สนทนาธรรมกับอ.วศิน5

๕ สนทนาธรรม ๕เล่ม

๕ จ า ก ค อ ล ั ม น์ ส น ท น า ธ ร ร ม ก ั บ อ า จ า ร ย ์ ว ศ ิ น ในเว็บไซต์เรือนธรรม (www.ruendham.com)

ชมรมกลั ยาณธรรม หนังสือดลี ำ� ดับที ่ ๑๙๒ ๕ พิมพ์คร้ังท ่ี ๑ กนั ยายน ๒๕๕๕   จำ� นวนพิมพ ์ ๗,๐๐๐ เล่ม จดั พมิ พ์โดย ชมรมกลั ยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชยั  ต�ำบลปากน้�ำ อ�ำเภอเมือง จงั หวดั สมุทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพั ท ์ ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔ ปกและรูปเลม่  คนขา้ งหลงั    ภาพประกอบ คุณเคอ ซ่ิว เซยี ง (และพ่สี าวผูเ้ ป็นแรงหนนุ ) ภาพถ่าย ขอขอบคุณส�ำนกั พมิ พ์สารคด ี   ตดั ค�ำ อะตอ้ ม    พสิ จู นอ์ กั ษร คณุ ยวุ ดี อง๊ึ ศรวี งษ,์  ศิระ, อ.จนั ทราและคณะ เพลท Canna Graphic  โทรศัพท ์ ๐๘-๖๓๑๔-๓๖๕๑  พมิ พ์ บริษัทขุมทองอตุ สาหกรรมและการพิมพ์ จ�ำกัด  โทร. ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๑-๓ สพั พทานัง ธัมมทานัง ชินาติ การใหธ้ รรมะเปน็ ทาน ยอ่ มชนะการให้ทั้งปวง www.kanlayanatam.com

สนทนาธรรมกับ 3 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำอนโุ มทนา ชมรมกลั ยาณธรรมโดยทนั ตแพทยห์ ญงิ อจั ฉรา กลน่ิ สวุ รรณ ์ ผเู้ ปน็   ประธานชมรมฯ ไดข้ ออนญุ าตพมิ พห์ นงั สอื เรอ่ื ง สนทนาธรรมกบั  อ.วศนิ อนิ ทสระ เล่ม ๕ ขา้ พเจ้าอนญุ าตด้วยความยนิ ดียง่ิ การสนทนาธรรมและการฟงั ธรรมตามกาลคอื ตามโอกาสอนั สมควร  พระพทุ ธเจา้ ตรสั วา่ เปน็ มงคลอนั สงู สดุ  นอกจากนยี้ งั ทรงแสดงอานสิ งส์  แห่งการฟังธรรมไว้หลายประการ  ขอน�ำมากล่าวในที่น้ีเพียงบางส่วน  เช่น ๑. ผู้ฟงั ยอ่ มได้ฟงั ส่ิงท่ยี ังไมเ่ คยฟงั ๒. สิง่ ใดเคยฟังแล้วแต่ยงั ไม่เขา้ ใจชัด ยอ่ มเข้าใจชดั ขึน้ ๓. บรรเทาความสงสยั เสียได้ ๔. ทำ� ความเหน็ ใหถ้ ูกต้องได้ จิตของผู้ฟังย่อมผ่องใสเมื่อได้ฟังธรรมท่ีถูกกับอัธยาศัยของตน  ท�ำใหศ้ รทั ธาปสาทะเพมิ่ พนู ข้นึ

4 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ การสนทนาธรรมเล่มน้ีเป็นการตอบปัญหาทางอินเตอร์เน็ตผ่าน  เว็บไซต์เรือนธรรม  (www.ruendham.com)  อย่างที่เคยท�ำมาใน  เล่มกอ่ นๆ ขออนุโมทนาต่อคุณยุวดี  อึ๊งศรีวงษ์  ที่ได้ช่วยพิมพ์ค�ำตอบมา  โดยตลอด  และขออนุโมทนาต่อทันตแพทย์หญิงอัจฉรา  กล่ินสุวรรณ์  ที่ได้ริเร่ิมขวนขวายให้มีหนังสือชุดนี้ข้ึน  ขอให้เธอทั้งสองจงปราศจาก  ทกุ ขโ์ ศกโรคภยั  สรรพพบิ ตั อิ ปุ ทั วนั ตรายทง้ั หลายทง้ั ปวง ประสบความสขุ   ความเจริญ  มีชีวิตท่ีสดช่ืนดีงามตลอดกาลทุกเม่ือ  ขอท่านผู้อ่านพึง  เจรญิ ดว้ ยปญั ญาและเจริญในธรรมยิ่งๆ ขนึ้ ไป ด้วยความปรารถนาดอี ยา่ งยงิ่ ๒๗ กรกฎาคม ๒๕๕๕

ของชมรมคกำ� ลั นยำ� าณธรรม ด้วยกุศลเจตนาท่ีจะติดตามเผยแผ่ผลงานตอบปัญหาธรรมของ  ท่านอาจารย์วศิน  อินทสระ  ในคอลัมน์สนทนาธรรมกับอาจารย์วศิน  ในเว็บไซต์เรือนธรรม  ของคุณขวัญ  เพียงหทัย  ผู้ริเร่ิมส่ิงดีๆ  นี้ไว้  บัดน้ ี การรวบรวบค�ำถามจากผ้สู นใจและค�ำตอบทีถ่ ูกตรงตามธรรมของทา่ น  อาจารยว์ ศนิ  ไดด้ ำ� เนนิ อยา่ งตอ่ เนอื่ งมาถงึ เลม่  ๕ แลว้  ดว้ ยเสยี งตอบรบั   ท่ีเป็นก�ำลังใจจากทุกสารทิศทั้งแก่ท่านอาจารย์และคณะผู้จัดท�ำ  ด้วย  เมตตาและปัญญาทางธรรม  กอปรด้วยภาษางามที่เปี่ยมก�ำลังใจให้  สาธุชนได้น้อมน�ำหลักธรรมมาเป็นแนวทางด�ำเนินชีวิต  ท่านอาจารย์  จึงมีความปีติยินดียิ่งที่ได้เห็นผลงานตอบปัญหาธรรมของท่านเผยแผ ่ ไปในวงกว้าง ชมรมกัลยาณธรรมหวังว่าทุกท่านจะได้รับประโยชน์จากงาน เผยแผ่ธรรมของชมรมฯ ซึ่งรวมท้ังหนงั สือธรรมและเสียงธรรมของท่าน  อาจารยว์ ศนิ  อนิ ทสระ หลายเรอื่ งหลายเลม่ ทจ่ี ดั ทำ� เผยแผเ่ ปน็ ธรรมทาน  อยู่  ความรู้ใดๆ  ในโลกนี้ไม่มีความรู้ไหนท่ีจะทรงคุณค่าต่อชีวิตมาก  เท่าความรู้วิชาพ้นทุกข์ท่ีองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงค้นพบ  และจุดประทีปแห่งธรรมไว้  ขอกราบขอบพระคุณในเมตตาของครูบา- 

6 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ อาจารย์ทุกท่านที่ช่วยกันต่อแสงประทีปแห่งปัญญาพระพุทธะให้  สว่างไสวในใจเพ่ือนร่วมทุกข์มาอย่างต่อเนื่อง  ขออานิสงส์แห่งธรรม-  ทานอนั บรสิ ทุ ธิ์ จงกลบั มาอภบิ าลรกั ษาทา่ นอาจารยว์ ศนิ  อนิ ทสระ ให ้ ได้ถึงในสิ่งท่ีท่านต้ังจิตมุ่งปรารถนาทุกประการ  อันมีพระนิพพานเป็น  จุดหมายปลายทาง กราบขอบพระคุณอย่างสูง ทพญ.อัจฉรา กล่ินสุวรรณ์ ประธานชมรมกัลยาณธรรม

สนทนาเ ป ิ ด ห้ อ ง

8 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามท ี่ ๑๐๘๙  ขอความกรณุ าทา่ นอาจารยก์ ลา่ วถงึ ความหมายของ “ขนั ต”ิ  และ  “จาคะ” โดยปรยิ ายเบอ้ื งตำ่� และเบอื้ งสงู  รวมถงึ ความสมั พนั ธแ์ ละเกอ้ื กลู   กนั ขององค์ธรรมทงั้ สองด้วยนะคะ กราบขอบพระคณุ ค่ะ   ตอบ  ขนั ต ิ ความอดทน ปรยิ ายเบอื้ งตำ่�  หมายถงึ  อดทนตอ่ ความเหนอื่ ย  ยากลำ� บากตรากตรำ� ในการงาน  ปรยิ ายเบอ้ื งสงู  หมายถงึ  ความอดทน  ตอ่ กเิ ลส มโี ลภ โกรธ หลง เปน็ ตน้   จาคะ ปรยิ ายเบอ้ื งตำ่�  หมายถงึ  สละ  สิ่งของแก่ผู้ท่ีควรให้    ปริยายเบ้ืองสูง  หมายถึง  สละกิเลสที่รบกวนใจ  ในการน้ตี อ้ งอาศัยความอดทนอยู่เปน็ อนั มาก  คำ� ถามท ่ี ๑๐๙๐  สวสั ดคี รบั อาจารย ์ มเี พอื่ นเขาไดเ้ หน็ ภาพขา่ วในหนงั สอื เปน็ ภาพ  พระเกจิช่ือดัง  แล้วมีข้อความอธิบายว่า  ชาตินี้เป็นชาติสุดท้ายของเรา  เราจะไม่กลับมาเกิดอีกอนันตกาล  ถ้าอธิบายความหมายของค�ำๆ  น ี้ ก็คือท่านบรรลุเป็นพระอรหันต์  ผมอธิบายเพ่ือนๆ  ไปว่า  ท่านอาจจะ  ไม่ได้เจตนาพูดออกมา  แต่ลูกศิษย์ท่านอาจจะตีความมาอย่างน้ี  คือ  ยกย่องท่าน (อาจารยใ์ ครๆ กร็ กั วา่ อยา่ งนน้ั ) เราไมค่ วรยอมรบั ทา่ นและ  ไมค่ วรปฏเิ สธท่าน แต่ควรดูว่าท่านประพฤติปฏิบัติอย่างไร ตรงตามท ี่ พระพุทธเจ้าสอน  หรืออยู่ในวินัยและพระสูตรหรือไม่  มองผู้อ่ืนน้อยๆ  มองตัวเองว่าปฏิบัติเหมาะสมแก่ธรรมหรือยัง  ถ้าจะรู้ว่าเขาเป็นอะไร  อย่างน้อยก็ต้องระดับเดียวกันล่ะครับ  แต่ทางที่ดีไม่ควรติดสมมติ  (แต่  ขอความเหน็ อาจารยห์ นอ่ ยครบั  จะอธบิ ายอยา่ งไรดคี รบั  ขอบคณุ ครบั )

สนทนาธรรมกบั 9 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ตอบ  ค�ำพูดของท่านบอกอยู่แล้วว่าท่านจะไม่กลับมาเกิดอีก  ก็ต้อง  ตีความวา่  ท่านเปน็ พระอนาคามหี รอื เปน็ พระอรหันต์  ค�ำถามท ี่ ๑๐๙๑  สวสั ดคี รบั อาจารย ์ มหี ลายคนบอกวา่ เราเลอื กเกดิ ไมไ่ ด ้ แตผ่ มวา่   เราเลอื กเกดิ ไดค้ รบั  ถา้ เราสรา้ งเหตปุ จั จยั  พอคนสว่ นใหญท่ ย่ี อมรบั กบั   ค�ำว่าเราเลือกเกิดไม่ได้นั้น  ส่วนมากเป็นพวกชอบนับถือลัทธิกรรม  เก่า  คือยอมจ�ำนนต่อกรรม  แต่ไม่ขวนขวายสร้างเหตุปัจจัยท่ีดีพอให้  เปล่ียนแปลงชีวิต  พุทธบริษัทควรท่ีจะต้องเชื่อเรื่องกรรมให้ครบถ้วน  หนกั แน่น ยอมรับต่อกรรมเกา่ แตไ่ ม่ยอมแพต้ ่อกรรม ท�ำกรรมใหมห่ รือ  กรรมปจั จบุ นั ใหด้  ี และทางทด่ี คี อื ควรทำ� กรรมทที่ ำ� ใหห้ ลดุ พน้ จากกรรม  คือนิพพาน  ซ่ึงเป็นหัวใจเป็นแก่นของพุทธศาสนาหรือของคนทั้งโลก  มากกวา่  ผมเขา้ ใจถกู ต้องหรือเปล่าครบั   ตอบ  ทคี่ ณุ พดู มานน้ั ถกู ตอ้ งแลว้  มนษุ ยเ์ ปน็ คนเลอื กทำ� กรรม กรรมเปน็   สง่ิ นำ� เกดิ  จงึ เทา่ กบั เขาเลอื กเกดิ เอง เหมอื นกบั คนตดิ คกุ บอกวา่ เขาไมไ่ ด้  เลือกที่จะติดคุก  แต่เขาเลือกท�ำกรรมท่ีเป็นเหตุให้ติดคุกจึงเท่ากับเขา  เลอื กตดิ คกุ นน่ั เอง  พระพทุ ธเจา้ ตรสั วา่  มนษุ ยเ์ ลอื กเกดิ ไดถ้ า้ เขามธี รรม  ๕ อยา่ งบรบิ รู ณใ์ นตน คอื  ศรทั ธา ศลี  สตุ ะ จาคะ ปญั ญา จะเลอื กสนิ้   อาสวะก็ได ้ (สังขารูปปตั ติสตู ร) 

10 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามท ี่ ๑๐๙๒  สวัสดีครับ  วันนี้ขอถามเรื่องขันธ์  ๕  หน่อยครับ  ที่พระพุทธเจ้า  สอนเรอ่ื งขนั ธ ์ ๕ ไมเ่ ทยี่ ง เปน็ ทกุ ข ์ ไมเ่ ปน็ ตวั ตน แกป่ ญั จวคั คยี  ์ โดยที่  พระพุทธเจ้าไม่ต้องอธิบายแก่ปัญจวัคคีย์  แสดงว่าสมัยพุทธกาลหรือ  อาจจะก่อนพุทธกาลพวกเขาเหล่านั้นเข้าใจค�ำว่าขันธ์  ๕  อยู่ก่อนแล้ว  เพยี งแตไ่ มร่ วู้ า่ ขนั ธ ์ ๕ นนั้ ไมเ่ ปน็ แกน่ สารใหส้ ามารถเอามายดึ มน่ั ได ้ ถา้   อยา่ งนนั้ เรากส็ ามารถจบั เอาแกน่ ธรรมตรงนม้ี าปฏบิ ตั กิ ไ็ ด ้ แตม่ ปี ญั หา  ว่าเราจะเข้าใจมันได้หรือเปล่าใช่ไหมครับ  ความคิดเห็นที่ผมเข้าใจนะ  ครบั  ขนั ธ ์ ๕ เปน็ สง่ิ ทผ่ี ลดั กนั มาท�ำงานโดยอาศยั ประตสู โู่ ลก เมอ่ื มนั มา  กระทบกันคล้ายการเสียบปล๊ัก  แล้วไฟมันวิ่งเข้าตัวเคร่ืองรับภาพหรือ  อะไรทม่ี นั จะมาแสดง มนั จะแสดงไดค้ รงั้ ละขนั ธท์ เี่ รารสู้ กึ ชดั เจนทสี่ ดุ  แต่  เราไมเ่ คยสงั เกตหรอื ละเอยี ดพอทจ่ี ะดมู นั  เปน็ เพราะมนั มคี วามตอ่ เนอ่ื ง  ท�ำให้เราเข้าใจว่ามันเป็นสิ่งที่เรารู้  เราสัมผัสได้จริง  จนเราเข้าใจว่ามัน  เปน็ เรา และเราเปน็ มนั  ความสบื ตอ่ สบื เนอื่ งทรี่ วดเรว็ นถ้ี า้ เราสามารถด ู มนั ไดท้ นั  เรากจ็ ะทราบวา่  โอ.้ ..มนั แคท่ ำ� หนา้ ทขี่ องมนั เทา่ นน้ั เอง ไมใ่ ช่  เราทไ่ี ปทำ� ใหม้ นั เปน็  มนั เกดิ ขนึ้  แตเ่ ปน็ ดว้ ยทรี่ า่ งกายกบั ใจนต้ี อ้ งทำ� งาน  รว่ มกนั  จงึ จะทำ� อะไรได ้ อยา่ งนเ้ี รยี กวา่ มนั ไมใ่ ชต่ วั ตนไดห้ รอื เปลา่ ครบั   อาจารยแ์ นะนำ� เพมิ่ เตมิ ดว้ ยครบั  (เอาแบบระดบั สงู เลยครบั  ทผ่ี มอธบิ าย  มานี้เกิดจากการตามดูการทำ� งานของขันธ์ แล้วคอยจดบันทึกครับ จะ  ได้ประสบการณ์ตรงด)ี   ตอบ  พระพทุ ธเจา้ ทา่ นตรสั บอ่ ยวา่  ขนั ธ ์ ๕ ไมเ่ ทยี่ ง เปน็ ทกุ ข ์ เปน็ อนตั ตา  ไมค่ วรยดึ มนั่ ถอื มนั่ วา่ เปน็ เรา เปน็ ของเรา เกดิ ขน้ึ  ตง้ั อย ู่ และดบั ไปตาม  เหตปุ ัจจยั  บังคับบัญชาไมไ่ ด้ 

สนทนาธรรมกบั 11 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามท ่ี ๑๐๙๓  สวัสดีค่ะอาจารย์  มีญาติของหนูเขาเป็นคนป่วยหนักไม่รู้สึกตัว  ต้องใช้สายออกซิเจนตลอด ถ้าถอดออกก็เสียชีวิต หนูเลยสงสัยค่ะ ถ้า เกิดเราบอกหมอให้ถอดสายออก  เราจะบาปไหมคะ    ถ้าเราจะตอบ ในทางศีลธรรมหนูว่าบาป  แต่ถ้าดูเจตนาว่ามันหมดเปลือง  ไม่เป็น ธรรมชาติจริง  ร่างกายไม่สามารถท�ำงานได้เองแล้ว  หนูคิดว่าไม่บาป  อาจารย์ช่วยตอบหนูด้วยค่ะ    ตอบ มคี นไขจ้ ำ� นวนมากในปจั จบุ นั สง่ั ลกู หลานญาตมิ ติ รเอาไวว้ า่  อยา่   ยดื ชวี ติ ของเขาดว้ ยเครอื่ งมอื ทางวทิ ยาศาสตร ์ ถา้ ถงึ คราวทจ่ี ะตอ้ งตายก ็ ปล่อยให้ตายไปตามธรรมชาติ  ดูจะสง่างามกว่า    บาปอยู่ท่ีเจตนาใน  การฆ่า  และพยายามในการฆ่า  ตอบมาเท่านี้หวังว่าคุณคงเข้าใจดีขึ้น  และมคี วามสบายใจขน้ึ   ค�ำถามที่ ๑๐๙๔ สวสั ดคี รบั  ผมเปน็ คนหนง่ึ ทศ่ี กึ ษาและเอาธรรมะมาปฏบิ ตั  ิ จนรสู้ กึ   ว่าชีวติ มนั เบาและง่ายขน้ึ  นับวันยง่ิ จะปลดเปลือ้ งความทกุ ขไ์ ดม้ ากขึน้   เร่ือยๆ  ถ้าเราปฏิบัติแล้วรู้สึกยินดีในธรรมที่เราปฏิบัติ  โปร่ง  แต่มั่นคง  หนกั แนน่ ตอ่ ธรรมะ โลภ โกรธ หลงลดนอ้ ยลง  อยา่ งนผี้ มมาถกู ทางแลว้   ใชไ่ หมครบั  มนั ดธู รรมดา เรยี บงา่ ย ไมต่ อ้ งไปคยุ อวดกบั ใคร หรอื ตอ้ งการ  ผลเป็นวัตถุภายนอก  หรือค�ำชมใคร  (ส่วนมากถูกด่าว่าท�ำตัวสวนโลก  พ่ีท่ีท�ำงานเขาบอกว่าใครๆ เขาก็ทำ� กันอย่างนี้ ไม่เหมือนเธอ) ผมบอก 

12 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ เขาว่าจริงๆ  ผมท�ำตัวสวนกับโลก  คือสวนกับกิเลส  แต่ผมรู้สึกว่ามัน  ถกู ตอ้ งทต่ี อ้ งทำ� อยา่ งน ้ี คอื  คอยรบกบั กเิ ลสตลอด ชนะบา้ ง แพบ้ า้ ง กท็ ำ�   ไปเรอ่ื ยครบั  สดุ ทา้ ยนขี้ อเปน็ ก�ำลงั ใจใหก้ บั อาจารยล์ ถุ งึ นพิ พานอนั เปน็   สงิ่ สูงสุดทีม่ นุษยค์ วรจะไดค้ รับ ขอบคณุ   ตอบ  ดีแลว้ ครบั  ขออนุโมทนาดว้ ย ขอใหส้ ำ� เรจ็ สมปรารถนา  คำ� ถามท่ี ๑๐๙๕  สวสั ดคี รบั อาจารย ์ ผมไดอ้ า่ นหนงั สอื  อทิ ปั ปจั จยตา ของทา่ นพทุ ธ  ทาส รสู้ กึ วา่ นีม่ นั เปน็ วทิ ยาศาสตรท์ างจติ วิญญาณได้เลยนะครบั  บอก  ความสมั พนั ธข์ องสงิ่ ทกุ สงิ่  ทม่ี นั เกย่ี วโยงกนั  ถา้ ทกุ คนมคี วามรเู้ กย่ี วกบั   เรอ่ื งนบ้ี า้ ง ผมวา่ อะไรทม่ี นั ดงู มงายคงนอ้ ยลง  ผมเอาเรอื่ งนไี้ ปอธบิ าย  ใหช้ าวตา่ งชาตฟิ งั เขาชอบนะครบั  ถา้ ศาสนาอน่ื เขามพี ระเจา้  เรากอ็ า้ ง  ได้ว่าพระเจ้าของเราคือ  กฎอิทัปปัจจยตา  กฎธรรมดาแห่งธรรมชาต ิ ท่ีใครหลายๆ  คนไม่ค่อยได้สังเกต  เรียบง่ายแต่ทรงพลังมากครับ  ผม  จนิ ตนาการวา่ มนั คงเปน็ ใยแมงมมุ ทม่ี องไมเ่ หน็ โยงใยพนั กนั เตม็ ไปหมด  แต่ก็อย่าไปยึดม่ันใช่ไหมครับ  มันเป็นไปตามกฎแห่งเหตุปัจจัย  มีขึ้น  เพราะมีเหตุ ดับลงกเ็ พราะหมดเหตุ ดูแลว้ กว็ าง สบายดีครบั     ตอบ ดีแลว้ ครับ ดแี ลว้  

สนทนาธรรมกับ 13 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามที่ ๑๐๙๖ อยากทราบว่า  ช่วยคนอื่นแบบไม่เต็มใจถือเป็นการฝึกก�ำหนด  จติ ดว้ ยหรือไม ่ เพราะเวลาท่ีจิตคิดถึงความไม่เต็มใจผมกจ็ ะหาเร่อื งอ่นื   มาตัดออกไปทุกคร้ัง  เป็นเรื่องที่ถูกหรือไม่  แล้วถ้าโกรธแล้วรู้ว่าโกรธ  พยายามควบคมุ อารมณแ์ ตบ่ อกไปว่าไม่โกรธนม่ี นั ผดิ หรอื ไม่   ตอบ แมไ้ มเ่ ตม็ ใจ แตถ่ า้ ชว่ ยไดก้ ค็ วรจะชว่ ยดกี วา่ ไมช่ ว่ ยเสยี เลย เหมอื น  เราหิวแล้วกินข้าว  แม้จะไม่อร่อย  ไม่เต็มใจกินก็ยังแก้หิวได้  โกรธแล้ว  บอกว่าไม่โกรธก็เป็นการหลอกลวงตัวเองด้วย  หลอกลวงผู้อื่นด้วย  แต่  ถ้าการพูดเช่นน้ันท�ำให้เกิดประโยชน์ คือ ท�ำให้อีกฝ่ายหน่ึงมีอารมณ์ดี  ขึน้ กถ็ ือว่าไดป้ ระโยชน์ในส่วนนี้ แปลวา่ ได้อย่างเสยี อยา่ ง  ค�ำถามท ่ี ๑๐๙๗ ขออนญุ าตเรยี นถามทา่ นอาจารยว์ ศนิ ทเ่ี คารพยงิ่ เกยี่ วกบั ศลี ดงั นี้  นะคะ   ๑. เจตนาศลี กบั เจตสิกศลี ตา่ งกนั อย่างไรคะ   ๒.  ศีลท่ีเป็นสมุจเฉทวิรัติของปุถุชนมีไหมคะ  หรือว่ามีแต่ในพระ  อริยบคุ คลคะ   ๓.  ศีลที่บริสุทธิ์ผ่องแผ้วของพระโสดาบันมีลักษณะอย่างไรคะ  ถา้ บคุ คลมคี วามรสู้ กึ แมเ้ พยี งเลก็ นอ้ ยวา่  สง่ิ นไี้ มค่ วรท�ำเพราะทำ� ความ  ขุ่นใจให้ตนเองและผู้อื่น  แม้จะไม่ผิดศีล  ก็ถือว่าศีลไม่ผ่องแผ้วใช่ไหม  คะ และบคุ คลผรู้ สู้ กึ เชน่ นน้ั ยอ่ มยงั ไมถ่ งึ ความเปน็ อรยิ บคุ คลใชไ่ หมคะ 

14 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ตอบ ๑. เจตนาทีจ่ ะงดเว้นความช่ัวทางกาย วาจา เรยี กวา่  เจตนาศลี เจตนาที่จะงดเว้นความช่ัวทางใจ  เรียกว่า  เจตสิกศีล  เช่น  งดเว้นจาก  ความโลภอยากไดข้ องผอู้ น่ื  งดเวน้ จากพยาบาท งดเวน้ จากมจิ ฉาทฏิ ฐิ  ซ่ึงปน็ กุศลกรรมบถฝา่ ยมโนกรรม  ๒.  ศีลท่ีเป็นสมุจเฉทวิรัติเป็นศีลของพระอริยบุคคล  แปลว่า  งด  เว้นเด็ดขาด นี่ตอบตามตำ� ราที่ท่านกล่าวไว้  ขอโยนคำ� ถามกลับไปว่า  ถา้ ปถุ ชุ นเวน้ สงิ่ ใดสง่ิ หนงึ่ โดยเดด็ ขาด เชน่  เวน้ ดมื่ สรุ าเมรยั  เปน็ ตน้  จะ  อนโุ ลมจดั เปน็ สมจุ เฉทวริ ตั ไิ ดห้ รอื ไม ่ ขอผถู้ ามและผอู้ า่ นลองชว่ ยคดิ ด ู ๓. ศลี ไมข่ าด ไมท่ ะล ุ ไมด่ า่ ง ไมพ่ รอ้ ย เรยี กวา่  อรยิ กนั ตศลี  คอื   เปน็ ศลี ที่พระอริยะพอใจ  ศีลขาดนั้นคือขาดพร้อมด้วยองค์  เช่น  ข้อปาณาติบาต  มีองค์  ๕  กล่าวคือ  สัตว์มีชีวิต  รู้ว่าสัตว์มีชีวิต  จิตคิดจะฆ่า  พยายามในการฆ่า  สัตว์ตายด้วยความพยายามน้ัน    ศีลทะลุน้ันไม่ครบองค์    ศีลด่าง  ศีล  พร้อยก็เช่นเดยี วกนั มรี ายละเอยี ดมาก พดู ไวย้ อ่ ๆ พอเขา้ ใจ เพยี งแตค่ ดิ   ศลี  ๕ ไมข่ าด แตศ่ ลี กรรมบถขาด เชน่  คิดปองร้ายผู้อ่นื  เป็นต้น คำ� ถามท่ี ๑๐๙๘ พระพทุ ธองคต์ รสั ไวท้ ใ่ี ดหรอื ไมค่ ะ วา่ ผสู้ �ำเรจ็ เปน็ พระอรหนั ตแ์ ลว้   อัฐธิ าตจุ ะกลายเปน็ แก้วมณี   ตอบ ไม่เคยพบทมี่ า 

สนทนาธรรมกบั 15 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามที ่ ๑๐๙๙ สวัสดีครับอาจารย์ มีพี่สาวที่ทำ� งานได้มาขอคำ� ปรึกษาเร่ืองเก่ียว  กบั กามกจิ  คอื เธอสารภาพวา่  เธอไดอ้ า่ นหนงั สอื เกยี่ วกบั เรอื่ งกามชนั้ สงู   มาเลม่ หนึ่ง เธอบอกว่ามันรสู้ ึกละอายใจทจี่ ะมอี ะไรกับแฟน แต่เธอจะ  หลกี มนั ไดอ้ ยา่ งไร ผมเลยใหค้ ำ� แนะนำ� ไปวา่  ถา้ หากใจเรายงั ไมถ่ งึ ธรรม  ระดับนั้นมันก็ล�ำบาก  ความสุขและความหลุดพ้นมันมีเป็นระดับ  ควร  ทำ� ไปตามลำ� ดบั เปน็ ขนั้ ตอน พทุ ธศาสนาไมไ่ ดส้ อนใหห้ นเี กยี่ วกบั เรอื่ งน้ ี ถา้ จติ ใจยงั ไมถ่ งึ ขน้ั นน้ั กต็ อ้ งพฒั นากนั ตอ่ ไป จนกวา่ จะเหน็ ทกุ ขเ์ หน็ โทษ  ของมนั  เลอ่ื นชนั้ ขนึ้ มา ถา้ เราปฏบิ ตั เิ หมาะสมไมห่ ลงใหลมนั มากเกนิ ไป  กเ็ ปน็ การปฏบิ ตั ธิ รรมเชน่ เดยี วกนั  อยา่ กงั วลไปเลย ธรรมชาตขิ องเราอย่ ู ในขนั้ ใดกท็ ำ� ใหเ้ หมาะสม เรอื่ งเปน็ อยา่ งนคี้ รบั  อาจารยม์ อี ะไรจะแนะนำ�   เพ่ิมเติมหรอื เปลา่ ครบั  ขอบคุณครบั ตอบ ผมยังไม่เข้าใจแน่นอนเกี่ยวกับค�ำว่า  “กามชั้นสูง”  ว่าหมายถึง  อย่างไร  จะหมายถึงหนังสือธรรมที่พรรณนาถึงโทษของกามหรือเปล่า  หรอื วา่ เปน็ หนงั สอื ทเี่ กย่ี วกบั โลกยี รสหรอื โลกยี ารมณ ์ กลา่ วคอื  กามารมณ์  นั่นเอง  เม่ือยังไม่เข้าใจชัดถึงความหมายของหนังสือเร่ืองกามชั้นสูง  จึงแนะน�ำได้ยาก แตท่ คี่ ณุ พดู มาก็ดีแล้ว ไดป้ ระโยชนเ์ พยี งพอแล้ว 

16 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามที่ ๑๑๐๐ สวสั ดคี รบั  ทอี่ าจารยไ์ ดก้ ลา่ วไวว้ า่  พระพทุ ธเจา้ เปรยี บบคุ คล เปน็   ดอกบัว  ๓  เหล่า  (ไม่ใช่  ๔  เหล่า)  คือให้ทุกคนเชื่อม่ันในศักยภาพของ  มนุษย์ว่า สามารถฝึกตนเองและพัฒนาให้ถึงภาวะสูงสุดของมนุษย์ได้  ผมกเ็ ลยนกึ ถงึ พระเทวทตั  ทส่ี ว่ นใหญจ่ ะบอกวา่ พฒั นาไมไ่ ด ้ แตผ่ มอา่ น  ไดค้ วามมาวา่  กอ่ นทพี่ ระเทวทตั จะถกู ธรณสี บู  ทา่ นไดถ้ วายกระดกู คาง  บชู าแดพ่ ระพทุ ธเจา้  และพระพทุ ธเจา้ กไ็ ดท้ รงพยากรณว์ า่ พระเทวทตั จะ  ไดเ้ ปน็ พระปจั เจกพทุ ธะองคห์ นงึ่ ในกาลหนา้  แสดงวา่ อยา่ ดหู มน่ิ ตนเอง  ขอใหพ้ ฒั นาตนขน้ึ ไปๆ แลว้ มพี ทุ ธพจนอ์ นื่ ทเ่ี รา้ ความรสู้ กึ ใหพ้ ฒั นาตน  อกี ไหมครบั อาจารย์ ตอบ ต่อไปภายหนา้  พระเทวทตั จะไดเ้ ปน็ พระปจั เจกพทุ ธเจา้ พระนาม  วา่  “อฏั ฐสิ สระ” เพราะอานสิ งสท์ ไี่ ดถ้ วายกระดกู คางเปน็ เครอื่ งบชู าพระ  พทุ ธเจา้ ตามทคี่ ณุ กล่าวมาบา้ งแล้ว พระพทุ ธภาษติ ทเี่ กย่ี วกบั เรอ่ื งการพฒั นาตน หรอื การทจี่ ะกลบั ตวั   จากร้ายเป็นดีมีมากมายเหลือเกิน  ดังเช่นท่ีตรัสเพราะปรารภเรื่องพระ  องคุลิมาลว่า  “ผู้ใดประมาทมาก่อน  ต่อมาภายหลังไม่ประมาท  ผู้นั้น ย่อมยงั โลกนี้ให้สวา่ งเหมอื นดวงจนั ทร์ท่พี ้นจากเมฆหมอก ฉะน้ัน” ค�ำว่า  “ยังโลกน้ีให้สว่าง”  น้ันหมายความว่า  ท�ำจิตให้สว่างหรือ  ชีวิตให้สวา่ ง ไม่มดื บอดอีกตอ่ ไป

สนทนาธรรมกับ 17 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามท ่ี ๑๑๐๑ อยากถามอาจารย์ว่า  ขึ้นช่ือว่าพระภิกษุสามารถให้หวยหรือ  ใบ้หวยได้ดว้ ยหรือคะ แล้วพระจะบาปหรอื เปล่าคะ   ตอบ การใบ้หวยหรือให้หวยเป็นสิ่งที่พระไม่ควรท�ำ  คิดว่าไม่ได้รู้จริง  บอกไปอยา่ งนนั้ เอง เปน็ การโออ้ วด และสง่ เสรมิ ใหฆ้ ราวาสเลน่ หวย ซงึ่   ไม่สมควรเช่นเดียวกัน  คำ� ถามที่ ๑๑๐๒ สวสั ดคี รบั อาจารย ์ ผมไดด้ รู ายการทมี่ พี ระทา่ นมาตอบคำ� ถามจาก  ทางบา้ น คำ� ถามมอี ยา่ งนค้ี รบั  ถามวา่ ท�ำไมพระจะตอ้ งออกมาเรยี กรอ้ ง  ให้พุทธศาสนาเป็นศาสนาประจ�ำชาติ  ท�ำไมพระไม่ท�ำหน้าที่ของพระ  พระทา่ นกถ็ ามกลบั วา่  คนถามเปน็ ชาวพทุ ธหรอื เปลา่  แลว้ รไู้ หมวา่ พระ  มหี นา้ ทอ่ี ะไร พอผมไดฟ้ งั กส็ งั เวชครบั  เหน็ ใจทง้ั สองฝา่ ย คอื  พระทา่ น  กก็ ลวั ศาสนาจะเสอื่ มเรว็  สว่ นฆราวาสกไ็ มม่ นั่ คงในหลกั  แตพ่ อมองไป  ท่ีอินเดียต้นก�ำเนิดของพุทธศาสนายังล่มสลายไปได้  ก็ปลงสังเวชครับ  อาจารย์มคี วามเห็นกบั เรือ่ งน้ีอย่างไรครบั   ตอบ คุณมีความเห็นดีแล้ว เห็นดว้ ยกับคณุ  

18 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามท ่ี ๑๑๐๓ สวัสดีครับอาจารย์  วันมาฆบูชาท่ีผ่านมาผมเห็นป้าของผมเขา  เตรียมธูปพันดอก  เทียนพันเล่ม  ดอกไม้พันดอก  ผมถามท่านว่าเอาไป  ท�ำอะไร  ท่านบอกว่าเอาไปบูชาคาถาพัน  เกิดชาติหน้าจะได้เจอพระ  ศรีอาริย์  พอเจอท่านจะได้บรรลุธรรมกับท่าน  ผมไม่ขัดศรัทธาท่าน  แตผ่ มคดิ วา่ พธิ อี ยา่ งน ้ี เอาศรทั ธามาเรมิ่ ตน้  แตค่ วรจะพฒั นาจนไมต่ อ้ ง  พง่ึ ศรทั ธา เปน็ ศลี  สมาธ ิ ถงึ ปญั ญา จะบอกวา่ ไมป่ ระมาทจะดกี วา่  ถา้   บรรลใุ นสมยั พระพทุ ธเจ้าพระองค์นเ้ี ลยกจ็ ะด ี เพราะถงึ แมว้ า่ จะไดเ้ กดิ   ทันในสมัยพระศรีอาริย์ก็ไม่แน่ว่าจะบรรลุ  อาจจะเกิดเป็นเปรต  เป็น  สัตว์เดรัจฉาน  ท่ีไม่สามารถบรรลุก็ได้  หรือเป็นมนุษย์ก็อาจจะไม่บรรลุ  ก็ได้  อย่างในสมัยพระสมณโคดมนี้ได้สนทนาได้ฟังธรรมกับท่านตั้ง  มากมายหลายคน ก็ยังไม่บรรลุก็เยอะแยะไป อย่างในพระสูตรหนึ่ง ท ่ี พระพทุ ธเจา้ ไดค้ ยุ กบั พราหมณ ์ พราหมณถ์ ามพระพทุ ธเจา้ วา่  “อะไรเลา่ เปน็ ปจั จยั ทพ่ี ระนพิ พานกต็ งั้ อย,ู่  หนทางทย่ี งั สตั วใ์ หถ้ งึ นพิ พานกต็ ง้ั อย,ู่ พระโคดมผู้ชักชวน  (เพ่ือด�ำเนินไป)  ก็ต้ังอยู่,  ท�ำไมน้อยพวกท่ีบรรลุ และบางพวกกไ็ มบ่ รรล?ุ ” ทา่ นกย็ อ้ นถามพราหมณว์ า่  “ทา่ นเปน็ ผชู้ ำ�่ ชอง ในการเดินทางไปเมืองนั้นเมืองน้ี  พอมีผู้มาถามทางท่านก็บอกทางให้ เขาไปทางนน้ั เปน็ ทางตรงและลดั สนั้ ทส่ี ดุ  แตค่ นทท่ี า่ นบอกกลบั เดนิ ไป ยังจุดหมายที่ท่านบอกบ้าง  แต่บางคนก็เดินทางตรงข้ามบ้าง  หยุด พักเพราะเจอดอกไม้นานาพันธุ์บ้าง  เจอสถานที่อันน่ารื่นรมย์บ้าง พราหมณ์เอย!  อะไรเป็นเหตุปัจจัยทั้งที่เมืองท่ีท่านบอกก็ตั้งอยู่  มีอยู่ แต่ท�ำไมบุคคลจึงเดินทางผิดบ้าง  หลงทางบ้าง  เดินทางไปสู่ท่ีหมาย โดยสวสั ดบี า้ ง” พราหมณต์ อบวา่  “ขา้ พเจา้ จะทำ� ยงั ไงได ้ ขา้ พเจา้ เปน็ เพยี ง แต่ผู้บอกทางเท่านั้น  พระพุทธเจ้าบอกว่า  ฉันใดก็ฉันน้ันแล,  นิพพาน

สนทนาธรรมกับ 19 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ มีอยู่  ทางถึงพระนิพพานมีอยู่  เราผู้ชักชวนก็ยังต้ังอยู่  แต่สาวก  แม้เรา กล่าวสอนพร�่ำสอนอยู่อย่างนี้  น้อยพวกท่ีได้บรรลุนิพพานอันเป็น ผลส�ำเร็จถึงท่ีสุดอย่างย่ิง,  บางพวกไม่ได้บรรลุ,  พราหมณ์!  ในเร่ืองนี้ เราจกั ท�ำอยา่ งไรไดเ้ ลา่ , เพราะเราเปน็ แตผ่ บู้ อกทางเทา่ นนั้ .” (อปุ ร.ิ  ม.  ๑๔/๘๕-๘๗-๑๐๑-๑๐๓.) เอามาใหอ้ า่ นกนั เผอ่ื มบี คุ คลทเ่ี ขา้ ใจกนั อยา่ งนี ้ จะได้ไมป่ ระมาทกนั นะครบั  ขอบคณุ ครบั อาจารย์ ตอบ ส่ิงที่ผมควรพูดตอบ  คุณก็ได้พูดมาหมดแล้ว  ขออนุโมทนาด้วย  และขอเพิ่มนิดเดียวว่า  กว่าจะพบพระศรีอาริย์ก็คงจะต้องเวียนว่าย  ตายเกดิ อยอู่ กี นาน เปน็ เหยอื่ ของวฏั ทกุ ขอ์ กี นบั ชาตไิ มถ่ ว้ น รบี เดนิ ทาง  ใหส้ น้ิ สดุ สงั สารวัฏเสียเถิด ดีกวา่ คอยศาสนาพระศรอี าริย์ ค�ำถามท่ี ๑๑๐๔ ขอความกรุณาท่านอาจารย์อธิบายความหมายและขยายความ  พุทธภาษิตท่วี ่า สติมโต สทา ภทฺท ํ ดว้ ยนะคะ กราบขอบพระคุณคะ่   ตอบ ค�ำว่า  “สติมโต  สทา  ภทฺทํ”  แปลว่า  “ผู้มีสติ  เจริญทุกเม่ือ”  โดย  เฉพาะอย่างย่ิงเจริญในธรรม  และท�ำชีวิตให้เจริญไม่ว่าทางโลกหรือ  ทางธรรม 

20 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามท่ ี ๑๑๐๕ ลักขณูปนิชฌานกับขณิกสมาธิมีความเหมือนหรือแตกต่างกัน  อย่างไรคะ   ตอบ ลักขณูปนิชฌาน แปลว่า  เพ่งลักษณะ  หมายถึงเพ่งไตรลักษณ์  คอื พจิ ารณาความไมเ่ ทย่ี ง ความเปน็ ทกุ ข ์ ความเปน็ อนตั ตา เปน็ อารมณ ์ ของวปิ สั สนา อาจได้ขณกิ สมาธดิ ว้ ย เรยี กว่า วิปสั สนาสมาธิ คำ� ถามท ่ี ๑๑๐๖ ในภาษาบาลี  เรียก  “จิตผู้รู้”  ว่าอย่างไรคะ  อะไรเป็นเหตุให้เกิด  “จติ ผ้รู ”ู้  คะ ตอบ ใชค้ ำ� วา่  “วชิ านนจติ ตฺ ”ํ  แปลวา่  จติ คอื ธรรมชาตทิ ร่ี  ู้ ถา้ จะใหต้ รงตวั   ทีเดียว  ก็ใช้ค�ำว่า  “พุทฺธจิตฺตํ”  แปลว่า  จิตของผู้รู้  เหตุให้เกิดพุทธจิต  ก็คือการอบรมปญั ญา 

สนทนาธรรมกบั 21 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามที่ ๑๑๐๗ สวสั ดคี ะ่  พระวนิ ยั ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ทรงบญั ญตั ไิ วห้ ลายขอ้  สว่ นใหญ่  จะมีเหตุท่ีมาเกิดมาก่อนแล้วจึงทรงบัญญัติข้ึน  เพื่อให้เห็นเหตุน้ันก่อน  หรือคะ  สาระของพระวินัยที่ทรงบัญญัติขึ้นให้เป็นร้ัวธรรมส�ำหรับผู้มา ใหม ่ สว่ นพระอรยิ ะทา่ นไมท่ ำ� ผดิ วนิ ยั อยแู่ ลว้ หรอื เปลา่ คะ ขอบคณุ คะ่     ตอบ ตอ้ งมเี หตเุ กดิ ขน้ึ กอ่ นจงึ จะทรงบญั ญตั พิ ระวนิ ยั  แตผ่ ทู้ ท่ี �ำผดิ เปน็   คนแรกอันเป็นเหตุให้ทรงบัญญัติพระวินัยน้ันไม่เป็นอาบัติ  ที่ปล่อยให้  มีเหตุการณ์เกิดขึ้นก่อน  คือไม่ทรงบัญญัติล่วงหน้านั้นก็เพื่อป้องกัน  ค�ำต�ำหนิท่ีว่า  กุลบุตรผู้ที่ศรัทธาสละทรัพย์และเครือญาติเป็นอันมาก  ออกบวช ใครเลา่ จะทำ� ความผดิ เชน่ นๆ้ี  แตเ่ มอื่ มเี หตเุ กดิ ขน้ึ กอ่ นแลว้ จงึ   ทรงบัญญตั ิก็ไมม่ ใี ครต�ำหนไิ ด้ พระอริยะท�ำผิดวินัยหรือไม่เป็นเร่ืองน่าใคร่ครวญ  ไม่เคยพบ  ตวั อยา่ งจงึ ไมก่ ลา้ ปฏเิ สธหรอื ยนื ยนั  ทเี่ หน็ ตวั อยา่ งกค็ อื  พระอรยิ ะระดบั   พระอรหนั ตใ์ ครฟอ้ งทา่ นวา่ ทำ� ผดิ วนิ ยั ขอ้ นน้ั ขอ้ น ้ี ทา่ นใหย้ กฟอ้ งเสยี  คอื   ไม่รบั ฟอ้ งเพราะพระอรหันต์มสี ตสิ มบรู ณ์

22 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามที่ ๑๑๐๘ สวัสดีครับอาจารย์  ผมได้อ่านหนังสือท่ีอธิบายเร่ืองพระอรหันต ์ ตาบอดช่ือ  จักขุบาล  ที่มาบวชตอนแก่  แล้วท่านถามพระพุทธเจ้าว่า  หนา้ ทข่ี องพระภกิ ษมุ อี ะไร ไดค้ ำ� ตอบมาวา่  มวี ปิ สั สนาธรุ ะ กบั  คนั ถธรุ ะ  ผมสงสยั ครบั ? สมยั ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ยงั มชี วี ติ อยยู่ งั ไมม่ พี ระไตรปฏิ ก แลว้   การศกึ ษาสว่ นของคนั ถธรุ ะมมี าไดอ้ ยา่ งไร หรอื ความหมายของคนั ถธรุ ะ  นมี้ นี ยั มคี วามหมายอยา่ งอน่ื  คงตอ้ งรบกวนอาจารยช์ ว่ ยอธบิ ายดว้ ยครบั   ขอบคุณครับ  (ถ้าค�ำถามผมไม่ได้เกิดประโยชน์อะไรกับผู้อ่ืน  อาจารย ์ ก็เว้นไว้ไม่ต้องตอบก็ได้ครับ  คล้ายกับเด็กถามพ่อตอนเล่านิทานอีสป  วา่  ท�ำไมสตั ว์ถงึ พดู ได)้ ตอบ ธรุ ะ ๒ คอื  คนั ถธรุ ะและวปิ สั สนาธรุ ะ ไมม่ ปี รากฏในพระไตรปฎิ ก  มใี นอรรถกถาธรรมบท ตอนทว่ี า่ ดว้ ยเรอ่ื งพระจกั ขบุ าลตามทคี่ ณุ อา้ งถงึ   แล้ว    เพราะฉะน้ัน  ที่ว่าพระพุทธเจ้าตรัสตอบว่า  คันถธุระคือการเรียน  พระไตรปิฎก  นิกายหน่ึงบ้าง  สองนิกายบ้าง  เป็นต้นนั้น  เป็นข้อเขียน  ในสมยั อรรถกถา ซงึ่ มพี ระไตรปฎิ กแลว้   ถา้ เปน็ สมยั พทุ ธกาลทา่ นอาจ  ใช้ค�ำว่า  “เรียนพระพุทธพจน์”  คือ  ท่องจ�ำพระพุทธวจนอย่างเช่นท่ ี พระอานนท์กระทำ�

สนทนาธรรมกับ 23 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามที่ ๑๑๐๙ ๑.  ไม่ทราบว่าท่ีได้ฟังมาน้ีจะถูกต้องหรือไม่  หรือดิฉันจะฟังมา  ผดิ พลาด คอื พระพทุ ธเจา้ ไดต้ รสั สอนพระราหลุ วา่  การคดิ อกศุ ลดว้ ยจติ   มีโทษร้ายแรงกว่าอกุศลที่ท�ำทางกายอีก  ซ่ึงดิฉันสงสัยว่าเหตุใดอกุศล  ทางจติ จงึ ร้ายแรงกว่าอกศุ ลทางกายคะ ๒. การทเี่ ราภาวนาแลว้ เหน็ จติ เกดิ ดบั  เกดิ ดบั  นนั้ เปน็ ไปตามหลกั   อนิจจัง  หรือหลักทุกข์คะ  เดิมดิฉันคิดว่ามันเป็นไปตามหลักอนิจจัง  เพราะมันไม่เที่ยง แต่พอภายหลังมาคิดว่า ก็เพราะมันทุกข์ มันก็เสื่อม  แล้วก็ดับ  คือตั้งอยู่ไม่ได้  ก็น่าจะเข้าหลักทุกข์มากกว่า  ขอความกรุณา  อาจารย์ช่วยแก้ขอ้ สงสัยให้ด้วยคะ่  ดว้ ยความขอบพระคุณยง่ิ คะ่ ตอบ ๑.  เข้าใจว่า  ในท่ีน้ีท่านต้องการเน้นให้ระวังจิต  อย่างท่ีตรัสใน  ธรรมบทว่า  “สิ่งทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า  มีใจประเสริฐท่ีสุด  ส�ำเร็จมา จากใจ  ถ้าใจร้าย  จะท�ำก็ตามจะพูดก็ตามก็พลอยร้ายไปด้วย  จากน้ัน ความทุกข์ย่อมติดตามเขาเหมือนล้อเกวียนหมุนตามรอยเท้าโคท่ีลาก เกวยี นไป” ตรงกนั ขา้ ม ถา้ ใจด ี การทำ� และพดู กพ็ ลอยดไี ปดว้ ย จากนน้ั   ความสขุ ย่อมติดตามเขาไปเหมอื นเงาตามตัว ในทบ่ี างแหง่ ตรสั สนทนากบั บางคนวา่  ถา้ ใครคนหนงึ่ จะฆา่ คนใน  เมืองนาลันทาให้ตายพร้อมกันด้วยการฆ่าเพียงคร้ังเดียวจะได้หรือไม ่ ผู้น้ันตอบว่า  ไม่ได้    ตรัสต่อไปว่า  ถ้าผู้มีฤทธ์ิต้ังจิตคิดจะฆ่าบุคคลใน  เมืองนาลันทาน้ีให้ตายพร้อมกันคร้ังเดียวจะได้หรือไม่  เขาตอบว่า  ได้  อกี อยา่ งหนงึ่ บคุ คลยอ่ มคดิ กอ่ นแลว้ จงึ ท�ำหรอื พดู  ทา่ นตอ้ งการสอนให ้ ระวงั ความคิด ให้เห็นโทษของความคิดช่วั และคุณของความคิดดี

24 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ กล่าวโดยท่ัวไป  การกระท�ำทางกายหรือวาจา  เช่น  การฆ่าคน  ยอ่ มมโี ทษหนกั กวา่ เพยี งแตค่ ดิ จะฆา่  เรอื่ งของกรรมสลบั ซบั ซอ้ นและมี  เงอ่ื นไขมาก ยากทจ่ี ะวนิ จิ ฉยั เดด็ ขาดลงไปได ้ ตอ้ งพจิ ารณาเปน็ เรอ่ื งๆ ไป ๒.  เป็นทั้งสองอย่าง  เป็นท้ังอนิจจังและทุกขัง  มีพระพุทธพจน์  วา่  “สง่ิ ใดไมเ่ ทยี่ งสง่ิ นน้ั เปน็ ทกุ ข ์ สงิ่ ใดเปน็ ทกุ ขส์ ง่ิ นนั้ เปน็ อนตั ตา สง่ิ ใด  เปน็ อนัตตา ควรหรือทจี่ ะยดึ สิ่งน้นั วา่ เป็นเราเป็นของเรา” ค�ำถามท่ ี ๑๑๑๐ อยากทราบวา่ ทำ� ไมแมจ่ งึ ไมร่ กั ลกู สาว ถงึ แมว้ า่ ลกู ชายทำ� ผดิ  ไมไ่ ด ้ เลยี้ งด ู แมก่ ร็ กั และให้ไดท้ ุกอย่าง แตล่ ูกสาวใหเ้ ทา่ ไรกไ็ มพ่ อ ตอบ เปน็ ท่ีแมบ่ างคน ไมใ่ ช่ท่ัวไป คำ� ถามท ี่ ๑๑๑๑ คนเราทุกคนต้องเกื้อกูลพ่ีน้องถ้าเรามีใช่ไหมคะ  แต่ถ้าเขามี  มากกว่าเราแต่เขายังอยากได้ของเรา  เราต้องท�ำอย่างไรเพื่อท่ีจะได้  ไม่ผิดใจกัน  ให้เท่าไรจึงจะพอ  ช่วยด้วยค่ะ  ไม่อยากผิดใจกัน  แต่ว่า  หนเู องกม็ ลี กู และหลานทตี่ ้องชว่ ยเหลอื อยู่ ตอบ ให้เขาบา้ งเทา่ ทจ่ี ำ� เปน็  บ�ำเพญ็ ทานบารม ี

สนทนาธรรมกบั 25 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามที่ ๑๑๑๒ ดิฉันได้อ่านพบใน  Wikipedia  ว่า  “วศิน  อินทสระ  เป็นนักเขียน  นวนิยายอิงธรรมะ  คอลัมนิสต์  และนักปาฐกถาธรรมท่ีมีช่ือเสียงท่ีสุด  คนหน่ึงในวงการพระพุทธศาสนา”  ดิฉันขออนุญาตประกาศคุณของ  ท่านอาจารย์  ณ  ที่น้ีด้วยนะคะ    อันที่จริงข้อความน้ียังบรรยายท่าน  อาจารยไ์ ดไ้ มค่ รบถว้ น ลกู ศษิ ยข์ องทา่ นอาจารยจ์ ะทราบด ี ในวนั นดี้ ฉิ นั   ขอถือโอกาสกราบเรียนถามเก่ียวกับผลงานของท่านอาจารย์  พอเป็น  หลกั ฐานใหค้ นรนุ่ หลงั ไดเ้ รยี นรตู้ อ่ ไปดงั นน้ี ะคะ ในบรรดางานเขยี นกวา่   ๑๐๐  เร่ืองของท่านอาจารย์  หากแบ่งออกเป็นหมวดๆ  อาทิ  นวนิยาย  องิ ธรรมะ บทความวชิ าการทางพทุ ธศาสนา ปรชั ญา จติ วทิ ยา บทความ  หรือหนังสือเก่ียวกับธรรมะและทัศนะชีวิตทั่วไป  และบทความหรือ  หนงั สอื อธบิ ายธรรมบท/แนวอรรถกถา เปน็ ตน้  (กราบขออภยั หากแบง่   หมวดหมไู่ มไ่ ดด้ นี กั นะคะ) อยากจะขอใหท้ า่ นอาจารยย์ กตวั อยา่ งวา่ ใน  แตล่ ะหมวดหนงั สอื ทที่ า่ นอาจารยพ์ อใจ ภมู ใิ จ และเหน็ วา่ เปน็ ประโยชน ์ มากทสี่ ดุ สกั  ๒-๓ ตวั อยา่ ง (หรอื มากกวา่ นนั้  หากทา่ นอาจารยจ์ ะกรณุ า)  มีอะไรบ้างคะ  กราบขออภัยหากเป็นการเรียนถามความเห็นส่วนตัว  เกนิ ไปนะคะ แตด่ ฉิ นั ระลกึ อยเู่ สมอวา่  คนรนุ่ เรายงั โชคดที ท่ี า่ นอาจารย ์ ยังอยู่ให้เราได้สอบถามพุทธธรรมอันบริสุทธิ์  รวมทั้งทัศนะชีวิตที่ดีๆ  และน่าฟังอย่างย่ิงได้  กราบขอโอกาสด้วยนะคะ  กราบขอบพระคุณ  อย่างยิง่ คะ่ ตอบ หนงั สอื แตล่ ะเลม่ ๆ มรี สไมเ่ หมอื นกนั  บอกไดย้ ากวา่ ชอบเลม่ ไหน  มากทส่ี ดุ  คนอา่ นกช็ อบไมเ่ หมอื นกนั  เรอ่ื งทคี่ ลา้ ยกนั เชน่ เรอ่ื ง พระอานนท์

26 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ พุทธอนุชา  กับเร่ือง  ผู้สละโลก  บางคนก็ชอบเร่ืองพระอานนท์  บางคน  ชอบเรื่องผู้สละโลกมากกว่า  ส่วนหนังสือท่ีเกี่ยวกับวิชาการ  ก็มีรสไป  คนละอยา่ ง ผมอา่ นเลม่ ไหนกช็ อบเลม่ นน้ั  ยากทจี่ ะตดั สนิ ได ้ ขอขอบคณุ   อยา่ งยิ่งทีใ่ ห้เกียรตเิ ขยี นมาอยา่ งไพเราะนา่ สนใจ ค�ำถามที่ ๑๑๑๓ ค�ำกล่าวที่ว่า  บุคคลท่ีส�ำคัญที่สุดคือผู้ที่อยู่ตรงหน้าของเรา  เป็น  พุทธพจน์ใช่ไหมคะ  มีที่มาอย่างไร  ขอท่านอาจารย์โปรดขยายความ  ด้วยนะคะ ตอบ ไมเ่ คยพบวา่ เปน็ พระพทุ ธพจน ์ ไมก่ ลา้ ยนื ยนั วา่ เปน็ คำ� พดู ของใคร  ผมเองกเ็ คยพูดท�ำนองนเี้ หมอื นกันในหนังสือบางเลม่   ค�ำถามท ่ี ๑๑๑๔ ปกตจิ ิตเกิดขนึ้ พร้อมอารมณ์ แล้วจิตเกดิ ขนึ้ เดี่ยวๆ ได้ไหมครับ ตอบ จติ กบั เจตสกิ เปน็ ของคกู่ นั  เจตสกิ เปน็ ตวั ปรงุ ท�ำใหจ้ ติ เปน็ ไปตา่ งๆ  มแี ตน่ พิ พานเทา่ นนั้ ทไ่ี มม่ อี ารมณ ์ (อนารมมฺ ณํ) แตน่ พิ พานกเ็ ปน็ ขนั ธ-  วิมุตติ  แปลว่า  พ้นจากขันธ์  ไม่อยู่ในพวกจิตหรือเจตสิก  แต่จิตเข้าถึง  นิพพานไดเ้ ป็นวสิ งฺขารคตํจติ ฺตํ ตอบไดเ้ ท่านค้ี รบั  

สนทนาธรรมกบั 27 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามท่ ี ๑๑๑๕ คำ� วา่  “อรยิ สาวก” แปลไดว้ า่ อยา่ งไรบา้ งคะ พระพทุ ธองคต์ รสั วา่   ปถุ ชุ นผมู้ ไิ ดส้ ดบั ธรรมกบั  “อรยิ สาวก” ผไู้ ดส้ ดบั แลว้  แตกตา่ งกนั อยา่ งไร  คะ ตอบ ค�ำวา่  “อรยิ สาวก” แปลได ้ ๒ อยา่ ง ๑. แปลว่า สาวกของพระอริยะ ๒. แปลวา่  สาวกผเู้ ปน็ อริยะ ปถุ ชุ นผมู้ ไิ ดส้ ดบั ธรรมกบั อรยิ สาวกผไู้ ดส้ ดบั ธรรมแลว้  แตกตา่ งกนั   ท ี่ เมอ่ื โลกธรรม ๘ เกดิ ขนึ้  ปถุ ชุ นผมู้ ไิ ดส้ ดบั มไิ ดส้ �ำเหนยี กวา่  มนั ไมเ่ ทยี่ ง  เป็นทุกข์  มีความแปรปรวนเป็นธรรมดา  แต่อริยสาวกผู้ได้สดับย่อม  สำ� เหนยี กวา่  มนั ไมเ่ ท่ยี ง เป็นทกุ ข ์ มคี วามแปรปรวนเป็นธรรมดา คำ� ถามที ่ ๑๑๑๖ พระพุทธพจน์ท่ีว่า  น  สิยา  โลกวฑฺฒโน  อย่าเป็นคนรกโลกน้ัน    บุคคลอย่างไรท่พี ระพทุ ธองค์ตรัสว่า “รกโลก” คะ ตอบ พระพุทธภาษติ เตม็ ๆ มอี ยา่ งนี้ ๑. ไมพ่ งึ เสพธรรมอนั เลว หมายถึง ธรรมชัว่  อกุศลธรรม ๒. ไม่พงึ อย่อู ย่างประมาท  ๓. ไมพ่ ึงเสพมิจฉาทฏิ ฐิ

28 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ๔. ไมพ่ งึ เปน็ คนรกโลก คอื  อยอู่ ยา่ งไรป้ ระโยชน ์ และประกอบตน  ด้วยอกศุ ลธรรมทง้ั สามอยา่ งข้างต้น (ธรรมบท) คำ� ถามที่ ๑๑๑๗ สิ่งท่ีหลอกเราว่า  มีตัวตนของเราอยู่  คืออะไรคะ  สัญญา  หรือ    สังขาร หรอื  ธรรมอน่ื ใดคะ   ตอบ อุปาทาน  กล่าวโดยเฉพาะคือ  อัตตวาทุปาทาน  แปลว่า  ความ  ยึดมัน่ วา่ มตี วั ตน ค�ำถามท ี่ ๑๑๑๘ สวัสดีครับ  ต้นไม้ท่ีพระพุทธเจ้าพระองค์ใดตรัสรู้  ต้นไม้ต้นนั้นจะ  ไดร้ บั เกยี รตดิ ว้ ยนามใหมว่ า่  “ตน้ โพธ”์ิ  สมมตวิ า่ ตน้ ไมน้ น้ั เปน็ ตน้ มะมว่ ง  แตถ่ า้ พระพทุ ธเจา้ มานง่ั ตรสั รแู้ ลว้ กจ็ ะไดร้ บั นาม “ตน้ โพธ”ิ์  เลยหรอื ครบั ตอบ ต้นโพธ์ิที่พระพุทธเจ้าได้อาศัยตรัสรู้น้ัน  เรียกอีกช่ือหน่ึงว่า  อัส- สตั ถพฤกษ ์ หรอื  อสั สตั ถรกุ โข เปลย่ี นเปน็  โพธริ กุ โข ในความหมายวา่   ต้นไม้เป็นท่ีตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า  ท่ีเราเรียกในภาษาไทยว่า  ต้นโพธิ์  นั่นเอง สำ� หรับพระพทุ ธเจ้าองค์อนื่ ๆ ก็ไดต้ รสั รใู้ ต้ตน้ ไมต้ า่ งๆ กัน 

สนทนาธรรมกบั 29 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามท่ี ๑๑๑๙ สวัสดีครับอาจารย์  เหตุการณ์สึนามิท่ีญี่ปุ่นท�ำให้มีผู้ล้มตายเป็น  อนั มาก เราจะเอาเหตกุ ารณน์ มี้ าสอนเรอ่ื งกรรมอยา่ งไรดคี รบั  เปน็ กรรม  ระดบั ประเทศ หรอื ระดบั โลกเลยนะครบั  เราควรมองอยา่ งไรใหเ้ กดิ ธรรม  สังเวชดีครับ ตอบ เปน็ กรรมระดบั ประเทศ เรอื่ งกรรมสลบั ซบั ซอ้ นมาก มเี งอื่ นไขมาก  ยากทจี่ ะตดั สนิ ลงไปได ้ นอกจากทา่ นผไู้ ดท้ พิ ยจกั ษ ุ หรอื จตุ ปู ปาตญาณ  จึงจะชี้ชัดลงไปได้ว่า  เหตุการณ์นั้นๆ  เกิดจากกรรมอะไร  บุคคลโดย  ทั่วไปได้เพียงแค่สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นอย่างน้ันน่าจะเป็นอย่างนี้  เหตกุ ารณใ์ นญปี่ นุ่ กไ็ มไ่ ดเ้ กดิ ขนึ้ แกค่ นทกุ คน เกดิ แกค่ นบางพวกเทา่ นนั้   จะเรียกว่าเปน็ กรรมของคณะกไ็ ด้ คำ� ถามท ี่ ๑๑๒๐  อาจารย์ครับ เหน็ พ่ีๆ ทท่ี �ำงานเขาคุยกันเร่ืองพระธาตุวา่ อยา่ งน้ัน  อย่างนี้  ใครมีใครเก็บไว้เป็นบุญเป็นบารมี  มันเกิดสะกิดใจผมครับ  เพราะพระพุทธเจ้าไม่ได้ฝากศาสนาไว้กับวัตถุเลย  แต่เป็นพระธรรม  ไมใ่ ชห่ รอื ครบั  เราไมร่ วู้ า่ พระธาตจุ รงิ หรอื ไม ่ แตธ่ รรมะนด้ี แี น ่ ผมวา่ พๆี่   เขาจะตายเสยี กอ่ นเพราะเสยี เวลาในการพสิ จู นพ์ ระธาต ุ ถา้ จะเสยี เวลา  เอามาปฏิบัติธรรมเพื่อเป็นการพิสูจน์ซะยังดีกว่า  เหมือนกับท่ีหลายๆ  ทา่ นไดเ้ สาะหาพระอรหนั ต ์ สปู้ ฏบิ ตั อิ รยิ มรรคใหไ้ ดเ้ ปน็ พระอรยิ ะซะเอง  จะเป็นกุศลมากที่สุด  สุดท้ายแก่นแท้หรือความหลุดพ้น  ไม่ได้หา 

30 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ที่ไหนไกลหรือเป็นปัจจัยภายนอกเลย  แต่เป็นท่ีกายกับใจในตัวเรา  นเี่ องครบั  อาจารย์คดิ อยา่ งไรกบั เร่อื งนค้ี รบั ตอบ เห็นด้วยกับคุณทุกอย่าง  ผมไม่มีความรู้เร่ืองพระธาตุด้วย  สนใจ  แต่เร่ืองพระธรรม  ค�ำถามที่ ๑๑๒๑ สวัสดีครับอาจารย์  พี่สาวของผมเขาขายหวย  ผมอยากทราบว่า  ขายหวยน่ีบาปหรือเปล่าครับ ผมเตือนเขาหลายครั้งว่าให้ทำ� อาชีพอื่น  แต่เขาบอกวา่  ไมผ่ ดิ ศีล ผมจะอธบิ ายพีอ่ ย่างไรดคี รับ ตอบ การเลน่ หวยเปน็ การพนนั ชนดิ หนง่ึ  บางคนเลน่ จนหมดเนอื้ หมดตวั   คิดว่าไม่เล่นดีกว่า  แต่ส�ำหรับคนขายก็ให้เทียบดูกับคนขายเหล้าหรือ  นำ้� เมาอนื่ ๆ ไมผ่ ดิ ศลี เพราะไมไ่ ดด้ มื่ เอง แตท่ ำ� ใหค้ นอน่ื ผดิ ศลี  และเสยี   ทรพั ยโ์ ดยไรป้ ระโยชน ์ ยงั จะกอ่ ความเสอ่ื มเสยี อนื่ ๆ อกี หลายอยา่ ง ลอง  ตรองดกู แ็ ลว้ กนั นะครบั ค�ำถามท่ี ๑๑๒๒ เราใชค้ ำ� วา่  “ปรนิ พิ พาน” กบั พระอรหนั ตสาวกดว้ ยหรอื เปลา่ ครบั    หรือใช้กบั พระพทุ ธเจ้าเท่านั้นครบั

สนทนาธรรมกบั 31 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ตอบ ใชไ้ ดท้ ่ัวไปทงั้ พระพุทธเจา้ และพระสาวก  คำ� ถามท ่ี ๑๑๒๓ สวัสดีครับอาจารย์ ผมได้อ่านการ์ตูนเร่ือง  พระเจ้าอโศก  ใน  ตอนจบครบั  หลานของพระเจา้ อโศกทเี่ ปน็ พระอรหนั ตไ์ ดม้ าบอกพระเจา้   อโศกท่ีตายไปแล้ว  และมาเกิดเป็นงูเหลือมว่า  อย่าได้กินเนื้อสัตว์อ่ืนๆ  เพื่อไม่ให้เป็นบาปกรรมเพิ่มอีก  ผมสงสัยตรงน้ีครับ  สัตว์เขามีกรรม  ตดิ ตวั มาอยโู่ ดยกำ� เนดิ  ทเ่ี ขากนิ สงิ่ มชี วี ติ อน่ื หรอื ถกู สตั วอ์ น่ื กนิ เปน็ วบิ าก  โดยก�ำเนิดอยู่แล้ว  และเป็นสัญชาตญาณ  ไม่มีเจตนาเหมือนมนุษย์  ท�ำไมยังถือว่าเป็นบาปอีกละครับ  อย่างนี้สัตว์กินเนื้อก็ไม่ได้หมดเวร  กรรมกันสกั ที อาจารยช์ ว่ ยอธบิ ายดว้ ยครบั  ขอบพระคุณมากครับ   ตอบ เวรกรรมทุกอย่างมีเวลาสิ้นสุดนะครับ  คนท่ีไปเกิดเป็นสัตว์และ  ตอ้ งกนิ เนอื้ สตั วอ์ น่ื หรอื สตั วป์ ระเภทเดยี วกนั  กค็ งเคยท�ำความดมี าดว้ ย  เมอ่ื ชดใชเ้ วรกรรมหมดแลว้ กม็ โี อกาสทจ่ี ะเปลย่ี นภพใหด้ ขี นึ้  เชน่  มาเกดิ   เปน็ มนษุ ย์หรือไปเกดิ เปน็ เทวดาก็ได้

32 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามท ่ี ๑๑๒๔ ภิกษุนั้นได้กระท�ำให้แจ้งซ่ึง  เจโตวิมุตติ  ปัญญาวิมุตติ  อันหา  อาสวะมิได้  เพราะความส้ินไปแห่งอาสวะท้ังหลาย  ด้วยปัญญาอันยิ่ง  เอง ในทฎิ ฐธรรมน ี้ “เขา้ ถงึ แลว้ แลอย”ู่  อาจารยค์ รบั  “เขา้ ถงึ แลว้ แลอย”ู่   หมายความถึงว่า รู้ธรรมนน้ั โดยทั่วถึงโดยไมย่ ึดมนั่  หรือเปลา่ ครับ ตอบ แปลวา่  เขา้ ถงึ เจโตวมิ ตุ ต ิ ปญั ญาวมิ ตุ ต ิ อนั หาอาสวะมไิ ดแ้ ละอย ู่ ด้วยธรรมนน้ั   คำ� ถามท่ ี ๑๑๒๕ สวสั ดคี รบั อาจารย ์ ทห่ี นา้ ทที่ ำ� งานผมมศี าลทา้ วมหาพรหม ทกุ ๆ คน  ต้องกราบต้องไหว้  มีผมกับพี่อีกท่านหนึ่งไม่ไหว้  หัวหน้างานสงสัยเลย  ถามผมกับรุ่นพี่ว่าท�ำไมคุณถึงไม่ไหว้  พวกคุณไม่ได้นับถือพุทธหรือ?  รุ่นพี่ผมตอบว่า  นับถือพุทธ  แต่ท่ีไม่ไหว้เพราะไม่รู้ว่าไหว้อะไร  ถ้าเป็น  พระพทุ ธรปู กจ็ ะไหว ้  สว่ นผมตอบวา่  ผมนบั ถอื พระรตั นตรยั  เพราะเชอื่ วา่   พระพุทธเจ้าตรัสรู้จริง  เป็นผู้เผยแผ่เพื่อดับทุกข์ได้จริง  พระธรรมเป็น  ของดีจริง  และพระสงฆ์เป็นผู้ปฏิบัติดีจริง  เลยไม่ไหว้สิ่งอ่ืนเพราะผม  รู้สึกในใจว่าพระรัตนตรัยดีจริงๆ    หัวหน้าบอกว่าเอาล่ะ  ถ้าไม่เจริญใน  หน้าที่การงานหรือเงินเดือนไม่ข้ึนก็อย่าหาว่าไม่เตือนก็แล้วกัน  ไม่เช่ือ  อย่าลบหลู่    อาจารย์ครับ  ค�ำตอบท่ีหัวหน้าตอบนี้เราไม่ต้องสนใจก็ได้  เพราะสาระไม่มี  หรือว่าพวกผมเป็นคนขวางโลก  ผมจะแนะน�ำให้รุ่นพี่  ควรท�ำอย่างไรดีครับ  เพราะหัวหน้ามีใจแคบอย่างนี้  ถ้าความเจริญใน 

สนทนาธรรมกับ 33 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ หน้าท่ีการงานมันมาจากบุคคลเช่นน้ีผมก็จนปัญญา  ช่วยแนะน�ำด้วย  ครบั  ขอบคุณครับ ตอบ ทค่ี ณุ มน่ั คงในพระรตั นตรยั นน้ั ดแี ลว้  ขออนโุ มทนาดว้ ย แตถ่ า้ คณุ   จะไหว้พระพรหมก็ขอให้นึกในใจทุกคร้ังที่ไหว้ว่า  ไหว้พรหมวิหาร  ๔  คอื  เมตตา กรณุ า มทุ ติ า และอเุ บกขา และท�ำตนใหเ้ พรยี บพรอ้ มดว้ ย  คณุ ธรรมเหลา่ น ี้ คณุ กจ็ ะไดป้ ระโยชนท์ ง้ั สว่ นตวั และประโยชนท์ างสงั คม  ก็คงใหค้ ำ� แนะนำ� ได้เพียงเท่าน ี้ ขอให้คุณพิจารณาอีกคร้ังหนึง่ คำ� ถามที ่ ๑๑๒๖ อาจารย์ครับ  ถ้ามีภิกษุหรือฆราวาสเหล่าใด  ได้ประพฤติพรหม-  จรรย์โดยต้ังความหวังไว้ว่า  พรหมจรรย์น้ีเป็นไปเพื่อเทวดาและพรหม  ชั้นใดชั้นหน่ึง  เป็นพรหมจรรย์ท่ีไม่บริสุทธิ์  มีลักษณะเป็น  “กามสุขัล-  ลิกานโุ ยค” ใชห่ รือเปล่าครับ    ตอบ เขาเรียก  “เมถุนสังโยค”  ไม่ใช่กามสุขัลลิกานุโยค  เมถุนสังโยค  แปลว่า  ประกอบตนด้วยเมถุน  เน่ืองด้วยเมถุน  พัวพันด้วยเมถุน  (Bonds  of  sexuality)  เป็นข้อที่  ๗  ในเมถุนสังโยค  ๗  ข้อ  (ดู  “เมถุน  สังโยค ๗”) จะนำ� มาบอกไวใ้ นท่นี ก้ี จ็ ะมากเกินไป

34 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามที ่ ๑๑๒๗ “กามสุขัลลิกานุโยค”  ท่ีเป็นสัมมาทิฏฐิ  คือฌานทั้ง  ๔  ที่ท�ำให ้ หวงั ผลได ้ คอื  เปน็ โสดาบนั  สกทาคาม ี อนาคาม ี และอรหนั ต ์ หมายถงึ   ความสุขท่ีเกิดแต่สมาธิอันเป็นฐานให้เกิดปัญญา  หรือมีนัยอ่ืนอีก  อาจารยช์ ว่ ยอธิบายด้วยครับ   ตอบ ฌาน ๔ และความเป็นพระโสดาบนั เป็นตน้  ท่านไมเ่ รียกว่ากาม-  สุขัลลิกานุโยค  ซึ่งแปลว่า  ประกอบตนให้หมกมุ่นอยู่ในกามสุข  ฌาน  เป็นผลของสมถภาวนา  ท�ำให้เกิดสมาธิ  สมาธิระดับอัปปนาเรียกว่า  ฌาน  ส่วนความเป็นพระโสดาบัน  เป็นต้นนั้น  มีผลมาจากวิปัสสนา  ภาวนา ทำ� ใหเ้ กิดปญั ญารแู้ จ้งสิง่ ทัง้ หลายตามความเป็นจรงิ คำ� ถามท่ ี ๑๑๒๘ ผมได้อ่านบทความในหนังสือพิมพ์  มีข้อความของแม่ชีท่านหน่ึง  ท่านได้กล่าวไว้ว่า  “อนุสัยคือกิเลสท่ีนอนนิ่งอยู่ในจิต  ถ้าเกิดมีอารมณ์  มาปะทะก็จะท�ำให้อนุสัยที่คล้ายกับตะกอนน้ีมันกวนและขุ่นขึ้นมา”  ผมสงสยั ครบั  วา่ มนั ขดั กบั พระพทุ ธพจนข์ องพระพทุ ธเจา้ ทว่ี า่  “จติ นเี้ ปน็   ประภสั สร แตเ่ พราะกเิ ลสทจี่ รมาเปน็ ครง้ั คราว ทำ� ใหจ้ ติ นก้ี ลบั เศรา้ หมอง”  คือมันไม่ได้มีอยู่ก่อนแต่เพราะมันเกิดข้ึนตามเหตุปัจจัย  ความคิด  ของแม่ชีท่านผิดหรือเปล่าครับ  หรือว่าผมยังเข้าใจธรรมะไม่ลึกซึ้งพอ  อาจารยช์ ว่ ยอธิบายดว้ ยครบั

สนทนาธรรมกับ 35 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ตอบ ความเหน็ ของแมช่ ไี มผ่ ดิ หรอก ตามตำ� รากเ็ ปน็ อยา่ งนนั้  แตค่ ำ� วา่   “จติ นบี้ รสิ ทุ ธผ์ิ อ่ งใส เศรา้ หมองไปเพราะกเิ ลสทจ่ี รมา” หมายถงึ  บรสิ ทุ ธิ ์ ในระดับหนึ่ง  ความบริสุทธิ์มีหลายระดับ  ระดับปุถุชน  ระดับผู้ได้ฌาน  ระดับพระอริยะ  เปรียบเสมือนน�้ำ  บางอย่างบริสุทธ์ิพอท่ีจะรดต้นไม้  ได้แต่อาบไม่ได้  บางอย่างบริสุทธ์ิพอท่ีจะอาบได้แต่ดื่มไม่ได้  เป็นต้น  เพราะฉะนั้น  บางคราวเราอยู่เฉยๆ  ไม่มีโลภ  โกรธ  หลง  เพราะไม่มี  อารมณม์ ากระทบใหโ้ ลภเปน็ ตน้  พอมอี ารมณม์ ากระทบใหโ้ กรธกโ็ กรธ  นแ่ี หละลักษณะของกิเลสทีเ่ ป็นอนุสยั  สมดงั พระพทุ ธพจน์ทวี่ ่า “ต้นไม้  ทีย่ งั มรี ากมั่นคงอย ู่ แม้จะถกู ตดั แลว้ ก็งอกข้ึนได้อกี  ฉนั ใด เมอ่ื ตัณหา-  นุสัยยังมีอยู่ ทกุ ข์กเ็ กดิ ขึน้ บอ่ ยๆ ฉันนัน้ ” (ธรรมบท)  ค�ำถามที่ ๑๑๒๙ ขอเรยี นถามทา่ นอาจารยว์ า่  หากคนทนี่ บั ถอื ศาสนาอน่ื แตป่ ฏบิ ตั ดิ  ี และปลอ่ ยวางความเปน็ ตวั ตนเอง หมดกเิ ลสทจี่ ะกลบั มาเวยี นวา่ ยตาย  เกดิ อกี  จะบรรลุนิพพานได้หรอื ไม่คะ    ตอบ ได้  เหมือนคนกินยาถูกกับโรคก็หายโรคได้ไม่ว่าจะเป็นยาของ  ประเทศใด 

36 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามท ่ี ๑๑๓๐ การท่ีจะมีความปลงใจว่า  โลกทั้งปวงไม่น่ายินดี  (สัพพโลเก  อนภิรตสัญญา)  นั้น  บุคคลควรบริกรรมว่าอย่างไร  หรือไตร่ตรองธรรม  บทใดคะ   ตอบ ก็บริกรรมว่า  “สัพพโลเก  อนภิรตสัญญา”  แปลว่า  พิจารณาว่า  ไม่น่ายินดีในโลกทั้งปวง  ไม่ว่าจะเป็น  กามโลก  รูปโลก  อรูปโลก  ท่าน  ต้องการให้ยนิ ดใี นนิพพาน เพ่อื มุ่งตรงไปสูน่ ิพพาน  คำ� ถามท่ ี ๑๑๓๑ บุคคลเช่นไรควรได้ชื่อว่า  ธมฺมวิหารี  คะ  ผู้ท่ียังมีกิเลสอยู่จะเรียก  ว่า ธมมฺ วหิ ารี ไดไ้ หมคะ   ตอบ ธมั มวหิ าร ี แปลวา่  ผมู้ ชี วี ติ อยดู่ ว้ ยธรรมคอื  ผปู้ ฏบิ ตั ธิ รรมสมควร  แก่ธรรม มีธรรมเปน็ ท่ีอย่อู าศัยของจติ   ค�ำถามท่ ี ๑๑๓๒ ในสมัยพุทธกาล  มีบุคคลท่ีบรรลุอรหัตตผลทั้งที่ยังอยู่ในเพศ  ฆราวาสหลายทา่ นไหมคะ ขอทา่ นอาจารยโ์ ปรดยกตวั อยา่ งใหไ้ ดท้ ราบ  ด้วยนะคะ  กราบขอบพระคุณท่านอาจารย์อย่างสูงนะคะ  หนูมีความ 

สนทนาธรรมกับ 37 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ เชอ่ื วา่  หากบคุ คลใดตงั้ ใจแนว่ แนท่ จ่ี ะมอบตนใหแ้ กธ่ รรมกย็ อ่ มมโี อกาส  บรรลธุ รรมยงิ่ ๆ ขน้ึ ไป ไมว่ า่ จะอยใู่ นสถานการณใ์ ดของชวี ติ  ขออาราธนา  คณุ พระรตั นตรยั คมุ้ ครองทา่ นอาจารยใ์ หม้ คี วามสขุ ใจ มกี �ำลงั กายและ  ใจอย่างยอดเยี่ยมที่จะต่อสู้กับศัตรูท้ังภายในและภายนอก  ให้ได้รับ  ชยั ชนะดังทที่ ่านอาจารย์ปรารถนานะคะ   ตอบ มีตัวอย่างเช่น  ท่านพาหิยะ  ทารุจิริยะ  พระนางเขมา  มเหสีของ  พระเจา้ พมิ พสิ าร พระเจา้ สทุ โทธนะพระพทุ ธบดิ า เทา่ ทนี่ กึ ไดเ้ วลานก้ี ม็ ี  เพยี งเทา่ น้ี สว่ นพระอนาคามีลงมามมี ากมาย  คำ� ถามท่ี ๑๑๓๓ สวสั ดคี รบั  ผมไดอ้ า่ นหนงั สอื พทุ ธประวตั ชิ ว่ งทพ่ี ระมหากสั สปะท�ำ  สงั คายนา เหน็ มขี อ้ ความสำ� คญั บอกวา่ ทา่ นไดเ้ ลอื กพระอรหนั ต ์ ๕๐๐ รปู   มาร่วมท�ำสังคายนา  แต่เลือกเฉพาะพระอรหันต์ที่มีอภิญญาท้ังสิ้น  แล้วพระอรหันต์เจโตวิมุตติ  ปัญญาวิมุตติ  ท่านไม่ได้มีความสามารถ  พิเศษเทยี บเท่าหรือครับ หรือมนี ยั สำ� คัญอน่ื อกี ครับ ตอบ ทไี่ ดเ้ จโตวมิ ตุ ตแิ ละปญั ญาวมิ ตุ ตแิ ละไดอ้ ภญิ ญาดว้ ยกม็ มี ากมาย 

38 สนทนาธรรมกับ อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามท่ี ๑๑๓๔ สวสั ดคี รบั  อยากทราบวา่  อานาปานสต ิ หมวด “ธมั มานปุ สั สนา”  ในบทสวดอานาปานสติสูตร  เราจะก�ำหนดไว้ในใจว่า  “สิ่งท่ีปรากฏข้ึน  ในความรู้สึก คือ ลมหายใจ เวทนา จิต ว่ามันไม่เท่ียง คือไม่ได้คิดเอา  แต่เป็นสิ่งท่ีมีจริงๆ  ในความรู้สึก  คือให้เห็นมันเกิดดับ  เกิดดับ  จนใจ  มนั คลาย ไมย่ ดึ  ใหม้ นั เหน็ วา่  ไมใ่ ชต่ วั ตน อะไรทไี่ หน มแี ตก่ ระแสธรรม  เป็นไปตามเหตุปัจจัย  หรือมีอะไรอ่ืนอีกครับ  อาจารย์ช่วยอธิบายเสริม  หน่อยครบั ตอบ ไม่ต้องให้มันเห็นหรอก มันเห็นเอง เหมือนเรายืนมองดูต้นไม้ ตา เราดีมีแสงสว่าง  เราก็เห็นเอง  ในธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน  มีหัวข้อ พิจารณาอยู่  ๔  ข้อ  คือ  อนิจจานุปัสสนา  วิราคานุปัสสนา  นิโรธานุ-  ปัสสนา  ปฏินิสสัคคานุปัสสนา  แปลว่า  พิจารณาเห็นความไม่เท่ียง  ความคลายก�ำหนัด ความดบั  การสละคืน ค�ำถามท่ี ๑๑๓๕ สวัสดีครับ  “นัยของอนัตตลักขณสูตร”  ท่ีพระพุทธเจ้าทรงถาม  แล้วให้ปัญจวัคคีย์ตอบเรื่องขันธ์  ๕  มิใช่ตัวตน  ผมอยากทราบว่า  ปญั จวคั คยี แ์ ละชาวอนิ เดยี ในสมยั นนั้ เขาเขา้ ใจความหมายของขนั ธ ์ ๕  อยกู่ อ่ นแลว้  แตไ่ มร่ วู้ า่ ขนั ธ ์ ๕ เปน็ อนตั ตา อยา่ งนถ้ี า้ เราไมร่ คู้ วามหมาย  ของขนั ธ ์ ๕ ถงึ ทอ่ งรศู้ พั ทว์ า่  รปู ไมเ่ ทย่ี ง เวทนาไมใ่ ชต่ วั ตน กเ็ ทา่ กบั วา่   ไมร่  ู้ เหมอื นนกแกว้ นกขนุ ทองทมี่ นั กพ็ ดู วา่ ขนั ธ ์ ๕ ไมใ่ ชต่ วั ตน ไดเ้ ชน่ กนั   ผมเขา้ ใจถกู หรือเปล่าครบั  อาจารยช์ ว่ ยอธิบายดว้ ยครับ

สนทนาธรรมกับ 39 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ตอบ ท่านปัจวัคคีย์ท่านเข้าใจพระพุทธด�ำรัสดี  ท่านจึงได้ส�ำเร็จเป็น  พระอรหนั ต์พรอ้ มกันด้วยพระธรรมเทศนาเร่อื งน้ี คำ� ถามที ่ ๑๑๓๖ สวสั ดคี รบั  ผทู้ เี่ รยี นเปรยี ญธรรมประโยค ๙ ไดต้ งั้ แตเ่ ปน็ สามเณร   จะได้บวชเปน็ นาคหลวงหรือครับ ตอบ ใช่แลว้ ค�ำถามที่ ๑๑๓๗ สวัสดีครับอาจารย์  ช่วงนี้มีแต่คนบอกว่าให้ไปดูการปฏิบัติของ  พระนิกายเซน  เช่น  ท่านติช  นัท  ฮันห์  คนท่ีชวนให้ไปดูบอกว่า  รู้สึก  ผ่อนคลาย  พระและผู้ปฏิบัติสามารถย้ิมได้  ร้องเพลง  (ธรรมะ)  ได้  ความมีชีวิตชีวา  อาจารย์ครับ พุทธแบบเถรวาทพระท่านก็ย้ิมได้ไม่ใช่  หรือครับ  แต่ไม่ได้ยิ้มแบบอ้าปากหัวเราะดังลั่น  คือผมไม่ได้ต�ำหน ิ นะครบั  สว่ นดกี ม็  ี คอื เราไมไ่ ดบ้ อกวา่ ของใครด ี ถา้ เปน็ แบบทมี่ นั ดบั ทกุ ข์  ได้  ไม่ผิดวินัย  ตรงตามที่พระพุทธเจ้าตรัสก็ถือว่าไม่ว่าตะเกียงน้ันจะ  สีอะไรก็ส่องทางให้สว่างได้เท่ากัน  เพราะพุทธศาสนาเป็นศาสนาแห่ง  ปัญญา  ไม่ได้มีกฎบัญญัติ  ว่าต้องท�ำอย่างนี้เท่านั้น  แต่ถ้าจะหลุดพ้น  ตอ้ งเปน็ ทางสายเกา่ คอื  มรรคมอี งค ์ ๘ อนั ไหนถกู จรติ ตนกเ็ ลอื กเอาครบั   อาจารยค์ ดิ อย่างไรกบั เรอื่ งนคี้ รับ

40 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ตอบ เหน็ ดว้ ยกบั คณุ   ค�ำถามท ่ี ๑๑๓๘ ผู้ที่มีนิสัยเร่ือยๆ  เฉื่อยๆ  ชอบผัดผ่อนเวลาในการท�ำกิจต่างๆ  ปล่อยใจไปกับความคิดฟุ้งซ่าน ควรน้อมหลักธรรมข้อใดมาประจำ� ใจ  และควรแกไ้ ขอย่างไรคะ ขอบพระคณุ มาล่วงหน้าค่ะ   ตอบ ควรน้อมธรรมข้อ  อิทธิบาท ๔ มาใช้  คือ  ฉันทะ  ความพอใจใน  การงาน วิริยะ ความพากเพียร จิตตะ เอาใจฝักใฝ่ คือ ใส่ใจ วิมังสา  ใครค่ รวญพจิ ารณาส่ิงนั้น  ค�ำถามท ่ี ๑๑๓๙ สวัสดีครับ  เห็นมีคนเถียงกันเรื่อง  “นิพพานเป็นนิพพาน  นิพพาน  ไม่ใช่อัตตา  ไม่ใช่อนัตตา”  มันเป็นความด้ินได้ของภาษา  ของการติด  สมมติ  แต่การที่เราจะเอาการลุถึงแก่นธรรมมาพูดมันค่อนข้างจะ  พูดยาก  คือ  พูดส่ิงที่ไม่เห็นมาให้คนอื่นเข้าใจได้  คือถ้าเราไม่แตกฉาน  พอก็ต้องใช้สมมติไปก่อน  คล้ายๆ  กับท่ีพระพุทธเจ้าสอนในระดับศีล  ธรรม  แต่พอพูดกับผู้ที่จะต้องหลุดพ้นก็พูดระดับโลกุตระ  ของอย่างน ี้ มันเปน็  สนั ทฏิ ฐิโก เป็นปจั จัตตัง ตอ้ งเรยี นร้ไู ปตามล�ำดับพัฒนากนั ไป  อาจารยค์ รบั  มเี รอ่ื งทพี่ ระพทุ ธเจา้ สอนกนั  อยา่ มวั เสยี เวลาเถยี งกนั เรอ่ื ง 

สนทนาธรรมกับ 41 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ใครผิดใครถูก  แต่ให้กล่าวถึงแต่เรื่องว่าอะไรเป็นเร่ืองทุกข์และเร่ือง  ดบั ทกุ ข ์ อาจารย์ชว่ ยน�ำมาอธบิ ายเสรมิ ด้วยครับ   ตอบ ตามหลกั ของเถรวาท “นพิ พานเปน็ อนตั ตา” อยใู่ นค�ำทว่ี า่  “สพเฺ พ  ธมมฺ า อนตตฺ า (รวมทง้ั พระนพิ พานดว้ ย)” พระพทุ ธเจา้ ทรงเนน้ สอนเรอื่ ง  ความทกุ ขแ์ ละการดบั ทกุ ข ์ ตามทคี่ ณุ วา่ มานนั้ ถกู ตอ้ งแลว้  ขออนโุ มทนา คำ� ถามท ี่ ๑๑๔๐ อาจารยค์ ะ กรณุ าใหค้ วามกระจา่ งดว้ ยคะ่  วา่  จติ ตานปุ สั สนา กบั   ธัมมานุปัสสนา  ต่างกันตรงไหนคะ  ตอนนี้ดิฉันภาวนาด้วยการดู  การเกดิ ดบั ของจติ  (ตามภาษาทม่ี คี นพดู กนั อยมู่ าก) ซง่ึ เดมิ ดฉิ นั กค็ ดิ วา่   เป็น  จิตตานุปัสสนา  แต่ได้ไปอ่านหนังสือมาเล่มหน่ึง  ท�ำให้ดิฉันเกิด  ไขว้เขวว่าการเห็นสภาวะของจิตเป็นอย่างโน้นอย่างน้ี  เรียกว่าเป็น  สภาวะธรรม และนา่ จะเปน็ ธัมมานุปัสสนา ขอบพระคุณมากคะ่ ตอบ การตามพจิ ารณาจติ เปน็ จติ ตานปุ สั สนา เมอื่ ดธู รรมในจติ วา่  ธรรม  อะไรเกดิ ขนึ้ ในจติ กเ็ ปน็ ธมั มานปุ สั สนา เชน่  นวิ รณ ์ ๕ หรอื โพชฌงค ์ ๗  เป็นต้น  จิตตานุปัสสนากับธัมมานุปัสสนาสัมพันธ์กันอยู่อย่างนี้  อันท่ีจริงสติปัฏฐาน  ๔  สัมพันธ์กันท้ังหมด  เมื่อท�ำอย่างใดอย่างหน่ึงก็  สะเทือนไปถึงอีก  ๓  อย่างด้วย  เหมือนเราดึงย่านเถาวัลย์  ดึงตรงไหน  ก็สะเทอื นไปทง้ั ตน้

42 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามที่ ๑๑๔๑ การท�ำแท้ง  มีวิธีผ่อนหนักให้เป็นเบาท่ีสุดได้อย่างไร  และถ้าท�ำ  ตามวธิ ีน้นั แล้ว จะตกนรกไหมคะ   ตอบ ท�ำตามท่ีจ�ำเป็นตามเง่ือนไขของทางแพทย์และกฎหมาย  ถ้าท�ำ  ไปแลว้ นอกเงอื่ นไขนกี้ ใ็ หท้ �ำบญุ อทุ ศิ สว่ นกศุ ลใหเ้ ดก็ บอ่ ยๆ หรอื หาเดก็   อนาถามาเลี้ยงเป็นลกู บุญธรรม รบั และเล้ียงดูใหเ้ หมอื นลูกของตน คำ� ถามที่ ๑๑๔๒ ถ้าเราใส่บาตรตอนเช้า  แต่เราตั้งจิตไว้ว่าอาหารท่ีเราให้น้ีดีแล้ว  ขอให้ตกเป็นของสงฆ์  พวกท่านจะได้ฉันเพื่อมีเรี่ยวแรงไปศึกษาธรรม  และเผยแผ่ธรรม อย่างน้ีกเ็ ปน็ สงั ฆทานใช่ไหมครับ ตอบ เป็นครบั   คำ� ถามท ่ี ๑๑๔๓ การนอนแบบ “สีหไสยาสน์” ของพระพุทธเจ้าเป็นการนอนสมาธิ  มผี ลดที างสรรี ะหรอื เปลา่ ครบั  หรอื เพอ่ื การด�ำรงสตใิ นเวลานอนเทา่ นน้ั   ครับ

สนทนาธรรมกับ 43 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ตอบ นอนตะแคงขวามีผลดแี กส่ รีระดว้ ย  ค�ำถามที ่ ๑๑๔๔ กิจในอริยสัจข้อที่ว่า  ทุกข์ท่านให้ก�ำหนดรู้น้ัน  พระพุทธองค์ตรัส  ขยายความเก่ียวกับการกำ� หนดร้ทู ุกขท์ ถ่ี ูกตอ้ งไว้อย่างไรคะ   ตอบ คือควรท�ำความเข้าใจในเรื่องทุกข์นั้นๆ  แล้วหาสาเหตุของทุกข ์ ซง่ึ เช่อื มโยงไปถงึ สมทุ ยั  อริยสจั ค�ำถามท ่ี ๑๑๔๕ ในภาวะที่โลกถูกคุกคามด้วยภัยธรรมชาติและภัยจากมนุษย์  มากมายเช่นทุกวันน้ี  ท่านอาจารย์เห็นว่าเราควรใช้อะไรเป็นคาถากัน  ทกุ ข์กันภยั ให้แกต่ นเองคะ ตอบ ต้องพิจารณาไตรลักษณ์หรือสามัญลักษณะ  คือ  ความไม่เที่ยง  ความเปน็ ทกุ ข ์ และความเปน็ อนตั ตาของสงั ขารทง้ั ปวง และความไมน่ า่   ยนิ ดใี นโลกทงั้ ปวงซง่ึ เรยี กวา่  “สพั พโลเก อนภริ ตสญั ญา” หรอื พจิ ารณา  เป็นไทยๆ ว่า โลกเปน็ เช่นนีเ้ อง

44 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามที ่ ๑๑๔๖  สวัสดีครับอาจารย์ คำ� ว่า “วาสนา” น้ีเป็นสิ่งท่ีทำ� มาจนเป็นนิสัย  (สันดาน) เราพอจะเรยี กวาสนาวา่  “อาสวะ” ไดห้ รอื เปลา่ ครับ ตอบ ฝา่ ยชว่ั เรียกวา่  “อาสวะ” ได ้ ฝ่ายดีเรียกวา่  “บารมี”  ค�ำถามท่ี ๑๑๔๗ ถา้ พระประกาศใหญ้ าตโิ ยมมาบรจิ าคสรา้ งถาวรวตั ถตุ า่ งๆ ซง่ึ ผม  ดแู ลว้ มนั เกนิ ตวั  คอื มพี ระนอ้ ย แตจ่ ะสรา้ งสง่ิ ตา่ งๆ ใหใ้ หญโ่ ต แลว้ พระ  กว็ า่ มนั เปน็ ความเจรญิ ของพระพทุ ธศาสนา ผมวา่ ความเจรญิ ของพทุ ธ-  ศาสนามันไม่เกี่ยวกับวัตถุเลย  แต่อยู่ที่คุณธรรมในตัวบุคคลต่างหาก  การทพ่ี ระมาชกั ชวนแลว้ บอกอานสิ งสว์ า่ ทำ� แลว้ จะไดไ้ ปสวรรคอ์ ยา่ งนน้ั   อยา่ งน้ี พระท่านเส่ียงต่อ “อเนสนา” หรือเปล่าครบั ตอบ เส่ียงต่อ “อเนสนา” เหมือนกัน ความเห็นผมว่า ควรทำ� แต่พอด ี พอสมควรแกก่ ำ� ลังของตนและก�ำลงั ของทายกทายกิ า ความเจริญของ  ศาสนาดทู ค่ี วามเปน็ อยขู่ องคนในสงั คม ไมใ่ ชด่ ทู ถ่ี าวรวตั ถตุ า่ งๆ มากมาย  ถ้าคนในสังคมมีศีลธรรมดี  ปราศจากการเบียดเบียนกันโดยรูปแบบ  ต่างๆ นน่ั คือความเจรญิ ของสงั คมและศาสนา

สนทนาธรรมกับ 45 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ค�ำถามที ่ ๑๑๔๘  สวัสดีค่ะ  ท�ำไมการให้ทานถึงมีอานิสงส์น้อยกว่าการถือศีล  นั่ง  สมาธแิ ละวปิ สั สนาคะ พอดมี นี อ้ งๆ ถามมา แตห่ นยู งั ไมเ่ ขา้ ใจแจม่ แจง้   พอ  ขอความกรุณาอาจารย์ช่วยตอบด้วยค่ะ  คือว่าพวกน้องๆ  เขาไม่รู ้ แตก่ ไ็ มช่ อบศกึ ษา ถา้ สง่ิ ไหนมนั เขา้ กนั ไดก้ บั นสิ ยั กเ็ ชอื่  อยา่ งไหนดแู ลว้   มันยากก็ไม่เชื่อ  ซ่ึงหนูก็เชื่อว่าวัยรุ่นส่วนใหญ่เป็นอย่างน้ี  คือศึกษา  ไมเ่ ปน็ ไปตามล�ำดบั ๆ อนั ไหนไดบ้ ญุ มากกท็ �ำ แตล่ งทนุ นอ้ ยเปน็ เหมอื น  นักธรุ กิจบญุ เลย ตอบ การให้ทานก็มีผลมากอยู่ แตถ่ า้ ไมม่ ศี ลี กำ� กบั คนกเ็ ดอื ดร้อน คณุ   ลองเอาศีล  ๕  มาตั้งดูก็ได้  ถ้าเผ่ือสังคมไม่ถือศีล  ๕  เป็นหลักเอาไว้  มกี ารเบยี ดเบยี นกนั ทางชวี ติ บา้ ง ทางทรพั ยส์ นิ บา้ ง ทางความประพฤตผิ ดิ   ทางเพศบ้าง  ทางกล่าวเท็จบ้าง  ทางดื่มสุราเมามายบ้าง  สังคมจะเป็น  อยา่ งไร แตถ่ า้ สงั คมใดคนในสงั คมมศี ลี ธรรมด ี เวน้ จากการเบยี ดเบยี น  กัน  ด้วยวิธีต่างๆ  ประกอบการงานสุจริต  ไม่เอาเปรียบกันทางอาชีพ  มนุษย์ในสังคมน้ันจะอยู่กันอย่างปกติสุข  การให้ทานก็เป็นเพียงการ  สงเคราะห์เอื้อเฟื้อกันอย่างมีน้�ำใจต่อกัน  สังคมในบ้านเราให้ทานกัน  มากแต่ไม่ค่อยรักษาศีลให้ม่ันคง  สังคมจึงเดือดร้อนวุ่นวายไปทุกหน  ทุกแห่ง  สตรีถูกข่มเหงรังแกด้วยอาการต่างๆ  มากมาย  เพียงเท่าน้ี  คุณก็จะมองเห็นแล้วว่า  ศีลจ�ำเป็นแก่ความเป็นอยู่ของมนุษย์เพียงไร  บางแห่งท่านเรียกศีลว่าเป็นมหาทาน  คือเป็นทานที่ย่ิงใหญ่  เป็นการ  ให้อภัยคือความไม่มีภัยแก่ชีวิตและทรัพย์สินของผู้อ่ืน  เป็นอภัยทาน  ไปในตัวด้วย  ในสังคมท่ีเขาเจริญดีแล้วทุกคนพ่ึงตัวเองได้  การให้ทาน

46 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ เกอื บจะไม่จำ� เป็นเทา่ ไร แต่ศีลจำ� เป็นต้องมี ส่วนเรื่องภาวนา  คือ  สมถภาวนาและวิปัสสนาภาวนานั้น  เป็น  ทางออกจากสังสารวัฏ  คือเป็นทางออกจากทุกข์โดยเด็ดขาดนั่นเอง  เพราะว่า  ตราบใดที่ยังมีการเวียนว่ายตายเกิดก็ยังมีทุกข์อยู่ตราบนั้น  ภาวนาจึงมีผลมากมีอานิสงส์มาก คำ� ถามท่ ี ๑๑๔๙  ในพุทธปรัชญามหายาน  มีคติว่า  ให้ทุกคนมุ่งไปสู่ความเป็นพระ  โพธิสัตว์  คือให้มุ่งเป็นพระพุทธเจ้าเพื่อที่จะขนสัตว์ให้พ้นทุกข์ได้มาก  ที่สุด  ส่วนเถรวาทเป็นแบบให้หลุดพ้นที่ตัวบุคคล  คือพอหลุดพ้นแล้วก็  ช่วยให้ผู้อ่ืนหลุดพ้นได้ด้วย  เข้าท�ำนองว่ารักษาตัวเองหายได้แล้วย่อม  รกั ษาผอู้ นื่ ไดด้ ว้ ยประสบการณต์ รง ความเขา้ ใจของผมคอื ดที งั้ ค ู่ ธรรม  โอสถมมี ากมายในโรงพยาบาลธรรมของพระพทุ ธเจา้ ผเู้ ปน็ อาจารยห์ มอ  ผมเปน็ คนไทยเชอ้ื สายจนี ทนี่ บั ถอื พทุ ธทงั้ สองนกิ าย เพราะทง้ั สองนกิ าย  ลว้ นมศี าสดาองคเ์ ดยี วกนั  แตเ่ พราะการตคี วามของพทุ ธพจนน์ นั้ อาจจะ  แตกต่างเพ่ือความเหมาะสมกับกาลเวลา  สถานท่ี  ผมมีความเห็นว่า  ถ้าเราเป็นพุทธบริษัทส่ี  ไม่ควรแยกให้เป็นนิกายนั้นนิกายนี้  แต่ควรจะ  เป็นนิกายพระพุทธเจ้ากันทั้งหมดคือถือความหลุดพ้นแห่งความทุกข ์ เป็นหลัก  ไม่ควรจะดูถูกว่านิกายน้ันกินเน้ือหรือกินผัก  ควรฟังบทสวด  กอ่ นฉนั ของพระวา่  กนิ เพอื่ บำ� รงุ รา่ ยกาย ไมใ่ ชเ่ พอ่ื ประดบั  เพอ่ื ตกแตง่   กนิ เหมอื นจำ� ใจกนิ เนอ้ื ลกู เพอื่ เดนิ ทางผา่ นทะเลทราย ควรจะทะลนุ กิ าย  และพัฒนากันขึ้นไป  ที่ผมเล่ามาน้ี  เพราะบรรพบุรุษผมท่านยึดติดกับ  นกิ าย ผมวา่ มนั บีบทางแหง่ กศุ ล ชาวบ้านก็ไม่สนใจธรรมะ บอกวา่ มนั  

สนทนาธรรมกบั 47 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ ท�ำให้เจริญสู้คนอ่ืนเขาไม่ได้  ส่วนชาววัดก็หลบโลก  มัวแต่นั่งสวดมนต์  ภาวนา ผมวา่ มนั ไมน่ า่ จะแยกกนั ขนาดน้นั  ชีวติ กบั การงานและธรรมะ  เปน็ สง่ิ เดยี วกนั มากกวา่  ถา้ เราคดิ อยา่ งนเ้ี รากจ็ ะมธี รรมะในชวี ติ  การงาน  ก็เป็นการปฏิบัติธรรมมีผลที่ได้เป็นกุศล  อาจารย์ครับผมอยากจะสอน  ความกว้างของการถึงศาสนาแบบน้ีกับพ่อแม่  และคนในครอบครัว  ตระกูลผมเราจะมีอุบายสอนอย่างไรดีครับ  (หรือว่าผมจะไปบวชเลย  พวกท่านจะไดม้ ีศรัทธาทจ่ี ะเช่ือครับ) ตอบ เห็นด้วยกับคุณทุกอย่าง  แต่ความเชื่อในนิกายต่างๆ  เป็นไปตาม  อธมิ ตุ ขิ องแตล่ ะคน แมข่ องพระสารบี ตุ รนน้ั ไมเ่ คยศรทั ธาในพทุ ธศาสนา  เลย  มาศรัทธาในพระสงฆ์และพุทธศาสนาในวันท่ีพระสารีบุตรมา  นพิ พานทบ่ี า้ น การถอื นกิ ายตา่ งๆ กเ็ ปน็ ไปตามอธมิ ุต ิ (อัธยาศยั ) และ  ปัญญาของแต่ละคนแต่ละหมู่  การแยกนิกายเป็นธรรมดาของศาสนา  ทุกศาสนา คุณอยา่ ต้องคดิ อะไรมากเลย ค�ำถามท ี่ ๑๑๕๐  เราจะเรยี ก “พรหม เทวดา มนษุ ย ์ เปรต สตั วเ์ ดรจั ฉาน สตั วน์ รก”  ท้ังหมดนีว้ า่  “สตั ว”์  ผู้เวยี นวา่ ยท้งั หมดเลยหรอื ครบั ตอบ ใช่แลว้  

48 สนทนาธรรมกบั อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ คำ� ถามที ่ ๑๑๕๑ สวัสดีครับ  ผมเป็นคนหน่ึงท่ีเชื่อเร่ืองกรรมและการเวียนว่ายตาย  เกิด  ถ้าพูดกันในระดับศีลธรรมก็เป็นพ้ืนฐานดีนะครับ  แต่ถ้าเราจะเอา  ความหลดุ พน้  เราตอ้ งมงุ่ ศกึ ษาทรี่ ะดบั สจั ธรรม คอื คำ� สอนทเ่ี ปน็ โลกตุ ระ  คือระดับศีลธรรมมันทำ� ให้มีชีวิตโดยไม่เบียดเบียนกัน แต่ปัญหาระดับ  จิตหรือกิเลสมันแก้ไม่ได้ ถ้าเรามีคำ� ถามในใจอย่างน้ี เรากม็ ุ่งศึกษาไป  ท่ีความดับทุกข์เลย  แต่เราก็ควรมีเร่ืองกรรม  ศีลธรรมเป็นพ้ืนฐานด้วย  ผมเขา้ ใจถูกไหมครบั  ขอบคณุ ครบั ตอบ ถูกต้องแล้ว  แต่ค�ำสอนที่เป็นระดับโลกุตระนั้น  น่าจะใช้ค�ำว่า  “เหนอื ศลี ธรรม” ค�ำสอนระดบั  “ศลี ธรรม” นน้ั  เพอื่ อยรู่ ว่ มกนั ดว้ ยความ  สงบสุขในสังคม  ค�ำสอนระดับ  “เหนือศีลธรรม”  คือโลกุตระนั้น  เพ่ือ  พน้ จากสงั สารวัฏ คำ� ถามท ี่ ๑๑๕๒ สวสั ดคี รบั อาจารย ์ ผมรสู้ กึ อม่ิ เอบิ ใจทไี่ ดอ้ า่ นหนงั สอื ของอาจารย์  หลายเร่ืองหลายเล่ม  ผมเลยพอจะเข้าใจความสุขของชีวิตท่ีสงบและ  เรียบง่าย  สุขแท้ราคาแสนถูก  มันท�ำให้มุมมองของคนรุ่นผม  ซ่ึงพวก  ผู้ใหญ่เขาเรียกว่าพวกก�ำลังสร้างตัวสร้างฐานะ  ผมรู้สึกสังเวชตัวเองท ่ี ไปมองคนรนุ่ พอ่ แม ่ หรอื รนุ่ ปยู่ า่ ตายาย ทท่ี ำ� นาพออยพู่ อกนิ  ไมค่ อ่ ยมอี ะไร  ทม่ี นั ทนั สมยั  หรอื อปุ กรณอ์ ำ� นวยความสะดวกอยา่ งคนในเมอื ง แตก่ ลบั   มีจิตใจเมตตา  อ่อนโยน  ผิดกับวัยรุ่นอย่างพวกผมที่มีส่ิงอ�ำนวย  ความสะดวก แตก่ ลบั รสู้ กึ พรอ่ ง เตมิ เทา่ ไหรก่ ไ็ มเ่ ตม็  ตอนนมี้ าเหน็ ดว้ ย 

สนทนาธรรมกบั 49 อ . ว ศิ น อิ น ท ส ร ะ เ ล่ ม ๕ กับค�ำพูดพ่อแม่ครับ  ท่านบอกว่า  “อยู่เย็นเป็นสุขนะลูก”  แต่ใจผม  ตอนนั้น “กินดี อยู่ดี” ผมเอาวัตถุเป็นตัวต้ังเป็นเป้าหมาย แต่พวกทา่ น  กลบั เอาความเยน็ ของจติ ใจเปน็ เปา้ หมาย ตอนนผ้ี มเจอเปา้ หมายจรงิ แลว้   ครบั  ตอนนผี้ มจะไมต่ คี า่ คนหรอื ความสขุ ของบคุ คลทว่ี ตั ถแุ ลว้ ครบั  ทผ่ี ม  สาธยายมานไี้ มไ่ ดบ้ น่ นะครบั  เพยี งแตค่ ดิ วา่ คงมปี ระโยชนแ์ กผ่ ทู้ ม่ี าหา  ความหวังในเมืองหลวงท่ีเป็นคนต่างจังหวัดเช่นผม  ขอบคุณและขอ  อนุโมทนาอาจารยด์ ้วยครับท่ีไดส้ รา้ งสรรคผ์ ลงานดๆี  แก่คนโงเ่ ช่นผม ตอบ ขอบคุณมากท่ีสนใจในผลงานของผม  และได้ประโยชน์ในชีวิต  ทำ� ใหเ้ ขา้ ใจชวี ติ ดขี น้ึ  ความเขา้ ใจชวี ติ เปน็ วทิ ยาการทส่ี งู สง่ และมปี ระโยชน ์ อย่างยิง่  ขออนุโมทนากับคุณด้วย คำ� ถามท ี่ ๑๑๕๓ ความหงดุ หงดิ  ความรำ� คาญ เกดิ จากอะไรคะ พยายามจะอดทน  แต่ความหงุดหงดิ ก็ยังมอี ยใู่ นใจ ตอบ มาจากสง่ิ ทไี่ มพ่ อใจ ไมถ่ กู ใจ ไมไ่ ดอ้ ยา่ งใจ สำ� คญั ทว่ี า่ ใจของเรา  คิดถูกหรือเปล่า  มีบ่อยๆ  ท่ีใจของเราคิดผิดไปเอง  จึงท�ำให้หงุดหงิด  ร�ำคาญใจ  ไม่ถูกใจ  ขอให้ส�ำรวจจิตให้ดีนะครับ  ใครเขาล่วงเกินเราก ็ ชา่ งเขาเถดิ  แตถ่ า้ รสู้ กึ วา่ เราลว่ งเกนิ ผอู้ น่ื กร็ บี ไปขอโทษเขาเสยี  อยา่ เกบ็   ดองไว้ มันจะหมักหมมอยู่ในใจ ทำ� ให้พื้นใจเสียอยู่ตลอดเวลา เหมือน  กองขยะในกระถาง เอากระถางไวป้ ลกู ตน้ ไม้ดกี วา่