Ariyamak

อริยมรรคภาคปฏิบตั ิ ค่มู อื ปฏิบตั ธิ รรม แนวสัมมาทฏิ ฐิ พระอาจารย์ครรชติ สทุ ฺธจิ ิตโฺ ต วัดปา่ ภูไม้ฮาว อ.ดงหลวง จ.มกุ ดาหาร

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ัตั ิิ อรยิ มรรคภาคปฏิบตั ิ คมู่ ือปฏบิ ัติธรรม แนวสัมมาทฏิ ฐิ พระอาจารย์ครรชิต สุทฺธิจิตโฺ ต วัดป่าภูไม้ฮาว อำ�เภอดงหลวง จังหวดั มุกดาหาร www.phraajahnkanchit.com สำ�ำ นักั ป่่าภูไู ม้้ฮาว พ้น้ ทุุกข์์ด้้วยตัวั เอง 085 149 4201 , 063 804 4733 พิิมพ์ค์ รั้�งที่�่ 1 : มิิถุุนายน 2556 จำ�ำ นวน 15,000 เล่่ม พิิมพ์ค์ รั้ง� ที่�่ 2 : ตุุลาคม 2557 จำ�ำ นวน 15,000 เล่่ม พิมิ พ์์ครั้ง� ที่่� 3 : กัันยายน 2559 จำ�ำ นวน 15,000 เล่่ม พิิมพ์ค์ รั้ง� ที่่� 4 : กันั ยายน 2563 จำ�ำ นวน 15,000 เล่่ม (ฉบัับปรัับปรุุง) พิมพ์แจกเป็นธรรมทานเทา่ นัน้ ขอสงวนสิทธ์ิสำ�หรับการพมิ พเ์ พอ่ื จำ�หนา่ ย จดั ท�ำ โดย : คณะศษิ ยแ์ ละญาตธิ รรมผรู้ ่วมสนับสนนุ การพิมพ์ ติดตอ่ ขอรับหนังสือ : 082 545 6593 , 081 613 7492 (วันจนั ทร-์ วันศุกร์ เวลา 17:00-19:00 น.) หรือ แจ้งท่อี ยใู่ นการสง่ หนงั สอื มาที่ Email : [email protected] จัดพมิ พโ์ ดย : โรงพิมพ์พระพทุ ธศาสนา ธรรมสภา 1/4-5 ถนนบรมราชชนนี 119 แขวงศาลาธรรมสพน์ เขตทววี ฒั นา กรงุ เทพมหานคร 10170 โทรศัพท์ 089 210 5133 โทรสาร 02 441 1464 www.thammasapa.com 3

พระอาจารย์ค์ รรชิิต สุุทฺธฺ ิจิ ิติ ฺฺโต ค�ำน�ำ อริิยมรรคภาคปฏิิบััติิ เป็็นพระธรรมเทศนาที่�่แสดงให้้เห็็นว่่า เส้้นทางปฏิิบััติิธรรมที่�่หลากหลายรููปแบบนั้�น ถ้้าการปฏิิบััติิถููกต้้อง และมีีเป้้าหมายที่�ถ่ ููกต้้องแล้้ว ก็็เป็็นไปเพื่่�อความพ้้นทุุกข์์เท่่านั้�น นั่่�นคืือ ปฏิิบััติิเพื่่�อให้้เกิิดสติิเป็็นเบื้้�องต้้น แล้้วสติิจะคุ้�มครองจิิต รัักษาจิิต ทำำ�ให้้ เกิิดสมาธิิ จากนั้้�นก็็จะเกิิดสติิสััมปชััญญะ และถ้้าอุุตสาหะอยู่�ในอุุบาย วิิธีีที่�่ถููกกัับจริิตของตน จนสติิสััมปชััญญะมีีกำ�ำ ลัังแล้้ว จิิตจะตั้�งมั่�น ปญั ญาญาณกจ็ ะเจรญิ ขน้ึ จนสามารถบรรลมุ รรคผลนพิ พาน กา้ วถงึ ความ พ้นทุกข์ ซึ่งเปน็ เปา้ หมายท่ที กุ คนจะตอ้ งเพยี รไปให้ถงึ พระธรรมเทศนานี้ พระอาจารย์ครรชิต สุทฺธิจิตฺโต ได้ประมวล เน้ือหาของธรรมในโพธิปักขิยธรรมทั้ง 37 ประการ ให้เห็นว่า “สติ” เป็็นหลัักธรรมสำ�ำ คััญที่่�มีีอยู่�ในทุุกหมวดธรรม เป็็นที่่�รวมของธรรมทั้้�งหมด ส่่วนในภาคปฏิิบััติินั้้�น เมื่�อเจริิญสติิอย่่างจริิงจัังและต่่อเนื่่�องแล้้ว องคธ์ รรมทีน่ �ำไปสกู่ ารตรัสรทู้ ้ังหลายกจ็ ะเจรญิ ข้นึ ไปด้วยกัน คู่่�มืือปฏิิบััติิธรรม แนวสััมมาทิิฏฐิิเล่่มนี้้� จึึงเหมาะอย่่างยิ่�ง ที่�่จะเป็็นคู่่�มืือในการปฏิิบััติิธรรม สำำ�หรัับศึึกษาให้้เกิิดความเข้้าใจ ในโครงสร้้างธรรมะของพระพุุทธเจ้้าโดยรวมเสีียก่่อน เพื่่�อให้้การ ปฏิิบััติิธรรมของเราเป็็นไปอย่่างมีีสััมมาทิิฏฐิิ ไม่่คลาดเคลื่�อนไปจาก ทางแห่่งอริิยมรรค มีีโอกาสรู้�ธรรม เห็็นธรรม แจ้้งชััดในพระสััทธรรม เข้้าถึึงซึ่ �งความไม่่มีีทุุกข์์ได้้ในที่่�สุุด คณะศษิ ย์ 4

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ัตั ิิ 5

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ัตั ิิ อริยมรรคภาคปฏิบัติ พระธรรมค�ำสอนของพระพุทธเจ้าท้ังหมดน้ัน มุ่งสอนลงที่ใจ ของทกุ ๆ คน เปา้ หมายของพระองคก์ ค็ อื อยากใหท้ กุ คนมคี วามสขุ สบาย ไม่มีความทกุ ข์ภายในจิต พวกเรานนั้ ตา่ งกม็ คี วามศรทั ธาเลอื่ มใสในค�ำสอนของพระพทุ ธเจา้ กนั อยแู่ ลว้ เราเชอ่ื มนั่ วา่ พระองคต์ รสั รจู้ รงิ รแู้ จง้ เหน็ จรงิ แลว้ กด็ บั ทกุ ขใ์ น พระทยั ของพระองคไ์ ดจ้ รงิ คำ�ำ ว่า่ ดับั ทุกุ ข์์ หมายความว่า่ ทุกุ ข์ไ์ ม่เ่ กิดิ ขึ้น้� อีกี ต่อ่ ไป คือื จิติ ดวงใด ก็็ตามที่�สามารถดัับทุุกข์์ได้้แล้้ว ทุุกข์์จะไม่่เกิิดขึ้�้นอีีกเลย ให้้แน่่ใจได้้ว่่า คำำ�สอนของพระพุุทธเจ้้าสามารถทำำ�ให้จ้ ิิตของผู้้�ที่ต่�ั้ง� ใจปฏิบิ ัตั ิติ าม สิ้น� ทุุกข์์ ไม่ม่ ีีทุกุ ข์ไ์ ด้จ้ ริงิ ไม่่ใช่เ่ ฉพาะพระภิิกษุุ แม่่ชีี หรืือคนที่�ม่ าอยู่่�วัดั เท่า่ นั้้�น แต่่ รวมถึงึ คนที่อ�่ ยู่่�กัับบ้า้ นกัับเรือื น เมื่�อนำ�ำ เอาคำ�ำ สอนของพระองค์ไ์ ปปฏิิบััติิ อย่า่ งจริงิ จังั แล้ว้ ก็ส็ ามารถดับั ทุกุ ข์ไ์ ด้้ ถ้า้ จะเปรีียบเป็น็ เรื่อ� งของการเดินิ ทาง ก็เ็ ท่่ากัับว่่า คนผู้�นั้น� กำำ�ลัังเดินิ ทางไปสู่�ความไม่่มีีทุุกข์น์ ั่่�นเอง aaaaa การเดิินทางของจิติ เป็็นอย่่างไร คนสว่ นใหญท่ มี่ คี วามทกุ ขเ์ พราะมกั จะไปสนใจเรือ่ งขา้ งนอก สนใจ เรื่องของคนอ่ืน สนใจเร่ืองคนน้ันว่าอย่างน้ัน คนน้ีว่าอย่างนี้ เขาคิดไม่ดี กบั เรา อันนนั้ ไม่ดี อยากให้เป็นอย่างน้ี อันนีก้ ็ไม่ดี อยากใหเ้ ปน็ อยา่ งน้ัน คือมแี ต่เรอ่ื งข้างนอกทงั้ นนั้ เลย เราสง่ จิตออกไปข้างนอก โดยไมไ่ ดเ้ ข้ามา ดูวา่ ความจริงมันมตี วั ทสี่ ั่งการอยู่ภายใน น่ันก็คือจติ ของเราเอง 1

พระอาจารย์ค์ รรชิติ สุทุ ฺธฺ ิจิ ิติ ฺโฺ ต จิตคือตัวการใหญ่ท่ีท�ำให้คิดปรุงแต่งไปแบบน้ันแบบนี้ แม้จะ เขา้ ใจวา่ เกดิ มาแลว้ ตอ้ งแก่ ตอ้ งเจบ็ ตอ้ งตาย สดุ ทา้ ยทค่ี ดิ วา่ เปน็ ตวั เรา กไ็ มใ่ ชข่ องเราอกี ตอ่ ไป กายกับใจนี้เปน็ อนตั ตา ล้วนแต่เปน็ ธรรมชาติ ท้ังหมด แค่เปลี่ยนสภาพไปเท่าน้ันเอง วนไปเวียนมาตามอ�ำนาจของ กรรมเฉย ๆ ไม่มีอะไรเป็นตัวเราเป็นของเราได้เลย เปลี่ยนไปเปลี่ยนมา อยู่อย่างน้ีไม่รู้กี่ภพชาติ ก่ีกัปกัลป์ ก่ีอสงไขยแล้ว แต่เราก็ยังหลงในส่ิงที่ เกดิ จากการปรงุ แตง่ สง่ิ ทเ่ี ปลย่ี นแปลงไปมาวา่ เปน็ เรา นค่ี อื ความหลงทยี่ งั อยู่ ภายในจติ ของเรา aaaaa พระพุุทธเจ้า้ ทรงสอนให้มุ้่�งดููจิิตของตนเอง ในครงั้ พทุ ธกาล เมอื่ พระพทุ ธเจา้ จะสอนสาวกของพระองค์ ใหม้ าดู จติ ของตวั เอง กจ็ ะตรสั เรยี กภกิ ษใุ หห้ นั ความสนใจเขา้ มาฟงั ธรรมวา่ “ดกู อ่ น ภิกษุทั้งหลาย ถ้าเราไม่ฉลาดในวาระจิตของผู้อื่นไซร้ ให้มาฉลาดใน วาระจติ ของตน” หมายถงึ วา่ จริง ๆ แลว้ เราไม่สามารถจะไปรูว้ าระจิต ของคนอ่ืนได้ตลอดเวลาหรอก มันเป็นไปไม่ได้ ที่เราจะไปรู้เร่ืองจิตของ คนนั้นคนนี้ ดังนน้ั จงึ ใหม้ าฉลาดในเรอ่ื งจติ ของตน ภกิ ษทุ งั้ หลาย หมายถงึ ใครกต็ ามทไี่ ดม้ าฟงั ธรรมของพระพทุ ธเจา้ เขาคอื ผทู้ เี่ หน็ ภยั ในวฏั สงสาร เหน็ โทษของการเวยี นวา่ ยตายเกดิ เหน็ โทษ ของการทจี่ ิตปรุงแต่ง เห็นว่าสงิ่ ทจี่ ะพาไปเกิด กค็ ือตวั ทีป่ รงุ แต่งข้นึ ในจิต น่ีแหละ ค�ำว่า วฏั สงสาร จึงไม่ใชส่ ่ิงทีไ่ กลตวั เราเลย 2

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ััติิ การที่จ่� ะฉลาดรู้�จิตของเราได้น้ั้้น� ต้อ้ งมีีสติสิ ัมั ปชัญั ญะ จึงึ ต้อ้ งมีีการ ปฏิบิ ัตั ิทิ ี่จ�่ ิติ ของตัวั เอง ไม่เ่ ช่น่ นั้้น� จิติ ก็จ็ ะมีีแต่ค่ วามอยากอยู่�ร่ำ�� ไป อยากจะ รู้�จิต อยากจะเห็็นจิติ อยากให้จ้ ิติ คิิดแต่ด่ ีี ๆ อยากมีีความสุุขสบาย ซึ่�งถ้า้ ไม่่ปฏิิบััติิ แต่่ว่่าอยากให้้จิิตมัันรู้�ความจริิง อยากให้้จิิตของตััวเองมีีสติิ มีีปัญั ญา ไม่ม่ ีีทุกุ ข์์ ไม่่มีีปัญั หาขึ้น� ในจิิตนั้้�น มัันเป็น็ ไปไม่ไ่ ด้้ พระพุทธเจ้าทรงสอนวิธีปฏิบัติไว้แล้ว แต่ถ้าเราไม่ลงมือปฏิบัติ ค�ำสอนของพระพุทธเจ้าก็จะสมบูรณ์ในจิตเราไม่ได้ ไม่ว่าจะได้อ่าน ไดย้ นิ ไดฟ้ งั มามากขนาดไหนกต็ าม เราจงึ ตอ้ งศกึ ษาค�ำสอนของพระองค์ ให้เข้าใจ แล้วลงมือปฏิบัติ จนผลของการปฏิบัติเกิดข้ึนกับจิต คือ สามารถมาดบั ทกุ ขใ์ นใจเราได้ จงึ จะเรยี กวา่ ไดร้ บั ประโยชนจ์ ากค�ำสอน ของพระพทุ ธเจา้ ใหส้ งั เกตดว้ ยวา่ เมอื่ ปฏบิ ตั ิ ทกุ ขต์ อ้ งนอ้ ยลง ทกุ ขต์ อ้ งหมดไป ถา้ ปฏบิ ตั แิ ลว้ กลายเปน็ คนพดู มาก ยงิ่ เถยี งคนอน่ื มาก มมี านะเกดิ ขนึ้ มาวา่ ฉันเก่ง ฉันดี ฉันเหนือกว่าคนน้ันคนน้ี อันน้ีไม่ใช่ดับทุกข์ แต่ก�ำลังจะ สรา้ งทกุ ข์ เพราะไดม้ ตี วั ตนเกดิ ขน้ึ แลว้ หรอื บางทกี อ็ าศยั ความเครง่ ครดั ในรูปแบบภายนอก แสดงให้คนอ่ืนเห็นว่า ฉันเป็นนักปฏิบัติธรรมท่ี เรียบร้อย ส�ำรวมระวงั แลว้ เอามาขม่ คนอ่ืน นั่นกไ็ ม่ใชส่ ่งิ ที่ถูกตอ้ ง เพราะ สิ่งท่ีพระพุทธเจ้าสอนคือหาทางให้จิตไม่มีทุกข์ สาระอยู่ตรงที่ความทุกข์ ตอ้ งน้อยลงไป จนไมม่ ที กุ ข์หลงเหลอื อยู่ เพราะฉะนั้้�น ใครจะอยู่�ในท่่าทางแบบไหน ทำำ�อะไรอยู่่�ก็็ตาม ให้้มาสนใจที่่�จิิตว่่า ภายในจิิตเป็น็ อย่่างไร เราต้อ้ งมีีเป้้าหมายเพื่่�อที่่จ� ะให้ม้ ีี สติิสััมปชััญญะเข้้าถึึงจิิต เห็็นจิิต ควบคุุมจิิตได้้ สอนจิิตได้้ จิิตเข้้าใจและ เห็น็ แจ้้งชัดั ตามความเป็น็ จริงิ จนจิติ สามารถปล่่อยวางได้้ 3

พระอาจารย์์ครรชิิต สุทุ ฺฺธิจิ ิิตฺโฺ ต ปฏิิบััติิแบบปล่่อยวาง ไม่่ใช่่ยึึดเอาไว้้ ตอนแรกปฏิิบััติิก็็หวััง อย่า่ งโน้น้ หวังั อย่า่ งนี้� แต่พ่ อปฏิบิ ัตั ิไิ ปจริงิ ๆ แล้ว้ สุดุ ท้า้ ยต้อ้ งปล่อ่ ยวาง จะปล่่อยวางหมดเลย ไม่เ่ อาอะไรเลย ไม่่เอาอะไรเลย พระพทุ ธเจา้ ทรงสอนวา่ ใหม้ าฉลาดในวาระจติ ของตน เพราะจติ ของเรามันมคี วามลุ่มหลง มนั หลงผิดอยู่ กเ็ ลยไปยึดเอาเรอื่ งราวข้างนอก เรอื่ งคนนนั้ เรอื่ งคนนี้ เขา้ มาไวใ้ นจติ ของตนเอง แลว้ กป็ รงุ แตง่ ขนึ้ มา คดิ ดบี า้ ง คดิ ไมด่ บี า้ ง หรอื คดิ เปน็ กศุ ลบา้ ง อกศุ ลบา้ ง เวลาทเ่ี ราเกดิ ความทกุ ข์ กค็ อื ความคิดท่ีเราปรุงแต่งนี่แหละ มาครอบง�ำจิตอีกทีหน่ึง ก็ทุกข์มากขึ้น ทกุ ขห์ นกั ขนึ้ เรอื่ ย ๆ แตไ่ มร่ วู้ ธิ อี อกจากทกุ ข์ ให้้ลองสัังเกตดููที่่�จิิตของเรา จากทีีแรกก็็ยัังไม่่มีีความทุุกข์์อะไร จิติ อยู่�เฉย ๆ สบาย ๆ แต่พ่ อกระทบอารมณ์์ หรือื ไปนึึกถึึงบางสิ่�งบางอย่า่ ง ที่�ไม่พ่ อใจเข้า้ ก็เ็ กิดิ เป็น็ ทุกุ ข์ข์ ึ้น้� มาแล้ว้ เมื่�อเป็น็ ทุกุ ข์์ ก็เ็ กิดิ การปรุงุ แต่ง่ วนไปเวีียนมาภายในจิิต ปรุุงแต่่งเรื่�องราวที่่�ทำำ�ให้้เป็็นทุุกข์์อยู่�นั่�นแหละ แตใ่ นความทกุ ข์ บางทกี ม็ ปี ระโยชนอ์ ยเู่ หมอื นกนั ถา้ เกดิ ความทกุ ข์ แล้ว หนั มาศึกษาปฏิบัตธิ รรมให้เข้าใจในธรรมะ ให้ร้วู า่ สภาวะแหง่ ทุกข์ เปน็ ไตรลกั ษณ์ เกดิ ขนึ้ ตง้ั อยู่ แลว้ ตอ้ งดบั ไป และเมอ่ื ทกุ ขด์ บั กจ็ ะรวู้ า่ โอ้โฮ มันเกิดความเบิกบานข้ึนมาในจิตทันทีเลย เกิดปีติ อ่ิมอกอิ่มใจ มคี วามสขุ สงบสงดั ขน้ึ ในจิตดว้ ย ที่ส่� ำ�ำ คัญั ในเวลาที่เ�่ รามีีความสุขุ ความสบาย สติสิ ัมั ปชัญั ญะจะรักั ษาจิติ ได้ง้ ่า่ ย จิติ ก็อ็ ยู่่�กับั ตัวั เราได้น้ านขึ้น� เรื่อ� ย ๆ จนกลายเป็น็ สมาธิิ คือื จากการมีี สติสิ ัมั ปชัญั ญะ ก็ข็ ยับั ขึ้น� มาเป็น็ ความตั้ง� มั่น� และเมื่อ� จิติ ตั้ง� มั่น� จนเป็น็ สัมั มา สมาธิแิ ล้ว้ ก็็จะรู้�ความจริิง เพราะเห็็นอาการที่่�อยู่�ในจิติ ของเรา 4

อริิยมรรคภาคปฏิบิ ััติิ คืือเมื่�อจิิตไปยึึดอะไรก็็รู้� จิิตปรุุงแต่่งอะไรก็็รู้� เมื่�อ“รู้�” เราก็็“ละ” ในสิ่ง� ที่ไ�่ ปยึดึ มั่น� ถือื มั่น� นั้้น� เสีีย ละสิ่ง� ที่ป่� รุงุ แต่ง่ ขึ้น� มา ให้เ้ ห็น็ เป็น็ สักั แต่ว่ ่า่ สิ่�งปรุงุ แต่ง่ เกิดิ ขึ้น�้ แล้ว้ ก็ด็ ับั ไป จิติ ก็ไ็ ม่ม่ ีอี ะไร จิติ ก็ไ็ ม่เ่ ป็น็ อะไร เพราะทุกุ สิ่�ง เกิดิ ขึ้น้� แล้ว้ ก็ด็ ับั ไป แต่ค่ วามหลงทำ�ำ ให้เ้ กิดิ ความคิดิ ปรุงุ แต่ง่ ขึ้น�้ มา ถ้า้ เรา รู้�อย่า่ งนี้� เห็น็ อย่า่ งนี้� ความคิดิ ก็ท็ ำ�ำ อะไรเราไม่ไ่ ด้้ เพราะมันั เป็น็ แค่ข่ องเกิดิ ของดับั เท่า่ นั้�น ความคดิ มสี องลกั ษณะ ความคดิ ชนดิ หนงึ่ เปน็ ความคดิ ทตี่ รงกบั ความเป็นจริง เป็นความคิดฝ่ายวิชชา เช่น ความคิดว่า เดี๋ยวเราก็ต้อง ตายแลว้ กอ่ นจะตาย เราตอ้ งศกึ ษาค�ำสอนของพระพทุ ธเจา้ เสยี กอ่ น ใหร้ ู้ ใหเ้ ขา้ ใจ เรอ่ื งชวี ติ และเรอ่ื งจติ ของตวั เอง ทม่ี นั โงม่ นั หลงมานานแลว้ ถา้ เขา้ ใจ เรอื่ งจติ จะไดไ้ มม่ ที กุ ข์ อยา่ งนเี้ ปน็ ความคดิ ที่ถกู ตอ้ ง เปน็ ปญั ญา หรอื คดิ วา่ เออ เกดิ มาแลว้ ตอ้ งตายจรงิ ๆ นะ เรานกี้ อ็ ายมุ ากแลว้ ดว้ ย เปน็ โนน่ เปน็ นี่ อยเู่ ปน็ ประจ�ำเลย ปวดหวั ปวดฟนั ปวดทอ้ ง เปน็ โรคกระดกู ปวดสว่ นนน้ั ส่วนน้ี โอ้โฮ น่ีมันก็เร่ิมทรุดโทรมลงไปแล้ว ชราภาพลงไปแล้ว เร่มิ พิกล พกิ าร สกึ ผุกร่อนแลว้ เราจะมาหลงยดึ หลงตดิ หลงข้องอยู่อยา่ งน้ไี มไ่ ด้ นกี่ เ็ ปน็ ความคดิ ฝา่ ยวชิ ชา เปน็ ความคดิ ทต่ี รงกบั ความจรงิ ความคดิ อยา่ งนี้ มีประโยชน์ คดิ แล้วท�ำให้จติ เราคลายออก ความคิดอีกชนิดหนึ่ง เป็นความคิดที่ท�ำให้เราเป็นทุกข์ เพราะ คดิ โดยมคี วามหลงผดิ เขา้ ครอบง�ำ เปน็ ความคดิ ฝา่ ยอวชิ ชา ท�ำใหม้ วั แต่ ไปหลงคดิ เรือ่ งของคนอืน่ วา่ คนนัน้ ดี คนนไ้ี มด่ ี คนนัน้ วา่ เรา คนนัน้ ท�ำไมด่ ี กับั เรา เป็น็ เพราะคนนั้้น� ที่ท่� ำ�ำ ให้เ้ ราเป็น็ ทุกุ ข์์ นี่เ�่ ป็น็ ความคิดิ ที่ส�่ ่ง่ ออกนอก ทั้้�งหมดเลย มัันพุ่�งออกไปแต่่ข้้างนอก แล้้วก็็เป็็นความคิิดที่่�ไม่่ตรงกัับ 5

พระอาจารย์์ครรชิติ สุทุ ฺฺธิจิ ิิตฺโฺ ต เหตุขุ องมันั เพราะเหตุจุ ริิง ๆ ก็ค็ ืือจิิตเรานี่�่แหละที่ห่� ลงผิิด หลงว่่าเป็็นเรา เป็็นของเรา เราเองที่่�ไปปรุุงแต่่งขึ้�นมา แล้้วก็็ยึึดความคิิดนึึกปรุุงแต่่ง เหลา่ นน้ั ใหม้ าครอบง�ำจติ ของตวั เอง ทนี ี้ หนั ไปทางไหน กม็ แี ตเ่ รอ่ื งทท่ี �ำให้ ตัวเองเปน็ ทกุ ข์ วนไปเวียนมาอยู่อยา่ งนั้น พระพุทธเจ้าจึงสอนว่า ให้มาฉลาดในเร่ืองจิตของตนเอง อย่าไป ฉลาดในเรอื่ งจติ ของคนอนื่ เลย อยา่ ไปสนใจเรอื่ งคนอนื่ มากนกั ถา้ จะสนใจ ก็แค่ให้มีชีวิตอยู่ในสังคมได้ก็พอ เม่ือเรายังมีร่างกายมีจิตใจมีชีวิตอยู่ ก็ต้องรักษาชีวิตไว้ ประกอบอาชีพท�ำมาหากินเพื่อด�ำเนินชีวิตไป แตเ่ รากต็ อ้ งรวู้ า่ ในขณะทดี่ �ำเนนิ ชวี ติ อยนู่ ้ี ตอ้ งศกึ ษาเรอื่ งจติ ของตวั เอง ดว้ ย เพื่อจะท�ำใหช้ วี ิตนไี้ ม่มที ุกข์ หรอื มที กุ ขก์ ใ็ ห้มนั นอ้ ยลงไปเรื่อย ๆ ถ้าอย่างนก้ี ถ็ ูกทาง ถ้้าเรามััวแต่่ทำำ�มาหากิิน แล้้วมัันสบายจริิงไหม ถึึงจะมีขี ้า้ วของ เงิินทอง มีอี าหารการกิิน เครื่�องใช้้ไม้ส้ อยบริบิ ููรณ์์สมบููรณ์์ แต่่หากไม่่มีี ธรรมะของพระพุทุ ธเจ้า้ เข้า้ ไปหล่อ่ เลี้�ยงจิติ ใจ เราย่อ่ มต้อ้ งมีที ุกุ ข์แ์ น่น่ อน เพราะไม่ส่ ามารถควบคุมุ จิติ อบรมจิติ ยับั ยั้�งจิติ เวลาที่่�จิติ ไปหลงยึึดมั่�น ถืือมั่�นอะไร ๆ เมื่�อมีปี ัญั หามีีทุกุ ข์์ ก็็ไม่ม่ ีปี ัญั ญาที่�จะแก้้ไขจิิตตัวั เองได้้ aaaaa เราละเลยการปฏิิบััติติ ามคำ�ำ สั่่�งสอนของพระพุุทธเจ้้าไม่่ได้้ เราต้อ้ งมาสนใจจิติ ของตัวั เองให้ม้ าก ๆ เพราะไม่ว่ ่า่ เราจะมีีความรู้� อย่่างอื่�นมากมายกว้้างขวางขนาดไหนก็็ตาม แต่่ถ้้าขาดความเข้้าใจเรื่�อง ธรรมะ ซึ่�งเป็็นความจริิงเกี่่�ยวกัับชีีวิิตจิิตใจของตััวเองแล้้ว ถึึงแม้้ว่่าเรา 6

อริยิ มรรคภาคปฏิิบัตั ิิ จะต้อ้ งการความสุขุ แต่่เราก็ต็ ้้องมีีความทุกุ ข์์อย่า่ งแน่่นอน ในการปฏิบิ ัตั ินิ ั้้น� รายละเอีียดการสอนของแต่ล่ ะแห่ง่ อาจแตกต่า่ ง กันั บ้า้ ง แต่ก่ ็ม็ ีีหลักั การอันั เดีียวกันั นั่่น� คือื พระพุทุ ธเจ้า้ สอนให้ม้ ีสี ติเิ สียี ก่อ่ น เพราะสติเิ ป็น็ หลักั ธรรมที่่�สำ�ำ คัญั ที่่�สุดุ ถ้า้ เจริญิ สติจิ นมีกี ำ�ำ ลังั มากขึ้น�้ เรื่�อย ๆ ธรรมะอื่�น ๆ จะเกิดิ ขึ้้�นเอง นี่่�คือื สิ่�งที่�พระพุทุ ธเจ้้ารัับรองเอาไว้้ aaaaa การปฏิบิ ััติิอาจแตกต่่างกััน แต่มุ่่�งสู่�เป้า้ หมายเดียี วกันั บางคนอาจเจรญิ สตดิ ว้ ยการบรกิ รรม เพราะบรกิ รรมแลว้ รสู้ กึ วา่ พอดี กบั ตนเอง จติ สบาย จติ อยกู่ บั ตวั เองไดน้ าน กบ็ รกิ รรมไป เชน่ บรกิ รรมพทุ โธ หรอื พทุ โธ ธมั โม สงั โฆ หรอื นะมะพะทะ หรอื สมั มาอรหงั หรอื พองหนอ ยบุ หนอ จะบรกิ รรมอะไรกต็ าม เปา้ หมายกค็ อื เพอื่ ใหจ้ ติ อยกู่ บั ตวั เอง บางคน กอ็ าจจะดลู มหายใจ ลมเขา้ รู้ ลมออกรู้ บางคนกด็ ู ผม ขน เลบ็ ฟนั หนงั เอน็ กระดกู ดเู ปน็ อาการ 32 บางคนอาจจะชอบเจรญิ สตโิ ดยการเคลอ่ื นไหว หรอื ดอู ริ ยิ าบถ กท็ �ำไป จะปฏบิ ตั แิ บบไหนกต็ าม ทงั้ หมดมเี ปา้ หมายคอื เพอ่ื ใหม้ สี ติ แลว้ กม็ สี มาธิ แลว้ กม็ สี มั ปชญั ญะ คอื เมอื่ สตมิ กี �ำลงั แลว้ กจ็ ะรเู้ หน็ อาการของกายและจติ มากขนึ้ เรยี กวา่ มสี มั ปชญั ญะ นน่ั คอื ในเบอื้ งแรก ตวั สตจิ ะคมุ จติ ใหจ้ ติ จดจอ่ อยกู่ บั อารมณเ์ ดยี วกอ่ น พอนานเขา้ กจ็ ะเรมิ่ รู้ แลว้ กเ็ รม่ิ เหน็ ดว้ ยวา่ จติ เปน็ อยา่ งไร กายเปน็ อยา่ งไร จติ เรา อยอู่ ยา่ งไร จติ คดิ กร็ วู้ า่ คดิ สตกิ จ็ ะเรม่ิ มกี �ำลงั ความรสู้ กึ ตวั กม็ ากขนึ้ เรยี กวา่ มีีสติสิ ัมั ปชัญั ญะ aaaaa 7

พระอาจารย์ค์ รรชิติ สุทุ ฺธฺ ิจิ ิติ ฺฺโต เจริิญสติิแล้้วรู้�อะไร เจริญสติเพื่อให้รู้กายรู้จิตของตัวเอง ไม่ได้ไปรู้อย่างอื่น ให้มารู้ อยู่ท่ีกายกับจิต คือให้จิตอยู่กับตัวเรา ในเมื่อเรายังต้องอาศัยกายอยู่ จงึ ต้องเห็นกายด้วย เหน็ จิตด้วย แต่ทีส่ �ำคญั คือตัวจิต ทนี ้ี ตอนฝกึ ใหม่ ๆ เราจะไมเ่ หน็ จติ เพราะจติ เปน็ นามธรรม มนั ละเอียด เหน็ ได้ยาก จงึ มักเร่ิมจากกายซง่ึ หยาบกวา่ เชน่ เดนิ ไป ก็ร้ตู ัว วา่ กา้ วขาไปอย่างไร โดยอาจจะมีค�ำบริกรรมก�ำกับ หรือบางคนอาจถนดั ดลู มหายใจเขา้ ลมหายใจออก เพอ่ื ใหส้ ตคิ วบคมุ จติ เอาไว้ ใหส้ ตมิ ารกั ษาจติ แลว้ พฒั นาเปน็ สตสิ มั ปชญั ญะ จากสตกิ ข็ ยายออกมาเปน็ สตปิ ฏั ฐาน 4 คอื การใชส้ ติพจิ ารณา กาย เวทนา จติ ธรรม ซึง่ ถา้ พูดย่อ ๆ ก็คือกายกับใจ นั่นเอง aaaaa การดูรู ายละเอีียดของกายและจิติ กาย กค็ อื รปู หลาย ๆ รปู มารวมกนั โดยเฉพาะรปู ทเ่ี รยี กวา่ มหาภตู รปู ทงั้ 4 คอื ธาตดุ นิ ธาตนุ �้ำ ธาตลุ ม ธาตไุ ฟ มาประกอบกนั เปน็ กาย นอกนน้ั กเ็ ปน็ รูปยอ่ ย ๆ ซง่ึ อาศยั ธาตทุ งั้ 4 นแี่ หละ อาจแยกยอ่ ยออกเปน็ ผม ขน เล็บ ฟนั หนัง ฯลฯ หรอื แยกสว่ นเป็นแขน ขา คอ ศรี ษะ ถ้ายอ่ ยลงไปอกี ก็เ็ ป็น็ เซลล์เ์ ล็ก็ ๆ เป็น็ อณูู เป็น็ ปรมาณูู เป็น็ เรื่อ� งของรูปู ย่อ่ ย ๆ ที่ป�่ ระกอบกันั ขึ้�นมาเป็็นกาย หรืือถ้า้ รวมเอาความว่า่ ง คือื ช่่องว่า่ งในร่า่ งกาย ซึ่ง� เรีียกว่า่ อากาศธาตุเุ ข้า้ ไปด้้วย ร่่างกายก็ป็ ระกอบไปด้ว้ ยธาตุุ 5 8

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ัตั ิิ ผู้ปฏบิ ัติอาจพิจารณากายและจิตรวมกนั สว่ นกายคอื ธาตุ 4 หรือ ธาตุ 5 สว่ นจติ คือวิญญาณธาตุ เป็นการพจิ ารณาธาตุ 6 พิจารณาจนจติ ยอมรบั วา่ แทจ้ รงิ สว่ นประกอบของชวี ติ เรา เปน็ สกั วา่ ธาตตุ ามธรรมชาติ เท่านนั้ ไม่ใช่ตัวไม่ใช่ตน ไมใ่ ช่สตั ว์ บุคคล ตวั ตน เรา เขา จติ เป็นนามธรรม เมือ่ เรายงั มองไม่เห็นจิต เราก็ต้องมาดทู ่ีอาการ ของจิตไปก่อน เชน่ คิด ก็ร้วู ่าคดิ ดใี จ ก็ร้วู า่ ดีใจ เสยี ใจ ก็รู้ว่าเสยี ใจ โกรธ ก็ร้วู ่าโกรธ พยาบาท ก็รวู้ ่าพยาบาท เกยี จคร้าน กร็ วู้ า่ เกียจครา้ น ง่วงซึม กร็ วู้ า่ งว่ งซมึ เศรา้ หมอง กร็ วู้ า่ เศรา้ หมอง นอ้ ยเนอ้ื ต�่ำใจ กร็ วู้ า่ นอ้ ยเนอ้ื ต�่ำใจ หรอื บางทกี ด็ วู า่ มคี วามสงสยั ไหม ใจมสี มาธไิ หม ใจตงั้ มน่ั ไหม ใจอยอู่ ยา่ งไร สงิ่ ทไ่ี ปตงั้ อยใู่ นจติ ภาษาธรรมเรยี กวา่ “เจตสกิ ” ภาษาพดู เรยี กวา่ อาการ ของจติ หรอื อารมณ์ aaaaa ทุุกข์เ์ พราะยึึดในขันั ธ์์ 5 ขนั ธ์ 5 คอื กองแหง่ รปู และนาม ประกอบดว้ ย รปู ขนั ธ์ เวทนาขนั ธ์ สญั ญาขันธ์ สงั ขารขันธ์ และ วิญญาณขันธ์ รปู ขนั ธ์ เปน็ กองแหง่ รูป ท่ธี าตุมารวมกนั เขา้ เป็นกายขึน้ มา เวทนาขันธ์ กองแห่งเวทนา ไดแ้ กค่ วามรูส้ กึ สุข ทกุ ข์ หรอื เฉย ๆ ซงึ่ เกดิ จากผสั สะทางประสาททงั้ 5 และทางใจ เชน่ เมอื่ เรานงั่ สมาธนิ าน ๆ ก็จะมีความเจ็บปวดเกิดข้ึน เรียกว่า “เวทนาทางกาย” โดยจิตจะเป็น ผู้�เข้้าไปรัับรู้�ว่า มีีทุุกขเวทนาทางกายเกิิดขึ้�นแล้้ว ถ้้าจิิตมีีกำ�ำ ลัังสติิปััญญา ก็จ็ ะเห็น็ ว่า่ เป็น็ แค่ท่ ุกุ ข์ท์ างกายเท่า่ นั้้น� ทุกุ ข์ท์ างกายไม่ท่ ำ�ำ ให้จ้ ิติ เป็น็ ทุกุ ข์ไ์ ด้้ 9

พระอาจารย์ค์ รรชิติ สุทุ ฺฺธิจิ ิติ ฺฺโต แต่่ถ้้ากำำ�ลัังสติิปััญญาไม่่พอ ทุุกข์์ทางกายก็็มีีผลต่่อจิิต ทำำ�ให้้จิิต เป็็นทุุกข์์ขึ้�นมา จิิตก็็จะกระสัับกระส่่าย อยากขยัับ อยากเลิิก หงุุดหงิิด รำำ�คาญ หรืือคิิดปรุุงไปในทำำ�นองน้้อยเนื้้�อต่ำ�ำ�ใจว่่า เรามีีวาสนาบารมีีน้้อย หรืืออยากให้้ทุุกข์์ดัับ เป็็นต้้น ถ้้าผู้�ปฏิิบััติิมีีความอดทน เพีียรพยายามให้้ จิติ ดูตู ่อ่ ไป จนจิติ มีีกำ�ำ ลังั สติิ สมาธิิ ปัญั ญาเพิ่่ม� ขึ้น� จิติ ก็จ็ ะปล่อ่ ยวางเวทนา ทางกายได้้ ส�ำหรบั “เวทนาทางจติ ” คอื ไมว่ า่ จติ จะรสู้ กึ อยา่ งไร เรากต็ ามเขา้ ไปดู ไปรู้ ไปเห็น จนเกดิ ปัญญา จติ กป็ ล่อยได้ วางไดจ้ ริง ๆ เพราะมันเปน็ แค่ ความรสู้ กึ ทางจติ ใจเทา่ นนั้ จะสขุ จะทกุ ข์ จะเฉย ๆ กเ็ ปน็ แคค่ วามรสู้ กึ ทางจติ หรอื เป็นแค่เวทนาขนั ธเ์ ทา่ นัน้ สญั ญาขันธ์ ความจ�ำได้หมายรู้ คอื การท่เี ราไปรู้ ไปเหน็ ไปได้ยนิ แล้วก็จดจ�ำมา น่ีแหละ เป็นการท�ำงานของสัญญาขันธ์ สัญญาท�ำหน้าท่ี ไปจ�ำมา พอจ�ำมาแล้ว ก็เอาเร่ืองท่ีจ�ำมาพูดกันไป คนน้ันว่าอย่างน้ัน คนนว้ี า่ อยา่ งน้ี คนนน้ั สวยถกู ใจ คนนไ้ี มส่ วย คนนน้ั ดี คนนไี้ มด่ ี คนนน้ั เกง่ คนน้ีไมเ่ กง่ คอื คนเรามคี วามจ�ำ จ�ำมาแลว้ เอามาปรงุ แตง่ เปน็ สงั ขาร แลว้ กเ็ อา สงั ขารมาหอ่ หมุ้ จติ นคี่ อื ความเกยี่ วเนอื่ งกนั กเ็ ลยวนไปเวยี นมา สรา้ งเรอื่ ง สรา้ งราวมากมายในชีวติ ของเรา จนท�ำใหช้ วี ติ เป็นทกุ ข์ สัังขารขัันธ์์ กองแห่่งสัังขารคืือการปรุุงแต่่ง เราก็็เห็็นว่่า สัังขาร เกิิดจากการปรุุงแต่่งขึ้น� มาชััด ๆ แล้ว้ มัันจะมาเป็็นเราได้้อย่่างไร ความคิดิ ที่�่ทำำ�ให้้เราเป็็นทุุกข์์นั้้�น เป็็นเราไปไม่่ได้้หรอก มัันเป็็นแค่่สัังขาร เป็็นแค่่ ความคิดิ ที่่�เราปรุุงแต่่งขึ้น� มาเฉย ๆ แล้้วในวันั หนึ่่�ง ๆ ดููสิิว่า่ ความคิดิ เรา มัันมีีกี่่�เรื่�อง ที่่�เรามัวั แต่ไ่ ปสนใจในสัังขารที่�่เราปรุงุ แต่่งขึ้น� มา เพราะจิิตมััน 10

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ััติิ ส่่งออกไปข้า้ งนอก มองออกไปข้า้ งนอก คิดิ สนใจเรื่อ� งราวภายนอก แล้้วก็็ ดึึงเอาเข้้ามาปรุุงแต่่งอยู่�ในจิติ จนในที่�่สุุด สัังขารก็็ครอบงำ��จิิตตนเองนี่�่คืือ ที่ม�่ าของทุกุ ข์์ ซึ่ง� เกิดิ จากความหลงผิดิ เนื่่อ� งจากไม่รู่้�ความจริงิ สูงู สุดุ คือื ไม่รู่้� ธรรมะนั่่�นเอง เพราะถ้าจะดูในแง่ของธรรมะแล้ว สังขารเป็นแค่ความคิดนึก ปรงุ แตง่ เทา่ นน้ั ไมไ่ ดม้ อี ะไรมากเลย เปน็ แคค่ วามคดิ ปรงุ แตง่ ปรงุ แตง่ ชดั ๆ ปรงุ ขนึ้ มาเอง แตง่ ขน้ึ มาเอง สรา้ งขน้ึ มาเอง หลงยดึ ไวเ้ อง แลว้ กท็ กุ ขเ์ อง วญิ ญาณขันธ์ กองแห่งวญิ ญาณ คอื อะไรเกดิ ข้ึนมากร็ ู้ อยา่ งที่เรา ได้ยินเสียงต่าง ๆ อยู่นี้ วิญญาณขันธ์ก็ท�ำหน้าท่ีได้ยินด้วยโสตวิญญาณ ทำ�ำ หน้า้ ที่เ�่ ห็น็ สิ่ง� ต่า่ ง ๆ ด้ว้ ยจักั ขุวุ ิญิ ญาณ ทำำ�หน้า้ ที่ร�ู่้�รสด้ว้ ยชิวิ หาวิญิ ญาณ ทำ�ำ หน้า้ ที่ร�่ ับั กลิ่น� ด้ว้ ยฆานวิญิ ญาณ ที่เ�่ ราเจ็บ็ ปวดขึ้น� มา ก็เ็ พราะกายวิญิ ญาณ ไปรัับรู้� จากนั้้�นสิ่�งที่�่ถููกรู้�นี้�ก็็ไปกระทบจิิต เกิิดมโนวิิญญาณขึ้�นมา ถ้้าใคร ขาดปัญั ญา ก็ม็ ี“ี เรา”เป็น็ เรารู้� แต่ถ่ ้า้ มีปี ัญั ญาก็จ็ ะเห็น็ ว่า่ สักั แต่ว่ ่า่ รู้� ไม่ม่ ีี เราในรู้�นั้�น รู้�ไม่ไ่ ด้้เป็็นเรา ทั้�งหมดที่่�จิติ รู้้�จิติ เห็น็ อยู่�นี่� เป็น็ แค่ก่ ารทำ�ำ งานของขันั ธ์์ 5 เท่า่ นั้�น เมื่�อมีเี หตุปุ ัจั จัยั ก็เ็ กิดิ ขึ้น�้ หมดเหตุปุ ัจั จัยั ก็ด็ ับั ไป ถ้า้ เราไม่รู่้�ความจริงิ ตรงนี้� อะไรเกิิดขึ้�้นก็็จะเป็็น “เรา” หรืือเรีียกว่่า “อััตตา” คืือเป็็นตััวเป็็นตน ขึ้น้� มา พอมีคี วามเป็น็ “เรา” เป็น็ “ของเรา” เราก็เ็ ป็น็ ทุกุ ข์์ เราก็ป็ รุงุ แต่ง่ ไปกัับมันั ไหลเวียี นไปกัับมััน เมื่อรู้แล้วว่าเพราะเราหลงผิด และจิตท่ีหลงผิดก็เป็นที่มาของ ทกุ ข์ เรากต็ อ้ งมา“ฝกึ ”จติ มาปฏบิ ัติที่จติ อยา่ งทีพ่ ระพทุ ธเจ้าสอนให้ มาฉลาดในเรื่อ� งจิติ ของตน ฉะนั้้น� การปฏิบิ ัตั ิธิ รรม ก็ค็ ือื การมาศึกึ ษาในเรื่อ� ง 11

พระอาจารย์ค์ รรชิิต สุทุ ฺฺธิจิ ิิตฺโฺ ต ของตนเอง ศึึกษาธรรมะที่่�ชี้�ลงไปที่่�ตััวเราเอง โดยเฉพาะเรื่�องจิิตของเรา เพราะความหลงนั้้�นอยู่่�ที่จ� ิิต การศกึ ษาค�ำสอนของพระพทุ ธเจ้าน้ัน เมอ่ื สติของเรายังไมม่ กี �ำลงั กต็ ้องหมนั่ เจรญิ สติ เอาแคน่ ี้ก่อนกไ็ ด้ สว่ นท่เี คยรธู้ รรมะอะไรมา ถ้ารแู้ ลว้ มคี วามสงบก็ใช้ได้ หรืออย่างขณะฟงั ธรรมอยนู่ ้ี เม่ือครบู าอาจารยอ์ ธบิ าย ความจริงใหฟ้ ัง จติ มนั รคู้ วามจรงิ ข้นึ มาบา้ ง ใจสงบลงไป กม็ ีประโยชนอ์ ยู่ แต่ความสงบอยา่ งเดียว ท�ำใหเ้ ราออกจากทุกข์ได้เพยี งชั่วคราวเทา่ น้นั เราจึงต้องเจริญสติอย่างต่อเนื่อง จนจิตต้ังมั่น แล้วเกิดปัญญา เหน็ ความจรงิ ต่อเนอื่ ง จติ จะออกจากทุกขไ์ ดอ้ ย่างเบด็ เสร็จเด็ดขาด ถ้ามัวแต่ไปจมอยู่กับกองทุกข์ ชีวิตจะไม่มีประโยชน์อะไรเลย เกิดมาแล้วก็มาจมอยู่กับกองทุกข์ ถูกบีบค้ันทรมาน ใจก็เศร้าหมอง อนั นลี้ ะ่ คอื บาปอกศุ ลทแ่ี ทจ้ รงิ ทนี่ �ำไปสอู่ บายภมู ิ การเกดิ ชาติ กเ็ กดิ ขน้ึ ภายในจติ นเี่ อง ชาตปิ ิ ทกุ ขา ความเกดิ กเ็ ปน็ ทกุ ข์ เมอ่ื เกดิ ขนึ้ แลว้ กเ็ ปน็ ทกุ ข์ ดงั นน้ั เราจงึ ตอ้ งคอยส�ำรวมระวงั จติ มาศกึ ษาเรือ่ งจติ มาแกไ้ ขจติ ใหฉ้ ลาด เพื่อจะได้ไม่มที ุกข์ พระพทุ ธเจ้าไดบ้ อกทางไว้อย่างชดั เจนแลว้ วา่ ใหม้ สี ติ รู้สึกตัว พยายามไม่ให้จิตไหลออกไป ควรบริกรรมก็บริกรรม ถ้าบริกรรมแล้ว ท�ำใหส้ ตมิ ีก�ำลังข้นึ กบ็ รกิ รรมไป ใครชอบดเู ฉย ๆ ก็ดูไปแบบดเู ฉย ๆ ใครอยากภาวนาโดยท�ำความเขา้ ใจไปดว้ ยกไ็ ด้ มองเปน็ ขนั ธ์ 5 รปู ขนั ธ์ เวทนาขนั ธ์ สญั ญาขนั ธ์ สงั ขารขนั ธ์ วญิ ญาณขนั ธ์ กไ็ ด้ หรอื ท�ำความเขา้ ใจ ให้รู้้�ว่า ขันั ธ์์ 5 มีีแค่ก่ ายกับั ใจ หรือื มองให้เ้ ป็น็ ธาตุุ เป็น็ มหาภูตู รูปู 4 ธาตุดุ ินิ 12

อริิยมรรคภาคปฏิบิ ััติิ ธาตุุน้ำ�ำ� ธาตุุลม ธาตุุไฟ หรืือจะรวมอากาศธาตุุ อัันเป็็นช่่องว่่าง และ วิญิ ญาณธาตุุ อัันเป็็นธาตุุรู้� เข้้าไปด้้วยก็็ได้้ ธาตุุ คืือสิ่�งที่�่ทรงตััวอยู่�ได้้โดยธรรมชาติิของมััน เป็็นส่่วนเล็็ก ๆ ที่�่ย่่อยลงไป เมื่�อมัันรวมกัันอยู่� เขาก็็สมมติิเรีียกชื่�อว่่าอย่่างนั้้�นอย่่างนี้้� แต่่พอแยกย่่อยออกไป มัันก็็คงเป็็นธาตุุอยู่�นั่�นเอง ไม่่ได้้บอกว่่าตรงไหน เป็็นเราเลย เราต่่างหากที่่�หลงไปยึึดว่่าเป็็นเรา ตรงนี้้�ต่่างหากที่�่ต้้องแก้้ไข ความเข้า้ ใจเสีียใหม่ว่ ่า่ มีี “เรา” เมื่�อไร ก็ม็ ีที ุกุ ข์เ์ มื่�อนั้�น มีที ุกุ ข์เ์ พราะมีเี รา และมีีเราเพราะมีี “อุุปาทาน” จิตท่ีมีอุปาทาน จะไปยึดเอาสังขารไว้ มันก็เลยเข้ามาต้ังอยู่ในจิต เชน่ มีคนเขาว่าเรา ถ้าเรามีอุปาทานไปยดึ เข้ามา มันกจ็ ะมาด�ำรงอยู่ทีจ่ ิต ของเรา เมื่อมีค�ำพูดท่ีเราไม่พึงพอใจเกิดข้ึน ก็บีบคั้นใจเราให้เกิดความ เจบ็ ปวด เปน็ ทกุ ขข์ นึ้ มา ทจี่ รงิ ถา้ พจิ ารณาแลว้ มนั กเ็ ปน็ แคเ่ สยี ง เมอื่ คนเขา มีปากมีความคิด เขาก็ว่าอย่างน้ันอย่างน้ีไปได้สารพัด มันก็เร่ืองของเขา ถา้ ไมเ่ อาเขา้ มา เรากไ็ มท่ กุ ข์ เพราะไมม่ อี ุปาทาน สรุปแล้ว เรานั่นแหละ ที่สร้างทุกข์ให้กับตัวเอง เพราะอาการ ที่จิตเข้าไปหลงยึดความพอใจ ไม่พอใจ ในรูป เสียง กล่ิน รส สัมผัส ท่ีพระพุทธเจ้าอยากให้เรามาฉลาดในเรื่องจิตของตนเอง คือให้มารู้ว่า เหตุอยู่ท่ีจิตของเรานั่นเอง ที่ไม่ฉลาด ไม่รู้ความจริงที่แท้จริง เลยมา ท�ำให้ตวั เองเปน็ ทกุ ข์ ทั้ง ๆ ที่อยากมีความสุข แต่ท�ำไมจึงไปยึดความปรุงแต่งท่ีท�ำให้ จิตเราเป็นทุกข์ ท�ำไมต้องไปยึดเอาเรื่องน้ันเร่ืองนี้ เข้ามารบกวนจิตใจ ของเรา บางเรอื่ งกผ็ า่ นไปตงั้ นานแลว้ ควรจะจบไดแ้ ลว้ แตพ่ อเหน็ หนา้ กนั ปั๊๊บ� อ้า้ ว เรื่อ� งเก่า่ ผุดุ ขึ้น� มาอีีก วูบู เข้า้ ไปในจิติ เดือื ดร้อ้ นขึ้น� มาที่จ�่ ิติ อีีกแล้ว้ 13

พระอาจารย์ค์ รรชิิต สุุทฺฺธิจิ ิติ ฺโฺ ต นี่่�คืือจิิตที่่�ไม่่ฉลาด ดัังนั้้�นเราจึึงต้้องมาฝึึกจิิตให้้ฉลาด โดยการสร้้าง สติสิ ััมปชััญญะให้ม้ ีีกำ�ำ ลัังขึ้น� aaaaa การฝึึกจิิต หลงั จากเจรญิ สตเิ บอ้ื งตน้ ดว้ ยกรรมฐานตามจรติ ของตวั เอง จนจติ มกี �ำลังแล้ว กม็ าเจริญสตปิ ัฏฐาน 4 การเจรญิ สตปิ ฏั ฐาน 4 คอื การมสี ตติ ามดกู าย ตามดเู วทนา ตาม ดจู ติ ตามดธู รรม เพราะสตเิ ปน็ ทร่ี วมของธรรมะทง้ั หมด พอสตมิ กี �ำลงั แลว้ กจ็ ะมสี มั ปชญั ญะ มสี มาธิ มปี ญั ญา ซง่ึ จะพฒั นาไปเปน็ วปิ สั สนาญาณตอ่ ไป พออินทรยี ์แก่กลา้ แล้ว ก็ตามดธู าตุ 4 ขนั ธ์ 5 ธาตุ 4 คือ ธาตดุ นิ ธาตุน�้ำ ธาตุลม ธาตุไฟ ซึ่งอาจพิจารณาเป็นธาตุ 5 ธาตุ 6 ดังได้กล่าว มาแลว้ ส่วนขนั ธ์ 5 กค็ อื รูป เวทนา สญั ญา สังขาร วญิ ญาณ แทจ้ รงิ ไม่มีเรา ทกุ สิง่ มีแตธ่ าตุ มีแตข่ นั ธ์ มแี ต่ธรรมชาตซิ ่งึ เรยี กว่า กาย เวทนา จิต ธรรม ไมม่ ตี รงไหนเลยท่บี อกว่าเปน็ เรา การใหม้ าฉลาด ในเรอ่ื งจติ ของตนเอง ก็คือฉลาดแบบนี้ นเี่ อง บางครั้ง� พระพุทุ ธเจ้า้ ท่า่ นก็เ็ ปรีียบร่า่ งกายเป็น็ สรีีรยนต์์ เป็น็ เหมือื น รถยนต์์ ก่อ่ นที่เ�่ ขาจะประกอบขึ้น� มา มีีแต่เ่ ศษเหล็ก็ เขาก็เ็ อาเหล็ก็ เป็น็ ชิ้น� ๆ เหล่่านั้้�น มาประกอบขึ้�นมาเป็น็ ตััวรถ แล้้วก็็ใช้้ประโยชน์ไ์ ด้้ ตััวเราที่่�เป็็นเหมืือนสรีีรยนต์์ พอแยกย่่อยก็็เป็็นอาการ 32 แยกกายเราออกไปเปน็ ผม ขน เลบ็ ฟนั หนงั เนอ้ื เอน็ กระดกู ซงึ่ ในการ ปฏิบัติจะเห็นอย่างหนึ่งอย่างใดก็ได้ บางคนเห็นผมเพียงอย่างเดียวก็ 14

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ััติิ สามารถทะลุเุ ข้า้ ไปแจ้้งชััดได้เ้ ลย เข้า้ ใจแจ่ม่ แจ้ง้ ว่่า ทั้้�งหมดไม่่ใช่เ่ รา ไม่ใ่ ช่่ ของเรา แล้้วยัังสามารถรู้้�แจ้้งขยายออกไปทั่่�วจัักรวาล รู้้�ชัดแจ้้งถึึงทุุกสิ่�ง ในธรรมชาติเิ ลยว่า่ ทั้้�งหมดนั้้น� ไม่่ใช่เ่ รา ไม่่ใช่ข่ องเรา การรู้ในจิตเพียงแค่น้ี สามารถขยายออกให้ไปรู้กว้างรู้รอบ แลว้ ตอ่ ไปจะให้จติ ไปหลงยดึ อะไรอีก มันยึดไมไ่ ด้แล้ว จิตจะไม่หลงยึดมน่ั ถอื มน่ั อะไร เพราะรคู้ วามจรงิ ชดั แจง้ แลว้ รแู้ มก้ ระทง่ั วา่ จติ กไ็ มเ่ ปน็ อะไรเลย นีแ่ หละ จงึ ต้องมาฉลาดในเรือ่ งจติ ของตน ดังั นั้�นเราจะเจริญิ สติสิ ัมั ปชัญั ญะ โดยดูใู นแง่ไ่ หนก็ต็ าม ไม่ว่ ่า่ จะ เป็น็ สติปิ ัฏั ฐาน 4 หรือื ขันั ธ์์ 5 หรือื ธาตุุ 4 ธาตุุ 5 ธาตุุ 6 หรือื อาการ 32 ก็็เป็น็ ธรรมอัันเดีียวกันั นัักปฏิิบััติิคนหนึ่่�งเล่่าว่่า ตอนแรกที่่�เขาภาวนาพุุทโธ ๆ จิิตก็็ไม่่ได้้ มีีการเปลี่�่ยนแปลงอะไร ยัังมีีการคิิดปรุุงอยู่� เขาเลยเปลี่่�ยนมาดูู “กาย” ดูธู าตุุ 4 ดูรู ่า่ งกายเป็น็ ธาตุดุ ินิ น้ำ��ำ ลม ไฟ พอเขาคิดิ ถึงึ พ่อ่ ขึ้น� มา จิติ ก็บ็ อกว่า่ พ่่อคืือธาตุุดิิน จะมััวแต่่ไปคิิดถึึงธาตุุดิินอยู่�หรืือ จิิตก็็เชื่�อขึ้�นมา ทำำ�ให้้ความคิิดน้้อยลงไปเรื่�อย ๆ ต่่อมาเมื่ �อสติิปััญญาของเขา รวดเร็็วขึ้�น ก็็เห็็นร่่างกายเป็็นสัักแต่่ว่่าธาตุุ พอจิิตจะไหลออกไป ก็็คอยย้ำ�ำ� ว่่าธาตุุ ธาตุุ สัักแต่่ว่่าธาตุุ แค่่คำำ�ว่่าธาตุุ 4 คำ�ำ เดีียวนี่�่เอง จิิตเขาก็็หยุุดได้้แล้้ว เขาบอกว่่า แต่่ก่่อนนี้้�จิิตของเขา มัันมีีตััวหนึ่่�ง ที่ค�่ อยหาเรื่อ� งไปโน่น่ ไปนี่�่ แต่พ่ อเขาดูรู ่า่ งกายเป็น็ ธาตุุ 4 แค่ม่ ันั เริ่ม� ขยับั ตัวั จะออกไป มันั ก็ไ็ ด้ก้ ลับั เข้า้ มาหาจิติ นานเข้า้ ๆ ความสนใจของจิติ ในเรื่อ� งอื่น� ก็็น้้อยลง จนจิิตเข้า้ มารู้�อยู่่�ที่จ� ิิต จิติ สอนจิติ ไม่ใ่ ห้้ไปหลงยึดึ อะไร 15

พระอาจารย์ค์ รรชิิต สุุทฺฺธิจิ ิิตฺโฺ ต ส่ว่ นการดูอู าการ 32 นั้้น� บางคนก็เ็ อา ผม ขน เล็บ็ ฟันั หนังั บางคน จัับเพีียงอย่่างเดีียว เช่่น ดููกระดููก ก็็จัับจ้้องเข้้าไป จี้�เข้้าไป จ่่อเข้้าไป สุุดท้้ายสิ่�งเหล่่านั้้�นก็็แสดงความเปลี่่�ยนแปลง แสดงความที่�่ไม่่ใช่่เรา ไม่่ใช่่ ของเราขึ้�นมา จิิตก็็จะเบื่่�อหน่่ายคลายวาง บางคนอาจจะดููฟััน หรืือดููตา ก็ม็ ีี แต่บ่ างคนดูอู ย่า่ งเดีียวไม่พ่ อ ต้อ้ งเอาหมดทั้้ง� อาการ 32 เลย จึงึ จะทำำ�ให้้ เขาสงบ และเห็น็ ความจริิงได้้ บางคนก็ดูลมหายใจอย่างเดียวก็มี ทีแรกก็ดูลมไป ต่อมาจิตสงบ กม็ าดจู ติ โดยไมส่ นใจลม ลมกม็ อี ยู่ แตว่ า่ มาดจู ติ แลว้ เพราะมมุ มองภายในจติ ไดเ้ ปลยี่ นไป พอลมหายใจแรงชดั เจน กไ็ ปดลู ม แตเ่ มอ่ื จติ มอี าการทชี่ ดั เจนกวา่ ก็มาดู “จติ ” เรยี กวา่ อะไรชัดเจนพอดีกับจติ ก็ดูสงิ่ นั้น บางทีมีปีติมีความสุขเกิดข้ึน ซ่ึงชัดเจนกว่าอย่างอ่ืน ก็มาดู รู้ว่า มีีปีีติิมีีความสุุข คืือมาดูู “เวทนา” นั่่�นเอง ต่่อมาก็็เห็น็ ความเปลี่่ย� นแปลง เห็น็ การเกิดิ ขึ้น� ตั้ง� อยู่� ดับั ไป ของสิ่ง� ทั้้ง� หลาย จิติ ก็ต็ ามดูคู วามเปลี่ย่� นแปลง ความเกิิดขึ้�น ตั้�งอยู่� ดัับไป จนเห็็นว่่า ไม่่ใช่่ของเรา ไม่่มีีตััวเรา เรีียกว่่า ตามดูู “ธรรม” จะเหน็ วา่ ไมว่ า่ จะดแู บบไหนกต็ าม มนั กด็ อู ยใู่ นกายกบั ใจ ดกู าย แล้วก็เข้าไปหาใจ คือเม่ือเราดูกายอยู่ พอมีความคิดเกิดขึ้น ก็ไปดู ความคดิ นั่นคอื เข้าไปหาใจแล้ว ซ่ึงท่ีจรงิ การปฏบิ ตั ินน้ั กค็ ือสิง่ เดียวกัน นั่นแหละ แต่เราไปพูดกันเฉพาะรูปแบบว่า คนน้ันพองยุบ คนนี้พุทโธ คนนน้ั สมั มาอรหงั คนน้ผี มขนเลบ็ ฟนั หนงั ก็เลยท�ำใหแ้ ยกเปน็ สาย ๆ ไป เราต้องเข้ามาหาแก่นธรรม ต้องให้เห็นสาระของการปฏิบัติ ถา้ ความเหน็ ถกู ตอ้ งแลว้ จะไมม่ สี ายนนั้ สายนหี้ รอก ธรรมจะเปน็ อนั เดยี วกนั 16

อริยิ มรรคภาคปฏิิบัตั ิิ คอื ธรรมของพระพทุ ธเจา้ เทา่ นน้ั จะหมดความสงสยั ในเรอ่ื งของการปฏบิ ตั เิ ลย เพราะรตู้ ามความเป็นจริง ถงึ การพจิ ารณาเปน็ อสภุ ะ กเ็ หมอื นกนั นนั่ แหละ บางคนจรติ ของเขา มีกามราคะมาก เพราะไปติดในรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ก็ต้องหาทาง บรรเทา แลว้ กม็ าดอู ยทู่ กี่ าย เวทนา จติ ธรรม คอื ตอ้ งมาเหน็ กายกบั จติ ของ ตัวเอง สุดทา้ ยมนั กท็ ัว่ ถงึ กัน เพยี งแต่วา่ อนั ไหนมนั เดน่ ส�ำหรับคน ๆ นั้น กต็ ้องแกไ้ ขไปตามจรติ ของตน บางคนชอบเรอ่ื งอริ ยิ าบถบรรพ คอื การตดิ ตามดอู ริ ยิ าบถหลกั และ อิริยาบถย่อย เช่น บางคนชอบเดิน การเดินก็คือตามดูกายเป็นส่วนใหญ่ แลว้ กเ็ ขา้ ไปหาจติ เหมอื นกนั หรอื บางคนชอบนง่ั เพราะนงั่ แลว้ เหน็ สภาวะ ตา่ ง ๆ ไดช้ ดั เจน ถา้ นง่ั โดยทจ่ี ติ ตน่ื อยู่ สามารถท�ำการท�ำงานอยภู่ ายในจติ ไดอ้ ยา่ งแคลว่ คลอ่ งวอ่ งไว จะนง่ั นาน ๆ กไ็ ด้ เมอ่ื จติ เหน็ ความจรงิ วา่ ยดึ ถอื อะไรไมไ่ ด้ จติ จะคลายออกจากความยดึ ถอื จติ กม็ าเหน็ จติ ตามรตู้ ามดจู ติ ตามสอนจติ เพ่อื ให้จติ คลายออกจากความยึดมั่นสงิ่ ท้ังปวง การปฏบิ ตั จิ งึ ไมม่ รี ปู แบบตายตวั อยทู่ วี่ า่ อยา่ งไหนถกู จรติ พอดี และเหมาะสมกับตัวเอง ซ่ึงต้องหาให้พบ เมื่อหาพบแล้วก็ปฏิบัติไป แล้วในทส่ี ดุ จะมชี ่องทางเป็นของตัวเอง ขณะที่ปฏิบัติอยู่ก็เหมือนกับว่า โอ ธรรมะนั้นช่างอยู่ห่างไกล เสยี เหลอื เกนิ ยงิ่ พดู ถงึ วา่ ปฏบิ ตั ธิ รรมเพอ่ื ดบั ทกุ ข์ เพอ่ื พระนพิ พานดว้ ยแลว้ เหมือนยิ่งห่างไกล เพราะว่าเดี๋ยวน้ี กิเลสมันมากข้ึน คุณค่าในค�ำสอน ของพระพุุทธเจ้้า ก็็เหมืือนถููกดึึงให้้ธรรมะลดลงไปตามกิิเลสของคน การปฏิบิ ัตั ิธิ รรมจึงึ ไม่ม่ ีีเป้า้ หมายที่แ�่ น่น่ อน ทำ�ำ ให้ก้ ารปฏิบิ ัตั ิธิ รรมไม่ไ่ ด้ผ้ ล 17

พระอาจารย์์ครรชิติ สุุทฺฺธิจิ ิิตฺฺโต แต่่ในสมััยพระพุุทธเจ้้า ท่่านจะไม่่ลดธรรมะลงมา ธรรมะต้้อง เป็็นธรรมะ เราต้้องฝึึกจิิตฝึึกใจเพื่่�อให้้จิิตมัันฉลาดขึ้�น เมื่�อฉลาดขึ้�นแล้้ว ก็ด็ ับั ทุกุ ข์ไ์ ด้้ ธรรมะของพระพุทุ ธเจ้า้ ต้อ้ งเป็น็ อย่า่ งนี้้� จะต้อ้ งไม่ล่ ดลงไปหา กิเลสของคน ไม่สอนเพื่อเกื้อกูลต่อกิเลสภายในจิตของคน ต้องเป็นไป เพือ่ ขดั เกลาแกไ้ ขจิต เพอื่ ท�ำให้จติ ไมม่ ที ุกข์ ถา้ เรามาถกู ทางแลว้ ถกู ตอ้ งแลว้ ความทกุ ขจ์ ะตอ้ งนอ้ ยลงไป ใครที่ ปฏบิ ตั ธิ รรมแลว้ รสู้ กึ สบายขนึ้ รสู้ กึ ดขี น้ึ รสู้ กึ วา่ ทกุ ขเ์ บาลงไป อยา่ งนนั้ ถกู ต้อง แตถ่ า้ ปฏิบตั ิธรรมแลว้ กลับยิ่งหนกั กิเลสยง่ิ หนาแนน่ ขึ้น อตั ตา ตวั ตนมากขน้ึ แสดงวา่ ตอ้ งมที ผี่ ดิ ตอ้ งมคี วามหลงผดิ ตอ้ งมบี างอยา่ ง ไมถ่ กู ตอ้ ง ตอ้ งแก้ไข ทางของพระพทุ ธเจา้ จะตอ้ งเปน็ อยา่ งนี้ คอื สตกิ ด็ ขี น้ึ รสู้ กึ ตวั ไดด้ ขี น้ึ รู้สึกเบาสบายข้ึน บางอย่างเคยสงสัย ก็ไม่สงสัยแล้ว หรือเม่ือมีความ ไม่สบายใจเกิดข้ึนก็แก้ไขใจได้ สามารถปล่อยวางได้ ทุกข์เบาบางลง ใหค้ วามทกุ ขท์ ไี่ ดร้ บั กลายมาเปน็ บทเรยี น ท�ำใหเ้ กดิ สตปิ ญั ญาขนึ้ มาแทน ถ้าถูกทาง จะต้องเป็นอยา่ งนี้ aaaaa ฉลาดในวาระจิิตของตนนั้�น ต้อ้ งทำ�ำ อย่า่ งไร พระพทุ ธเจา้ บอกวา่ ใหม้ าดจู ติ ของตน แลว้ มาตรวจดขู ณะปจั จบุ นั วา่ มีอภิชฌาอยมู่ าก หรือว่าไมม่ อี ภิชฌามาก อภิิชฌา ก็็คืือความอยาก เช่่น เห็็นคนอื่�นมีีอะไร ก็็อยากได้้ด้้วย อยากได้ไ้ ปกับั เขา อยากได้เ้ หมือื นเขา อยากได้ข้ องเขา สิ่ง� ที่อ�่ ยากได้้ อยาก 18

อริิยมรรคภาคปฏิิบััติิ จะเอาเข้้ามา ก็็เป็็นเรื่�อง รููป เสีียง กลิ่น� รส สััมผัสั ใหเ้ ขา้ ไปตรวจดสู วิ า่ ในขณะน้ี จติ เรามคี วามอยากไหม จติ ยงั มี ความอยากมาก ก็ให้รู้ มีความอยากน้อย ก็ให้รู้ แล้วก็ตรวจดูอีกว่า มคี วามพยาบาทอยโู่ ดยมาก หรอื วา่ ไมม่ คี วามพยาบาทอยโู่ ดยมาก ดใู หเ้ หน็ วา่ นิสัยของจิตเรา เป็นจิตที่ชอบพยาบาทหรือไม่ แล้วขณะนี้ความพยาบาท ยังมีอยู่ไหม อาจจะเข้าไปดูว่า ขณะนี้ซึมเซามากหรือซึมเซาน้อย หรือไม่มีความซึมเซาเลย เกียจคร้านมาก หรือเกียจคร้านน้อย หรือไม่มี ความเกยี จครา้ น เศรา้ หมองมาก หรอื เศรา้ หมองนอ้ ย หรอื ไมม่ คี วามเศรา้ หมองเลย ฟุ้งซ่านมาก หรือฟุ้งซ่านน้อย หรือความฟุ้งซ่านหมดไปแล้ว มีความปรารถนาทางร่างกายมาก หรือมีความปรารถนาทางร่างกายน้อย หรอื วา่ ไมม่ เี ลย เรากส็ �ำรวจจติ ของเราได้ สงสยั มาก หรอื สงสยั นอ้ ย หรอื วา่ ข้ามพน้ ความสงสัยไปแลว้ บางทกี ็อาจจะเข้าไปดูวา่ จติ ต้ังมัน่ อย่โู ดยมาก หรือจิตไม่ต้ังม่ันอยู่โดยมาก น่ีคือเรื่องของจิตท้ังนั้นเลย จิตเป็นอย่างไร กใ็ หร้ ู้ คือรู้ “อาการ” ภายในจติ ของตน สรปุ แลว้ จติ ของเราเปน็ อยา่ งไร กใ็ หม้ ารทู้ จี่ ติ ตวั เอง เมอ่ื เรามาดู ทจี่ ติ ของตวั เองไดแ้ ลว้ อาการอน่ื กจ็ ะคอ่ ยเบาลง เราตอ้ งเพยี รปลอ่ ยวาง จนท้ายสุดจะเห็นว่า อาการต่าง ๆ ของจิต ไม่มีหลงเหลืออยู่เลย เห็นทุกอย่างเป็นธรรมชาติ ส่ิงถูกเห็นก็เป็นธรรมชาติ ผู้เห็นก็เป็น ธรรมชาติ aaaaa 19

พระอาจารย์ค์ รรชิติ สุุทฺฺธิจิ ิิตฺโฺ ต แล้ว้ ทำ�ำ ไม บางครั้�งถึึงต้อ้ งมาดูทูี่�กาย ถา้ ก�ำลงั สตยิ งั ออ่ น เราจะหาจติ ไมเ่ จอ เพราะจติ นนั้ เรว็ เนอ่ื งจาก เปน็ นามธรรม บางคนกเ็ ลยตอ้ งจดจอ่ อยทู่ ร่ี า่ งกาย หรอื อยทู่ ค่ี �ำบรกิ รรม ร่างกายอันเป็นที่อยู่ของจิต ก็เป็นเคร่ืองอยู่ของจิตไปก่อน จนกว่าสติ จะมีก�ำลังแล้วควบคุมจิตได้ จิตก็จะค่อยเด่นขึ้น ๆ จนถึงขนาดที่จิต ไมส่ นใจกายอกี ในเวลาทจี่ ติ เดน่ ขนึ้ มา จะเหน็ แตจ่ ติ เทา่ นนั้ ขน้ั สดุ ทา้ ย คือมุ่งไปทเี่ รื่องจิตท้งั หมด นน่ั คอื เพอ่ื จะเขา้ หาจติ จงึ ตอ้ งมาดกู ายบา้ ง บรกิ รรมบา้ ง บรกิ รรม แล้วก็มาดูกาย เวทนา จิต ธรรม สุดท้ายก็เหลือแต่จิต จิตดูจิต โดย ไม่ดูอย่างอ่ืนเลย และเมื่อดูจนเห็นแจ้งชัดแล้ว “ผู้ดู” ก็เป็นอันหน่ึง นอกนัน้ เปน็ “ส่งิ ถูกดู” ในตอนแรกจะมีเราก่อน เหมอื นมีเราเปน็ ผ้ดู ู เรามาปฏบิ ตั ิแรก ๆ กย็ งั มี “เรา” เปน็ ผเู้ หน็ ผรู้ ู้ “ผรู้ ”ู้ เปน็ เราไปเรอ่ื ย ๆ โดยยงั ไมท่ งิ้ ความเปน็ เรา แตจ่ ะมบี างคร้งั บางขณะท่เี หน็ ว่า ส่ิงตา่ ง ๆ ไมใ่ ชเ่ รา ไมใ่ ช่ของเรา มันเห็น ข้ึนมาเอง เห็นเป็นธรรมชาติไปเลย นี่แหละ เมื่อการปฏิบัติลึกซึ้งเข้าไป หาใจแล้ว ใจก็จะรับรู้ความจริงข้ึนมา เห็นทุกอย่างเป็นธรรมชาติมากข้ึน เร่อื ย ๆ ละเอยี ดข้ึนเรอ่ื ย ๆ ด้ว้ ยอำ�ำ นาจของความหลง ทำ�ำ อะไรก็็มีีความเป็็นเรา สงบก็เ็ ป็็นเรา สงบ ทำ�ำ ดีีก็เ็ ราทำ�ำ ดีี ทำ�ำ ไม่ด่ ีีก็เ็ ราทำ�ำ ไม่ด่ ีี ทั้�งกรรมดีแี ละกรรมไม่ด่ ีทีี่�เราทำ�ำ จะไปฝัังอยู่�ในภวัังคจิิต พอมีีความเป็็นเราอยู่� ก็็เลยเป็็นเราทำ�ำ กรรม ทั้�งหมดจะมาอยู่�ในจิิตเรา ทั้้�งที่�่บางทีีเราลืืมไปแล้้วด้้วย แต่่กรรมก็็ยััง ถููกเก็็บไว้้อยู่� การจััดเก็็บในจิิตนั้้�นละเอีียดกว่่าคอมพิิวเตอร์์ บัันทึึกข้้อมููล 20

อริิยมรรคภาคปฏิบิ ััติิ มาทุกุ ภพทุกุ ชาติฝิ ังั อยู่�ในภวังั คจิติ แล้ว้ กรรมต่า่ ง ๆ ก็ก็ ลายมาเป็น็ คุณุ ภาพกาย คุณุ ภาพจิิต ของเรา ถ้้าเราจะล้้างกรรมที่�่ทำ�ำ มา ก็็ต้้องมาปฏิิบััติิจนจิิตเห็็นความจริิง การปฏิบิ ัตั ิธิ รรมล้า้ งกรรมได้้ และทำ�ำ ให้ห้ มดกรรมได้ด้ ้ว้ ย โดยต้อ้ งอาศัยั สมาธิิ ต้้องเห็็นในขณะที่่�จิิตเป็็นสมาธิิ จะลืืมตาหรืือหลัับตาก็็ได้้ เห็็นว่่ากรรม มันั มีอี ยู่� และเห็น็ ว่า่ กรรมนั้�น เกิดิ ขึ้น�้ ตั้�งอยู่� แล้ว้ ก็ด็ ับั ไป และจะวนเวียี น อยู่�อย่่างนี้� โดยจะมีีการเปลี่�ยนแปลงไปตามเหตุุตามปััจจััย ซึ่�งถ้้ามีีการ เห็็นในลักั ษณะนี้้� ใจจะคลายออก ใจจะวาง พอวางได้ห้ น่่อยหนึ่่ง� ก็จ็ ะรู้�ว่า เบาเลย ขนาดเห็็นแค่่นิิดเดีียวเท่่านั้้�น โอ้้โฮ เหมืือนกัับว่่าจิิตมีีแสงสว่่าง เกิิดขึ้ �นมาเลย จำ�ำ ได้ว้ ่า่ ครั้ง� แรกที่อ�่ าตมาเห็น็ ชีีวิติ จิติ ใจเปลี่ย่� นไปเลย ทั้้ง� ที่ต�่ อนนั้้น� ก็็ยัังไม่่บรรลุมุ รรคผล แค่่เห็น็ ว่า่ โอ นี่�ห่ รือื อนัตั ตา ในครั้ง� ที่เ่� ห็็นนั้้�น ใจมััน โปร่่งโล่ง่ เบา แล้ว้ ก็็เข้้าใจเลยว่า่ ที่่�เรามาปฏิิบัตั ิกิ ็็เพื่่อ� สิ่�งนี้้�นี่เ่� อง จากนั้้น� มา จึงึ เพีียรพยายามปฏิบิ ััติติ ่อ่ ไปเรื่�อย ๆ ถึึงได้้รู้�ว่า ทุุกอย่่างขึ้�นอยู่่�กัับการปฏิิบััติิ จะสติิปััฏฐาน 4 ขัันธ์์ 5 อาการ 32 อสุภุ ะ ธาตุุ 4 ธาตุุ 5 ธาตุุ 6 ก็ไ็ ด้้ ให้รู้้�ว่า ทั้้ง� หมดเป็น็ แค่ธ่ รรมชาติิ ไม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ เราแน่น่ อน จะมองในมุมุ ไหนก็ไ็ ด้้ อันั หนึ่่ง� เป็น็ รูปู ธาตุุ อีีกอันั หนึ่่ง� เป็็นนามธาตุุ ซึ่�งบางทีีพระพุุทธเจ้้าก็็ไม่่ได้้เรีียกว่่าขัันธ์์ แต่่ท่่านเรีียกว่่า รููปธาตุุ เวทนาธาตุุ สััญญาธาตุุ สัังขารธาตุุ วิิญญาณธาตุุ มีีความเป็็น อัันเดีียวกันั คืือธาตุุ สรุปุ ลงที่่� มัันเป็น็ ธรรมชาติิ ไม่ใ่ ช่เ่ รา ความรู้้�สึึกที่่�ไม่่มีีเรานั้้�น เป็็นความรู้้�สึึกที่�่มีีจริิง บางคนก็็เคยเห็็น มาแล้ว้ ว่า่ มันั เป็น็ ธรรมชาติิ ซึ่ง� เพีียงแค่ไ่ ด้เ้ ห็น็ จิติ นี้้ก� ็ร็ู้�สึกว่า่ เบาลงมากแล้ว้ 21

พระอาจารย์์ครรชิิต สุุทฺฺธิจิ ิิตฺฺโต บางคนที่ย่� ัังไม่่เห็็น ถ้้าตั้�งใจปฏิบิ ัตั ิติ ่่อไป ก็็จะเห็็นได้้เหมือื นกััน เพราะสิ่ง� นี้้� เป็น็ ผลของการปฏิบิ ัตั ิิ aaaaa การปฏิบิ ััติิต้้องไม่่ให้ม้ ีคี วามอยาก พระพุทธเจา้ บอกวา่ ให้พอใจในการสร้างเหตุ พอใจท่ีได้ปฏิบัติ ส่วนผลจะเป็นอย่างไรน้ัน แล้วแต่สภาวธรรม ไม่ใช่พอฟังพระเทศน์ว่า ดูขันธ์ 5 ท�ำให้เกิดปญั ญา ก็ไปอยากเหน็ อยากมปี ัญญาขน้ึ มาบา้ ง การปฏบิ ัตจิ ะมีความอยากไมไ่ ด้ เพราะถ้ายง่ิ อยาก ความอยาก จะไปปิดบังปัญญาท้ังหมดเลย ต้องไม่มีความอยาก ให้พอใจว่าเรา เป็นผู้ปฏิบัติธรรม ได้แค่ไหนก็เอาแค่นั้น เม่ือเรายังปฏิบัติอยู่ในข้ันนี้ เรากเ็ อาแคใ่ นขนั้ น้ี ควรท�ำอะไรกท็ �ำ แลว้ ผลการปฏบิ ตั กิ จ็ ะคอ่ ย ๆ เจรญิ ขนึ้ เอง ถ้าเกิดความอยาก จะไม่ได้อะไรเลย พระพุทธเจ้าจึงสอนให้เพยี รในการ สรา้ งเหตุ ส่วนผลนั้นแลว้ แต่สภาวธรรม ดังั นั้้�นหลักั สำ�ำ คััญคืือ มีีความเพียี ร มีีสติิ มีสี ััมปชััญญะ ละความ ยิินดีียิินร้้ายในโลกนี้�เสีียให้้ได้้ นี่่�คืือหลัักของพระพุุทธเจ้้า เรามีีหน้้าที่� เพียี รไปเรื่�อย ๆ เพียี ร ที่�ไหน เมื่�อไหร่่ ก็ไ็ ด้้ ให้ด้ ูอู ยู่�ในกายและจิติ ของเรา นี่�แหละ เพียี รเพื่�อให้ม้ ีสี ติสิ ัมั ปชัญั ญะ โดยไม่ใ่ ห้จ้ ิติ เราไปหลงยินิ ดียี ินิ ร้า้ ย ถ้้ามัันเกิิดความยิินดีี ก็ร็ ู้้�ว่่ายิินดีี ยินิ ร้้าย ก็ร็ ู้้�ว่า่ ยิินร้้าย เพียี งแค่่ให้รู้้�อยู่� ก็็ไม่่เสีียหายแล้้ว อะไรเกิิดขึ้้�น เมื่�อ“รู้�”ก็็จะหมดปััญหา จิิตคิิดไม่่ดีีก็็รู้� เมื่อ� รู้�ก็จบเลย จิติ ไม่ส่ งบ เมื่อ� รู้�ก็จบได้้ จิติ สงบแล้ว้ เรารู้�ก็ใช้ไ้ ด้้ ใช้ไ้ ด้ท้ั้้ง� หมด ขอแค่่ให้รู้้�เท่า่ นั้้�น aaaaa 22

อริยิ มรรคภาคปฏิิบััติิ อะไรเกิิดขึ้้�นให้้รู้�นั้�น รู้�อย่า่ งไร อะไรเกิดิ ขึ้น� ก็ใ็ ห้้รู้� คืือให้้รู้�ว่า จะเป็น็ นิิมิติ นิิวรณ์์ หรือื สภาวธรรม ทางกายทางจิติ ใดใดที่เ�่ กิดิ ขึ้น� ก็ต็ าม เราจะไม่ห่ ลงยินิ ดีียินิ ร้า้ ย พระพุทุ ธเจ้า้ บอกว่า่ ละความยินิ ดียี ินิ ร้า้ ยในโลกเสียี ให้ไ้ ด้้ แต่ถ่ ้า้ ยังั ละไม่ไ่ ด้้ เพราะเรา ยังั ปฏิบิ ัตั ิอิ ยู่� จิติ เรายังั มีกี ำ�ำ ลังั ไม่พ่ อ ก็ต็ ้อ้ งให้เ้ รา “รู้�” คือื ยินิ ดีี รู้�ว่ายินิ ดีี ยิินร้า้ ย รู้้�ว่ายิินร้า้ ย บางทีีก็็ต้้องบริิกรรมเพื่่�อให้้สติิมีีกำ�ำ ลััง เช่่น พองหนอ ยุุบหนอ หรือื บางคนต้้องพองหนอ ยุบุ หนอ นั่่ง� หนอ ถูกู หนอ บางคนก็ต็ ้อ้ งจี้�หนอ จเี้ ขา้ ไป เพอ่ื ใหม้ นั ชดั ขนึ้ มา ซง่ึ กน็ �ำไปสอู่ นั เดยี วกนั นน่ั แหละ คอื ถา้ ถกู ทาง แล้ว ต้องไปสู่ความรู้ความเห็นท่ีว่า ไม่มีอะไรเป็นเราเป็นของเรา ทุกส่ิง เกดิ ขน้ึ ตง้ั อยู่ ดบั ไป เปน็ เพยี งแคส่ ภาวธรรม ทเ่ี ปน็ ไปตามเหตตุ ามปจั จยั ทกุ ๆ สภาวธรรมลว้ น เกดิ ขน้ึ ตงั้ อยู่ ดบั ไป เปน็ เพยี งธรรมชาตทิ ป่ี รากฏขนึ้ เท่านั้น แล้วก็ให้รู้เหตุด้วยว่า ท่ีเรายังไม่เห็นแจ้ง ก็เพราะก�ำลังยังไม่พอ ปฏิบตั ิยังไมเ่ พียงพอ ผปู้ ฏบิ ตั ิก็ตอ้ งเพียรต่อไป สมััยพุุทธกาล มีีคนมาถามพระพุุทธเจ้้าว่่า ทำ�ำ ไมล่่ะ ก็็ในเมื่�อ ความจริิงนั้้�นมีีอยู่�แล้้ว คนที่่�เกิิดมาก็็น่่าจะรู้�เรื่�องรู้�ราว เพื่่�อจะได้้ไม่่มีีทุุกข์์ พระพุุทธเจ้้าก็็ตอบว่่า เป็็นเพราะว่่าคนเหล่่านั้้�น ไม่่ได้้ยิินได้้ฟัังธรรมของ สัตั บุรุ ุษุ คือื ไม่ไ่ ด้เ้ ข้า้ ใกล้ส้ ัตั บุรุ ุษุ ไม่ไ่ ด้พ้ บสัตั บุรุ ุษุ หรือื ได้ฟ้ ังั แล้ว้ แต่ไ่ ม่ฉ่ ลาด ในธรรมของสัตั บุรุ ุษุ ไม่เ่ อามาประพฤติปิ ฏิบิ ัตั ิิ ไม่เ่ อามาใคร่ค่ รวญพิจิ ารณา ให้จ้ ิติ ได้รู้้�เห็น็ ความจริงิ ชัดั แจ้ง้ ให้เ้ กิดิ ความเข้า้ ใจจนปล่อ่ ยวางได้้ และในเมื่ �อเหตุุก็็ได้้เกิิดขึ้�นแล้้ว เพราะขณะนี้้�พวกเราได้้ยิินได้้ฟััง ธรรมะของพระพุทุ ธเจ้า้ กันั แล้ว้ ที่เ่� หลือื จึงึ อยู่่�ที่ก� ารปฏิบิ ัตั ิิ เมื่อ� ลงมือื ปฏิบิ ัตั ิิ 23

พระอาจารย์ค์ รรชิิต สุุทฺธฺ ิจิ ิติ ฺฺโต ก็็ต้้องให้้ถูกู ต้อ้ งตรงทางของพระพุุทธเจ้า้ ผลก็็จะเกิิดขึ้น� เอง บางคนถามว่า เมื่อปฏิบัติแล้ว จะมีโอกาสได้มรรคผลหรือไม่ ขอตอบว่า เมื่อปฏิบัติถูกต้องและถูกทาง ทางน้ีจะเป็นทางที่ด�ำเนินไป เพื่อบรรลุมรรคผลนิพพานได้อย่างแน่นอน และเป็นทางสายเดียว มี เฉพาะในค�ำสอนของพระพุทธเจ้า ศาสนาอ่นื ไมม่ ี นี่คือสิ่งทีพ่ ระพุทธเจา้ ตรัสเอาไว้ เพราะก่อนที่พระพุทธเจ้าจะตรัสรู้น้นั พระองค์ได้ไปร�่ำเรียน วิชาจากทุกส�ำนักในอินเดียและชมพูทวีปมาหมดแล้ว แต่ว่าดับทุกข์ไม่ได้ จนพระองค์ได้มาคน้ พบด้วยตนเอง ในเรอื่ งของการปฏบิ ตั นิ นั้ พระพทุ ธเจา้ ตรสั วา่ ถา้ เจรญิ สตปิ ฏั ฐาน 4 สมบรู ณ์ กจ็ ะท�ำให้ โพชฌงค์ 7 สมบรู ณ์ ในโพชฌงค์ 7 กม็ ี สตสิ มั โพชฌงค์ เปน็ ตวั สติ ธมั มวจิ ยสมั โพชฌงค์ เปน็ ตวั ปญั ญา วริ ยิ สมั โพชฌงค์ คอื ความเพยี ร ปีติสัมโพชฌงค์ คือความอ่ิมใจ ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ คือความสงบของใจ สมาธสิ มั โพชฌงค์ คือความตั้งมนั่ ของใจ อเุ บกขาสมั โพชฌงค์ คอื ใจทว่ี าง เป็นอเุ บกขาหรอื ใจท่เี ป็นกลาง จะเห็นวา่ เป็นเร่อื งของจิตท้ังนนั้ เม่ือโพชฌงค์ 7 สมบูรณ์แล้ว วิชชา วิมุตติ ก็เกิดขึ้น นั่นคือ ความหลุดพน้ ถึงซึ่ง “พระนิพพาน” บางคร้งั พระพทุ ธเจ้ากต็ รสั ไวอ้ ย่างละเอยี ด ถงึ องค์ธรรมทน่ี �ำไปสู่ การตรัสรวู้ ่า ตอ้ งมีองค์ธรรมตา่ ง ๆ เหลา่ น้ี คือ สติิปัฏั ฐาน 4 คืือ การมีีสติพิ ิจิ ารณา กาย เวทนา จิิต ธรรม สัมั มััปปธาน 4 คือื ความเพีียร 4 อย่่าง ได้แ้ ก่่ • เพีียรสัังวร คืือ การเพีียรสำ�ำ รวมระวััง ไม่่ให้้ความยิินดีียิินร้้าย เกิิดขึ้น� ที่่จ� ิิต เมื่อ� มีีความยิินดีียินิ ร้า้ ยเข้า้ มา ก็็รู้�ว่าทุุกสิ่�งเกิิดขึ้�นแล้้วก็็ดับั ไป • เพีียรปหาน คืือ การเพีียรละ เมื่ �อมีีความยิินดีียิินร้้ายเกิิดขึ้�น 24

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ััติิ ก็็เพีียรปหาน โดยการดููให้้เห็็นว่่า มัันไม่่ใช่่เรา ไม่ใ่ ช่ข่ องเรา มันั ก็จ็ ะดับั ไป • เพียรภาวนา คือ การเพียรปฏิบัติ เพียรให้สติสัมปชัญญะ เจริญข้นึ • เพียรอนุรักข์ คือ การเพียรรักษาสติสัมปชัญญะไว้ให้ไพบูลย์ เต็มที่ เจรญิ บรบิ ูรณ์ กลายเปน็ มรรคผลนพิ พานขึ้นมา อิทธิบาท 4 ได้แก่ ฉันทะ ความพอใจในการปฏิบัติ วิริยะ ความเพียรในการปฏิบัติ จิตตะ ความเอาใจใส่ทุ่มเทอุทิศชีวิต ไมว่ า่ จะท�ำอะไรอยกู่ ต็ าม ตอ้ งปฏบิ ตั จิ ติ เพอ่ื ใหจ้ ติ ฉลาด ไมเ่ อาสงั ขารอะไร เขา้ มาปรงุ แตง่ ท�ำใหเ้ ราเปน็ ทกุ ขไ์ ด้ วมิ งั สา ความพยายามในการขดั เกลา พยายามแก้ไขตวั เองทุกด้าน อินิ ทรียี ์์ 5 ได้้แก่่ ศรัทั ธา ความเชื่�อ วิริ ิยิ ะ ความเพีียร สติิ ความ รู้้�สึกตััว สมาธิิ ความใจตั้�งมั่�น และ ปััญญา รู้�เห็็นว่่าไม่่ใช่่เรา ไม่ใ่ ช่่ของเรา เมื่อ� อินิ ทรีีย์์ 5 มีีกำ�ำ ลัังมากขึ้�น ก็จ็ ะเป็็น พละ 5 ขึ้�นมา มรรคมีองค์ 8 ทางสายกลาง ไดแ้ ก่ • สััมมาทิิฏฐิิ ความเห็น็ ชอบ คือื ไม่ว่ ่า่ อะไรเกิดิ ขึ้น� ในขณะปฏิิบัตั ิิ ปััญญาก็็เห็็นว่่า ไม่่ใช่่เรา ไม่่ใช่่ของเรา เป็็นเพีียงสิ่�งที่่�อาศััยกัันเกิิดขึ้�น เมื่�อมีีเหตุกุ ็็เกิดิ ขึ้�น พอหมดเหตุุก็็ดับั ไป จึึงเป็น็ ไปเพื่่อ� การปล่่อยวาง • สัมมาสังกัปปะ ความด�ำริชอบ ผู้ปฏิบัติมีแต่ความรู้สึกอยาก ออกจากทุุกข์์เท่า่ นั้้น� • สัมั มาวาจา มีคี วามสำำ�รวมในการพูดู ระวัังคำำ�พููด แทนที่�่จะพููด เรื่�องข้้างนอกพููดอะไรที่่�จะมารบกวนจิิตใจ ก็็ไม่่เอาแล้้ว จะระวัังปาก ของตัวั เอง นอกจากนี้้ย� ังั มาตรวจสอบตัวั เองว่า่ มีีไหมที่พ�่ ูดู โกหก พูดู ไม่ต่ รง กัับความจริิง พููดแล้้วสร้้างปััญหา สร้้างความเดืือดร้้อนขึ้�นมาจากคำำ�พููด 25

พระอาจารย์์ครรชิติ สุทุ ฺฺธิจิ ิติ ฺฺโต ของตััวเอง มีีพููดส่่อเสีียดไหม เอาเรื่�องไม่่ดีีของคนนี้้� ไปเล่่าให้้คนนั้้�นฟััง ทำำ�ให้้คนแตกแยก ทะเลาะเบาะแว้้งกััน พููดเพื่่�อให้้ตััวเองดููดีีเพื่่�อให้้มีีคน มารัักมาชอบมาศรััทธา พููดเพื่่�อให้้เราได้้ประโยชน์์ จึึงมีีการสำำ�รวมระวััง วจีีสังั ขาร ระวังั คำ�ำ พูดู • สัมมากัมมันตะ การงานชอบ ได้แก่ การละทุจริตทางกาย 3 อย่าง คือ เว้นจากการฆ่าสัตว์ เว้นจากการลักทรัพย์ เว้นจากการ ประพฤตผิ ิดในกาม • สมั มาอาชวี ะ เวน้ จากอาชพี ทไ่ี มช่ อบ เชน่ อาชพี ทฉ่ี อ้ โกงคดโกง อาชพี ที่ท�ำใหผ้ ู้อื่นเดอื ดรอ้ นเปน็ ทกุ ข์ • สัมมาวายามะ ความเพียรชอบ เป็นความเพียรในการเจริญ สติสมั ปชญั ญะ เพียรเพอ่ื ออกจากทกุ ข์ • สัมมาสติ ความระลึกชอบ พยายามมีสติให้ต่อเน่ืองอยู่ใน กาย เวทนา จิต ธรรม • สัมั มาสมาธิ ิ สมาธิิชอบ คือื จิิตตั้�งมั่น� ชอบ หมายความว่่า อะไร เกิิดขึ้�น จิิตก็็เห็็นว่่า เกิิดขึ้น� แล้้วก็ด็ ัับไป จิิตไม่่ไหลไปกัับอารมณ์ท์ ั้้�งหลาย สตปิ ฏั ฐาน 4 สัมมัปปธาน 4 อทิ ธิบาท 4 อนิ ทรยี ์ 5 พละ 5 โพชฌงค์ 7 และ มรรคมีองค์ 8 ธรรมะของพระพุทธเจ้าทั้งหมดนี้ คือื องค์ธ์ รรมสำ�ำ คัญั ที่�เป็น็ ไปเพื่�อการตรัสั รู้� หรือื ที่�เรียี กว่า่ “โพธิปิ ักั ขิยิ ธรรม 37 ประการ” พอไปแยกเป็็นหมวดหมู่� ก็็อาจเหมืือนกัับว่่า โอ้้โฮ ธรรมะนั้้�น ช่า่ งมากมายเหลือื เกิิน แต่ท่ ี่จ่� ริงิ ในการปฏิบิ ัตั ิิ ทั้้ง� หมดก็เ็ ป็น็ เรื่อ� งเดีียวกััน คืือเป็็นกระบวนการของธรรมที่�เ่ กิดิ ในกายและจิิตทั้้ง� นั้้น� 26

อริิยมรรคภาคปฏิิบััติิ ดัังนั้้�นเราจึึงอาจไม่่รู้้�ข้้อธรรมอะไรมากนัักก็็ได้้ แต่่ให้้พยายาม “เจริิญสติิ” เมื่�อเราเจริิญสติิไป จนสติิมีีกำำ�ลัังควบคุุมจิิต รัักษาจิิต ให้ม้ ีสี มาธิิ เกิดิ เป็น็ สติสิ ัมั ปชัญั ญะแล้ว้ ธรรมทั้�งหลายก็จ็ ะปรากฏขึ้น�้ เอง ตามเหตุุปััจจััย แต่่ที่�่แยกหััวข้้อมาพููด ก็็เพื่่�อให้้เราเกิิดความเข้้าใจ ในโครงสร้างธรรมะของพระพุทธเจ้าได้ชัดเจนย่งิ ข้ึน ให้การปฏิบัติธรรม เปน็ วทิ ยาศาสตร์ ไมใ่ ชไ่ สยศาสตร์ ไมม่ ปี าฏหิ ารยิ ์ เปน็ เรอ่ื งของการสรา้ งเหตุ ให้ถูกต้อง ตามทางแห่งอริยมรรค ถ้าการปฏิบัติของเราสมบูรณ์พร้อม กจ็ ะเปน็ ไปเพอื่ บรรลมุ รรคผลนพิ พานอยา่ งแนน่ อน และนค่ี อื เปา้ หมาย อันสงู สุดของทุกชวี ติ aaaaa การบรรลุมุ รรคผล เมื่�อรู้�ความจริิงมากขึ้�น ปหานกิิเลสได้้มากขึ้�น เรื่�องราวที่�่จะทำำ�ให้้ เป็็นทุุกข์ก์ ็็น้้อยลงไป เพราะตััวตนมัันน้้อยลง ไม่ว่ ่่าจะมีีอะไรเกิดิ ขึ้น� ก็็ตาม เราต้้องมาควบคุุมจิิต รัักษาจิิต ยิ่�งมีีอะไรมาทดสอบก็็ถืือว่่าเป็็นโอกาส อย่่างดีี ที่จ่� ะทำำ�ให้เ้ ห็น็ จิิตของตััวเอง ได้้เห็็นนิสิ ััยของจิิต “รู้�” เรื่�องของจิิต รู้�จนกระทั่�งไม่ม่ ีอี ะไรมาทำำ�ให้เ้ ราเป็น็ ทุกุ ข์ไ์ ด้้ เพราะจิติ เห็น็ ว่า่ เป็น็ เพียี ง ธรรมชาติิที่�ปรากฏขึ้้�นตามเหตุุตามปััจจััยเท่่านั้�น แล้้วตััวจิิตเอง ก็็เป็็น ธรรมชาติิอัันหนึ่�งด้้วยเหมือื นกััน aaaaa 27

พระอาจารย์ค์ รรชิิต สุุทฺฺธิจิ ิติ ฺโฺ ต การดููจิติ ในตอนแรก ก็อ็ ยู่�ในระยะจิติ ดูจู ิติ ไปก่อ่ น แต่พ่ อดูไู ปดูมู า ในที่่�สุดุ จิิตจะสรุุปได้้เองว่่าไม่่มีีเรา จิิตนี้�เป็็นธรรมชาติิไปเลย สุุดท้้ายคืือ วางความรู้�สึกว่า่ เป็น็ เราลงไปได้้ ทจี่ รงิ กไ็ มม่ เี รา ไมใ่ ชเ่ รา มาตงั้ แตแ่ รกแลว้ แตเ่ มอื่ เรมิ่ ปฏบิ ตั ิ ตอนแรก กม็ เี ราไปกอ่ น เรากพ็ ยายามรสู้ กึ ตวั วา่ เราก�ำลงั ดอู ะไรอยู่ แลว้ ทเี่ ราดอู ยนู่ น้ั มีอะไรทเ่ี ปน็ เราบา้ งไหม อย่างเวทนาคอื ความรสู้ กึ เจบ็ ปวด กอ็ ยทู่ รี่ า่ งกาย จติ ทเี่ ขา้ ไปรเู้ วทนาเปน็ อกี อนั หนงึ่ ซงึ่ เรยี กวา่ “จติ ผรู้ ”ู้ ในจติ ทก่ี �ำลงั ยงั ไมพ่ อ เวทนาก็จะมีแรงดึงดูด จนท�ำให้จิตต้องเข้าไปดู แต่ขณะท่ีดูเวทนาอยู่น้ัน กจ็ ะมผี ล ท�ำใหส้ ตมิ กี �ำลงั ขนึ้ มา และท�ำใหจ้ ติ มกี �ำลงั ขนึ้ ดว้ ย เพราะสตเิ ปน็ ตัวก�ำลงั ของจติ ที่อาตมามักจะยกตัวอย่างในเร่ืองเวทนา เพราะมันเห็นได้ชัดเจน วา่ เวทนานัน้ อยทู่ รี่ า่ งกาย และแทจ้ รงิ รา่ งกายกไ็ มใ่ ชข่ องเรา จติ กเ็ หน็ เปน็ สักแต่ว่าเวทนาขันธ์ ซึ่งไม่ใช่เรา ตัวที่เข้าไปเห็นก็คือจิตที่ผ่านการปฏิบัติ จนเกิิดญาณหรืือปััญญาญาณ วิิญญาณที่�่ทำ�ำ หน้้าที่่�รู้�อารมณ์์ จึึงเป็็น วิญิ ญาณที่ม�่ ีีปัญั ญาญาน เมื่�อปฏิบิ ัตั ิไิ ป ๆ จิติ จะค่อ่ ย ๆ มีกี ำ�ำ ลังั จะเกิดิ การรู้� การเห็็น กลายเป็น็ จิติ ผู้�รู้�ขึ้น� มา หรืือบางทีกี ็็เรียี กว่า่ “ผู้�รู้�” เฉย ๆ ก็ไ็ ด้้ aaaaa เมื่�อสติิมีกี ำำ�ลังั สมาธิิก็ม็ ีกี ำ�ำ ลังั ปัญั ญาก็ม็ ีีกำ�ำ ลััง สมาธิเป็นก�ำลังของจิต แล้วจิตท่ีรู้ว่า ไม่ใช่เรา มันก็ตั้งท่าจะแยก กายกบั จติ ออกจากกนั ทย่ี งั แยกไมไ่ ด้ เพราะจติ ยงั มกี �ำลงั ไมพ่ อ แตใ่ นขณะท่ี 28

อริยิ มรรคภาคปฏิิบัตั ิิ ปฏิบัติอยู่นั้น จิตก็จะสะสมปัญญาไปด้วย ศรัทธาเราก็มีอยู่ ความเพียร ความอดทนเราก็มีอยู่ เมื่อจิตมีก�ำลังพอ จิตจะถอยจากกายมาดูจิต ซึ่ง� ถ้้าจิิตมีีกำ�ำ ลัังพอแล้ว้ ไม่่มีีอะไรจะดึึงดููดจิิตไปได้้ จิิตก็็เห็็นอย่่างแจ่ม่ แจ้ง้ จน “จิติ ปล่อ่ ยวางจิติ ” ได้้ กระบวนการนี้้เ� รีียกว่า่ วิมิ ุตุ ติแิ ละวิมิ ุตุ ติญิ าณทัสั สนะ นั่่น� เอง เวลาท่ีเราทุกข์ น่ันก็เพราะเรื่องอื่น ๆ สามารถมีอิทธิพล ครอบง�ำจิต มีแรงมาดึงดูดจิตของเรา ให้ไปจมอยู่กับเร่อื งราวเหลา่ นน้ั เราต้องฝึกจิตให้จติ มีก�ำลัง จติ จึงจะถอยออกมาเปน็ ผู้รู้ ผดู้ ู ได้ การแกท้ กุ ขจ์ งึ ตอ้ งฝกึ จติ ใหส้ ตมิ กี �ำลงั ซงึ่ ตอ้ งอาศยั ศรทั ธาทมี่ กี �ำลงั ดว้ ย บางคนทศ่ี รทั ธายงั ไมพ่ อ เรอ่ื งอน่ื กเ็ ลยมคี วามส�ำคญั กวา่ แทนทจี่ ะมาสนใจ ประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ ามธรรมะของพระพทุ ธเจา้ กพ็ อใจไปท�ำอยา่ งอน่ื มากกวา่ เพราะศรทั ธานอ้ ย ความเพยี รนอ้ ย สตนิ อ้ ย สมาธนิ อ้ ย ปญั ญากน็ อ้ ย นแี่ หละทเ่ี ขาเรยี กวา่ อนิ ทรยี อ์ อ่ น กเ็ ลยตอ้ งจมอยใู่ นกองทกุ ขเ์ รอ่ื ยไป ถ้าอินทรีย์แก่กล้า ศรัทธามีก�ำลัง วิริยะคือความเพียรก็มีก�ำลัง มีความพยายามอย่างเต็มก�ำลังความสามารถ มีความอดทนบากบ่ัน มุ่งม่ันแน่วแน่ท่ีจะปฏิบัติ ผู้ปฏิบัติก็มีจิตใจเป็นนักสู้ แล้วก็ปฏิบัติชนิดท่ี ไมม่ คี วามท้อถอย เม่อื สตมิ กี �ำลงั สมาธกิ ม็ กี �ำลัง ปัญญาก็มกี �ำลงั แล้วทีน่ ้ี จติ ทม่ี ี ปัญญาญาณกจ็ ะเหน็ ว่า ทุกอย่างไมใ่ ชเ่ รา ไมใ่ ช่ของเรา เหมอื นกับเรา เป็นอันหน่ึง เวทนาเป็นอันหนึ่ง ความคิดเป็นอันหน่ึง หรือสิ่งต่าง ๆ เปน็ อนั หนงึ่ และมธี รรมชาตทิ ร่ี วู้ า่ ทกุ อยา่ งเปน็ ธรรมชาติ เปน็ ธรรมชาติ ท้ังหมด ทงั้ ผรู้ ้แู ละสิ่งถกู รู้ เปน็ เราแค่สมมติ 29

พระอาจารย์์ครรชิติ สุทุ ฺฺธิจิ ิิตฺฺโต บางจังหวะผู้ปฏิบัติก็ได้เห็นว่า ไม่มีเรา นี่แหละที่เรียกว่า สะสม ธรรมะไปเรอื่ ย ๆ เพอื่ ใหจ้ ติ ยอมรบั วา่ ทจี่ รงิ นน้ั ไมม่ เี รา เปน็ เพยี งธรรมชาติ เท่านน้ั เอง ทง้ั หมด ขน้ึ อยกู่ บั การปฏบิ ตั ขิ องเราวา่ สมควรจะรธู้ รรมเหน็ ธรรม ไดห้ รอื ยงั ถา้ ยงั กต็ อ้ งปฏบิ ตั ติ อ่ ไป เพราะการสรา้ งเหตขุ องเรายงั ไมเ่ พยี งพอ ท่ีส�ำคัญในการปฏิบัติธรรมน้ัน ต้องไม่เป็นไปโดยมีความอยาก น�ำหน้า คือต้องไม่มีความอยากเลย แล้วทุกอย่างก็จะเป็นไปเอง เป็น ธรรมชาติท้ังหมด เป็นเพียงธรรมชาติที่ปรากฏขึ้นตามเหตุตามปัจจัย เทา่ นนั้ ต่อไป ให้ส�ำรวจตัวเองทุกวันว่า เรามีอะไรท่ีสมควรต้องแก้ไขบ้าง ในการพิจารณาหาจุดปรับปรุงแก้ไขตนเอง ต้องอาศัยเวลาท่ีจิตเป็นสมาธิ เพราะจิตท่ีเป็นสมาธิ ท�ำให้เราไม่มีความล�ำเอียง เราไม่ได้เข้าข้างตัวเอง เราจะเห็นข้อบกพรอ่ งของตน เห็นสงิ่ ท่ีควรแก้ไขวา่ เราควรแก้ไขปรบั ปรุง อะไรบ้าง ย�้ำกบั ตวั เอง ย�้ำเพ่ือใหม้ นั เขา้ มาในจิตของเรา แลว้ จิตจะมกี �ำลงั ข้นึ มา สดุ ทา้ ย ขอใหท้ กุ คนตงั้ ใจวา่ ขา้ พเจา้ จะพยายามประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ ตามค�ำสง่ั สอนของพระพทุ ธเจา้ ใหย้ งิ่ ๆ ขนึ้ ไป ขอใหเ้ ปน็ ผมู้ สี ตปิ ญั ญา รแู้ จง้ แทงตลอดในอริยสัจธรรม จนพ้นจากทกุ ข์ ในวฏั สงสารด้วยเถิด aaaaa 30

อริยิ มรรคภาคปฏิิบัตั ิิ อริิยมรรค ภาคปฏิิบัตั ิิ คู่่�มืือปฏิบิ ัตั ิิธรรม แนวสัมั มาทิฏิ ฐิิ พิมิ พ์์ครั้�งที่่� 1-3 31

พระอาจารย์ค์ รรชิติ สุุทฺธฺ ิจิ ิติ ฺโฺ ต อริยิ มรรค ภาคปฏิิบัตั ิิ คู่่�มือื ปฏิบิ ัตั ิธิ รรม แนวสััมมาทิฏิ ฐิิ (ฉบัับปรัับปรุงุ ) พิิมพ์์ครั้�งที่่� 4 32

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ัตั ิิ The Noble Eightfold Path A Guide to Practicing with Right View 33

พระอาจารย์์ครรชิิต สุทุ ฺฺธิจิ ิติ ฺโฺ ต 八正道 以正见修行的指南 34

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ััติิ 35

พระอาจารย์ค์ รรชิติ สุทุ ฺธฺ ิจิ ิิตฺฺโต สกลนคร 2287 2239อ.เตา งอย วัดปาภูไมฮ าว อ.ดงหลวง 2287 บา นกกตูม 213 2292 213 อ.สมเดจ็ 2291 อ.นาคู21012291อ.เขาวง อ.คาํ ชะอี มุกดาหาร 2041 2042 2042 2042 อ.หนองสงู ขอนแกน อ.ยางตลาด อ.หวยผึ้ง อ.กุฉินารายณ 209 12 2 กาฬสินธุ วัดปา ภูไมฮ าว 230 อ.บานไผ บานกกตูม อาํ เภอดงหลวง จงั หวัดมุกดาหาร เสนทางหลวงหมายเลข 2287 นครราชสีมา หลกั กโิ ลเมตรที่ 42 GPS: 16.824507, 104.290456 สระบรุ ี www.phraajahnkanchit.com 085 149 4201 , 063 804 4733 กรุงเทพฯ 36

อริยิ มรรคภาคปฏิบิ ััติิ 37