ก า ร ช ่ ว ย เ ห ล ื อ ผ ู้ ป ่ ว ย ร ะ ย ะ ส ุ ด ท ้ า ย ด้ ว ย ว ิ ธี แ บ บ พ ุ ท ธ ไปนนั้ กลบั มารวมตวั กนั เกิดความรู้ตวั ขึ้นมา สกั พักความรตู้ ัวนนั้ กเ็ ลือนรางไปอีก เป็นอยา่ งน ี้ ทกุ วัน เขามารู้ภายหลังว่ามีพยาบาลผหู้ นงึ่ ทุกเช้า ที่ขึน้ เวร จะมาจบั มือเขาแลว้ แผเ่ มตตาให้กำ� ลังใจ ขอใหม้ ีก�ำลังและรู้สึกตวั ในท่สี ุดเขาก็ฟน้ื ตวั กลบั เป็นปกต ิ ท้งั ๆ ทห่ี มอประเมนิ แตแ่ รกวา่ มีโอกาส รอดนอ้ ยมาก กรณีนี้เปน็ อีกตัวอยา่ งหนงึ่ ทช่ี ี้วา่ แมจ้ ะหมดสติแตจ่ ติ กส็ ามารถสัมผัสรบั รู้กระแส แห่งเมตตาจติ ของผทู้ ี่อย่ใู กล้เคียงได้ ด้วยเหตนุ ลี้ กู หลานญาติมติ รจงึ ไม่ควรท้อแท้ หมดหวังเม่ือพบวา่ ผปู้ ่วยไดเ้ ข้าสู่ภาวะโคม่าแลว้ ยังมหี ลายอย่างท่ีเราสามารถท�ำได้ เชน่ อ่านหนังสอื ธรรมะใหเ้ ขาฟัง พูดเชญิ ชวนใหเ้ ขาระลกึ ถึง ส่ิงศกั ดิส์ ิทธิท์ ่เี คารพนบั ถือ หรือนึกถึงส่งิ ทีเ่ ป็น บุญกศุ ล รวมทัง้ ระลึกถงึ ความดีที่เคยบำ� เพ็ญ การพูดใหเ้ ขาหายกงั วลกับลูกหลานหรอื สง่ิ ทต่ี น ผกู พนั หรอื แนะน�ำให้ปลอ่ ยวางส่ิงต่างๆ กม็ ี ประโยชนเ์ ช่นกนั ท่สี ำ� คัญก็คือการสร้างบรรยากาศ 50
พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล แหง่ ความสงบ ลกู หลานญาติมิตรควรระมดั ระวงั ค�ำพูดและการกระท�ำขณะท่ีอยขู่ า้ งเตียงผู้ป่วย ไม่ควรร้องไห้ฟมู ฟาย ทะเลาะเบาะแว้ง หรอื พูด เรอื่ งท่ีอาจกระทบกระเทือนใจผู้ป่วย พงึ ระลึกวา่ อะไรทีค่ วรท�ำกับผูป้ ่วยในยามเขายังรบั รสู้ งิ่ ตา่ งๆ ได้ ก็ควรทำ� อยา่ งเดียวกนั น้ันเม่ือเขาหมดสต ิ หากเคย ชักชวนเขาทำ� วัตรสวดมนต์หรอื เปดิ เทปบรรยาย ธรรมให้เขาฟงั ก็ขอใหท้ ำ� ต่อไป 51
๗ ก ล ่ า ว ค ํ า อ ํ า ล า 52
พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ส�ำหรบั ผทู้ ่ีอยากเปิดเผยความในใจใหผ้ ปู้ ว่ ย รบั ร้ ู เช่น ขอโทษ หรือกล่าวคำ� อำ� ลาเขา ยังไมส่ าย เกนิ ไปท่ีบอกกลา่ วกบั เขา มหี ญิงชราผู้หนึ่งนงั่ อยู่ ขา้ งเตยี งสามดี ้วยความรู้สกึ โศกเศรา้ เสยี ใจมาก เพราะไม่เคยบอกสามีวา่ เธอรกั เขาเพียงใด มาบดั น ้ี สามขี องเธอเข้าขน้ั โคม่าและใกล้ตาย เธอรู้สกึ ว่าสาย เกนิ ไปแล้วท่เี ธอจะท�ำอะไรได้ แต่พยาบาลให้ก�ำลังใจ เธอวา่ เขายังอาจไดย้ นิ เธอพูดแม้จะไมม่ ีปฏกิ ิรยิ าตอบ สนองใดๆ เลยก็ตาม ดังนั้นเธอจงึ ขออยกู่ ับเขาอยา่ ง เงยี บๆ แลว้ บอกสามีวา่ เธอรักเขาอยา่ งสดุ ซึ้งและ มคี วามสขุ ที่ไดอ้ ยกู่ บั เขา หลังจากนน้ั เธอก็กล่าว ค�ำอำ� ลาวา่ “ยากมากทฉี่ ันจะอยโู่ ดยไม่มเี ธอ แต่ฉัน ไมอ่ ยากเหน็ เธอทุกขท์ รมานอกี ต่อไป ฉะน้นั หากเธอ จะจากไป กจ็ ากไปเถดิ ” ทันทที ่ีเธอกล่าวจบ สาม ี ของเธอกถ็ อนหายใจยาวแลว้ สนิ้ ชีวติ ไปอย่างสงบ ขณะทีผ่ ู้ปว่ ยกำ� ลังจากไป และสญั ญาณชีพ ออ่ นลงเปน็ ลำ� ดับ หากลูกหลานญาติมติ รปรารถนา จะกล่าวค�ำอ�ำลา ขอใหต้ ัง้ สติ ระงบั ความโศกเศรา้ 53
ก า ร ช ่ ว ย เ ห ลื อ ผ ู้ ป ่ ว ย ร ะ ย ะ สุ ด ท ้ า ย ด ้ ว ย ว ิ ธี แ บ บ พ ุ ท ธ จากน้ันให้กระซิบท่ขี า้ งหู พูดถงึ ความรสู้ กึ ดีๆ ทีม่ ีตอ่ เขา ชนื่ ชมและขอบคุณในคุณงามความด ี ของเขาทไ่ี ดก้ ระทำ� พร้อมท้ังขอขมาในกรรมใดๆ ทีล่ ว่ งเกนิ จากน้ันก็น้อมน�ำจติ ผปู้ ว่ ยให้เปน็ กุศล ยงิ่ ข้นึ โดยแนะน�ำใหเ้ ขาปลอ่ ยวางสิ่งต่างๆ ท้งั หลายลงเสีย อยา่ ไดม้ ีความเป็นหว่ งกังวลใดๆ อกี เลย แลว้ ใหร้ ะลกึ ถึงพระรัตนตรยั หรอื สิง่ ศกั ดิส์ ิทธท์ิ ี่เขานับถอื หากผู้ป่วยมพี ื้นฐานทาง ดา้ นธรรมะ กข็ อให้เขาปล่อยวางความสำ� คญั มั่นหมายในตวั ตนและสงั ขารทัง้ ปวง นอ้ มจิตไปส ู่ “ความดับไมเ่ หลือ” ต้ังจติ จดจ่อในพระนิพพาน จากนน้ั กก็ ลา่ วค�ำอ�ำลา แมว้ า่ จะได้กลา่ วค�ำอ�ำลาผปู้ ว่ ยไปแลว้ ในขณะทเี่ ขายังมสี ตริ ู้ตัวอย ู่ แต่การกลา่ วค�ำอำ� ลา อกี คร้งั กอ่ นทีเ่ ขาจะสิ้นลมก็ยงั มปี ระโยชนอ์ ยู่ ขอ้ ที่พงึ ตระหนกั ก็คือการกล่าวค�ำอ�ำลาและน้อมจิต ผู้ปว่ ยใหม้ ุ่งตอ่ สิ่งดีงามนนั้ จะเปน็ ไปไดด้ ีก็ต่อเม่ือ บรรยากาศรอบตวั ของผ้ปู ่วยอย่ใู นความสงบ ไม่ม ี 54
พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล การพยายามเขา้ ไปแทรกแซงใดๆ กับร่างกายผู้ป่วย ในโรงพยาบาลสว่ นใหญ่หากผ้ปู ่วยอยู่ในห้องไอซยี ู และมีสัญญาณชพี ออ่ นลงเจียนตาย หมอและพยาบาล มักจะพยายามช่วยชีวติ ทกุ วิถีทาง เชน่ กระตุ้นหัวใจ หรือใช้เทคโนโลยตี ่างๆ เท่าทม่ี ี บรรยากาศจะเต็ม ไปดว้ ยความวุน่ วาย และยากท่ีลูกหลานญาติมิตร จะกลา่ วถอ้ ยคำ� ใดๆ กบั ผู้ปว่ ย เวน้ แต่ว่าผปู้ ่วยและ ญาตผิ ู้ปว่ ยแจ้งความจ�ำนงล่วงหน้าว่าขอให้ผปู้ ่วย จากไปอยา่ งสงบโดยปราศจากการแทรกแซงใดๆ โดยทัว่ ไปแพทยแ์ ละญาติผปู้ ว่ ยมักจะคดิ แต่ การชว่ ยเหลอื ทางกาย โดยลมื คดิ ถึงการช่วยเหลอื ทางจติ ใจ จงึ มักสนบั สนุนใหม้ กี ารใช้เทคโนโลยี การแพทย์ทุกอยา่ งเท่าท่ีมเี พือ่ ชว่ ยต่อลมหายใจ ผ้ปู ่วย ทัง้ ๆ ทใ่ี นภาวะใกลต้ าย สงิ่ ท่ีผปู้ ว่ ยต้องการ มากท่ีสุดไดแ้ ก่การชว่ ยเหลือทางจติ ใจ ดงั นัน้ หาก ผ้ปู ว่ ยมีอาการหนักจนหมดหวังจะรกั ษาชวี ติ ไว้ ไดแ้ ล้ว ญาตผิ ู้ป่วยนา่ จะค�ำนงึ ถึงคุณภาพหรอื สภาวะจิตของผปู้ ว่ ยมากกว่า ซ่ึงหมายความว่า 55
ก า ร ช ่ ว ย เ ห ลื อ ผ ู้ ป ่ ว ย ร ะ ย ะ ส ุ ด ท ้ า ย ด ้ ว ย ว ิ ธ ี แ บ บ พ ุ ท ธ อาจตอ้ งขอให้ระงับการกลมุ้ รุมผปู้ ว่ ย ปล่อยให ้ ผู้ป่วยจากไปอย่างสงบ ทา่ มกลางลูกหลานญาติ มิตรทีร่ ว่ มกนั สรา้ งบรรยากาศอนั เปน็ กศุ ลสำ� หรบั ผ้ปู ่วยเพื่อไปสูส่ คุ ต ิ จะว่าไปแลว้ สถานทที่ ่เี อือ้ ให ้ เกิดบรรยากาศดงั กลา่ วอย่างดีท่สี ุดมกั จะไดแ้ ก ่ บา้ นของผ้ปู ว่ ยเอง ด้วยเหตนุ ้ผี ู้ป่วยหลายคนจึง ปรารถนาทจ่ี ะตายทบ่ี า้ นมากกวา่ ทโี่ รงพยาบาล หรือห้องไอซีย ู หากลกู หลานญาติมิตรมคี วาม พรอ้ มทจ่ี ะชว่ ยเหลือผูป้ ว่ ยในทางจติ ใจ การที่ ผู้ปว่ ยจะตัดสินใจใชช้ ีวติ ชว่ งสุดท้ายท่บี ้าน กเ็ ปน็ ไปได้ง่ายข้นึ 56
พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล โ ค ร ง ก า ร เ ผ ชิ ญค ว า ม ต า ย อ ยา่ ง ส ง บ ความตายน้ันเป็นบททดสอบทส่ี ำ� คัญทสี่ ุด ของชีวิต บททดสอบอืน่ ๆ น้ันเราสามารถสอบได้ หลายคร้งั แม้สอบตกกย็ ังสามารถสอบใหมไ่ ด้อกี แตบ่ ททดสอบท่ชี ่ือวา่ ความตายนั้น เรามโี อกาส สอบได้คร้งั เดยี ว และไมส่ ามารถสอบแก้ตวั ได้เลย ยง่ิ ไปกว่านัน้ ยงั เปน็ บททดสอบทย่ี ากมาก และ สามารถเกดิ ขึน้ เม่อื ใดกไ็ ด้ โดยไมท่ ันไดต้ ัง้ ตัว เป็นบททดสอบทีเ่ ราแทบจะควบคมุ อะไรไม่ได้เลย ไม่วา่ เวลา สถานท่ี หรือแมก้ ระทงั่ รา่ งกายและ จติ ใจของตนเอง อยา่ งไรก็ตามทง้ั ๆ ทคี่ วามตายเปน็ บททดสอบ ท่ีส�ำคญั อย่างยิง่ ของชวี ติ แต่น้อยคนนักทไ่ี ดเ้ ตรียมตวั 57
ก า ร ช ่ ว ย เ ห ลื อ ผ ู้ ป ่ ว ย ร ะ ย ะ สุ ด ท ้ า ย ด ้ ว ย ว ิ ธี แ บ บ พ ุ ท ธ เตรยี มใจ รับมอื กับบททดสอบดังกลา่ ว ชีวิตของ ผู้คนส่วนใหญห่ มดไปกับเร่อื งอืน่ ๆ โดยเฉพาะ การท�ำมาหากนิ และการหาความสุขจากสง่ิ เสพ เราพรอ้ มจะให้เวลาเป็นปีๆ สำ� หรบั การฝกึ อาชีพ เข้าคอรส์ ฝึกร้องเพลงเต้นรำ� นานเป็นเดือนๆ ไม่นบั เวลานบั พัน นับหมื่นชั่วโมงกับการช็อปป้งิ และท่องอินเตอรเ์ น็ต แตเ่ รากลบั ไมเ่ คยสนใจที่จะ ตระเตรียมตนเองให้พรอ้ มเผชญิ กับความตาย หรือภาวะใกลต้ าย ส่วนใหญน่ กึ ราวกับว่าตนเอง จะไมม่ วี นั ตาย หาไม่ก็คิดงา่ ยๆ ว่าขอ “ไปตาย เอาดาบหน้า” ไม่มคี วามประมาทอะไร ทร่ี ้ายแรง ไปกว่าการทิง้ โอกาสท่จี ะฝึกฝนตนเองให้เผชิญ ความตายอยา่ งสงบในขณะทย่ี ังมเี วลาและพละ ก�ำลังอยา่ งพร้อมมลู เป็นเพราะไมส่ นใจเตรียมตวั ล่วงหน้ามากอ่ น เมือ่ ลม้ ป่วยและเขา้ สรู่ ะยะสดุ ท้ายของชีวติ ผคู้ น เปน็ อันมากจึงประสบกับความทกุ ข์ทรมานอย่าง แรงกลา้ ทั้งกายและใจ ทรัพยากรท่ีมีอยกู่ ็ไม่เพียงพอ 58
พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ที่จะเอามาใชช้ ่วยตวั เองในยามวิกฤต โดยเฉพาะ “ทนุ ” ทีส่ ะสมไวใ้ นจิตใจ ซง่ึ สำ� คญั กว่าทนุ ทีเ่ ปน็ ทรัพย์สมบตั ิ ผคู้ นจำ� นวนไมน่ อ้ ยลงเอยดว้ ย การพยายามต่อสู้กับความตายอย่างถงึ ทส่ี ุด ฝากความหวงั ไว้กบั เทคโนโลยีทกุ ชนิด แตก่ าร พยายามยดื ชวี ติ น้นั บอ่ ยคร้งั กลับกลายเป็นการ ยดื การตายหรือภาวะใกล้ ตายใหย้ าวออกไป พรอ้ มกับความทกุ ขท์ รมาน โดยคณุ ภาพชีวติ และจิตใจหาไดด้ ขี ้นึ หรอื เทา่ เดมิ ไม่ วตั ถุประสงค์ของโครงการ - เพอื่ เปดิ พนื้ ทีใ่ ห้คนในสงั คมเกดิ การเรียนร้ ู เรือ่ งชีวติ และความตาย และสามารถเข้าถงึ แนวทาง การด�ำเนนิ ชวี ิตที่พอเพียงและมีสุขภาวะทางจติ วิญญาณ - เพ่ือพฒั นาและรวบรวมองค์ความร้ใู นการ เจริญมรณสตใิ นชีวิตประจ�ำวันและแนวทางปฏบิ ตั ิ ในการช่วยเหลอื ทางจติ ใจ และจติ วญิ ญาณ แก่ผปู้ ว่ ย 59
ก า ร ช ่ ว ย เ ห ลื อ ผ ู้ ป ่ ว ย ร ะ ย ะ สุ ด ท ้ า ย ด ้ ว ย ว ิ ธี แ บ บ พ ุ ท ธ ระยะสดุ ท้ายท้ังในสถานพยาบาลและทีบ่ า้ น - เพ่ือพฒั นาและขยายเครือขา่ ยบคุ ลากร ทางการแพทย ์ อาสาสมคั ร และผเู้ ก่ยี วข้อง ให้มศี ักยภาพและสามารถเกอ้ื หนนุ การท�ำงาน ช่วยเหลอื ดูแลผ้ปู ว่ ยระยะสุดทา้ ยแบบองคร์ วม ได้อย่างเปน็ รปู ธรรม และส่งเสรมิ ใหเ้ กิดการ พฒั นาระบบการแพทยท์ คี่ ำ� นึงถงึ หวั ใจของ ความเป็นมนษุ ย์ - เพอื่ สอ่ื สาร เผยแพร่ และประชาสมั พนั ธ ์ แนวคดิ แนวทางและวธิ ีการปฏิบัตติ ่างๆ ในการ เผชญิ ความตายอย่างสงบสสู่ าธารณชน (โดยเฉพาะ บุคลากรทางการแพทย์เจ้าหนา้ ท่ฝี ่ายตา่ งๆ ผู้ให้ การชว่ ยเหลือ หรอื ผดู้ แู ลผู้ป่วยระยะสุดทา้ ยและ ครอบครัว ตลอดจนบคุ คลทีส่ นใจทว่ั ไป ใหส้ ามารถ เขา้ ถงึ และเกิดการน�ำไปประยกุ ตใ์ ช้ในการทำ� งาน และการด�ำเนนิ ชวี ิต) 60
พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล กิจกรรมหลกั ของโครงการ ๑. การอบรมปฏิบตั ิการ “การเผชิญความตาย อยา่ งสงบ” การอบรมที่เนน้ กระบวนการแลกเปลี่ยน เรยี นรู้ และใช้กจิ กรรมทหี่ ลากหลาย อาท ิ สมาธิ ภาวนา พนิ ัยกรรมชีวิต จดหมายสื่อความในใจ บทบาทสมมติ ฯลฯ เป็นเครื่องมือในการนำ� พาให ้ ผ้เู ข้าร่วมเรียนรผู้ า่ นประสบการณ์ของการสูญเสยี การเผชญิ หนา้ กับความตาย และการน้อมรบั ความตายด้วยใจสงบ จะแบ่งเป็นหลกั สูตรพนื้ ฐาน ทัว่ ไป และหลกั สตู รการพัฒนาทักษะการนำ� ทาง จติ วญิ ญาณ โดยวิทยากรผ้มู ปี ระสบการณแ์ ละทมี กระบวนการจากเสมสิกขาลยั และเครือขา่ ยพทุ ธิกา ๒. เวทีเสวนา “เครอื ขา่ ยการชว่ ยเหลอื ผ้ปู ่วย ระยะสุดทา้ ย” เวทแี ลกเปลีย่ นเรียนรูข้ องกล่มุ บุคลากร ทางการแพทยน์ กั สังคมสงเคราะห์ นักจติ วทิ ยา 61
ก า ร ช ่ ว ย เ ห ล ื อ ผ ู้ ป ่ ว ย ร ะ ย ะ ส ุ ด ท ้ า ย ด ้ ว ย ว ิ ธี แ บ บ พ ุ ท ธ นกั บวช ผ้ปู ฏบิ ัตธิ รรม และอาสาสมัครท่ใี หค้ วาม สำ� คญั กบั มิติด้านจติ ใจและจิตวญิ ญาณในการ ชว่ ยเหลือดูแลผ้ปู ่วยและครอบครัวในชว่ งวาระ สุดท้ายของชวี ิต โดยน�ำเอาประสบการณ ์ เร่ืองเล่า และแรงบนั ดาลใจมาพดู คุยแลกเปลีย่ นกนั ๓. โครงการอาสาขา้ งเตียง จัดกิจกรรมใหอ้ าสาสมคั ร ซึ่งเป็นบคุ คล ทั่วไปและนกั ศึกษาแพทย์เข้าเยยี่ มผปู้ ่วยเร้ือรัง และระยะสุดท้ายทอ่ี ย่ใู นโรงพยาบาล ทง้ั ผ้ปู ่วยเด็ก และผูป้ ว่ ยผู้ใหญ ่ โดยเนน้ การไปรบั รู้ เขา้ ใจ และ ใหก้ ำ� ลงั ใจแก่ผู้ปว่ ยและญาติผ่านกจิ กรรมการฟงั อย่างลึกซ้งึ การอ่านหนงั สอื การพูดคุย และการ อยูเ่ ปน็ เพอ่ื น มรี ะยะเวลาในการปฏิบัตงิ านอย่าง ตอ่ เน่ือง ๓ เดือน และอาสาสมคั รต้องผา่ นการ ปฐมนิเทศ การฝกึ อบรม และมเี วทแี ลกเปลี่ยน เรยี นรูร้ ่วมกนั เปน็ ระยะ 62
พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ๔. โครงการผลิตหนงั สือและส่ือการเรยี นรู้ เพอื่ การเผชิญความตายอยา่ งสงบ - ค่มู ือ “การชว่ ยเหลอื ผูป้ ว่ ยระยะสุดทา้ ย ดว้ ยวิธแี บบพุทธ” - หนงั สอื “เหนอื ความตาย : จากวิกฤตส่โู อกาส” - หนังสือ “สขุ สดุ ทา้ ยที่ปลายทาง : เผชญิ ความ ตายอยา่ งสงบ” - หนงั สอื “บทเรียนจากผจู้ ากไป : ผลกึ ความรู้ ดแู ลคนไขร้ ะยะสุดท้ายแบบไทยๆ” - หนังสือ “เผชิญความตายอยา่ งสงบ : สาระ และกระบวนการเรียนรู”้ - ซดี เี สียง บทพจิ ารณาความตาย “ตายก่อนตาย” - ดีวดี ี “สู่ความสงบท่ปี ลายทาง : บทเรยี นชีวติ ในยามเจ็บป่วย” - หนังสอื “ระลกึ ถึงความตายสบายนกั ” - ข่ายใยมติ รภาพ : รายช่ือบุคคล องค์กร เครือขา่ ย และส่อื การเรียนรู้ เรอ่ื งการดูแลผ้ปู ่วย ระยะสดุ ท้าย 63
ก า ร ช ่ ว ย เ ห ลื อ ผ ู้ ป ่ ว ย ร ะ ย ะ ส ุ ด ท ้ า ย ด ้ ว ย ว ิ ธ ี แ บ บ พ ุ ท ธ - เยยี วยาด้วยรกั : ลองเรอ่ื งจริงลองใช้ ประสบ- การณ์เฉียดตาย ปลกุ หัวใจ รกั ผู้แวดลอ้ ม สกู่ ารสรา้ งมรณกรรมอันงดงามแก่ผจู้ ากไป - เผชิญความตายอย่างสงบ เล่ม ๒ : ข้อคิด จากประสบการณ์ - อาทติ ยอ์ สั ดง : จดหมายข่าวการดแู ล ผูป้ ่วยระยะสดุ ท้าย 64
Search
