลุมรรคผลนิพพานแลว ไมตองหวังอีก เปนผูไม หวงั (นัย อังคุตตรนกิ าย ติกนบิ าต)

๖๖ ความหวังเปนอาหารชนิดหน่ึงในอาหาร ๔ เรียกวา มโนสัญเจตนาหาร หลอเล้ียงชีวิตใหดำรงอยูได พอแมบางคน ปวยหนัก ลูกอยูไกล ทราบขาววากำลังเดินทางมาก็รอคอยอยูดวย ความหวัง วาจะไดพบลูกสักคร้ังหน่ึงกอนตาย พอไดพบลูกเห็นหนา ลูกก็ดีใจ หลับตาตายไปอยางเปนสุข น้ีแสดงวาความหวังไดหลอ เลีย้ งชวี ิตไว พราหมณผูนั้นไดเดินทางตอไปในเชาวันรุงขึ้น เขาไปใน ปาพบดาบสผูหนึ่งกำลังน่ังเขาฌานสงบอยู เขาเห็นแลวเกิดความ เล่อื มใส เปลงอทุ านออกมาวา ธรรมอื่นยิง่ กวาสมาธิไมม ี ทง้ั ในโลกนแ้ี ละโลกหนา บุคคลผูม ีใจสงบต้งั มัน่ แลว ยอ มไมเบยี ดเบยี นตนและผูอนื่ (น สมาธิปโร อตฺถิ อสฺมึ โลเก ปรมหฺ ิ จ น ปรํ นาป อตฺตานํ วหิ สึ ติ สมาหโิ ต) คำน้ีเปนการกลาวของพราหมณผูเปนพระโพธิสัตว (อดีต ของพระพทุ ธเจา ) กลา วตามประสบการณท ไ่ี ดเ หน็ และไดร สู กึ ในขณะ น้นั อนั ทจี่ รงิ กลาวตามนัยแหง ทัศนะทางพระพทุ ธศาสนาแลว ธรรม ท่ียิง่ กวาสมาธิก็มอี ยู คือ ปญ ญาและวมิ ตุ ิ อยางเชนในมหาสาโรปม สตู ร พระพทุ ธเจา ทรงเปรียบธรรมตางๆ กบั ตน ไม เชน

อาจารยวศนิ อินทสระ ๖๗ ลาภ สักการะ ชือ่ เสยี ง เปรยี บเหมอื น กิง่ ใบ ศีล เปรียบเหมือน สะเก็ด สมาธิ เปรยี บเหมอื น เปลือก ปญญา เปรียบเหมือน กระพ้ี วมิ ุติ เปรียบเหมือน แกน คำกลา วทำนองน้ีคือ อยา งท่ที านพราหมณก ลาววา “ธรรม อ่นื ย่งิ กวาสมาธิไมม ี” น้ันเปน ธรรมสัจจะ คอื จริงเฉพาะเรื่อง เฉพาะ เหตกุ ารณ แตท ีพ่ ระพทุ ธเจา ตรสั ในมหาสาโรปมสตู รนน้ั เปนสจั ธรรม คือจริงสากล เพราะฉะนั้น ผูศึกษาธรรมเม่ือไดยินไดฟงคำใดแลว หากเปนไปไดพึงติดตามเร่ืองใหถึงตนตอวา ใครเปนคนกลาวและ กลาวเพราะเหตุใด ก็จะไดขอวินิจฉัยตกลงใจท่ีถูกตองมากกวา ไดยินไดฟ ง มาลอยๆ จะไดไ มถกเถียงกนั ในขอธรรมนน้ั ๆ วศ. ๒๖ ตลุ าคม ๒๕๔๙

๖๘ ๒๙ มติ รภาพ มคี ำกลาวในชาดกวา มิตรภาพยอ มจดื จางเรว็ เพราะเหตุ ๓ อยางคอื ๑. คลุกคลีกนั มากเกินไป ๒. เหนิ หางกันมากเกินไป ๓. ขอในกาลที่ไมควรขอ (อจจฺ าภิกฺขณสสํ คคฺ า อสโมสรเณน จ เอเตน มติ ฺตา ชีรนตฺ ิ อกาเล ยาจนาย จ) มิตรภาพเปนส่ิงสำคัญในหมูมนุษยและสัตวโลกทั้งหลาย มิตรภาพเกิดขึน้ ไดในครอบครัว ในหมญู าติ และในชนทวั่ ไป การเกดิ ข้ึนแหงมิตรภาพงายกวาการรักษามิตรภาพ การรักษามิตรภาพเปน ของยาก เพราะมีเหตุมากมายที่ทำใหมิตรภาพเสื่อมลงหรือถึงกับ แตกหกั กลายเปน ศตั รกู นั กม็ ี แมใ นสามภี รรยาซง่ึ เปน มติ รทส่ี นทิ ทส่ี ดุ กส็ ามารถแตกราว แตกหัก เปนศัตรกู ันก็มีบอ ยๆ ระหวางพอแม กบั ลูกกม็ ไี ด จะกลา วไยถึงในหมญู าติและชมุ ชนท่ัวไป มหี นงั สอื บางเลม กลา วถงึ วธิ ผี กู มติ รและจงู ใจคน เชน หนงั สอื ของเดล คารเนก้ี ชอ่ื ในภาษาองั กฤษวา “How to win friends and

อาจารยว ศนิ อินทสระ ๖๙ inuence people” แปลเปน ไทยโดยอาษา ขอจิตตเ มตต เปน หนงั สอื ดีมากนาอาน และควรนำมาปฏิบัติใหพอเหมาะพอควร และมีความ จริงใจ กจ็ ะทำใหสำเร็จประโยชนไดม าก ในสุภาษิตขางตนน้ีกลาวถึงเหตุ ๓ อยางที่ทำใหมิตรภาพ จดื จางตอ กนั คอื คลกุ คลกี นั มากเกนิ ไป คนทคี่ ลกุ คลกี นั มากเกนิ ไปนนั้ อาจทำใหห มดความเกรงใจซง่ึ กนั และกนั อยากทำอะไรกท็ ำ อยากพดู อะไรก็พูด ขาดความยับยั้งชั่งใจ ทำใหกระทบกระเทือนใจกัน ถาไม พูดกนั ใหแ จมแจง ตางคนตางเกบ็ ไวภ ายใน อาจเปนเหตุใหมนึ ตึงตอ กนั ทำใหแตกรา วในที่สุด อีกอยางหนึ่ง คนเราทุกคนยอมตองการเวลาเปนสวนตัว มากบางนอยบาง เหมือนเปนธรรมชาติของมนุษยที่ตองการเวลา เปนสวนตัว การคลุกคลีกันมากเกินไปทำใหสูญเสียเวลาเปนสวนตัว ถาเราอยูในหองทีม่ แี มวอยูดวย เราตอ งเปดประตไู วใหมนั เขา ออกได อยางสะดวกของมัน มิฉะนั้นมันจะตะกายเรียกท้ังตอนเขาและตอน ออกทำใหรำคาญ บางคนถึงกับเจาะรูที่ขางฝาไวเพื่อใหแมวเขาออก ไดสะดวก เลา กนั วา เปน เรอ่ื งของนักวทิ ยาศาสตรค นหนง่ึ ทานเจาะ ๒ รู เมอ่ื มคี นถามวา ทำไมเจาะ ๒ รู ทานบอกวารูใหญส ำหรับแมวตวั ใหญ รเู ลก็ สำหรบั แมวตวั เลก็ ทา นจะตง้ั ใจใหเ ปน อยา งนน้ั หรอื ลมื นกึ ไปวา รทู ีแ่ มวตัวใหญเ ขาออกได แมวตวั เล็กกเ็ ขา ออกไดเ ชน กัน

๗๐ มนุษยเราท่ีอยูรวมกันก็ทำนองน้ีคือ ตองใหเขามีทางออก ไมใชปดประตูตาย ถาปดประตูตายจะมีความกดดันมาก ชีวิตไมมี ความสขุ มติ รภาพกร็ ว งโรยเหยี่ วเฉาและสญู สลายไป การหางเหินกันเกินไปก็เปนอีกอยางหนึ่ง ที่ทำใหมิตรภาพ จืดจาง ตางฝายตางก็รูสึกวาไมไดรับการเอาใจใส ไมคำนึงถึงสุข ทุกขของกันและกัน ประเพณีอวยพรปใหมแกกัน จึงยังคงใหสำเร็จ ประโยชน คือ เตือนใหร ะลึกถงึ กนั อยู ไมหางเหนิ จนเกินไป การขอในกาลที่ไมควรขอ เชน ขอสงิ่ ของในเวลาที่เขากำลงั ขาดแคลน ขอแรงในเวลาทเ่ี ขาเจบ็ ปว ยหมดกำลงั เปน ตน การขอผดิ กาลทำใหเ สียมิตรภาพ การขอถูกกาลทำใหไ ดมิตรภาพ แมโดยปกติ จะเปนผูให การขอบางในบางคราวถารูวาเขาเต็มใจให ก็เปนการ ผกู มิตรเหมอื นกนั เรื่องการแตกจากมิตรและการผูกมิตร ทานผูสนใจลอง หาอานจาก หนังสือหิโตปเทศ ของทานเสฐียรโกเศศ (พระยา อนุมานราชธน) อริสโตเติล (นักปราชญชาวกรีก) กลาวไววา “มิตรภาพ ระหวางคนดีกับคนดีเปนมิตรภาพที่สูงสง” ถาฝายหนึ่งเปล่ียนไปใน ทางไมด ี กค็ วรชว ยแกไข เมื่อแกไ ขไมไหวแลว จึงคอยถอนตวั ออกมา

อาจารยว ศนิ อินทสระ ๗๑ พระพทุ ธเจาตรัสไววา “ถา ไมไดม ติ รทีม่ ปี ญ ญา เปนคนดี ก็ ควรเที่ยวไปผูเดียว ไมควรคบคนพาล เพราะความเปนสหายไมมีใน คนพาล” มิตรที่ดีควรมีลักษณะสำคญั ๔ อยางคอื ๑. มอี ปุ การะ ๒. รวมสขุ รว มทุกข ๓. แนะนำประโยชน ๔. มคี วามรกั ใคร เมอ่ื ไดม ติ รเชน นี้ กค็ วรถนอมมติ รใหด ี เหน็ คณุ คา ของเขาและ ปฏบิ ตั ิใหส มกับท่ีเขามีคณุ คา วศ. ๒๗ ตลุ าคม ๒๕๔๙

๗๒ ๓๐ เมอ่ื ไร ตองการอะไร มสี ภุ าษิตในชาดกบทหนง่ึ วา “ในคราวคบั ขนั ตองการคนกลา (อกุ กฺ เฐ สูรมจฺฉนตฺ ิ) ในคราวปรกึ ษาตองการคนไมเ หลาะแหละ ไมพดู พลา ม (มนตฺ สี ุ อกุตูหลํ) ในคราวไดข า วนำ้ (ที่ด)ี ตอ งการคนอันเปน ท่รี กั (ปย ฺจ อนนฺ ปานมหฺ )ิ ในคราวมเี รื่องราวเกดิ ขนึ้ ตอ งการบณั ฑติ ” (อตเฺ ถ ชาเต จ ปณฑฺ ิตํ) (มหาสารชาดก เอกนิบาต) พระไตรปฎกบาลี เลม ท่ี ๒๗ ขอ ๙๒ คนกลา มี ๒ ประเภท คือคนกลาแทก ับคนกลาเทยี ม คนกลา แทยอมไมเบียดเบียนไมทำรายผูที่ไมมีทางตอสู ไมรังแกผูท่ีออนแอ กวา เชน ไมรังแกเด็ก เปนตน แตจ ะตอสูกบั คูตอสูท ่มี ีกำลังเสมอกนั

อาจารยวศนิ อนิ ทสระ ๗๓ ตนมีอาวุธไมทำรายผูท่ีปราศจากอาวุธ เปนตน ความกลาอีกอยาง หนึ่งคือ กลาละความช่ัว ประพฤติความดี กลา ทำความดีแมจะ เสีย่ งชวี ติ กต็ าม สว นคนกลาเทยี มน้นั ท่จี รงิ ไมใ ชผกู ลา แตด ูเสมอื น ผูกลา เชน ชอบรังแกเดก็ ชอบรังแกผหู ญิง รงั แกคนพกิ าร เปน ตน ถา เปน คนพกิ ารอยแู ลว กม็ กั จะรงั แกสตั วท ไ่ี มม ที างตอ สู ในคราวคบั ขนั หรือในยามสงครามยอมตองการผูกลา หาญท่ีแทจรงิ โบราณกลาวไว วา ในคน ๑๐๐ คน หาคนกลาได ๑ คน แปลวา มอี ยเู พียง ๑ % เทานนั้ เอง (สเตสุ ชายเต สูโร) ความกลาหาญแทจริงยอมอยูทามกลางระหวางความข้ี ขลาดกับความกลาจนบาบ่ิน คือกลาในสิ่งที่ไมควรกลา เชน กลา ทำผดิ กฎหมาย กลาทำรา ยคนผูไ มม คี วามผดิ ในคราวปรึกษาหารือ ตองการคนไมพูดเหลาะแหละ ไม พูดพลาม คนพูดพลามทำใหเสียเวลาไปมากแตไมไดประโยชน ใน คราวปรึกษาตองการคนพูดจริง พูดออนหวาน พูดประสานสามัคคี และพูดมีประโยชน รูจักกาลที่ควรพูด หยุดพูดเม่ือหมดเร่ืองจะ พูดแลว พูดจามหี ลักฐานเชอ่ื ถอื ได ในคราวไดขาวน้ำท่ีดีตองการคนอันเปนที่รัก ขอน้ีเปนไป โดยธรรมชาติหรอื โดยธรรมดา เชน พอแมร ักลูก เมื่อไดของดีของมี

๗๔ รสอรอ ยมากกร็ ะลึกถึงลูก อยากใหล กู ไดกนิ รูว า สิง่ ใดลูกชอบกินเกบ็ ไวให ทางฝายลูกทีม่ ตี อพอแมก็เชน เดียวกนั คนประเภทอ่ืนๆ ทร่ี ักกัน กจ็ ะมีจิตเชนนเี้ หมอื นกนั เมอื่ มเี รอื่ งราวอนั จะตอ งใชป ญ ญาขบคดิ ยอ มตอ งการบณั ฑติ เพราะบณั ฑติ เปน ผูม ีธรรม มคี วามเฉลยี วฉลาด สขุ ุมรอบคอบ และ มีความยุติธรรม มองเห็นการณไกลท้ังประโยชนในปจจุบันและ ประโยชนใ นภายหนา ท้งั ประโยชนต นและประโยชนผอู ื่น จงึ วินจิ ฉยั สิง่ ตางๆ โดยไมพลาด สมพระบาลใี นโกศลสังยตุ สังยตุ ตนิกายวา นักปราชญทานเรียกวาเปนบัณฑิต เพราะยึดประโยชน ทง้ั สองไวได คอื ประโยชนในปจจุบันและประโยชนในภายหนา คมั ภีรโบราณทา นกลาววา ในคนพันคนหาบณั ฑติ ได ๑ คน (สหสเฺ สสุ จ ปณฑฺ โิ ต) บณั ฑติ ยอ มดำเนนิ ชวี ติ ดว ยปญ ญา และชกั ชวน ผูอ่ืนใหดำเนินชีวิตเชนน้ันดวย การคบบัณฑิตเปนมงคลขอหน่ึง ในมงคล ๓๘ วศ. ๒๘ ตลุ าคม ๒๕๔๙



๗๖ ๓๑ หนทางไปสคู วามสุขความเจริญ หลักขอปฏิบัติท่ีจะนำไปสูความสุขความเจริญ และการได ประโยชนทั้งในโลกน้ีและโลกหนา ทานแสดงไวโดยปริยายหน่ึง ๖ ประการคือ ๑. อาโรคยะ ความเปนผูมีโรคนอย ทำอยางไรใหเปนผูมี โรคนอย ก็พึงปฏิบัติอยางนั้น ในพระสุตตันตปฎกบางแหง ตรัสให เปนผูมีสติและรูจักประมาณในการบริโภค วาเปนเหตุใหมีโรคนอย แกชา อายุยนื ในอังคุตตรนกิ ายพระพทุ ธเจาตรสั ถึงเหตุทีท่ ำใหอ ายุ ยนื ไว ๕ ประการ (๑) ไมบ รโิ ภคของแสลงแกตน (๒) รจู ักประมาณในของทไี่ มแ สลง (๓) บรโิ ภคอาหารทยี่ อยงา ย (๔) ไมเทยี่ วกลางคนื (๕) ประพฤติพรหมจรรย หรอื วา ไมม ักมากในกามารมณ สวนเหตทุ ่จี ะทำใหอ ายสุ ้ัน มนี ยั ตรงกนั ขา ม (องั คตุ ตรนกิ าย ปญ จกนิบาต ๒๒/๑๖๓/๑๒๖)

อาจารยวศิน อินทสระ ๗๗ ๒. ศีล เปนผูมีศีลธรรมดี มีสุภาษิตในจริยศาสตรกลาว ไววา ชีวิตที่เรียบงายที่สุดเปนชีวิตที่ดีที่สุด ศีลธรรมเปนวิถีชีวิตท่ีดี ท่ีสดุ (The simplest life is the best life. Morality is the best way of life.) ศลี ธรรมเปน รากฐานแหง ชวี ิตของปจเจกชนและสงั คม เปรยี บเหมอื นรากไมเ ปน สว นสำคญั ของตน ไม ๓. พาหสุ จั จะ ความเปน ผไู ดส ดบั ตรบั ฟง มาก แสวงหาความ รูในสาขาวิชาชีพของตนอยูเสมอ หมั่นสดับธรรมของพระอริยะ มีของพระพุทธเจาเปนตน องคประกอบสำคัญของความเปนพหูสูต มีดังน้ี (๑) เรียนมาก ฟง มาก (๒) จำไดม าก (๓) วา ไดคลอ ง (๔) ใครครวญดว ยใจ (๕) แทงทะลปุ รุโปรง คือเขาใจไดต ลอด ๔. พทุ ธานมุ ตั ดำเนนิ ชวี ติ ตามทา นผรู มู พี ระพทุ ธเจา เปน ตน ถือเอาแบบอยางท่ีดีของทานผูเปนปราชญมาเปนแนวทางดำเนิน ชวี ิต

๗๘ ๕. ธรรมานวุ ัติ ใชช ีวิตอนวุ ตั ติ ามธรรม ไมคลาดจากธรรม ไมฝ น กระแสธรรม ดำเนนิ ชีวติ ตามทำนองคลองธรรม ๖. อลนี ตา ความเปน ผไู มท อ ถอย ไมห ดหู มคี วามเพยี รกลา ทำกิจการดว ยเร่ียวแรงและกำลงั ทัง้ หมด มีความบากบน่ั มนั่ คง ไม ทอถอยงาย จับทำส่ิงใดแลวเห็นวาดีวาชอบ ก็ประกอบการงานนั้น ใหสำเร็จ ทง้ั ๖ ประการนี้ ไดหวั ขอ มาจาก อตั ถัสสทวารชาดก เอก นิบาต ผูหวังความสุขความเจริญและไดประโยชนท้ังในโลกน้ีและ โลกหนา พึงประกอบตนดวยหลักท้งั ๖ ประการนี้ ก็จะไมพลาดจาก ประโยชนท พ่ี งึ ได มนุษยส ว นมากอยากไดผลดี แตถ า ไมก ระทำเหตุท่ี ดีกย็ อ มจะพลาดจากผล เพราะผลดียอ มมาจากเหตทุ ีด่ ี อกี ปริยายหนงึ่ พระพทุ ธเจาทรงแสดงเหตใุ หบรรลถุ งึ ความ สขุ ความเจริญไว ๔ อยางเรยี กวา จักรธรรม (ธรรมท่ีเปรียบเหมือน ลอ รถนำไปสจู ุดมุงหมาย) คอื ๑. ปฏิรูปเทสวาสะ การไดท่ีอยูที่เหมาะสมแกกิจการน้ันๆ เชน คาขายควรอยใู นทีช่ ุมนุมชน ศกึ ษาเลา เรียนควรไดส ำนกั ทด่ี ี ๒. สปั ปรสิ ปู สงั เสวะ การไดค บคนดี ซึง่ พระพุทธเจา ทรง แสดงวาเปนรุงอรุณของการไดอริยมรรคประกอบดวยองค ๘ และ

อาจารยว ศิน อนิ ทสระ ๗๙ เปนอุปการะตอการดำเนินชีวิตแมในทางโลก การไดคบคนดีมีผลดี อยางไรพอรูกันอยูแลว ไมตองพรรณนาใหมากความ ขอแถมดวย กลอนบทหนง่ึ ที่วา คบพาล−พาลพาไปหาผิด คบบณั ฑติ −บณั ฑิตพาไปหาผล คบคนช่ัวพาตัวใหอับจน คบคนดมี ผี ลจนตัวตาย ขา พเจาขอแถมวา คบคนดมี ผี ลทงั้ ในชาตนิ ้แี ละชาตหิ นา หลังจากตายแลวไปสสู คุ ติ มคี วามสขุ อันย่งั ยนื ๓. อัตตสัมมาปณิธิ การตั้งตนไวชอบ หมายถึงตั้งจิตไว ชอบ เชน (๑) ตง้ั ไวในศรทั ธา เชอื่ กรรม เช่อื ผลของกรรม เช่อื ความ ที่สัตวทั้งหลายมีกรรมเปนของของตน เช่ือพระปญญาตรัสรูของ พระพทุ ธเจา เปนศรทั ธาที่มีเหตผุ ลไมเ ชื่องมงาย อันจะนำไปสคู วาม เสอื่ ม (๒) ตง้ั ตนไวในศีลธรรมอันดี ซ่ึงมผี ลเปน สคุ ติ เปน โภคะ และเปน ความเยือกเยน็ ดังถอ ยคำแสดงอานิสงสข องศีลวา สีเลน สคุ ตึ ยนตฺ ิ สเี ลน โภคสมปฺ ทา

๘๐ สเี ลน นิพพฺ ตุ ึ ยนตฺ ิ แปลวา บคุ คลจะไปสสู คุ ตกิ เ็ พราะศลี จะพรง่ั พรอ มดว ยโภคะ ก็เพราะศลี จะถงึ นิพพานก็เพราะศีล โภคะน้ันพระพุทธเจาทรงแสดง ไว ๒ อยางคือ อามสิ โภคะ หมายถงึ ทรพั ยสินสมบัติภายนอก ธรรมโภคะ หมายถึง ทรัพยภ ายใน คือ คณุ ธรรมตางๆ (๓) ต้ังตนไวในจาคะ คือหมั่นบริจาคไมตระหน่ีเหนียวแนน แตร จู กั ประหยดั อดออม ไมฟ มุ เฟอ ย ไมส รุ ยุ สรุ า ย รจู กั บรจิ าคในฐานะ ท่คี วร นอกจากนย้ี ังรูจกั สละสงิ่ ท่ไี มด ใี นตน (๔) ต้งั ตนไวในปญญา รูจ ักบาป−บญุ คณุ −โทษ ประโยชน −มิใชประโยชน แลว ต้ังตนไวในสว นทเี่ ปน คุณ เปน ประโยชน หางไกล จากสง่ิ ที่เปน บาป เปน โทษ ไมเ ปน ประโยชน ทง้ั หมดนีร้ วมเรียกวา อตั ตสมั มาปณธิ ิ = ตั้งตนไวช อบ มีเร่ืองเลาหลายแหง มีในอรรถกถาธรรมบทเปนตนวา มี ลกู ชายเศรษฐกี บั ลกู สาวเศรษฐมี าแตง งานกนั มที รพั ยฝ า ยละ ๘๐ โกฎิ (๘๐๐ ลา น) ตอ มาคบหานกั เลงสรุ า ตดิ สรุ าและเสพอบายมขุ อนื่ ๆ อกี ผลาญทรัพยสมบัติจนหมด ลงทายเปนขอทาน ดูเถิด−ดูผูท่ีตั้งตัวได

อาจารยวศิน อนิ ทสระ ๘๑ แลว แตไมตั้งตนไวช อบ ประสบความวิบตั ิถงึ ขนาดนี้ สว นผูตัง้ ตนไว ชอบ แมจะไมม ีทรพั ยสินมากอน แตก ค็ อ ยๆ ตงั้ ตัวไดท ลี ะนอ ย มีเร่ือง เลาวา คนใชข องเศรษฐีคนหนง่ึ ไดหนตู ายมาตัวหนึง่ เปนตนทุนคอ ยๆ ตงั้ ตนขนึ้ จนเปน เศรษฐไี ดใ นทส่ี ดุ เรอื่ งนป้ี รากฏในอรรถกถาธรรมบท เหมอื นกนั ในเมืองไทยก็มบี คุ คลทเี่ ปน ตัวอยางปรากฏใหเหน็ อยทู ้ัง ๒ ดา น ฝายบรรพชิตคือผูบวช ถาตั้งตนไวชอบก็จะมีประโยชน ไพศาลทง้ั แกตน แกพุทธศาสนา และแกพ ทุ ธบรษิ ทั มตี วั อยางใหเหน็ อยูม ากมาย ถา ตั้งตนไวไ มช อบ หละหลวมในพระธรรมวินยั กจ็ ะเปน โทษมาก ดงั ภาษิตทีว่ า “การบวชท่ียอหยอน ยอมเกล่ียโทษลงแกตนและแกพระ ศาสนา และนำบคุ คลผนู นั้ ไปสนู รกได เหมอื นหญา คาหรอื หญา คมบาง ที่จบั ไมด ี ยอ มจะบาดมอื ได” ๔. ปุพเพกตปุญญตา ความเปนผูมีบุญซ่ึงไดทำไวกอน อาจเปนบุญในชาติกอน หรือบุญในชาตินี้ท่ีเคยทำไวก็ได บุญเปน ปจจัยสำคัญอยางหน่ึงท่ีหนุนใหบุคคลผูมีบุญไดประสบโอกาส ประสบชอ งทางใหเ จรญิ รงุ เรอื งขนึ้ ไดโ ดยงา ย กำจดั อปุ สรรคทเ่ี ขา มา กางกนั้ ใหถอยรนหรือพนิ าศไป

๘๒ อยาดูหมน่ิ บญุ กรรมจำนวนนอย จะไมต อยตามตองสนองผล ดตู ุม น้ำเปด หงายกลางสายชล ยอมเต็มลน ดวยอทุ กท่ตี กลง อันนักปราชญส ่งั สมบม บญุ บอย ทีละนอยทำไปไมใ หลหลง ยอมเต็มดว ยบญุ นน้ั เปน ม่นั คง บุญยอมสงสสู ถานวิมานทอง บญุ เปน ประโยชนเ กอ้ื กลู ทงั้ ในโลกนแี้ ละโลกหนา “ขมุ ทรพั ย คือบุญไมทั่วไปแกคนเหลาอื่น (ของใครของคนนั้น) โจรลักไปไมได นกั ปราชญจ งึ ควรทำบญุ ทสี่ ามารถติดตามตัวไปได” (นยั พระพทุ ธพจน) วิถแี หงบุญมมี ากทางดวยกนั ไมใ ชก ารใหท านอยา งเดยี ว เชน การรักษาศลี การอบรมจิตใหส ะอาดผอ งแผว การชวยเหลอื ผู อืน่ เปนตน ลวนเปน วิถแี หง บุญทัง้ ส้ิน โดยที่สุดแมก ารทำความเหน็ ใหต รง (ทิฏชุ กุ รรม) หรือสัมมาทิฏฐิ ก็จดั เปนบญุ บุคคลควรหม่ันทำบุญอยูเสมอทั้งกลางวันและกลางคืน กลางคืนอยูบานก็ทำบุญได เชน เมตตาภาวนา การอบรมจิต ใหมีเมตตา แลวแผเมตตาไปยังสรรพสัตว บุคคลท่ีสามารถทำ ประโยชนแกมวลชนไดมาก ก็คือผูที่มีความสงบสุขภายใน แลวแผ กระแสความสงบสขุ นัน้ ไปยงั ผูอนื่ ธรรม ๔ อยา งดงั กลา วมานี้ เปน เหตนุ ำชีวติ ไปสคู วามสขุ ความเจรญิ วศ. ๗ พฤศจิกายน ๒๕๔๙

อาจารยว ศนิ อินทสระ ๘๓ ๓๒ รปู ขนั ธ ขาพเจารูสึกวา รูปขันธหรือรางกายของขาพเจาเวลานี้ (พ.ศ. ๒๕๕๐ อายุ ๗๓ ป) เหมอื นเกวียนชำรดุ ทรดุ โทรมเทียมดว ย โคแกท ไ่ี รกำลงั ตอ งคอ ยๆ เดิน และบรรทกุ ของหนักไมไ ด ววั จะลม ลง หรอื เกวียนจะทรดุ หกั การงานที่ทำอยูไดบาง เชน เขียนหนังสือก็ตองบอกใหลูก ศิษยชว ยเขียน สอนหนังสือก็ตองคอยๆ สอน ครัง้ ละนดิ หนอย สอน ไปพักไป อัดเทปออกวิทยุก็ทำไดเล็กนอยคร้ังละประมาณ ๓๐ นาที โดยมคี สู นทนาชว ยพดู ดว ย เรอื่ งหนกั ๆ ซง่ึ เคยเขยี นไดเ มอื่ กอ นกเ็ ขยี น ไมไ ด เพราะรา งกายออนแอ สมองไมทนทานตอการใชความคิด ทงั้ นี้ นาจะเปน เพราะโรคภยั ไขเจ็บทร่ี บกวนอยภู ายในคอื โรคเบาหวาน ซง่ึ เปน มานานประมาณ ๒๓ ปแลว ตอมามีโรคภมู แิ พ เปน มา ๑๐ กวาป แลว โรคความดนั โลหติ สงู และโรคหวั ใจเปน มาประมาณ ๖−๗ ปแ ลว โรคเหลา นไี้ ดบ นั่ ทอนกำลงั กาย กำลงั ความคดิ และกำลงั สตปิ ญ ญามใิ ช นอยเลย แตก็ตั้งใจจะทำงานพระศาสนาเพื่อบูชาคุณพระรัตนตรัย ตอบแทนบุพการี ตอบแทนสังคม และทำตนใหเปนประโยชนบ าง ไม ใหวันเวลาลว งไปเปลา ผลดีเทาท่ีแลเห็นก็คือ ไดพิจารณาถึงโทษของรูปขันธอยู เนืองๆ ไดนำพระพุทธพจนท่ีเกี่ยวกับรูปขันธมาพิจารณาบอยๆ เห็น

๘๔ จรงิ ตามทพ่ี ระพทุ ธองคต รสั ไว ทำใหเ บอื่ หนา ยในทกุ ขแ ละในสงั สารวฏั ที่จะตองเกดิ อีก แก เจบ็ และตายอกี เปนความทุกขที่มองเห็นงาย เพราะมันอยูกับตัว เตือนใหรูสึกอยูทุกวัน วันละหลายเวลา นึกถึง สุภาษิตที่พระสารีบุตรกลา วแกนางมัลลกิ าวา “ชวี ิตของสตั วในโลก นี้ไมมีเครื่องหมาย รูไมไดวาจะตายเม่ือไหร ทั้งนอยทั้งฝดเคือง ทงั้ ประกอบดวยทกุ ข” ทวี่ า “ชวี ติ เปน ของนอ ย” นน้ั มปี รากฏในพระพทุ ธพจนท ว่ั ไป อายยุ ืนไปก็ไมถ งึ ๑๐๐ ป ทีเ่ กินรอยปมนี อ ย แตก็ตองตายเพราะชรา ที่วา “ฝด เคือง” นน้ั คือดำเนินไปดวยความยากลำบาก เพราะตอ ง แสวงหาปจ จยั ตา งๆ มาอุดหนุน ชวี ิตจึงจะดำเนนิ ไปได บางคนขาด ปจจยั อุดหนนุ เชน อาหารและยา ชวี ิตกแ็ ตกดับไปโดยเร็ว เหมอื น หยดน้ำนอยบนใบหญา ถูกแสงอาทิตยแผดเผา ไมนานก็เหือดแหง ไป ท่วี า “ประกอบดวยทกุ ข” นั้น ชีวิตคนแตละคนตอ งบำบดั ทกุ ขอ ยู เสมอทกุ วนั วันละหลายๆ เวลาดวย เชน หนาว รอ น หิว กระหาย ปวดอุจจาระ ปสสาวะ ทุกขในการทำมาหากิน ทุกขเพราะกิเลส เผาอยูภายใน ทุกขเพราะวิบากแหงกรรมที่ไดทำไว ในชาติกอนบาง ชาติปจจุบันบาง ทุกขเพราะการทะเลาะวิวาทกันบาง ท่ีสำคัญก็คือ ทุกขเ พราะมขี นั ธ โดยเฉพาะรูปขนั ธ

อาจารยว ศนิ อินทสระ ๘๕ โรครายไขเจ็บท่ีมีอยูในตน ทำใหพิจารณารูปขันธอยูเนืองๆ วาไมเ ท่ยี ง เปน ทุกข ไมม ตี ัวตน หรือไมใชตัวตน ทำใหสงั เวชสลดใจ ไมประมาทในวัย ในความไมมีโรคและในชีวิต ทำใหเจริญมรณัสสติ อยเู สมอ คอื ระลึกถงึ ความตายอยเู นืองนติ ย ทำใหรูสึกคุน เคยและ เปนกันเองกับความตายที่จะตองมาถึงไมวันใดก็วันหน่ึง นอกจาก นี้ยังตองทำใจใหคุนเคยเปนกันเองกับการพลัดพรากสูญเสียจาก สิง่ อันเปน ท่รี ักทีพ่ อใจ เพราะถึงอยางไรๆ เวลาเชนนนั้ กต็ องมาถึงแน และเราจะตอ งละทง้ิ สงิ่ ทง้ั ปวงไป * วศ. * บดั นี้ พ.ศ. ๒๕๕๕ รูปขันธย ่งิ ทรุดโทรมลงอีก ถงึ กับสอนหนังสือไมไ ดเลย ทำไดบ า งกเ็ พยี งแตบ อกขอ ความเลก็ ๆ นอ ยๆ ใหล กู ศษิ ยช ว ยเขยี น หรอื ฟง การ ตรวจทานตนฉบบั เทา นนั้ ลกู ศษิ ยท ี่กลา วถึงน้คี ือ คุณยวุ ดี อ๊ึงศรีวงษ

๘๖ ๓๓ ความสขุ ๔ อยาง ๑. ความวิเวก ๒. ความไมเ บยี ดเบียน ๓. ความปราศจากราคะ ๔. ความไมมอี ัสมิมานะ มีพระพุทธอุทานดังน้ี “สำหรับผูสันโดษ ไดสดับธรรม แลว เห็นธรรมอยู ความวิเวกเปนความสุข ความไมเบียดเบียนคือ ความสำรวมในสัตวทั้งหลาย เปนความสุขในโลก ความปราศจาก ราคะ ความลวงพนกามท้ังหลายเสียไดเปนความสุขในโลก ความ ไมมีอัสมิมานะเปน บรมสุข (พทุ ธอทุ าน คมั ภีรอ ุทาน ขอ ๕๑) ทานเลาไววา เม่ือพระพุทธเจาตรัสรูใหมๆ ประทับอยู ที่ใตตนมุจลินทร (ตนจิก) เปนเวลา ๗ วัน ทรงเปลงอุทานดวย ความเบิกบานพระทัยเกี่ยวกับเรื่องความสุข ๔ อยาง มีความวิเวก ของผูสนั โดษเปน ตน วเิ วกนนั้ ทา นแบง เปน ๓ อยา งคอื

อาจารยว ศนิ อนิ ทสระ ๘๗ ๑. กายวิเวก ความสงัดทางกาย คือปลีกตนไปอยูผูเดียว ไมคลุกคลีดวยหมูคณะ อันเปนเหตุทำลายความสงบสุขทางกาย เราจะพบไดเสมอในบาลีท่ีกลาวถึงภิกษุผูมีความเพียรวา หลีกออก จากหมูอยูแตผูเดียวไมประมาท มีความเพียรอยางไมเสียดายชีวิต (เอโก วูปกโ อปปฺ มตโฺ ต อาตาป ปหิตตฺโต) ๒. จิตตวิเวก ความสงัดทางจิต คือจิตสงบ ความหมาย ระดับสูงทานหมายถึง จิตทไี่ ดฌานท่ี ๑ ถึง ฌานที่ ๘ ๓. อุปธิวิเวก ความสงัดอปุ ธิ คอื สงดั จากกิเลส หมายถงึ อรยิ คณุ มโี สดาปต ตผิ ลเปน ตน จะเหน็ ไดว า ผไู ดว เิ วกทงั้ ๓ น้ี จะมคี วาม สุขเพยี งใด แตท านกลา ววา ผูทไ่ี ดอปุ ธวิ เิ วกแลว แมจ ะอยทู า มกลาง หมคู ณะ กช็ อ่ื วา อยูผเู ดียว ความไมเบียดเบียน ทานขยายความวา ความสำรวม ในสัตวทั้งหลาย หมายความวาไมเบียดเบียนกัน มีเมตตากรุณา ตอกัน มุงชวยเหลือเกื้อกูลกัน ถามนุษยเราไมเบียดเบียนกัน และไมเบียดเบียนสัตวทั้งหลาย ก็จะอยูกันอยางเปนสุข ไมตอง หวาดระแวงภยั แตเ ทา ทปี่ รากฏในสงั คม มภี ยั อยรู อบดา นทง้ั เรอ่ื งชวี ติ และทรพั ยส นิ จงึ อยอู ยา งมีความกลวั หวาดระแวงภัยและมที กุ ข

๘๘ ความปราศจากราคะ ทานขยายความวา การลวงพน กามท้ังหลายเสียไดเปนสุขในโลก ราคะคือความกำหนัดยินดีใน อารมณตางๆ มีรูป เสียง เปนตน วิราคะคือความปราศจากความ กำหนัดยินดใี นอารมณดังกลา ว ราคะทา นจำแนกไวเปน ๓ ระดบั ๑. กามราคะ ความกำหนดั พอใจในกามคณุ ๕ มีรปู เปน ตน ๒. รปู ราคะ ความพอใจยนิ ดตี ดิ ใจในความสขุ แหง รปู ฌาน ๔ มีปฐมฌาน เปน ตน ๓. อรปู ราคะ ความพอใจยนิ ดตี ดิ ใจในความสขุ แหง อรปู ฌาน ๔ มอี ากาสานัญจายตนฌาน เปนตน ตามนัยนี้ แมความพอใจติดในฌาน ซึ่งสามัญชนถือเปน ของสงู แลว ทานกย็ ังจดั เปนราคะอยู ยงั ไมพนจากทุกข ความปราศจากอัสมิมานะ คือปราศจากความถือตัว ทะนงตน ทานถือวาเปนบรมสุข เปนคุณสมบัติอยางหน่ึงของ พระอรหนั ต วศ.

อาจารยวศิน อินทสระ ๘๙ ๓๔ สกั แตว า ๑. จกั สกั แตวา เหน็ ในส่งิ ท่ีไดเหน็ ๒. สักแตวาฟง ในสิ่งที่ไดฟ ง ๓. สักแตว า รูในสง่ิ ท่ไี ดรู (ทางจมกู ลน้ิ กาย) ๔. สักแตวา รใู นสง่ิ ท่ีไดร ู (ทางใจ) เมื่อเปนเชนน้ีก็จะพนทุกขได พระพุทธพจนนี้พระพุทธเจา ตรัสสอนทานพาหิยทารุจิริยะ ปรากฏในคัมภีรอุทาน พระไตรปฎก เลม ๒๕ ขอ ๔๙ ทานพาหิยะไดฟงเพียงเทาน้ีก็บรรลุอรหัตตผล ทานเปนผูเคยบำเพ็ญบารมีโดยการประพฤติพรหมจรรย บำเพ็ญ สมณธรรมมาเปนหม่ืนปในอดีต เม่ือสำเร็จอรหัตตผลแลวจึงขอบวช พระพุทธเจารับสั่งใหไปหาไตรจีวร แตถูกโคขวิดเสียชีวิตในระหวาง ทางแคบแหงหนึ่ง เพราะเหตุที่มีเวรตอกันมาในอดีต พระพุทธเจา รับส่ังใหภิกษุท้ังหลายหามศพของทานพาหิยะไปเผา ตรัสวาเพื่อน พรหมจรรยของเธอท้ังหลายสิ้นชีวิตแลว เม่ือเผาแลว รับส่ังให กอเจดียบรรจุพระธาตุของทานพาหิยะ เมื่อภิกษุทั้งหลายทูลถามวา คตสิ มั ปรายภพของทา นพาหยิ ะเปน อยา งไร ตรัสตอบวา ปรินิพพาน แลว ตรสั ยำ้ ในตอนทา ยวา สภาพแหง พระนพิ พานนน้ั พน จากรปู อรปู พน จากสุขและทกุ ข

๙๐ ขอสังเกต ๑. ที่ทานพาหิยะไดฟงธรรมเพียงเล็กนอยแลวสำเร็จมรรคผล ไดเร็วน้ัน พระอรรถกถาจารยเลาวา ทานเคยตั้งความปรารถนาไวใน สมัยพระพุทธเจา องคกอ นวา ขอใหบ รรลธุ รรมไดอ ยา งรวดเร็ว คือขอให ไดเปน เอตทัคคะในทางนี้ ความปรารถนาของทานกส็ ำเรจ็ ตามประสงค ๒. พระพทุ ธพจนท ว่ี า “จกั สกั แตว า เหน็ ในสง่ิ ทไี่ ดเ หน็ ” เปน ตน น้ันก็เพ่ือความไมยึดมั่นถือมั่นในส่ิงท่ีไดเห็น เปนตน เมื่อไมยึดมั่นก็ หลดุ พน ๓. เปนท่ีนาสังเกตวา ทานพาหิยะยังไมไดบวชเปนภิกษุ แตพระพุทธเจาตรัสกับภิกษุทั้งหลายวา “เพ่ือนรวมพรหมจรรย ของเธอทั้งหลายส้ินชีวิตแลว (สพฺรหฺมจารี โว ภิกฺขเว กาลกโต) และทรงยกยองพระพาหิยะเปนเอตทัคคะในทางรูธรรมไดเร็ว จัดอยูในหมูภ ิกษุผเู ปนเอตทัคคะทง้ั หลาย ๔. ทีพ่ ระพาหยิ ะถูกแมโ คลูกออนขวิดเสยี ชีวิตนัน้ อรรถกถา เลา วา ยกั ษณิ ผี ผู กู เวรแปลงตวั เปน แมโ คลกู ออ นมา อรรถกถาธรรมบท เลาวาในอดีตกาลนานไกล ทานพาหิยะกับเพื่อนอีก ๓ คนรวม อภิรมยกับหญิงโสเภณีแลวประทุษรายถึงเสียชีวิต หญิงน้ันผูกเวร ตามประทุษรายตอบและทำใหพวกเขาถึงตายมาหลายรอยชาติแลว อีก ๓ คน คอื โจรเคราแดง สปุ ปพทุ ธกฏุ ฐิ ปุกกสุ าติ วศ.

อาจารยวศนิ อินทสระ ๙๑ ๓๕ พงึ ทำกจิ ๒ อยา ง “เมอื่ เธอทงั้ หลายประชมุ กนั มกี จิ ทจี่ ะตอ งทำ ๒ อยา ง อยา ง ใดอยางหนึ่ง คือสนทนาธรรมหรือนิ่งเสีย” (อุทาน เลม ๒๕ ขอ ๕๒) พระพุทธเจา ตรัส พระพุทธ พจน น้ี เพราะ ปรารภ เรื่อง ที่ ภิกษุท้ังหลายสนทนากันที่อุปฏฐานศาลา (ธรรมสภา) วา พระ เจาปเสนทิโกศล กับ พระ เจา พิมพิ สาร ใคร จะ มี ทรัพยสิน สมบัติ มากกวากัน พระพุทธเจาเสด็จมาตรัสเตือนวา เมื่อภิกษุประชุมกัน ไมควรสนทนาเร่ืองอยางน้ี ควรสนทนาธรรมหรือมิฉะนั้นก็นิ่งเสีย ดกี วา พระพุทธ พจน นี้ ควร เปน คติ เตือน ใจ ภิกษุ ทั้ง หลาย ให สำรวมระวัง จำกัดขอบเขตแหง การสนทนา ก็จะดูเหมาะสมงดงาม วศ.



อาจารยว ศิน อนิ ทสระ ๙๓ ๓๖ ทุกขใ นรูปแหง สุข สิง่ ทไ่ี มนา ยนิ ดี มกั มาในรูปของส่งิ ทน่ี ายนิ ดี สงิ่ ทไ่ี มนารกั มักมาในรปู ของสิ่งที่นา รกั ทุกขม ักมาในรปู แหง สขุ เพราะฉะน้ันคนจึงประมาทกันนัก (อทุ าน เลม ๒๕ ขอ ๖๒ สปุ ปวาสาสตู ร) อสาตํ สาตรูเปน ปย รเู ปน อปฺปยํ ทุกขฺ ํ สขุ สสฺ รเู ปน ปมตตฺ มตวิ ตตฺ ติ พระพุทธพจนนี้ พระพุทธเจาตรัสแกพระนางสุปปวาสา โกลิยธิดา (พระธิดาของตระกูลโกลิยะหรือโกลิยวงศ) คัมภีร อุทานเลาวา พระนางตั้งครรภอยู ๗ ป ปวดครรภอยู ๗ วัน ได รับทุกขทรมานมาก แตทรงอดกล้ันดวยการระลึกถึงพระพุทธคุณ พระธรรมคณุ และพระสังฆคุณ และระลึกถงึ คุณของพระนิพพานวา ไมมีความทุกขเชนนี้ เกรงวาอาจจะไมมีชีวิตอยูตอไปได จึงขอรอง ใหพระสวามีไปเฝาพระผูมีพระภาคเจา กราบทูลใหทรงทราบเปน เชิงทูลลา พระพุทธเจาทรงทราบแลวตรัสใหพรวา ขอใหพระนาง สุปปวาสาจงคลอดลูกโดยปลอดภัยและมีความสุขเถิด เพียงเทา

๙๔ นี้พระนางสุปปวาสาก็คลอดลูกโดยปลอดภัยและมีความสุข ท้ังน้ี นาจะเน่ืองดวยพระพุทธานุภาพ เมื่อพระสวามีกลับมาก็ไดทราบ วา พระนางสุปปวาสาคลอดเรียบรอยแลว จึงชื่นชมยินดี พระนาง สุปปวาสาขอรองวา ใหกลับไปกราบทูลพระผูมีพระภาคพรอมดวย ภิกษุสงฆใหมาเสวยพระกระยาหารต้ังแตวันพรุงน้ีเปนตนไปจนครบ ๗ วัน พระสวามีไปกราบทูลพระผูมีพระภาค แตเวลานั้นพระพุทธ องคไดทรงรับอาราธนาของอุบาสกคนหน่ึงไวแลว อุบาสกนั้นเปน อุปฏฐากของพระมหาโมคคัลลานะ พระพุทธองคจึงตรัสกับพระ มหาโมคคัลลานะใหไปขอเลื่อนการนิมนตของอุบาสกนั้นหลังจาก ๗ วันไปแลว อุบาสกนั้นไดขอใหพระมหาโมคคัลลานะรับรอง ๓ อยา งวาภายใน ๗ วันนี้ชวี ติ เขาจะยงั อยู ทรพั ยสมบตั ขิ องเขาจะไม เสยี หาย และศรัทธาของเขาจะไมเ สอ่ื ม พระมหาโมคคลั ลานะรับรอง ๒ ประการแรก สว นเรอื่ งศรัทธานน้ั ใหอุบาสกรบั รองตนเอง เปน อัน สำเรจ็ สมตามพระพุทธประสงค วันรุงขึ้น พระผูมีพระภาคพรอมดวยภิกษุสงฆ เปน จำนวนมากเสด็จไปเสวยที่นิเวศของพระนางสุปปวาสา เสร็จแลว ตรสั ถามวา ต้ังครรภอ ยู ๗ ป เจ็บครรภอยู ๗ วัน ทกุ ขทรมานมาก เชน นี้ ยังจะตอ งการบตุ รอกี หรอื ไม พระนางกราบทลู วา ถา จะมอี ีก สัก ๗ ครั้งก็ยินดี พระผูมีพระภาคจึงทรงเปลงอุทานในเวลานั้นวา “สิง่ ท่ไี มน า ยนิ ดี มักมาในรูปของส่ิงทน่ี ายินดี” เปนตน ดังกลา วแลว

อาจารยว ศนิ อนิ ทสระ ๙๕ อรรถกถาสุปปวาสาสูตรเลาวา เหตุท่ีพระนางสุปปวาสา ตั้งครรภอยู ๗ ป และปวดครรภอยู ๗ วันนั้นเปนเพราะ ปุพกรรม คือในอดีตพระราชโอรสยกกองทัพไปลอมเมืองหนึ่งไว ถึง ๗ ป ประชาชนในเมืองไดรับความลำบากมาก เพราะประตู ใหญของเมืองถูกปดหมด ประชาชนยังพอเขาออกทางประตู เล็กได พระนางจึงสงพระราชสาสนไปบอกพระราชโอรสวาใหปด ประตูเล็กเสียดวย เม่ือปดประตูเล็กแลวประชาชนก็เขาออกไมได ไดร ับความลำบาก จึงยอมแพภายใน ๗ วนั พระโอรสแหงพระนางสุปปวาสาในชาตินี้คือ พระสีวลี ซ่ึงไดรับยกยองวาเปนเอตทัคคะในทางเปนผูมีลาภกวาใครๆ เพราะ ไดทำบุญไวคือไดถวายมหาทานในสมัยพระพุทธเจาพระนามวา ปทุมุตตระ แลวตั้งความปรารถนาวาขอใหเปนผูเลิศดวยลาภ และตอมาในสมัยพระพุทธเจาพระนามวาวิปสสีไดถวายน้ำออยกับ นมสม และไดต ง้ั ความปรารถนาเชนเดยี วกัน วศ.

พรปใหม ๒๕๕๖ จากอาจารยวศิน อนิ ทสระ ยศ … (คอื การไดร ับการยกยองใหเปนใหญ ความมีโภคทรัพยพ อสมควร การไดรับความเคารพนับถือ เสยี งสรรเสรญิ ดวยความนิยมชมชอบ) ยอมเจริญแกผ มู คี ณุ ธรรม ๗ ประการ คอื เปนผหู ม่นั ขยัน มสี ติ มีการงานสะอาด(สุจริต) ใครครวญกอ นแลวจึงทำ สำรวมระวงั กาย วาจา ใจ มชี ีวิตอยูโดยธรรม และไมป ระมาท (พระพทุ ธพจนในธรรมบท) ..ผมู ุงความสุข ความเจริญในชวี ติ ท้งั ในบดั นแี้ ละภายหนา ควรดำรงตนอยูในหลักธรรมทัง้ ๗ ประการนี้ วศิน อนิ ทสระ

“ผูใดมีศรทั ธาไมห วั่นไหว ตงั้ มั่นดีแลวในพระพทุ ธเจา ในพระธรรมและในพระสงฆ พรอ มดวยมีศีล อนั เปนท่ีพอใจของพระอรยิ เจา มีความเห็นตรง คอื เปนสมั มาทฏิ ฐิ ผูน ัน้ เปน ผูไมจ น ชีวิตของเขาไมวา งเปลา ”