ใบความรู้เรื่องการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับวัตถุดิบ

แผนบรหิ ารการสอนประจําบทที่ 3หวั ขอเนื้อหาประจําบท ความหมายของวตั ถุดิบ บุคลากรท่มี ีหนา ทเ่ี กยี่ วของกบั วัตถุดิบ การวางแผนเกย่ี วกับวัตถดุ บิ ระบบการควบคุมเก่ยี วกับวตั ถดุ บิ การบันทกึ บัญชีเก่ยี วกบั การจดั ซอื้ วัตถุดิบ การบันทกึ บญั ชีเกี่ยวกับการเบกิ ใชว ัตถดุ บิ การคํานวณตน ทุนวัตถดุ ิบและการตีราคาวตั ถดุ ิบคงเหลอื ประโยชนข องการควบคมุ วตั ถดุ ิบจุดประสงคเ ชงิ พฤติกรรม เม่ือศกึ ษาจนครบเนอ้ื หาในบทนี้แลว นกั ศกึ ษาสามารถ 1. อธบิ ายถึงความหมายของวตั ถดุ บิ ไดถ กู ตอ ง 2. อธิบายถึงหนาที่ของบุคลากรทเ่ี ก่ียวของกับวัตถดุ บิ ได 3. อธบิ ายถึงการวางแผนเก่ียวกบั วัตถดุ บิ ได 4. อธบิ ายถงึ ระบบการควบคมุ เก่ียวกบั วตั ถุดบิ ได 5. บนั ทึกวิธกี ารบญั ชเี ก่ียวกบั การจัดซ้ือวัตถดุ บิ ได 6. บันทึกวธิ กี ารบัญชเี กีย่ วกบั การเบกิ ใชว ัตถดุ ิบได 7. คาํ นวณตนทุนวตั ถุดิบใชไ ปและการตีราคาวัตถุดบิ คงเหลอื ได 8. บอกประโยชนของการควบคุมวตั ถุดิบไดอ ยา งนอย 4 ขอวธิ สี อน แบบบรรยาย

64 บทที่ 3 การบัญชีเกยี่ วกับวัตถุดบิกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. ศกึ ษาจากเอกสารประกอบการสอนบทที่ 3 การบญั ชีเกีย่ วกับวตั ถดุ บิ 2. บรรยายเนอื้ หาประกอบแผนโปรง ใส 3. สรุปประเดน็ สาํ คญั ในแตละหวั ขอ 4. อธิบายซาํ้ ถาผเู รยี นไมเขา ใจ 5. การสืบคนควา ทางอนิ เทอรเ น็ต 6. ฝกปฏบิ ัตกิ ารบันทึกรายการในสมดุ บญั ชี 7. ตอบคําถามและทํากิจกรรมทา ยบทเม่ือจบเน้อื หาสอื่ การเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. แผนโปรงใสประกอบคําบรรยาย 3. สมดุ บัญชแี ละสมุดฝก ปฏบิ ัติ 4. การสืบคน ทางอนิ เทอรเ น็ตการวดั ผลและประเมนิ ผล 1. สงั เกตการมีสว นรว มในช้ันเรียน 2. ประเมินจากการซักถามและการตอบคาํ ถามของของนักศกึ ษา 3. ตรวจผลงานกจิ กรรมทายบท

บทท่ี 3 การบัญชีเก่ียวกบั วัตถุดิบ 65 บทที่ 3 การบัญชเี กย่ี วกับวัตถุดิบ กิจการอุตสาหกรรมผลิตสนิ คาเพอ่ื จาํ หนายมีความเกี่ยวขอ งกบั กระบวนการผลิตสนิ คาโดยการนาํ วัตถุดบิ มาแปรสภาพใหเปน สนิ คา สําเรจ็ รปู กิจการสว นใหญจ ึงถือวาวตั ถุดิบเปนสวนประกอบที่สาํ คญั ของการผลติ ดังน้นั สงิ่ แรกในการดาํ เนินงานของการบัญชตี นทุนคือการวางแผนและควบคมุวัตถดุ ิบใหมีประสิทธภิ าพมากท่สี ดุ เร่ิมตั้งแตก ารสัง่ ซ้อื การตรวจรบั การเกบ็ รกั ษาและการเบิกจายวตั ถดุ บิ รวมทงั้ การตรี าคาสนิ คาคงเหลือความหมายของวัตถุดบิ วัตถุดิบ (raw material) หมายถึง วัตถุดบิ ทนี่ าํ มาใชใ นการผลิต และกลายเปน สว นหน่ึงของสินคาสําเรจ็ รปู ตวั อยางเชน ไมส ัก สี ตะปู และกาว ถือเปนวัตถุดบิ ของกิจการทีผ่ ลิตเฟอรน เิ จอรห รือผา ดาย กระดมุ ซิบ เปน วัตถดุ บิ ของกจิ การทผี่ ลติ เสือ้ ผา สาํ เร็จรูป เนอื่ งจากวตั ถดุ บิ เปนสว นหน่งึ ของสนิ คาสาํ เรจ็ รูป ตน ทุนของวัตถุดิบสามารถที่จะคาํ นวณไดใ นตวั สินคา ทผี่ ลติ หรือกรรมวธิ ีในการผลติวตั ถุดบิ สามารถจําแนกออกได 2 ลักษณะ ไดแ ก วัตถดุ บิ ทางตรงและวตั ถุดิบทางออ ม 1. วตั ถดุ บิ ทางตรง วัตถุดิบทางตรง (direct materials ; DM) หมายถงึ วตั ถดุ บิ ท่ีเปน สว นประกอบสําคัญของสนิ คาท่ผี ลิตและสามารถคาํ นวณหาวตั ถดุ ิบทใ่ี ชใ นการผลิตสนิ คาสาํ เรจ็ รูป 1 หนว ยไดงาย สปุ ราณีศภุ ระเศรณี และคณะ ( 2546, หนา 16) ดงั นน้ั อาจกลา วไดว าวตั ถดุ บิ ทางตรงหมายถึง วตั ถดุ บิ ทนี่ ํามาใชใ นการผลิตสนิ คา นนั้ โดยตรงและสามารถตรวจสอบไดในตวั สนิ คา โดยทว่ี ัตถดุ บิ ทางตรงจะเปน ตวั ประกอบสาํ คญั ของการผลติสนิ คานน้ั ๆ เชน ผา ถือเปนวตั ถุดบิ ทางตรงของโรงงานตดั เยบ็ เสอ้ื ผา สําเรจ็ รปู หรือโรงงานผลิตรองเทา จากเครอื่ งหนงั วตั ถุดบิ ทางตรงก็คอื แผน หนงั เปน ตน

66 บทท่ี 3 การบัญชีเกยี่ วกับวัตถดุ บิ 2. วัตถดุ บิ ทางออม วตั ถดุ ิบทางออ ม (indirect materials ; IDL) หมายถึง วัตถดุ ิบอน่ื ๆ หรอื วสั ดทุ ่ีไมใชสวนประกอบหลักของการผลติ สินคาชนิดใดชนดิ หนึง่ สมนึก เออ้ื จริ ะพงษพ นั ธ (2538 หนา 96) ดังน้ันอาจกลาวไดวา วัตถุดิบทางออม หมายถึงวัตถุดิบสวนหนึ่งในการผลิตสินคานั้น ๆและไมสามารถระบไุ ดชดั เจนในตวั สินคา นนั้ ๆ และถอื เปนคา ใชจ ายการผลิต ตวั อยางของวัตถดุ ิบทางออ ม ไดแก ดา ย กระดมุ ซบิ ของโรงเยบ็ เส้ือผา หรอื กาว ตะปู ท่ใี ชใ นการประกอบตวั โตะ ของโรงงานผลติ เฟอรนิเจอรไ ม วตั ถุดบิ ของกจิ การหน่งึ อาจเปน สนิ คา สําเรจ็ รูปของอกี กจิ การหนงึ่ ได เชน แผน หนงั ที่ฟอกสําเร็จแลวของโรงงานฟอกหนัง ถือเปนวัตถุดบิ ของรา นผลติ กระเปา หนงับคุ ลากรทหี่ นา ท่ีเกี่ยวขอ งกบั วัตถุดิบ การจดั การเกีย่ วกับวตั ถดุ บิ จะมีบุคคลกรเกย่ี วของหลายฝาย เรมิ่ ต้งั แตก ิจการมีความตองการใชวัตถดุ บิ ก็จะมกี ารจัดหาวัตถดุ บิ การจดั ซอื้ การเก็บรกั ษาวัตถดุ ิบรวมทง้ั การเบกิ ใชว ตั ถดุ บิ ดังน้นับคุ ลากรทปี่ ฏิบัตหิ นาทเ่ี กยี่ วกบั วัตถุดบิ ไดแ กพนกั งานจดั ซ้อื พนกั งานตรวจรับของ พนักงานดแู ลคลังสนิ คา ผูควบคมุ งานและหัวหนาคนงาน 1. พนกั งานจัดซอื้ พนกั งานจดั ซื้อ (purchasing agent) มหี นาทร่ี บั ผิดชอบในการจดั ซอื้ สินคา รว มมอื และประสานงานกบั ผจู ดั การแผนกผลิต เกบ็ รวบรวมขอมลู แหลง วตั ถดุ ิบ ควบคุมดแู ลการรับวตั ถุดิบตรวจสอบความถกู ตองของใบกาํ กบั สนิ คา และรับรองเพอื่ การจา ยเงนิ 2. พนกั งานตรวจรับของ พนกั งานตรวจรบั ของ (receiving clerk) พนกั งานของแผนกนีม้ หี นา ที่ตรวจรับวตั ถุดิบทีซ่ ้ือมาโดยตรวจสอบปรมิ าณ คุณภาพและราคาของวตั ถุดบิ ทส่ี งมาจากผูขายรวมทั้งจัดทาํ รายงานการตรวจรบั สง ไปแผนกจดั ซ้ือ

บทท่ี 3 การบัญชเี ก่ียวกับวัตถุดิบ 67 3. พนกั งานดแู ลคลงั สนิ คา พนกั งานดูแลคลังสนิ คา (storeroom keeper) มหี นา ทด่ี แู ลวตั ถุดบิ เกบ็ รกั ษาอยางถกู ตองและเหมาะสมดูแลการเบิกจา ยวัตถุดบิ จดั ทาํ รายงานใหแผนกจดั ซ้ือทราบถึงปรมิ าณวตั ถดุ บิ คงเหลือเพอ่ื ทําการจดั ซอ้ื วัตถุดิบเพม่ิ เติม 4. ผูควบคมุ งานและหวั หนา คนงาน ผูควบคมุ งานและหัวหนาคนงาน (supervisor and foreman) มหี นาทดี่ ูแลควบคมุ คนงานและจัดทําตรวจรับรองปริมาณและชนิดของวัตถุดิบท่ีตองการ สาํ หรับงานที่ทาํ ในแผนกตามใบเบิกของวัตถดุ ิบการวางแผนเก่ียวกบั วตั ถุดิบ เนื่องจากวัตถดุ ิบเปน ปจจัยหลกั ของการผลิตแลว ยงั มตี น ทนุ ที่คอ นขางสูงจําเปนท่กี จิ การตอ งมีการวางแผนสําหรบั วตั ถดุ บิ ทีใ่ ชในการผลิต เชน วางแผนการจดั ซ้อื การเบกิ ใชว ัตถดุ ิบอยางมีประสิทธิภาพซ่ึงผบู รหิ ารอาจจะใชร ะบบการวางแผนเกย่ี วกับความตอ งการวตั ถุดิบเพอื่ ชวยใหก จิ การทราบถงึ จํานวนวตั ถุดบิ แตละชนดิ ตามความตองการใชว ัตถุดบิ ในแตล ะชว งเวลา การวางแผนวตั ถุดิบนัน้ ข้นึ อยกู ับนโยบายของผบู รหิ าร ท่ีจะตองทําการซื้อวตั ถดุ บิ ใหเ พยี งพอกับความตองการในการผลิตและมีวัตถุดิบสํารองเพื่อปองกันมิใหวัตถุดิบขาดมือ โดยมีนโยบายเก่ียวกบั การวางแผนวตั ถุดิบ เชน การวางแผนการสั่งซอ้ื วตั ถุดิบในปริมาณที่ประหยดั ทีส่ ุด การสง่ั ซอ้ื วัตถุดบิ ในปริมาณตามความตองการ การสัง่ ซื้อวตั ถุดบิ โดยใชบตั ร และการสั่งซอ้ืวัตถดุ ิบแบบทนั เวลาพอดี 1. การวางแผนการสั่งซอ้ื วตั ถุดิบในปริมาณที่ประหยดั ทส่ี ุด การวางแผนการสง่ั ซ้อื วัตถุดบิ ในปริมาณทป่ี ระหยัดทสี่ ดุ ( economic order quantity ;EOQ) เปน การวางแผนเก่ยี วกบั วตั ถุดบิ ทตี่ อ งมีไวใ ชอ ยางเพยี งพอและสม่าํ เสมอ โดยคาํ นวณหาปริมาณการสั่งซือ้ ที่สามารถทําใหกจิ การประหยดั มากทส่ี ดุ และจะตอ งมวี ตั ถุดบิ ท่ีเพยี งพอตอ ความตองการใชไมข าดมือ ซึ่งจะคํานึงถงึ คาใชจ า ยในการสัง่ ซ้ือตอคร้งั และคาใชจ ายในการเกบ็ ดแู ลรกั ษาวตั ถุดบิ ดว ย

68 บทท่ี 3 การบัญชีเกี่ยวกับวัตถดุ ิบ 2. การวางแผนการส่ังซอ้ื วัตถดุ บิ ในปริมาณตามความตองการ การวางแผนการสั่งซอ้ื วัตถุดิบในปริมาณตามความตองการ ( materials requirementplanning systems ; MRP ) เปน วธิ กี ารวางแผนเกย่ี วกบั ความตองการวัตถุดบิ ชว ยใหกจิ การไดท ราบจาํ นวนวตั ถดุ บิ แตละชนดิ ทก่ี ิจการมคี วามตอ งการใชใ นการผลติ ในชว งระยะเวลาตาง ๆ ดังนัน้ เมอื่ตองการใชว ัตถุดิบกจ็ ะทาํ การสงั่ ซอ้ื ใหเพยี งพอท่จี ะใชในการผลิต โดยไมคํานงึ ถงึ ปริมาณสัง่ ซื้อท่ีประหยดั ท่สี ดุ หรืออาจจะใชร วมกับเทคนิคการส่ังซ้ือที่ประหยดั ที่สดุ กจ็ ะเกดิ ประสทิ ธภิ าพสูงสดุ 3. การวางแผนการสงั่ ซื้อวตั ถดุ บิ โดยใชบัตร การวางแผนการส่งั ซื้อวตั ถุดิบโดยใชบ ัตรหรอื เรยี กวา วธิ ี \" แบบคัมบงั \" ( kamban system)เปนการวางแผนการสง่ั ซื้อวตั ถุดิบที่คดิ คนและพัฒนาโดยบรษิ ทั โตโยตา จํากัด โดยใชบัตร 3ประเภท โดยสงไปแผนกที่เกย่ี วของตางๆ เพื่อเตรียมความพรอมอยางตอ เนอ่ื งประกอบดว ย บตั รเบิกวตั ถดุ บิ บตั รสง่ั วัตถดุ บิ และบัตรสง วัตถดุ บิ 4. การวางแผนการสัง่ ซ้อื วตั ถดุ ิบแบบทนั เวลาพอดี การวางแผนการสง่ั ซือ้ วตั ถดุ ิบแบบทนั เวลาพอดี ( just in time system ; JIT ) เปนการเพ่ิมวิธีการจัดการตน ทนุ ทมี่ ปี ระสทิ ธภิ าพเนน ความยดื หยนุ ในการตอบสนองทม่ี ีคณุ ภาพวางแผนการสัง่ ซ้ือวัตถุดิบเขา สูกระบวนการผลิตทันทเี มื่อตองการใช โดยกจิ การมีนโยบายที่ไมตองการใหม วี ตั ถดุ ิบคงเหลือหรือคงเหลือปรมิ าณนอ ยทสี่ ุด เพ่ือตดั ปญ หาตน ทุนจมในสนิ คาคงเหลือและลดตนทุน ซึ่งวธิ นี เ้ี ปนทางเลือกท่ีดใี นการจดั การวตั ถดุ บิ เพ่อื ลดตน ทนุ ในการจัดเกบ็ รักษา โดยลงทนุ ในการจดั เกบ็ และจัดทาํ วตั ถดุ บิ ใหต่ําที่สดุ การควบคมุ ระดบั สนิ คา ตองกําหนดปริมาณสงั่ ซ้ือตามความตอ งการ ตน ทุนการจดั ซอ้ื วัตถดุ บิ ประกอบดว ย คา ขนสง คา เก็บรกั ษา คาใชจ า ยการตรวจสอบ ตนทุนการเจรจาตอรอง การเลอื กผจู ดั สง วตั ถุดิบทมี่ ีประสิทธภิ าพ กิจการสามารถกาํ หนดเงอื่ นไขและคุณภาพของวตั ถดุ ิบ ระยะเวลาจดั สงการบรรจุหบี หอ ทาํ ใหกจิ การสามารถลดตนทุนการสง่ั ซอ้ื แตวิธีน้ีกจิ การจะตอ งมคี วามแนน อนในแหลงวัตถดุ บิ ทส่ี ามารถส่ังซื้อไดทนั ที เพื่อปอ งกนั วัตถุดบิ ขาดมอื สง ผลตอการผลิตอาจหยดุ ชะงกั ได

บทท่ี 3 การบัญชีเกย่ี วกับวัตถุดิบ 69ระบบการควบคุมเกี่ยวกับวัตถุดิบ กิจการท่ผี ลิตสินคา สวนใหญ จาํ เปนตอ งมีการส่งั ซ้ือวตั ถุดบิ มาเก็บไวเพอ่ื มิใหว ัตถดุ บิ ขาดมอืจงึ ตอ งมกี ารเกบ็ รกั ษาวัตถดุ บิ นน้ั ไวใ หปลอดภยั การมีระบบการควบคมุ ทด่ี ี เพ่อื ปอ งกันการสญู หายการใหข อ มูลตน ทนุ ท่ีถกู ตอ งและทาํ ใหท ราบถึงจาํ นวนวตั ถดุ ิบแตล ะชนิดท่มี อี ยูในคลงั สินคาสง ผลทาํ ใหสามารถสัง่ ซื้อวตั ถุดิบไดอ ยางมปี ระสิทธิภาพและหลกี เล่ยี งการซื้อวตั ถดุ บิ มาเก็บมากเกนิ ความจําเปนในการใชห ลกั ปฏิบัตทิ ่สี ําคัญสําหรบั การควบคมุ วตั ถุดิบทงั้ นรี้ วมถึงการควบคุมวัสดโุ รงงาน ระบบการควบคมุ เกย่ี วกับวัตถุดบิ ซ่ึงวิจิตรา พลู เพ่มิ ทรพั ย (2541 , หนา 33-34) ระบุไวนน้ัพอสรปุ ไดด งั นี้ 1. ควรใหม กี ารประสานงานเกี่ยวกบั การซ้อื วตั ถุดิบกับทุก ๆ แผนก เชน การรับคาํ ขอซอื้ทดสอบความตอ งการทจี่ ําเปน การเกบ็ รกั ษา การบันทกึ เกยี่ วกบั การเบิกจาย และการแบง เงินทนุ ใหแตล ะแผนก 2. ควรจะมกี ารรวมการซอื้ ของทกุ แผนกมาเปน แผนกเดยี วเรยี กวา \" แผนกซ้อื \" ซง่ึ มอี ํานาจหนา ทแ่ี ละความชาํ นาญในการจดั ซ้อื 3. มีการจัดทาํ งบประมาณการซ้ือ วัตถุ หรืออปุ กรณบ างชนดิ ที่จําเปน ทั้งนเ้ี พ่ือใหก ารซอ้ืนั้นเปน ไปในทางท่ีประหยดั และตระหนกั อยเู สมอวา มงี บประมาณจาํ กดั 4. ควรมอบอาํ นาจใหบ ุคคลใดบุคคลหนึ่งเปนผตู รวจนับวสั ดุ และตรวจสอบความถูกตองท้ังในดา นคณุ ภาพและราคา 5. มที ี่เกบ็ รักษาวตั ถอุ ยา งดี มิใหส ูญหายหรอื เสอื่ มสภาพ 6. ควรมกี ารบันทกึ การรับและจา ยวตั ถุดบิ ทเ่ี ขา หรอื ออกทุกครงั้ หรอื อาจจะเรยี กไดว า ตอ งมีการบันทึกวัตถุ หรือสนิ คาสําเรจ็ รปู แบบตอเนื่อง (running inventory) ท้ังนี้ จะทําใหท ราบถึงปรมิ าณคงเหลอื และราคาไดใ นทนั ที 7. ใหม กี ารกําหนดปริมาณข้ันตาํ่ และขน้ั สงู ของวตั ถุเอาไว เพอ่ื จะไดท ําการสัง่ ซอื้ เมือ่ วัตถุถึงปริมาณขั้นต่ํา และจะตองไมซ อื้ เกนิ กวา ปริมาณขนั้ สูงทไี่ ดกาํ หนดเอาไว 8. ควรมีมาตรการกําหนดการขอเบิกวตั ถเุ พือ่ จะไดจ ัดสงไดถ ูกแผนก โดยใหไ ดท ้งั ตามปริมาณที่ตองการและทนั เวลา เชนมีการขอเบกิ ลวงหนา 1 สัปดาห เปน ตน 9. ระบบบญั ชที จ่ี ะบันทึกเกี่ยวกบั วตั ถุนนั้ ควรจะมที ้ังบญั ชแี ยกประเภททว่ั ไป ซ่ึงเปน บญั ชี

70 บทที่ 3 การบัญชีเกี่ยวกับวัตถดุ บิคมุ ยอดของบญั ชแี ยกประเภทยอ ยตามประเภทของวตั ถุ บัญชีคุมยอดสินคาสาํ เร็จรูปและบญั ชแี ยกประเภทยอยจาํ แนกตามชนดิ ของสินคา ซึ่งมีรายละเอยี ดเกย่ี วกับการรบั และเบิกจายของวัตถหุ รอืสนิ คาชนิดนนั้ ๆ 10. จะตองมีรายงานประจาํ เดอื นเพอ่ื เสนอเกยี่ วกับ การซ้ือ การเบกิ จาย ยอดสนิ คาคงเหลือยอดของสนิ คา ทลี่ า สมยั การรับคนื สนิ คา จากลกู คา และสินคาท่ีชาํ รุดการบันทกึ บญั ชเี กยี่ วกับการจัดซอ้ื วตั ถุดิบ กิจการอตุ สาหกรรมสวนใหญน ้ันจะมแี ผนกจดั ซ้ือ เพอ่ื ทําหนาท่จี ดั หาซอื้ วตั ถดุ ิบและวัสดุท่ใี ชใ นการผลติ เมือ่ วตั ถุดิบมปี ริมาณลดลงจากการเบกิ ใชไ ปของแผนกผลิต แผนกคลงั จะมีหนา ที่จดั ทํารายงานความตอ งการใชว ัตถดุ บิ ประเภทตาง ๆ ปรมิ าณและวันทที่ ต่ี อ งการใชใ หแ ผนกจดั ซอ้ืทําการจัดหาซอ้ื วัตถุดบิ มาใหเ พยี งพอตอความตอ งการใช ซึ่งขน้ั ตอนการจดั หาซ้ือวัตถุดบิ นี้จะมีวธิ ีการปฏิบตั ิทางการบญั ชไี ด 2 ระบบ คือ \" วธิ ีการบันทกึ บัญชรี ะบบคงเหลอื แบบสน้ิ งวดบญั ช\"ีและ \"วธิ ีการบนั ทกึ บญั ชีระบบคงเหลือแบบตอเน่อื ง\" ซ่ึงการบนั ทึกเกย่ี วกบั วตั ถดุ บิ และสนิ คาสําเร็จรูปนน้ั กจิ การควรใชระบบการบันทกึ สินคาคงเหลอื แบบตอเนื่อง เพราะวธิ นี จี้ ะทําใหก ิจการไดทราบถงึ ปรมิ าณและราคาวตั ถุดบิ ตลอดเวลา เพือ่ ประโยชนใ นการสัง่ ซือ้ วตั ถดุ บิ ไดทันตอ เวลาที่ตอ งการ ดงั น้นั เพือ่ ใหเขาใจยง่ิ ขน้ึ สามารถแสดงการบนั ทกึ บญั ชีเกยี่ วกับวัตถดุ บิ ในแตละกรณี คือการบัญชีเกยี่ วกบั การจดั ซอื้ วตั ถดุ บิ การบัญชีเกี่ยวกับการจา ยคา ขนสง เขา การบัญชเี กี่ยวกบั สว นลดจากการซอ้ื วตั ถดุ บิ การสง คืนวัตถุดบิ และการบญั ชีเกย่ี วกับคา ใชจ ายอน่ื ๆ ในการจดั หาซือ้ วัตถุดบิ 1. การบัญชเี ก่ยี วกบั การจัดซ้อื วัตถดุ ิบ การบันทึกบัญชีและการคาํ นวณตน ทนุ เก่ียวกับวตั ถดุ ิบนนั้ เมือ่ กจิ การไดท าํ การจดั ซอื้วัตถุดิบมาเพอื่ ใชในการผลติ จะเห็นวา มวี ัตถดุ บิ มากมายหลายชนดิ กจิ การจําเปน ตอ งมกี ารใชบ ญั ชีคุมยอดและบญั ชยี อ ย เพอ่ื ใหเกดิ ประสิทธิภาพในการควบคมุ การเบกิ วตั ถุดบิ ไปใชใ นการผลิตตลอดจนทําใหเ กดิ ความถูกตองมากยง่ิ ข้ึน ซึ่งในการคาํ นวณและบนั ทกึ บัญชีเกยี่ วกบั ตนทุนของวตั ถุดิบทีใ่ ชใ นการผลติ นน้ั กจิ การสวนใหญจงึ นยิ มมีการใชบัญชีคุมยอดวตั ถดุ บิ และบญั ชยี อยของวัตถุดบิ แตละชนดิ สามารถนาํ มาแสดงวธิ ีการบนั ทึกบญั ชเี กีย่ วกบั การซอ้ื วัตถุดบิ ไดดังน้ี

บทท่ี 3 การบัญชีเกีย่ วกบั วัตถุดิบ 71เดบติ คมุ วัตถดุ ิบ xxxเครดิต เงนิ สด หรือ เจา หนี้ xxxบันทกึ ซื้อวตั ถดุ บิ เปนเงนิ สดหรือเงนิ เชอื่ การบนั ทกึ บัญชีลกั ษณะน้ี เปน การบนั ทกึ บญั ชรี ะบบการตรวจนบั วตั ถุดบิ คงเหลือแบบตอ เน่ืองบญั ชีวตั ถุดบิ จะเคลือ่ นไหวตลอดเวลา เม่ือมกี ารซ้อื วตั ถุดิบและการเบกิ วตั ถุดิบไปใชใ นการผลิตถาหากกิจการใชวธี ีการบนั ทกึ บญั ชรี ะบบการตรวจนับวตั ถดุ บิ คงเหลอื แบบสิน้ งวดบญั ชนี นั้ ไมจาํ เปน ตองมีบญั ชยี อยวตั ถุดบิ เพราะกจิ การจะไมส นใจจะมกี ารเบิกไปใชเ ม่ือไหรอยางไร แตจะใชวิธกี ารตรวจนบั และตรี าคาวตั ถุดบิ คงเหลือในวนั ส้นิ งวดเทานั้น บญั ชีคมุ ยอดวตั ถุดบิ นนั้ จะจัดทาํ สาํ หรบั การซือ้ วัตถดุ บิ ทกุ ชนิดบนั ทกึ ไวใ นบญั ชคี ุมวตั ถุดิบสําหรับรายละเอียดประเภทของวัตถดุ บิ แตละชนดิ ถกู บันทึกไวในบัญชียอยวตั ถดุ ิบหรอื ใบบนั ทกึวตั ถุดิบท่เี รียกวา \"บัตรวัตถดุ บิ \" ดงั ตัวอยา งแบบฟอรม บตั รวัตถดุ ิบ รปู ที่ 3.1เลขที่………. บัตรวตั ถดุ บิ ประเภท วัตถดุ บิ ทางตรงชื่อวัตถดุ ิบ………………………… จาํ นวนสงู สุด………….สถานท่ีเก็บ………………………. ตนทนุ วัตถดุ บิ ทีเ่ บกิ ใชไป จํานวนต่ําสุด…………. จาย ตนทุนวัตถดุ ิบคงเหลือ หมายเหตุ วนั ท่ี ตน ทุนวตั ถุดบิ มไี วเพ่อื ใช คงเหลอื รับรปู ท่ี 3.1 แบบฟอรม แสดงบัตรวัตถุดิบ วตั ถดุ บิ ท่ใี ชใ นการผลติ จะมกี ารจําแนกออกเปน 2 ลกั ษณะกค็ อื วตั ถุดบิ ทางตรง และวตั ถุดบิทางออม ดังนน้ั ในการบนั ทกึ บญั ชคี มุ ยอดวัตถุดิบอาจจะมีการแบง เปน บัญชคี มุ ยอดวตั ถดุ บิ ทางตรงและบญั ชคี มุ ยอดวัตถุดบิ ทางออมก็ได สว นการใชบ ญั ชียอ ยกจ็ ะยงั คงมลี ักษณะเหมือนเดิม ดงั ตัวอยางท่ี 3.1

72 บทท่ี 3 การบญั ชีเกีย่ วกบั วัตถุดบิตัวอยา งท่ี 3.1 เม่ือวันที่ 1 เมษายน บรษิ ทั ลาํ ปางอุตสาหกรรม จาํ กดั ไดท าํ การจดั ซอ้ื วตั ถุดบิ กรณวี ธิ กี ารบันทกึ แบบตอ เนือ่ ง ดงั นี้ วัตถุดบิ A 2,000 หนว ยละ 50 บาท เปนเงนิ 100,000 บาท วตั ถุดบิ B 6,000 หนว ยละ 30 บาท เปนเงิน 180,000 บาท วัตถุดิบ C 1,000 หนว ยละ 25 บาท เปนเงนิ 25,000 บาทสามารถแสดงการบันทึกบัญชวี ตั ถุดบิ ในสมุดรายวนั ทั่วไปและการบันทึกในบัตรวัตถดุ ิบไดด งั นี้ เดบิต คมุ วัตถดุ บิ 305,000 เครดิต เงินสด/เงนิ ฝากธนาคาร 305,000 บันทกึ การซอื้ วตั ถุดิบจากบญั ชีคมุ ยอดวัตถดุ ิบ สามารถนาํ มาแสดงรายละเอยี ดตา ง ๆ ในบตั รวตั ถุดิบ ในรปู ที่ 3.2 บัตรวตั ถดุ ิบ เลขท่ี 003 วัตถุดิบทางออ ม วตั ถุดบิ C (ตะปู) บัตรวัตถุดิบ เลขท่ี 002 วัตถุดิบทางตรง วัตถุดิบ B (ไมเน้อื แข็ง) บัตรวัตถดุ บิ เลขที่ 001วัตถุดบิ A (ไมเนื้อออน) วัตถุดิบทางตรงวนั ท่ี ตนทุนวัตถุดบิ มีไวเ พื่อใช ตน ทุนวตั ถดุ บิ ทเ่ี บิกใชไ ป วตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด2548เม.ย. 1 2,000 50 100,000 2,000 50 100,000รปู ที่ 3.2 แบบฟอรมแสดงการบันทึกการซือ้ วตั ถดุ ิบลงในบัตรวตั ถดุ บิทมี่ า : (ดดั แปลงจาก สมนึก เอ้ือจิระพงษพ ันธ, 2538. หนา 106)

บทท่ี 3 การบัญชีเก่ยี วกับวัตถุดบิ 73 2. การบญั ชเี ก่ียวกับคาขนสง วัตถดุ บิ คา ขนสง วตั ถุดิบถือเปนคาขนสง เขา ตามปกติจะถือเปน ตน ทุนของวัตถดุ บิ โดยจะทําการเฉลี่ยคาขนสงใหเปน ตน ทนุ ของวตั ถุดิบแตล ะชนิดตามอัตราสวน เชน ตามเกณฑจํานวนหนว ยตามเกณฑม ูลคา ของวัตถุดิบหรือตามเกณฑนาํ้ หนกั เปน ตน สามารถบนั ทึกบญั ชเี ก่ยี วกับวัตถดุ บิเม่ือมีคาขนสง วตั ถุดิบ ดังนั้นสามารถแสดงการบันทกึ บญั ชีในสมุดรายวนั ทวั่ ไปเกย่ี วกบั คาขนสงไดด ังน้ี กรณีการบันทึกบญั ชรี ะบบคงเหลอื แบบสิน้ งวดบญั ชี เดบิต คา ขนสง เขา xxx เครดติ เงินสด xxx กรณีวธิ กี ารบญั ชบี นั ทกึ ระบบคงเหลือแบบตอ เนอื่ ง เดบติ คมุ วตั ถุดิบ xxx เครดติ เงนิ สด (คาขนสงเขา คา งจา ย) xxx คา ขนสง เขาถอื เปนสวนหนง่ึ ของตน ทุนการผลติ ทาํ ใหม ลู คาของวัตถดุ บิ มีมูลคาสูงข้ึนเม่อืบันทึกบญั ชใี นบญั ชีคุมยอดวตั ถุดิบแลว จะตอ งนําคา ขนสง เขานไ้ี ปทาํ การปรบั มูลคาตนทุนของวตั ถดุ บิแตล ะชนิดในบญั ชยี อ ย (บัตรวตั ถุดิบ) เพ่อื แสดงตน ทนุ ทถี่ ูกตอ งเหมาะสม ดงั ตัวอยา งที่ 3.2ตวั อยางที่ 3.2 จากตวั อยางที่ 3.1 บริษทั ลาํ ปางอตุ สาหกรรม จํากดั ไดท าํ การซ้ือวตั ถุดบิ โดยมี เงือ่ นไขในการขนสง แบบ f.o.b. shipping point จาํ นวน 5,000 บาท ถา บรษิ ัทใช เกณฑม ูลคาของวตั ถุดิบในการแบง สรรคาขนสง เขา ดังขอมูลตอไปน้ีรายการ มูลคา วัตถุดิบ (บาท) คา ขนสง เขา (บาท)* ตนทุนวตั ถดุ ิบ (บาท) จาํ นวนหนวย ตนทุนตอหนว ย (บาท)วตั ถดุ ิบ A 100,000 1,640 101,640 2,000 50.82วตั ถดุ ิบ B 180,000 2,950 182,950 6,000 30.49วัตถดุ ิบ C 25,000 410 25,410 1,000 25.41รวม 305,000 5,000 อัตราคา ขนสงเขาตอ มลู คา วัตถุดิบ = 5,000 x 100 = 1.64% 305,000 หรือ วัตถุดบิ A. 100,000 x 5,000 = 1,640 บาท 305,000

74 บทที่ 3 การบัญชีเก่ียวกับวัตถุดบิ วัตถุดิบ B. 180,000 x5,000 = 2,950 บาท 305,000 วัตถุดิบ C. 25,000 x 5,000 = 410 บาท 305,000หมายเหตุ * ตัวเลขปดเศษเพ่ือใหลงตวั การบนั ทกึ การจายคา ขนสง เขา วัตถุดบิ สามารถบันทึกบญั ชไี ดดงั น้ี เดบิต คุมวตั ถดุ ิบหรือคาขนสง เขา 5,000 เครดิต เงินสด 5,000 บนั ทกึ การจา ยคาขนสง เขา วตั ถุดบิ เปน เงินสดในกรณที คี่ า ขนสงเขา วตั ถดุ บิ มีจํานวนไมม ากนกั และชนิดปริมาณวัตถุดบิ มมี ากจึงทําใหการแบง สรรคาขนสงเขาวตั ถุดิบมีความยงุ ยากเกนิ ไป ดงั นนั้ อาจจะบันทึกคา ขนสงเขาเปน \"คา ใชจ า ยการผลิต\" ก็ได3. การบญั ชเี ก่ียวกับสว นลดรบั เม่ือมกี ารจา ยชาํ ระหน้คี า วตั ถุดิบใหแ กเ จาหนี้ภายในเงอ่ื นไขการชาํ ระเงนิ กิจการก็จะไดร ับสว นลด ซงึ่ สวนลดรบั ที่ไดรบั จากการจา ยชาํ ระหนค้ี าวตั ถุดิบจะตอ งนาํ ไปลดตน ทุนของวตั ถดุ บิตามเกณฑม ลู คา ของวตั ถุดิบไดดังนี้ กรณกี ารบนั ทึกบญั ชีระบบคงเหลือแบบส้ินงวดบัญชี สามารถบนั ทกึ บัญชไี ดด งั น้ี เดบติ เจาหน้ี xxx เครดติ เงินสด xxx สว นลดรับ xxx บนั ทึกจา ยชาํ ระเจาหนี้พรอมไดส ว นลดรบั กรณีวธิ ีการบนั ทกึ บัญชรี ะบบคงเหลือแบบตอ เนอื่ ง สามารถบนั ทกึ บัญชีไดดังนี้ เดบติ เจา หนี้ xxx เครดติ เงนิ สด xxx คุมวตั ถุดิบ (ลดตน ทุนวตั ถุดบิ ) xxx บนั ทกึ จา ยชําระเจา หน้ีพรอ มไดส วนลดรับสวนลดรับทําใหวตั ถุดบิ มีมลู คาลดลงจะตองนาํ สว นลดรับนไ้ี ปลดยอดของวัตถุดบิ ดงั ตัวอยางท่ี 3.3

บทที่ 3 การบัญชีเก่ียวกบั วัตถุดิบ 75ตวั อยา งท่ี 3.3 จากตัวอยา งท่ี 3.1 บรษิ ทั ลาํ ปางอตุ สาหกรรม จํากดั กิจการมยี อดซ้ือเชอื่ วัตถดุ ิบ 305,000 บาท สมมติวา กจิ การไดจา ยชําระตามกําหนดระยะเวลาจึงไดร บั สวนลด 10% สามารถบันทึกรายการในสมดุ รายวนั ทัว่ ไปไดด งั นี้ เดบิต เจา หนี้ 305,000 เครดติ เงินสด 274,500 สว นลดรับหรอื คมุ วัตถดุ ิบ 30,500 บนั ทึกจายชาํ ระหนพ้ี รอมไดร บั สว นลด4. การบญั ชีเกี่ยวกบั การสง คนื วัตถดุ ิบเมือ่ กจิ การจดั ซ้อื วตั ถดุ บิ แลว ผูขายไดจ ดั สว ตั ถดุ บิ มาใหก ิจการพรอ มใบสง ของ แผนกคลงัจะตอ งมีการตรวจนบั วัตถุดบิ หากพบวาวตั ถดุ บิ ที่สง มามกี ารชาํ รุดเสยี หายหรอื ไมต รงกบั ลกั ษณะวตั ถดุ ิบทส่ี ั่งซ้ือกจิ การจะตองมีการสง คืนวตั ถุดิบ การบันทึกบัญชเี กย่ี วกบั การสง คืนวตั ถุดิบกจ็ ะมีลักษณะตรงกนั ขา มกับการบัญชเี กย่ี วกบั การจดั ซ้อื วตั ถดุ ิบ สามารถบนั ทึกรายการไดดงั นี้กรณวี ิธีการบันทกึ บัญชีระบบคงเหลอื แบบสน้ิ งวดบญั ชี สามารถบนั ทึกบัญชไี ดดังนี้ เดบิต เงนิ สดหรอื เจา หน้ี xxx เครดติ สง คนื xxx บนั ทึกการสง คนื วตั ถุดบิกรณีวธิ กี ารบันทกึ บัญชรี ะบบคงเหลอื แบบตอเน่ือง สามารถบันทึกบญั ชีไดด งั นี้ เดบิต เงินสด หรือเจาหนี้ xxx เครดิต คมุ วตั ถุดบิ xxx บันทึกการสง คืนวัตถดุ บิการสงคืนวัตถุดิบทําใหมูลคาของวัตถุดิบที่สั่งซ้ือมีมูลคาลดลงจะตองมีการนาํ ยอดสงคืนวตั ถุดบิ นไ้ี ปแลกเปลย่ี นวตั ถุดบิ ใหม หรือ อาจจะนําสงคืนผขู าย จะทาํ ใหยอดของวตั ถดุ บิ ลดลงดังตวั อยางท่ี 3.4ตวั อยา งท่ี 3.4 จากตัวอยา งที่ 3.1 บริษัทลาํ ปางอตุ สาหกรรม จํากดั สมมติวาไดร บั วตั ถดุ บิ ทสี่ ั่งซอื้ เมือ่ ตรวจนบั วตั ถดุ ิบแลว พบวามีวัตถุดิบชํารดุ เสียหายจงึ สง คนื ผูขายมูลคา 30,500 บาท สามารถบันทกึ รายการในสมดุ รายวนั ทัว่ ไปไดด ังน้ี

76 บทที่ 3 การบญั ชีเก่ยี วกับวัตถดุ บิเดบิต เงินสด หรอื เจา หนี้ 30,500 เครดติ สงคนื หรอื คมุ วัตถุดบิ 30,500บันทึกสง คนื วตั ถุดิบท่ชี ํารุดเสยี หายใหแ กผ ขู าย 5. การบัญชเี ก่ยี วกับคาใชจ ายอน่ื ๆ ในการจดั หาวตั ถุดิบ คา ใชจายในการจัดหาวัตถดุ บิ เปนคา ใชจา ยตางๆ ท่เี กดิ ขน้ึ ในแผนกทเ่ี กีย่ วกับการจดั หาวัตถุดบิ เชน แผนกจดั ซือ้ แผนกตรวจรบั ของ แผนกคลงั พัสดุ และแผนกบัญชี เปน ตน คา ใชจ า ยท่ีเกดิ ขึน้ เหลา นถี้ ือเปน ตน ทนุ หรือคาใชจายของแผนกบริการ และจะทาํ การจัดสรรเขาเปน ตน ทนุ ของการผลิตตอ ไปการบนั ทกึ บัญชีเก่ียวกับการเบกิ ใชว ตั ถดุ บิเม่ือกิจการไดท าํ การจดั ซ้อื วตั ถุดบิ เขา มาเพื่อใชใ นการผลิต โดยมกี ารกําหนดขน้ั ตอนและระบบควบคมุ การจัดซื้อ การคาํ นวณตนทนุ ของวตั ถุดบิ ทนี่ าํ มาใชในการผลิตแลว ขนั้ ตอนตอ ไปคอื การเบิกวัตถดุ บิ ไปใชในการผลิต โดยมีแผนกงานทเ่ี กย่ี วของกบั การเบิกวตั ถดุ ิบ ไดแ ก แผนกผลิตแผนกคลังวัตถดุ ิบและแผนกบัญชี เม่อื แผนกผลิตตองการใชว ตั ถดุ บิ จะตอ งจดั ทาํ ใบเบิกวตั ถุดบิแสดงรายละเอยี ดของแผนกงานท่ขี อเบกิ ชนิดและจาํ นวนของวัตถดุ ิบทต่ี อ งการเบิกและตอ งระบุดว ยวา นาํ ไปใชใ นงานใดโดยมผี อู นมุ ัตกิ ารเบิก ซ่ึงการบันทึกบญั ชีเก่ียวกบั การเบิกใชว ตั ถุดบิ ท้ัง 2 ระบบนี้ จะมีความแตกตางกนั ออกไป คือ ระบบการตรวจนบั วตั ถุดิบคงเหลอื แบบส้ินงวดบญั ชี และระบบการตรวจนับวตั ถดุ บิ คงเหลอื แบบตอ เนื่อง สามารถแสดงการบนั ทกึ เกย่ี วกบั วตั ถดุ ิบท่ีเบกิ ใชในสมดุ รายวันทัว่ ไป ไดดงั น้ีเดบิต งานระหวางผลิต xxx คาใชจ า ยการผลติ xxx เครดติ คุมวัตถดุ บิ xxxบันทกึ การเบกิ วัตถุดิบไปใชใ นการผลติเมื่อกจิ การทาํ การบนั ทึกรายการในสมุดรายวนั ทวั่ ไปเกยี่ วกบั การเบกิ วตั ถุดิบไปใชเพ่อื ใชใ นการผลิตสิง่ หนึ่งท่กี ิจการจะตอ งทาํ ควบคกู บั การเบิกวัตถุดิบคอื การเบกิ จายวัตถุดิบจากคลงัเกบ็ วตั ถดุ ิบ ซง่ึ แผนกผลิตจะตอ งจัดทาํ แบบฟอรม ใบเบกิ วัตถดุ ิบเพื่อแสดงรายการวตั ถุดบิ ทเี่ บิกใชไ ปดงั แบบฟอรม รูปที่ 3.3

บทที่ 3 การบัญชเี กยี่ วกับวัตถุดบิ 77 เลขท่ี……………. เลมที่…………… บรษิ ัท ลําปางอุตสาหกรรม จาํ กดั ใบเบิกวัตถดุ บิ วันที่……………..……….แผนกที่ขอเบกิ ……………………………… เบิกเขางานเลขท…่ี …………………ลาํ ดับ รายการ เลขทบ่ี ตั ร จํานวน(หนวย) ตนทุนตอ หนวย ตน ทุนรวมผูเบกิ วัตถุดิบ ผอู นุมตั ิผูรบั วัตถุดิบ หวั หนา แผนกคลังวตั ถดุ ิบวันทร่ี บั วัตถุดบิรปู ท่ี 3.3 แบบฟอรม แสดงใบเบกิ วตั ถดุ ิบ การบันทึกบญั ชีขางตนเปนการบนั ทึกบญั ชคี มุ ยอด ของแตล ะแผนกที่มีการเบกิ ใชว ัตถุดิบและกิจการก็ตอ งบันทกึ การลดลงของวัตถดุ บิ แตล ะชนดิ ในบญั ชียอย (บัตรวัตถดุ บิ ) แตล ะชนิดตามที่มีการเบกิ ไปใช ไดด งั ตวั อยา งท่ี 3.5ตวั อยา งท่ี 3.5 จากตวั อยา งที่ 3.1 และตวั อยางที่ 3.2 ขอ มูลเกยี่ วกบั การจดั ซ้อื และตน ทุนวตั ถดุ บิ ของบรษิ ทั ลําปางอุตสาหกรรม จํากดั สมมตวิ าแผนกผลติ ไดทําการเบิกวตั ถดุ ิบไป ใชในการผลิต ดังน้ี วตั ถดุ บิ A 1,000 หนวย วตั ถุดิบ B 400 หนว ย วัตถุดบิ C 100 หนวย

78 บทที่ 3 การบัญชีเกย่ี วกบั วัตถดุ บิแสดงการบนั ทกึ บัญชเี กย่ี วกบั บัญชีคุมยอดวตั ถุดบิ ไดดงั น้ีเดบิต งานระหวา งผลติ A (1,000 x 50.82) 50,820งานระหวางผลติ B (400 x 30.49) 12,196คาใชจา ยการผลิต C (100 x 25.41) 2,541เครดติ คมุ วัตถดุ ิบ 65,557เม่ือทาํ การบันทึกบัญชคี มุ ยอดแลว กจ็ ะนาํ ขอ มลู รายละเอยี ดเกยี่ วกับชนดิ ของวตั ถุดบิ ทใ่ี ชใ นการผลิตและงานท่ีใชว ตั ถุดบิ หรือแผนกท่ีมกี ารใชว ตั ถดุ ิบมาทําการบันทึกในบญั ชยี อ ยอกี ครั้งหนงึ่และถา แผนกทเี่ บิกหรือผเู บกิ วตั ถุดิบไปใชใ นการผลิตแลวแตใ ชว ตั ถุดบิ ไมห มด จะตอ งทาํ การสง คืนวัตถดุ ิบท่เี บิกไปกลบั เขาคลังวตั ถดุ บิ การบนั ทกึ บญั ชเี ก่ียวกบั การสง คนื วัตถดุ บิ กจ็ ะบนั ทึกแตเพยี งการกลับรายการตามทบ่ี นั ทกึ ไว ดงั แบบฟอรม รปู ที่ 3.4รายงานการรบั คนื วัตถดุ ิบเลขท่ีงานสงั่ ทํา………………………….. รายการ เลขที…่ ……………..แผนก………………………. วนั ท่ี………………………..จาํ นวน รหัสวตั ถดุ บิ ประเภทของวัตถุดบิ ……….. ตนทุนตอหนวย ตน ทนุ (บาท) วนั ที่สง คืน……………………. ผูสงคืน………………….. ผูร บั คนื ……………………….. วันทีส่ ง คนื ………............ แผนก………………………....รปู ที่ 3.4 แบบฟอรม รายงานการรบั คืนวตั ถุดบิ

บทท่ี 3 การบัญชเี กยี่ วกบั วัตถุดบิ 79การคํานวณตน ทุนวตั ถุดบิ และการตีราคาวตั ถุดิบคงเหลือ เมอ่ื กิจการไดมีการเบิกวัตถุดบิ ไปใชในการผลิตแลว กจิ การจะมกี ารคํานวณตน ทนุ วตั ถุดิบที่ใชไป และคาํ นวณวตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด ซงึ่ กิจการมีวิธีการบนั ทึกบญั ชี 2 วธิ ี คือ วิธกี ารบนั ทึกวตั ถดุ บิ แบบสน้ิ งวดบญั ชี และวธิ กี ารบันทึกวัตถุดิบแบบตอเนอ่ื งนนั้ การตรี าคาวตั ถุดิบทง้ั 2 วธิ กี จ็ ะแตกตางกนั ไปโดยหลกั เกณฑในการตรี าคาของวัตถดุ บิ ทเ่ี หมาะสมน้ันจะตองคาํ นงึ ถงึ วาควรจะกาํ หนดอะไรบางเปน องคประกอบของตนทนุ ควรจะใชร าคาตามใบกํากับสนิ คา ทผ่ี ขู ายสงมาหรอื จะตองหักสวนลดรบั และบวกคา ขนสงเขา หรอื ไมอยา งไร วิจติ รา พูลเพมิ่ ทรัพย (2541 , หนา 45) ไดสรปุ การคดิ ตน ทุนของวตั ถดุ ิบจะตอ งคาํ นงึ ถึงสงิ่ ตา ง ๆ ไดดังนค้ี อื ตนทนุ ในการจดั หาวัตถุดิบการคดิ ตน ทุนของวตั ถุดบิ เพือ่ ใชใ นการผลติ การคิดตน ทนุ ของวตั ถุดิบคงเหลือสิ้นงวด แนวโนมในการตรี าคาของคงเหลือและการกาํ หนดตน ทุนการปอนตน ทนุ ของวัตถุดิบไปเปน สนิ คาสําเร็จรปู ขอ จาํ กดั ของตน ทุนผลิตภณั ฑ การบันทกึ บัญชีและวิธีการเกี่ยวกับปญ หาดา นอื่น ๆ 1. วัตถุประสงคการคํานวณตนทุนวตั ถุดิบและตรี าคาวัตถดุ ิบคงเหลือปลายงวด วัตถุดิบคงเหลือ ถือเปนสินทรัพยหมุนเวียนของกิจการท่ีสามารถเปลี่ยนเปนเงินสดไดการมีวตั ถุดิบไวเพ่ือใชจ ํานวนมากเปน สง่ิ ดตี อ กจิ การทม่ี คี วามตองการใชวตั ถดุ บิ ตลอดเวลา แตถ า หากกิจการลงทุนในวตั ถุดิบคงเหลือมากเกนิ ความจําเปนและไมก อใหเกิดประโยชน ซึง่ มผี ลทําใหเงินทนุ จมในวตั ถดุ ิบและวตั ถดุ ิบท่ีเหลอื จากการใชเ มอ่ื สน้ิ งวดบัญชี กิจการจะตอ งเปดเผยรายละเอยี ดเกีย่ วกบัวตั ถดุ บิ และจะตอ งมีการคํานวณและตีราคาวตั ถุดิบเมอื่ สิ้นงวดบัญชีแสดงรายการไวใ นงบการเงิน ดงั นั้นการคาํ นวณตน ทุนและตีราคาวตั ถุดิบมวี ตั ถุประสงคด งั น้ี 1.1 เพื่อใหท ราบถงึ ตน ทนุ สินคาทข่ี ายท่จี ะนาํ ไปเปรยี บเทียบกับรายไดจากการขายในรอบระยะเวลาบัญชหี นงึ่ ผลตางคือ กําไรหรอื ขาดทนุ จากการดําเนนิ งาน 1.2 เพอื่ วดั ตน ทุนของวตั ถดุ ิบคงเหลือ ณ วนั ส้ินงวดบญั ชี วัตถุดบิ คงเหลือเปนสินทรัพยห มุนเวียนแสดงรายการในงบดลุ ของกจิ การ ในกรณที ีก่ ิจการใชร ะบบการบนั ทึกบญั ชีเกยี่ วกบั วัตถดุ บิ แบบส้นิ งวดน้นั การคาํ นวณตนทุนของวัตถดุ ิบทเี่ กิดข้ึนในระหวา งงวดทัง้ หมด สามารถท่ีจะคํานวณได ดงั ตวั อยา งท่ี 3.6

80 บทท่ี 3 การบัญชเี กีย่ วกับวัตถุดบิตวั อยา งที่ 3.6 แสดงการคํานวณหาตน ทุนวตั ถุดิบคงเหลือปลายงวดและตน ทนุ วัตถุดบิ ทางตรงใชไ ปตน ทุนวัตถดุ ิบคงเหลือตนงวด xxx xxxซอ้ื วตั ถุดบิ xxxบวก คา ขนสง เขา xxx xxxหกั สง คืน xxxสว นลดรบั xxx xxx xxxวตั ถดุ ิบมไี วเพอื่ ใชใ นการผลติ xx xxxหกั วตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด (ตรวจนบั ) xx xxxตนทุนวัตถดุ บิ ใชไ ปหกั ตนทนุ วตั ถดุ ิบทางออมใชไปตนทนุ วัตถดุ บิ ทางตรงใชไป 2. วิธกี ารตรี าคาวตั ถุดิบคงเหลือปลายงวด การตีราคาวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวดของกจิ การตา งๆ น้ันเพือ่ นาํ ไปแสดงเปน สินทรัพยหมุนเวียนของกจิ การในวนั ส้ินงวด ซ่งึ การตีราคาวัตถุดิบคงเหลือปลายงวดในกรณีทีก่ จิ การใชระบบการบันทึกวัตถดุ ิบเมอ่ื ส้นิ งวด(periodic inventory system) นน้ั การคาํ นวณตน ทนุ ของวัตถุดิบที่ใชใ นการผลิตจะตอ งทาํ การตรวจนับและตรี าคาวตั ถดุ บิ คงเหลือ ในวนั สน้ิ งวด การท่ีกิจการควรใชราคาใดในการตีราคาวัตถุดบิ คงเหลอื นนั้ ในทางทฤษฎกี ารตรี าคาวัตถุดบิ คงเหลือ มอี ยูหลายวิธขี นึ้ อยกู บั ลักษณะการผลิต การซอ้ื และนโยบายของแตล ะกจิ การสวนใหญท น่ี ยิ มใชก ัน มี 2 วธิ คี ือ วิธีราคาทนุ และวิธีราคาทุนหรอื ราคาตลาดแลวแตราคาใดจะตํ่ากวา 2.1 วธิ ีราคาทนุ (cost method) การตรี าคาวัตถุดิบคงเหลอื ตามวธิ นี ี้จะใชร าคาทุนเปนมูลคาของวตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวดทจ่ี ะแสดงรายการในงบดลุ ซง่ึ การตรี าคาวตั ถุดิบจะมคี วามแตกตางกนัระหวา งวธิ กี ารบนั ทกึ บัญชรี ะบบคงเหลือแบบส้ินงวดและวธิ ีการบันทกึ บญั ชรี ะบบคงเหลือแบบตอ เนอ่ื งดังตารางที่ 3.1

บทที่ 3 การบัญชีเกี่ยวกบั วัตถุดบิ 81ตารางที่ 3.1 ตารางเปรยี บเทยี บวธิ ีการตีราคาวตั ถุดบิ คงเหลือระหวา งวิธกี ารบนั ทกึ บญั ชรี ะบบ คงเหลอื แบบส้นิ งวดและวธิ กี ารบนั ทกึ บัญชีระบบคงเหลือแบบตอเนอื่ ง วิธกี ารบนั ทึกบญั ชรี ะบบ วิธกี ารบนั ทึกบัญชีระบบ คงเหลือแบบส้ินงวด คงเหลอื แบบตอ เนื่อง1. วิธีราคาทแี่ ทจ ริงหรอื วธิ ีเฉพาะเจาะจง 1. วธิ ีราคาท่ีแทจ ริงหรือวิธเี ฉพาะเจาะจง2. วธิ ถี วั เฉล่ยี 2. วธิ ีถัวเฉลย่ี เคลื่อนที่ 3. วิธซี อ้ื กอ น - ใชกอ น 2.1 วธิ ถี วั เฉลย่ี อยางงา ย 4. วธิ ซี อ้ื หลงั - ใชกอ น 2.2 วธิ ถี ัวเฉลยี่ ถว งนาํ้ หนัก3. วิธซี ้ือกอ น - ใชกอน4. วธิ ีซอ้ื หลัง - ใชกอน 2.1.1 การตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลือปลายงวดตามราคาทุน โดยใชวิธกี ารบนั ทกึ บัญชีระบบคงเหลือแบบสนิ้ งวด วธิ นี ี้จะมีการคํานวณวตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวดได 5 วิธี คอื วธิ ตี ามราคาทีแ่ ทจ รงิ หรอื วธิ รี าคาเฉพาะเจาะจง (specific identification method) วิธกี ารถัวเฉลี่ย (average method)ซ่ึงแบง ออกเปน วิธกี ารถัวเฉล่ยี อยา งงา ย (simple average method) และวิธีการถัวเฉลยี่ ถว งนา้ํ หนกั(weighted average method) วธิ ีซ้ือกอ นใชก อ น (first in, first out method) วิธซี ้อื หลังใชกอ น(last in, first out method) 2.1.2 การคํานวณตนทนุ วตั ถดุ บิ คงเหลอื ตามราคาทุน โดยใชว ิธกี ารบนั ทกึ บญั ชีระบบ คงเหลือแบบตอเนอื่ ง วธิ นี ี้จะมีการคาํ นวณตน ทนุ วัตถุดิบคงเหลือตามราคาทุน สามารถคาํ นวณไดอ ีก 4 วธิ ี คือวิธรี าคาท่ีแทจริง วธิ ถี วั เฉล่ยี เคล่ือนที่ วธิ ซี อื้ กอนใชก อ นและวิธซี อื้ หลังใชกอน (1) วิธีตามราคาทแี่ ทจรงิ หรือวิธรี าคาเฉพาะเจาะจง (specific identificationmethod) วิธีนก้ี ารคํานวณตน ทนุ วตั ถดุ ิบใชไปและการตรี าคาวัตถุดบิ คงเหลอื จะตองทราบรายละเอยี ดเกีย่ วกับการซอื้ วตั ถุดบิ และการเบกิ ใชว ตั ถดุ ิบอยา งแนน อน โดยปกตแิ ลวการใชว ธิ ตี ามราคาที่แทจ ริงมกั จะเหมาะกบั ชนดิ ของวัตถดุ บิ ท่ีมมี ลู คาสูง มจี าํ นวนนอ ยรายการและยากตอ การสับเปลย่ี น เชนเพชร ทอง อญั มณี รถยนต เครอื่ งจกั ร เปน ตน สามารถจัดทําได 2 กรณีคอื การคํานวณหาตนทุนวัตถุดิบและการตรี าคาวตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด โดยวธิ กี ารบนั ทกึ บญั ชรี ะบบคงเหลือแบบสนิ้ งวด

82 บทท่ี 3 การบญั ชีเกย่ี วกบั วัตถุดบิและวธิ ีการบนั ทกึ บญั ชรี ะบบคงเหลือแบบตอ เนอ่ื ง ซึ่งสามารถคาํ นวณตน ทุนวัตถดุ บิ และตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวดในแตละกรณีดังนี้ (1.1) การคาํ นวณหาตน ทนุ วตั ถุดิบและการตรี าคาวตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวดโดยวธิ ีการบนั ทกึ บัญชีระบบคงเหลอื แบบสนิ้ งวดบญั ชี เพ่ือใหเ กดิ ความเขาใจเกย่ี วกับการคํานวณตนทนุ วัตถดุ บิ ท่ีใชไปและวิธกี ารตรี าคาวตั ถุดิบคงเหลือปลายงวดวิธีน้ี สามารถอธบิ ายไดดงั ตัวอยา งที่ 3.7ตวั อยา งที่ 3.7 บรษิ ทั ลาํ ปางอตุ สาหกรรม จํากัด มีขอ มลู เกี่ยวกบั การจดั ซื้อ และเบกิ ใชวตั ถดุ บิ ชนดิ หน่ึงในระหวา ง เดอื น มกราคม 2548 ดังตอไปนี้วนั ท่ี จํานวนหนว ย (ซ้อื ) ตนทุนตอหนว ย (บาท) จาํ นวนหนวย (เบกิ ใช)1/4/48 วตั ถดุ บิ คงเหลอื ตน งวด 1,200 4.20 -8/4/48 ซื้อ 2,500 4.00 -12/4/48 เบิกใช - - 90016/4/48 เบิกใช - - 60020/4/48 ซอ้ื 1,500 4.50 -24/4/48 ซื้อ 1,000 4.25 -29/4/48 เบกิ ใช - - 1,50030/4/48 เบิกใช - - 1,800(ตรวจนับวตั ถดุ บิ คงเหลอื ในวนั ส้ินงวดคือวนั ท่ี 30 เมษายน 2548 เทากบั 1,400 หนว ย)สมมติวา บริษทั ลาํ ปางอุตสาหกรรม จาํ กัดไดม ีการเบิกใชว ัตถดุ บิ โดยระบไุ วด งั น้ีวันที่ 12 เม.ย. 48 เบิกจากตน งวดยกมาวันท่ี 16 เม.ย. 48 เบกิ จากซอื้ มาวนั ท่ี 8 เม.ย. 48วนั ที่ 29 เม.ย. 48 เบิกจากซอ้ื มาวันที่ 20 เม.ย. 48วันท่ี 30 เม.ย. 48 เบกิ จากซ้ือมาวนั ที่ 8 เม.ย. 48 จาํ นวน 800 หนวยและ อกี 1,000 หนว ยเบิกจากวนั ที่ 24 เม.ย.48จากขอมลู ขางตน สามารถคํานวณหาคํานวณหาตน ทุนวตั ถุดิบมไี วเพือ่ ใช คํานวณหาตนทนุ วตั ถุดบิ ที่เบกิ ใชไ ปและคํานวณตน ทุนวตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด ไดด ังน้ีคาํ นวณหาตน ทนุ วัตถุดิบมไี วเ พอ่ื ใช วตั ถุดิบคงเหลอื ตน งวด + ซือ้ = วัตถุดบิ มีไวเ พ่อื ใช (หนว ย) 1,200 + 5,000 = 6,200 หนว ย

บทท่ี 3 การบัญชเี กยี่ วกบั วัตถุดบิ 83ตน งวดยกมา 1,200 หนว ย @ 4.20 ตน ทนุ 5,040 บาท8/4/48 ซอ้ื 10,000 บาท20/4/48 ซอ้ื 2,500 หนวย @ 4.00 ตนทุน 6,750 บาท24/4/48 ซ้ือ 4,250 บาท 1,500 หนว ย @ 4.50 ตน ทนุ 26,040 บาท รวม 1,000 หนว ย @ 4.25 ตนทุน 6,200 หนวย ตนทนุ รวมคํานวณหาตนทนุ วัตถดุ บิ ท่ีเบิกใชไปวตั ถุดบิ มไี วเพอ่ื ใช – วตั ถดุ ิบคงเหลือปลายงวด = วัตถดุ บิ ท่ีเบกิ ใชไ ป (หนวย) 6,200 - 1,400 = 4,800 หนว ย12/4/48 900 หนวย @ 4.20 ตน ทนุ 3,780 หนวย16/4/48 600 หนวย @ 4.00 ตนทุน 2,400 หนว ย29/4/48 1,500 หนวย @ 4.50 ตน ทนุ 6,750 หนว ย30/4/48 1,000 หนวย @ 4.25 ตน ทุน 4,250 หนว ย30/4/48 800 หนว ย @ 4.00 ตนทุน 3,200 หนวย 4,800 หนว ย ตน ทนุ รวม 20,380 หนวยคํานวณตนทนุ วตั ถดุ ิบคงเหลือปลายงวดวตั ถดุ ิบมีไวเพอื่ ใช - วตั ถดุ บิ ท่เี บิกใชไ ป = วัตถดุ ิบคงเหลือปลายงวด (หนวย) 6,200 - 4,800 = 1,400 หนว ย1/4/48 300 หนวย @ 4.20 ตนทนุ 1,260 หนว ย8/4/48 1,100 หนวย @ 4.00 ตน ทนุ 4,400 หนว ย 1,400 หนวย ตนทุนรวม 5,660 หนว ยดังนัน้ การคํานวณตน ทุนของวัตถดุ ิบและตีราคาวตั ถดุ บิ คงเหลือ วิธรี าคาที่แทจรงิ ตามวธิ กี ารบันทกึ บญั ชรี ะบบคงเหลอื แบบสิน้ งวดบญั ชี คือ มวี ตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด 1,400 หนว ย ตน ทนุ5,660 บาท วัตถดุ บิ ท่เี บกิ ใชไ ปจาํ นวน 4,800 หนว ย ตนทนุ 20,380 บาท (1.2) การคาํ นวณหาตน ทนุ วัตถดุ ิบและการตีราคาวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวดวธิ ีการบนั ทกึ บญั ชีแบบตอ เนื่องโดยวธิ ีราคาเจาะจง เพ่ือใหเ กิดความเขาใจงา ยยง่ิ ขนึ้ เกยี่ วกับการคาํ นวณวัตถดุ บิ ท่ใี ชไ ปและวิธกี ารตรี าคาวตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวดวธิ ีนี้ จากตวั อยางท่ี 3.7 สามารถนํามาอธิบายไดต ามตารางที่ 3.2

84 บทที่ 3 การบญั ชีเกยี่ วกับวัตถดุ ิบตารางที่ 3.2 ตารางแสดงการคํานวณและตีราคาวตั ถดุ บิ คงเหลือปลายงวดวธิ ีราคาทแ่ี ทจ รงิรายการ ราคาทุนวตั ถดุ ิบมีไวเพ่อื ใช ราคาทนุ วตั ถุดบิ ท่ใี ชไ ป ราคาทุนวตั ถดุ บิ คงเหลือปลาย งวด จาํ นวน @ จํานวน จํานวน @ จาํ นวน หนว ย บาท หนวย บาท จาํ นวน @ จาํ นวน หนวย บาท1/4/48 ตน งวดยกมา 1,200 4.2 5,040 1,200 4.2 5,0408/4/48 ซื้อ12/4/48 เบกิ ใช 2,500 4.0 10,000 1,200 4.2 5,04016/4/48 เบิกใช20/4/48 ซอื้ 2,500 4.0 10,00024/4/48 ซอ้ื 900 4.2 3,780 300 4.2 1,26029/4/48 เบิกใช 2,500 4.0 10,00030/4/48 เบิกใช 600 4.0 2,400 300 4.2 1,260 1,900 4.0 7,600 1,500 4.5 6,750 300 4.2 1,260 1,900 4.0 7,600 1,500 4.5 6,750 1,000 4.25 4,250 300 4.2 1,260 1,900 4.0 7,600 1,500 4.5 6,750 1,000 4.25 4,250 1,500 4.50 6,750 300 4.2 1,260 1,900 4.0 7,600 1,000 4.5 4,250 800 4.0 3,200 300 4.2 1,260 1,000 4.25 4,250 1,100 4.0 4,400 6,200 26,040 4,800 20,380 1,400 5,660สรุป ตน ทนุ วตั ถดุ บิ มไี วเพือ่ ใช ตนทนุ วตั ถุดบิ เบกิ ใชไปและตน ทุนวตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด ดงั นี้ตนทนุ วัตถดุ ิบมไี วเพอื่ ใช 6,200 หนว ย ตน ทุน 26,040 บาทตนทนุ วัตถดุ ิบเบิกใชไ ป 4,800 หนวย ตน ทนุ 19,990 บาทตนทุนวัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด 1,400 หนว ย ตนทุน 6,050 บาท

บทที่ 3 การบัญชเี กยี่ วกับวัตถุดิบ 85 (2) วธิ กี ารถวั เฉล่ีย ( average method) วิธนี เี้ ปน วิธีทน่ี าํ เอาตน ทุนตนงวดและซือ้ มารวมกนั แลว ทําการเฉลีย่ หาตนทนุ ตอ หนว ย โดยการเฉลยี่ ตน ทนุ ใหวัตถดุ บิ ทุกหนว ยเทา กนัจะคํานงึ ถงึ ราคาตอหนวยและปรมิ าณในการซ้อื แตละคร้ัง ซ่งึ วธิ ีนี้สามารถกระทาํ ไดอกี 3 วธิ คี ือวิธถี ัวเฉลี่ยอยา งงาย วิธถี วั เฉลย่ี ถว งน้ําหนกั และวธิ ีถวั เฉล่ียเคลอื่ นท่ี (2.1) วธิ ีถัวเฉลีย่ อยา งงาย (simple average method) วธิ ีนีเ้ ปนการนาํตน ทุนวตั ถุดิบตอหนว ยตนงวดยกมาและซอ้ื ในระหวางงวด มาทําการเฉล่ยี เพอื่ หาตน ทนุ ตอ หนว ย วธิ ีน้ีจะใหขอมลู ทถ่ี กู ตองมากทีส่ ุด ถา หากซอื้ วัตถดุ ิบในแตละครงั้ ของกจิ การมปี รมิ าณที่เทา กนั และสามารถทาํ ไดก รณกี จิ การใชร ะบบการบนั ทึกบัญชีระบบคงเหลอื แบบสิ้นงวดบญั ชเี ทา นนั้ การคํานวณไดง ายไมซับซอ น ดงั ตัวอยา งท่ี 3.8ตวั อยางท่ี 3.8 จากตวั อยางท่ี 3.7 บริษทั ลาํ ปางอุตสาหกรรม จํากดั สามารถคาํ นวณตน ทนุ วตั ถุดบิเบกิ ใชไ ปและตีราคาวัตถุดบิ คงเหลือปลายงวดตนทุนถวั เฉลยี่ ตอ หนว ย = ตนทุนตอหนว ยตน งวด + ซ้อื ทุกครง้ั รวมกนั จํานวนครัง้ ท่ซี ือ้ รวมตน งวด = 4.20 + 4.00 + 4.50 + 4.25 4 คร้ัง = 4.2375 บาท/หนว ยตนทนุ วตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด = จาํ นวนคงเหลือปลายงวดxราคาถัวเฉลย่ี ตอหนว ย = 1,400 หนวย x 4.2375 บาท = 5,932.50 บาทตน ทุนวตั ถุดิบที่เบิกใชไ ป = จาํ นวนหนว ยท่ีเบกิ ใชไ ปxราคาถัวเฉลีย่ ตอหนว ย = 4,800 x 4.2375 = 20,340 บาทดังนนั้ การคํานวณตนทุนของวัตถุดิบและตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลือปลาย วิธถี วั เฉลีย่ อยา งงายตามวธิ ีการบัญชแี บบสิน้ งวด คอื มวี ัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด 1,400 หนว ย ตนทนุ 5,932.50 บาทวตั ถดุ ิบที่เบกิ ใชไปจาํ นวน 4,800 หนวย ตนทนุ 20,340 บาท

86 บทที่ 3 การบัญชเี ก่ียวกบั วัตถุดบิ (2.2) วธิ กี ารถวั เฉลี่ยถวงนํา้ หนกั (weighted average method) วธิ ีนเ้ี ปนวธิ ีทนี่ ําเอาตนทนุ รวมตนงวดและซื้อมารวมกันแลว ทําการถัวเฉลยี่ หาตน ทนุ ตอ หนวย โดยการเฉลยี่ตน ทุนใหวัตถดุ ิบทุกหนวยเทา กนั คํานงึ ถงึ ราคาตอ หนวยและปริมาณในการซอ้ื แตล ะครั้ง ซ่งึ วธิ ีน้ีสามารถกระทําไดกรณีที่กิจการใชระบบการบันทึกบัญชีระบบคงเหลือแบบสิ้นงวดบัญชีเทาน้ันดังตัวอยา งที่ 3.9ตวั อยางท่ี 3.9 จากตวั อยางท่ี 5 บริษัท ลําปางอตุ สาหกรรม จาํ กดั สามารถคาํ นวณตนทนุ วตั ถดุ บิ และตรี าคาวัตถดุ ิบคงเหลือปลายงวดตน ทนุ ถวั เฉลย่ี ตอหนวย = ตนทนุ รวมตนงวด + ซอ้ื ทกุ ครั้งรวมกนั จาํ นวนวัตถุดบิ ตนงวด + ซอื้ รวมกนั = (1,200 x 4.2)+(2,500 x 4)+(1,500 x 4.5)+(1,000 x 4.25) 6,200 หนวย = 4.20 บาท/หนว ยตนทุนวตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด = จาํ นวนคงเหลอื ปลายงวด x ราคาถัวเฉลยี่ ตอ หนว ย = 1,400 หนว ย x 4.20 บาท = 5,880 บาทตนทุนวตั ถดุ บิ ทเ่ี บิกใชไ ป = จํานวนหนว ยท่ีเบกิ ใชไ ป x ราคาถวั เฉลยี่ ตอหนว ย = 4,800 x 4.20 = 20,160 บาทดงั นนั้ การคํานวณตน ทุนของวตั ถุดบิ และตรี าคาวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวด วธิ ถี ัวเฉล่ียถว งนาํ้ หนกั โดยวธิ กี ารบนั ทึกบญั ชีระบบคงเหลอื แบบสิ้นงวดบัญชี คอื มีวัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด 1,400หนวย ตนทนุ 5,880 บาท วตั ถุดบิ ที่เบกิ ใชไ ปจํานวน 4,800 หนวย ตนทนุ 20,160 บาท(2.3) วิธีถัวเฉลี่ยเคล่ือนที่ (moving average) วิธนี ้ีจะหาตน ทุนถวั เฉลี่ยตอหนว ยใหมท ุกครั้งท่มี ีการซ้ือวัตถดุ บิ เขามา ดงั น้ัน ตน ทุนตอ หนว ยของวัตถุดบิ จะมกี ารเคลือ่ นไหวเปลยี่ นแปลงตลอดเวลาท่ีมียอดซื้อวัตถุดิบซง่ึ วธิ นี ีส้ ามารถกระทําไดก รณีที่กิจการใชระบบการบนั ทกึบัญชีระบบคงเหลือแบบตอเน่อื ง ดงั ตารางที่ 3.3

บทท่ี 3 การบัญชีเกยี่ วกบั วัตถุดิบ 87ตารางที่ 3.3 ตารางแสดงการคาํ นวณและตรี าคาวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวด วธิ ีถัวเฉลย่ี เคลอ่ื นที่ รายการ ราคาทนุ วัตถดุ บิ มีไวเพือ่ ใช ราคาทุนวัตถดุ บิ ทีใ่ ชไ ป ราคาทนุ วัตถดุ ิบคงเหลอื ปลาย งวด จาํ นวน @ จาํ นวน จํานวน @ จาํ นวน หนวย บาท หนว ย บาท จาํ นวน @ จาํ นวน หนวย บาท1/4/48 ตนงวดยกมา 1,200 4.20 5,040 1,200 4.20 5,0408/4/48 ซ้ือ 2,500 4.00 10,000 3,700 4.06 15,04012/4/48 เบิกใช 3,654 2,800 4.06 11,38616/4/48 เบิกใช 1,500 4.50 900 4.06 2,436 2,200 4.06 8,95020/4/48 ซ้อื 1,000 4.25 600 4.06 3,700 4.24 15,70024/4/48 ซ้ือ 6,750 4,700 4.24 19,95029/4/48 เบิกใช 6,200 4,250 6,360 3,200 4.24 13,59030/4/48 เบกิ ใช 1,500 4.24 7,632 1,400 4.24 5,958 1,800 4.24 20,082 1,400 4.24 5,958 26,040 4,800สรปุ ตนทนุ วตั ถดุ ิบมีไวเพ่อื ใช ตนทุนวตั ถดุ บิ เบิกใชไปและตน ทุนวตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด ดงั น้ี วตั ถุดบิ มีไวเ พอ่ื ใช 6,200 หนวย ตนทุน 26,040 บาท วตั ถุดิบเบกิ ใชไ ป 4,800 หนวย ตน ทนุ 20,082 บาท วัตถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด 1,400 หนวย ตนทนุ 5,958 บาท (3) วธิ ีซือ้ กอ น – ใชก อ น ( first – in, first – out method ) วิธีนีเ้ ปนวิธกี ารคาํ นวณตน ทนุ ของวัตถุดบิ ทอี่ ยูภายใตขอสมมติฐานที่ วา วัตถดุ บิ ทซ่ี อ้ื มากอ นกย็ อมทจี่ ะถูกนาํ ไปใชไ ปในการผลิตกอนและวัตถุดิบท่ีซ้อื มาทีหลงั ก็ควรจะถกู ใชท หี ลังเชนกัน ตนทนุ ของวัตถุดิบคงเหลือปลายงวดก็คอื ตน ทนุ ของวัตถุดิบท่ีซอ้ื มาครั้งหลงั สุด วธิ นี ้เี หมาะสําหรบั วัตถดุ ิบทเ่ี สยี งา ย และตนทนุวตั ถดุ บิ คงเหลอื จะใกลเคียงกนั ราคาวัตถุดบิ ในทอ งตลาด สามารถกระทําไดท้งั กิจการทีใ่ ชร ะบบการบนั ทึกบญั ชีแบบสน้ิ งวดบญั ชีและวิธีการบญั ชีแบบตอเน่ือง สามารถคาํ นวณไดด งั น้ี (3.1) การคํานวณหาตน ทนุ วตั ถดุ ิบและตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลือปลายงวดวิธกี ารบันทกึ บัญชีระบบคงเหลือแบบสน้ิ งวดโดยวธิ ซี ้อื กอ นใชกอ นสามารถคาํ นวณหาไดดังตวั อยา ง 3.10

88 บทที่ 3 การบญั ชเี ก่ยี วกับวัตถดุ บิตวั อยา งที่ 3.10 จากตัวอยางท่ี 3.7 บริษัท ลําปางอุตสาหกรรม จํากดั แสดงวธิ กี ารคาํ นวณตน ทนุ วตั ถดุ บิ เบกิ ใชไ ปและวิธีการตีราคาวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวด ดงั น้ีตน ทนุ วตั ถดุ ิบมไี วเ พอ่ื ใชวัตถุดิบคงเหลือตนงวด + ซื้อ = วัตถดุ บิ มีไวเ พื่อใช (หนว ย) 1,200 + 5,000 = 6,200 หนว ยตนงวดยกมา 1,200 หนวย @ 4.20 ตนทุน 5,040 บาท8/4/48 ซ้ือ 2,500 หนวย @ 4.00 ตน ทุน 10,000 บาท20/4/48 ซ้ือ 1,500 หนวย @ 4.50 ตน ทุน 6,750 บาท24/4/48 ซ้อื 1,000 หนว ย @ 4.25 ตนทุน 4,250 บาท รวม 6,200 หนว ย ตนทุนรวม 26,040 บาทตนทุนวตั ถุดิบท่เี บิกใชไ ป (4,800 หนว ย)ตนงวดยกมา 1,200 x หนว ย @ 4.20 ตน ทนุ 5,040 บาท 10,000 บาท8/4/48 2,500 x หนวย @ 4.00 ตน ทุน 4,950 บาท 19,990 บาท20/4/48 1,100 x หนวย @ 4.50 ตน ทุน 4,800 หนว ย ตน ทุนรวมตนทุนวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวด (1,400 หนว ย)20/4/48 400 x หนวย @ 4.50 ตน ทุน 1,800 บาท24/4/48 1,000 x หนวย @ 4.25 ตน ทนุ 4,250 บาท 1,400 หนว ย ตนทุนรวม 6,050 บาทดงั นั้น การคํานวณตน ทุนของวตั ถดุ บิ และตีราคาวตั ถุดิบคงเหลอื ปลาย วธิ ซี ื้อกอ นใชกอ นโดยวธิ ีการบนั ทกึ บัญชรี ะบบคงเหลือแบบส้ินงวด คือมวี ตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด 1,400 หนว ย ตน ทุน6,050 บาท วตั ถุดบิ ทีเ่ บกิ ใชไปจาํ นวน 4,800 หนว ย ตนทุน 19,990 บาท (3.2) การคํานวณตนทนุ วตั ถุดิบและการตีราคาวตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวดวิธีการบนั ทกึ บญั ชีระบบคงเหลอื แบบตอ เนอื่ งวธิ ซี ้ือกอนใชก อ นสามารถแสดงการคาํ นวณไดดงั ตารางที่ 3.4

บทที่ 3 การบัญชีเกี่ยวกบั วัตถุดิบ 89ตารางท่ี 3.4 ตารางแสดงการคํานวณและตรี าคาวัตถดุ ิบคงเหลอื วธิ ซี ื้อกอนใชก อนรายการ ราคาทนุ วตั ถดุ บิ มีไวเพอ่ื ใช ราคาทุนวตั ถุดิบที่ใชไ ป ราคาทนุ วตั ถุดบิ คงเหลือปลาย งวด จํานวน @ จาํ นวน จํานวน @ จํานวน หนวย บาท หนวย บาท จาํ นวน @ จํานวน หนวย บาท1/4/48 ตนงวดยกมา 1,200 4.20 5,040 1,200 4.2 5,0408/4/48 ซ้ือ12/4/48 เบิกใช 2,500 4.0 10,000 1,200 4.2 5,04016/4/48 เบิกใช20/4/48 ซือ้ 2,500 4.0 10,00024/4/48 ซอ้ื 900 4.2 3,780 300 4.2 1,26029/4/48 เบกิ ใช 2,500 4.0 10,00030/4/48 เบิกใช 300 4.2 1,260 300 4.0 1,200 2,200 4.0 8,800 1,500 4.50 6,750 2,200 4.0 8,800 1,500 4.5 6,750 1,000 4.25 4,250 2,200 4.0 8,800 1,500 4.5 6,750 1,000 4.25 4,250 1,500 4.0 6,000 700 4.0 2,800 1,500 4.5 6,750 1,000 4.25 4,250 700 4.0 2,800 400 4.5 1,800 1,100 4.5 4,950 1,000 4.25 4,250 6,200 26,040 4,800 19,990 1,400 6,050สรุป ตนทุนวตั ถุดบิ มไี วเพ่ือใช ตน ทนุ วตั ถดุ ิบเบิกใชไปและตนทุนวตั ถุดิบคงเหลือปลายงวด ดังนี้วตั ถดุ บิ มไี วเพอื่ ใช 6,200 หนว ย ตน ทนุ 26,040 บาทวตั ถุดิบเบกิ ใชไ ป 4,800 หนวย ตน ทนุ 19,990 บาทวตั ถุดิบคงเหลอื ปลายงวด 1,400 หนว ย ตน ทนุ 6,050 บาท

90 บทที่ 3 การบัญชีเกี่ยวกบั วัตถดุ บิ (4) วธิ ซี ้ือหลงั – ใชก อน (last – in, first – out) การคํานวณวัตถดุ บิ ที่ใชใ นการผลติ และการตีราคาวตั ถุดิบคงเหลอื ตามวิธนี ้ี จะอยภู ายใตขอ สมมตทิ วี่ า วตั ถดุ บิ ท่ซี ื้อมาภายหลังจะถูกนําไปใชใ นการผลิตกอน ดังน้นั ถามวี ตั ถุดบิ คงเหลือหมายความวา เปนวตั ถดุ ิบหนว ยทีซ่ อื้ มาลาํ ดับแรก วธิ ีนจี้ ะมผี ลตางระหวา งตนทุนวตั ถุดิบคงเหลือปลายงวดระหวางวธิ ีการบันทึกบัญชีระบบคงเหลือแบบสิ้นงวดบญั ชแี ละวธิ ีการบันทกึ บญั ชนี ะบบคงเหลือแบบตอ เน่อื ง (4.1) การคํานวณหาตน ทุนวตั ถดุ บิ และตีราคาวัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวดวธิ กี ารบนั ทกึ บญั ชรี ะบบคงเหลอื แบบสน้ิ งวดโดยวิธีซือ้ ทหี ลงั ใชก อน ดังตวั อยางที่ 3.11ตัวอยา งที่ 3.11 จากตัวอยางที่ 3.7 บรษิ ัทลําปางอุตสาหกรรม จาํ กดั สามารถแสดงวิธีการคํานวณตน ทนุ วตั ถดุ ิบและวธิ กี ารตรี าคาวตั ถุดิบคงเหลอื ปลายงวด ดงั นี้ตน ทนุ วตั ถุดิบมีไวเพอ่ื ใชวัตถดุ บิ คงเหลอื ตนงวด + ซื้อ = วตั ถุดบิ มไี วเพื่อใช (หนว ย)ตน งวดยกมา 1,200 หนว ย @ 4.20 ตนทุน 5,040 บาท8/4/48 ซ้ือ 2,500 หนวย @ 4.00 ตน ทุน 10,000 บาท20/4/48 ซอ้ื 1,500 หนวย @ 4.50 ตนทนุ 6,750 บาท24/4/48 ซอ้ื 1,000 หนว ย @ 4.25 ตนทนุ 4,250 บาทรวม 6,200 หนวย ตนทุนรวม 26,040 บาทตน ทุนวตั ถดุ ิบท่เี บิกใชไป (4,800 หนว ย)24/4/48 1,000 หนว ย @ 4.25 ตน ทนุ 4,250 บาท20/4/48 1,500 หนว ย @ 4.50 ตนทุน 6,750 บาท8/4/48 2,300 หนวย @ 4.00 ตน ทุน 9,200 บาท 4,800 หนว ย ตน ทนุ รวม 20,200 บาทตนทุนวตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด (1,400 หนว ย)8/4/48 200 หนว ย @ 4.00 ตน ทุน 800 บาท1/4/48 1,200 หนวย @ 4.20 ตน ทนุ 5,040 บาท 1,400 หนว ย ตนทุนรวม 5,840 บาท

บทท่ี 3 การบัญชเี กี่ยวกบั วัตถุดิบ 91 ดงั นน้ั การคํานวณตน ทนุ ของวตั ถุดิบและตรี าคาวตั ถดุ ิบคงเหลือปลายวธิ ซี ือ้ หลังใชกอ นโดยวิธีการบนั ทกึ บัญชรี ะบบคงเหลือแบบสน้ิ งวด คือ มีวตั ถุดิบคงเหลอื ปลายงวด 1,400 หนว ย ตน ทุน5,840 บาท วตั ถุดบิ ทีเ่ บกิ ใชไ ปจาํ นวน 4,800 หนว ย ตน ทุน 20,200 บาท (4.2) การคาํ นวณตนทนุ วตั ถุดบิ และการตรี าคาวตั ถุดิบคงเหลอื ปลายงวดวิธีการบันทึกบัญชรี ะบบคงเหลอื แบบตอ เนอ่ื ง วิธีซื้อทหี ลังใชกอนเพือ่ ใหเกิดความเขาใจงา ยย่ิงขน้ึเกี่ยวกับการคาํ นวณวัตถุดิบทใ่ี ชไปและวธิ กี ารตรี าคาวัตถุดิบคงเหลอื ปลายงวดวิธนี ี้ สามารถอธิบายไดตามตารางที่ 3.5ตารางที่ 3.5 การแสดงการคาํ นวณและตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลือวีธซี ้อื ทีหลงั ใชก อ นรายการ ราคาทนุ วัตถดุ บิ มีไวเพอื่ ใช ราคาทุนวัตถดุ บิ ท่ใี ชไ ป ราคาทุนวตั ถุดบิ คงเหลือปลาย งวด จํานวน @ จํานวน จาํ นวน @ จาํ นวน หนวย บาท หนว ย บาท จํานวน @ จํานวน หนวย บาท1/4/48 ตน งวดยกมา 1,200 4.2 5,040 1,200 4.2 5,0408/4/48 ซือ้ 2,500 4.0 10,000 1,200 4.2 5,04012/4/48 เบิกใช 2,500 4.0 10,00016/4/48 เบิกใช 900 4.0 3,600 1,200 4.2 5,04020/4/48 ซอ้ื 600 4.0 1,600 4.0 6,400 1,500 4.5 6,750 2,400 1,200 4.2 5,04024/4/48 ซื้อ 1,000 4.0 4,000 1,000 4.25 4,250 1,200 4.2 5,04029/4/48 เบิกใช 1,000 4.0 4,000 1,000 4.25 1,500 4.5 6,750 500 4.5 1,200 4.2 5,040 1,000 4.0 4,000 1,500 4.5 6,750 1,000 4.25 4,250 4,250 1,200 4.2 5,050 2,250 1,000 4.0 4,000 1,000 4.5 4,500

92 บทที่ 3 การบัญชีเกย่ี วกบั วัตถดุ ิบตารางที่ 3.5 (ตอ ) รายการ ราคาทุนวตั ถุดบิ มีไวเ พอื่ ใช ราคาทนุ วัตถดุ ิบที่ใชไป ราคาทุนวัตถุดิบคงเหลือปลาย จาํ นวน @ จํานวน งวด29/4/48 เบกิ ใช หนว ย บาท จาํ นวน @ จํานวน หนว ย บาท จํานวน @ จาํ นวน 6,200 26,040 หนว ย บาท 1,000 4.5 4,500 800 4.0 3,200 1,200 4.2 5,040 4,800 20,200 200 4.0 800 1,400 5,840สรุป ตน ทุนวตั ถดุ ิบมไี วเพือ่ ใช ตนทุนวตั ถดุ ิบเบกิ ใชไ ปและตนทุนวตั ถุดิบคงเหลอื ปลายงวด ดงั นี้ตนทนุ วตั ถุดิบมีไวเ พ่อื ใช 6,200 หนว ย ตนทุน 26,040 บาทตนทุนวตั ถุดบิ เบกิ ใชไ ป 4,800 หนวย ตนทนุ 20,200 บาทตนทนุ วัตถุดิบคงเหลอื ปลายงวด 1,400 หนวย ตน ทุน 5,840 บาท 2.2 วิธีราคาทนุ หรือราคาตลาดแลว แตร าคาใดจะต่ํากวา (lower of cost or maket :LCM) ในการตรวจนับและตีราคาวัตถดุ บิ คงเหลือในวนั สน้ิ งวดนั้น กิจการจะใชว ธิ ีใดในการตีราคาวัตถุดิบคงเหลอื กจ็ ะขนึ้ อยกู บั ความเหมาะสมในหลายๆ ดา นเชนลกั ษณะของวตั ถุดบิ การเปล่ียนแปลงในมูลคาของวตั ถุดิบ ตลอดจนความสะดวก และรวดเรว็ ในการตรี าคาวตั ถุดิบคงเหลือ การตีราคาวัตถุดบิ คงเหลอื ปลายงวดวิธนี ี้จะคํานงึ ถึงราคาวตั ถุดบิ ในทอ งตลาดดว ยเมอื่ ตรี าคาวตั ถดุ ิบตามวธิ ีราคาทุนแลวพบวา ตน ทนุ ของวตั ถดุ ิบในตลาดมมี ลู คาตาํ่ กวา ตน ทุนของวตั ถดุ บิ ท่ีกิจการไดต ีราคาไว ณ วันส้นิ งวดดว ยเหตนุ เ้ี ปน เหตุจาํ เปน ท่ีทําใหก ิจการสามารถเลือกตีราคาวตั ถุดบิโดยใชราคาทนุ หรือราคาตลาดแลวแตร าคาใดจะต่าํ กวา หากกรณที ร่ี าคาตลาดสงู กวาราคาทุนกไ็ มจาํ เปนตองมีการปรับปรุงแตถา ราคาตลาดของวัตถุดิบตา่ํ กวา ราคาทนุ กิจการสามารถที่จะทําการปรับราคาวตั ถดุ บิ ใหต ่าํ ลงมาเทา กบั ราคาตลาดได ซง่ึ ผลตางจากการลดราคาวัตถดุ ิบสามารถโอนเขา บญั ชีตนทนุ ขาย หรอื คาใชจายการผลิตก็ได ดงั ตัวอยางท่ี 3.12ตวั อยางที่ 3.12 กิจการไดทาํ การตีราคาสินคา คงเหลอื ดวยวธิ ีราคาทุนตามวิธีซ้อื กอนใชก อน ปรากฏวา มีวตั ถดุ บิ มูลคา 22,000 บาท ในขณะทร่ี าคาตามราคาตลาด พบวา วตั ถดุ บิ ตาม ราคาตลาดมเี ทากับ 21,000 บาท สามารถบันทึกรายการปรบั ปรุงบญั ชไี ดดงั น้ี

บทที่ 3 การบัญชีเกยี่ วกับวัตถุดบิ 93เดบติ ตนทนุ สินคาทข่ี าย 1,000 เดบติ คุมวัตถดุ บิ 1,000บนั ทึกรายการปรับปรงุ การตรี าคาวัตถุดิบ สาํ หรบั วธิ กี ารตรี าคาวัตถดุ บิ วาราคาทนุ หรอื ราคาตลาดแลว แตราคาใดจะตาํ่ กวามวี ิธีการทท่ี าํไดอ ีก 3 วธิ ี คือ การตรี าคาทุนหรอื ราคาตลาดแลวแตร าคาใดจะต่ํากวาแตละรายการ ( lower ofcost or market by item) การตรี าคาทุนหรอื ราคาตลาดแลว แตร าคาใดจะต่ํากวา ตามกลมุ ราคารวมของประเภทวตั ถดุ ิบ (lower of total cost or total market by Group)และการตีราคาทุนหรือราคาตลาดแลวแตราคาใดจะตาํ่ กวา จากยอดขายรวมของวัตถุดบิ (lower of total cost total market) 2.2.1 การตรี าคาทนุ หรือราคาตลาดทต่ี ่าํ กวาแตล ะรายการ (lower of cost or marketby item) การตรี าคาวัตถดุ บิ วธิ นี ี้ จะพิจารณาราคาทุนตอ หนว ยของวตั ถุดิบแตละชนิดแตล ะรายการเปรียบเทียบกนั ถา ราคาตลาดตาํ่ กวากจ็ ะใชราคานี้ ในการตรี าคาวตั ถดุ ิบ คงเหลือปลายงวด ดังแสดงไวใ นตารางที่ 3.6ตารางท่ี 3.6 ตารางแสดงการตรี าคาทุนหรือราคาตลาดแลว แตร าคาใดตา่ํ กวาแตล ะรายการ รายการ จาํ นวนหนว ย ราคาตอ หนวย ราคาทีต่ าํ่ กวา ราคาทนุ ราคาตลาดประเภทกอสรา งเหลก็ เสน 4 หุน 1,000 250 260 (1,000x250) = 250,000เหลก็ ขึน้ รูป 2 น้วิ 800 200 220 (800x200) = 160,000ฝาเพดาน 500 120 105 (500x105) = 52,500กระเบื้องมุงหลังคา 2,000 15 12 (2,000x12) = 24,000ประเภทวสั ดุตะปู 200 230 245 (200x230) = 46,000นอต (300x180) = 54,000เหล็กฉาก 300 200 180 (600x110) = 66,000ลวด (100x50) = 5,000 600 130 110 657,500 บาท 100 50 60 รวม ตนทุนวตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวด

94 บทท่ี 3 การบัญชีเก่ยี วกบั วัตถุดบิ 2.2.2 การตีราคาทนุ หรือราคาตลาดแลว แตราคาใดจะตํา่ กวา ตามกลุมราคารวมของประเภทของวตั ถดุ ิบ (lower of total cost or total market by group) การตีราคาวัตถดุ บิ วธิ ีน้จี ะแบงวตั ถุดิบออกเปน กลมุ หรือประเภทและหายอดรวมของวัตถดุ ิบแตละกลมุ ทงั้ ราคาทนุ และราคาตลาดจากน้ันเปรียบเทยี บกบั ตน ทนุ รวมที่ตาํ่ กวาของแตละกลมุ ดังแสดงไวในตารางท่ี 3.7ตารางท่ี 3.7 ตารางแสดงการตรี าคาทุนหรือราคาตลาดแลว แตร าคาใดจะต่าํ กวา ตามกลมุ ราคารวม ของประเภทวตั ถดุ ิบรายการ จํานวน ราคาตอหนวย ราคารวม ราคาตา่ํ กวา หนวยประเภทกอสรา ง ราคาทนุ ราคาตลาด ราคาทนุ ราคาตลาดเหล็กเสน 4 หนุเหลก็ ขน้ึ รปู 2 นิ้ว 1,000 250 260 250,000 260,000ฝาเพดาน 800 200 220 160,000 176,000กระเบ้ืองมุงหลังคา 500 120 105 60,000 52,500 2,000 15 12 30,000 24,000ประเภทวัสดุตะปู 230 245 500,000 512,500 500,000นอ ต 200 200 180เหลก็ ฉาก 300 130 110 46,000 49,000 175,000ลวด 600 50 60 60,000 54,000 677,500 100 78,000 66,000 5,000 6,000 189,000 175,000 รวม ตน ทนุ วตั ถุดิบคงเหลอื ปลายงวด 2.2.3 การตรี าคาทุนหรือราคาตลาดแลวแตร าคาใดจะต่าํ กวา จากยอดรวมของวัตถดุ บิ(lower of total cost total market) การตรี าคาวัตถดุ บิ วธิ นี ้ี จะพจิ ารณาตนทุนรวมของวัตถดุ ิบตามราคาตนทุนเปรียบเทียบกับราคาตลาดรวมราคาใดตา่ํ กวาก็จะใชราคานั้นตีราคาวัตถุดิบคงเหลือปลายงวดดังแสดงไวใ นตารางที่ 3.8

บทท่ี 3 การบัญชีเก่ยี วกบั วัตถุดิบ 95ตารางท่ี 3.8 ตารางแสดงการตรี าคาทนุ หรือราคาตลาดแลว แตราคาใดจะตํ่ากวาจากยอดขายรวม ของวัตถดุ ิบรายการ จํานวน ราคาตอหนว ย ราคารวม ราคาต่าํ กวาประเภทกอ สรา ง หนว ย ราคาทุน ราคาตลาด ราคาทุน ราคาตลาดเหลก็ เสน 4 หนุเหลก็ ขนึ้ รปู 2 นว้ิ 1,000 250 260 250,000 260,000ฝาเพดาน 800 200 220 160,000 176,000กระเบอ้ื งมุงหลงั คา 500 120 105 60,000 52,500ประเภทวสั ดุ 2,000 15 12 30,000 24,000ตะปูนอต 200 230 245 46,000 49,000เหลก็ ฉาก 300 200 180 60,000 54,000ลวด 600 130 110 78,000 66,000 100 50 60 5,000 6,000รวม 689,000 687,500 687,500ประโยชนของการควบคมุ วตั ถุดบิ วตั ถดุ ิบเปน ปจ จยั หลักของการผลติ สนิ คาและยังมีตน ทนุ คอ นขางสูง เมือ่ กิจการมีระบบการควบคมุ เกย่ี วกบั วตั ถุดบิ ท่ดี จี ะสงผลใหกจิ การดําเนินงานทมี่ ีประสทิ ธภิ าพ ดงั น้นั ควบคมุ วตั ถุดิบจงึ มีประโยชนต อ กจิ การดังตอ ไปน้ี 1. ชวยลดจาํ นวนตนทุนท่ใี ชใ นการลงทนุ ซื้อวัตถดุ บิ เก็บไว ใหนอ ยที่สดุ เทา ทจ่ี ะเปน 2. ชว ยลดตน ทนุ หรือคา ใชจาย ในการเกบ็ รกั ษาวัตถุดิบ 3. ชว ยปอ งกันไมใ หเ กดิ การทจุ รติ ในวตั ถุดบิ เกิดข้ึน 4. ปองกันการเสยี หาย เนอื่ งจากมวี ัตถดุ ิบท่ีเกา เสือ่ มสภาพใชง านไมได 5. ชวยใหการผลติ ดาํ เนนิ งานสมา่ํ เสมอไมข าดชวงระยะการผลิต เพราะมีวัตถุดบิ ที่ตอ งการ ใชม พี รอมอยเู สมอ

96 บทที่ 3 การบัญชเี กย่ี วกับวัตถดุ บิ 6. ชวยลดจาํ นวนเงนิ ที่ตอ งลงทุน ในการจัดหาเครือ่ งมือ เคร่ืองใช และสถานทใี่ นการเก็บ รักษาวัตถุดบิ 7. การควบคมุ วตั ถดุ ิบที่ดี มผี ลตอ การบันทึกบัญชี มขี อ มูลเกยี่ วกบั วตั ถดุ บิ ทําใหเปน ขอ มลู ทีน่ าเช่ือถอื ไดสรปุ วัตถดุ ิบถอื เปน ปจจยั สําคญั ของกระบวนการผลติ จาํ เปน ตอ งมีการควบคุมอยา งระมดั ระวังและรกั ษาเปนอยา งดี เพอ่ื ปองกันการสญู หายและการทจุ รติ มขี ้นั ตอนการควบคมุ การปฏบิ ัตติ ัง้ แตการจดั หาวัตถดุ ิบ โดยมวี ิธีการควบคมุ โดยการใชเ อกสารแบบฟอรมตา ง ๆ เชน ใบขอซ้อื ใบสั่งซอื้ใบตรวจรบั วัตถุดิบ รายการรับของ ใบสง คืน ใบเบกิ วัตถุดบิ ฯลฯ ระบบการควบคมุ วัตถุดิบทด่ี ีตอ งอาศยั หลกั ปฏบิ ตั สิ ําคัญ เชน สถานทีเ่ ก็บรักษา ระบบบัญชี บุคลากรและการจดั องคก รการควบคมุการเบกิ จาย และการควบคมุ วตั ถุดิบคงเหลือ สว นใหญก ารเบกิ ไปใช ถา มีระบบการควบคมุ ที่ไมดีโดยไมม ีการเขม งวดในการเบกิ จา ยวตั ถุดบิ หรือวสั ดุโรงงาน อาจจะมีการใชกันอยา งฟุมเฟอ ยมผี ลทําใหการคาํ นวณตน ทุนของวัตถุดบิ ผิดพลาดไป การบนั ทกึ บญั ชีเกีย่ วกบั วัตถดุ บิ คงเหลือ มี 2 วธิ คี ือ วิธีการบนั ทกึ ระบบคงเหลือแบบสน้ิ งวดและวธิ กี ารบนั ทกึ ระบบคงเหลอื แบบตอเนอื่ ง สว นการคาํ นวณมูลคาตน ทุนวัตถุดิบทเ่ี บิกใชไ ป และคาํ นวณตนทนุ วัตถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด มหี ลายวธิ ี เชน วิธรี าคาเฉพาะเจาะจง วธิ ถี ัวเฉล่ียอยางงายถัวเฉล่ยี ถว งนา้ํ หนัก ถวั เฉลย่ี เคลอ่ื นท่ี วิธีซ้อื กอนใชกอ นและวธิ ซี ื้อหลังใชก อ น กจิ การจะเลือกใชว ธิ ีใดข้นึ อยกู บั นโยบายของแตละกิจการตามความเหมาะสมและกจิ การควรระมดั ระวงั ในการคาํ นวณตน ทุนวตั ถดุ บิ ทเี่ บกิ ใชไ ปทม่ี กี ารตรี าคาวตั ถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด เนอ่ื งจากการบนั ทกึวตั ถุดบิ คงเหลอื สูงหรือต่าํ ไป จะมผี ลกระทบตองบการเงินท่กี ิจการนาํ เสนอทําใหผใู ชขอมลู อาจเขาใจผิดพลาดได

บทท่ี 3 การบัญชีเกี่ยวกบั วัตถุดบิ 97กจิ กรรมทา ยบทขอ 1 จงอธบิ ายเพ่ือตอบคําถามในหัวขอ ตอ ไปนมี้ าใหเ ขา ใจ1. จงอธบิ ายความหมายและลักษณะของวตั ถุดบิ ของกจิ การอตุ สาหกรรม2. จงอธบิ ายความแตกตางของการบนั ทกึ บญั ชีเก่ยี วกับวัตถดุ บิ วธิ กี ารบันทกึ ระบบสนิ คา คง3. เหลอื แบบตอ เนอ่ื งและวธิ ีการบันทึกระบบสินคา คงเหลือส้ินงวด4. \" การกําหนดตน ทนุ ของวัตถุดบิ สวนใหญจ ะเนนวตั ถุดบิ ทจ่ี ะนํามาใชใ นการผลติ \" ทา นเหน็ ดว ยกับขอความนหี้ รือไมอ ยา งไร จงอธบิ าย5. จงอธิบายวธิ กี ารคํานวณตน ทุนและตรี าคาวัตถดุ บิ คงเหลอื ตามวธิ รี าคาทนุ ในกรณที ี่กิจการใชว ิธกี ารบนั ทึกวตั ถดุ ิบในวนั สิน้ งวด6. จงอธิบายวัตถปุ ระสงคของการตรี าคาวตั ถุดิบคงเหลอื ปลายงวดมาพอเขา ใจ7. จงอธบิ ายระบบการควบคุมเกย่ี วกับวัตถดุ บิ ท่ีดีพรอ มยกตัวอยางประกอบ8. กจิ การผลติ อาหารกระปอ งสําเรจ็ รปู ควรจะตีราคาสนิ คา ดว ยวิธใี ดท่ีคดิ วา เหมาะสม และเพราะเหตผุ ลใด9. จงอธบิ ายประโยชนของการควบคมุ เกย่ี วกบั วตั ถุดิบพรอ มยกตวั อยา งประกอบพอเขาใจขอ 2 จงอธิบายหนา ที่ของพนักงานตอไปนี้1. พนักงานจดั ซอ้ื 3. พนักงานตรวจรับของ2. พนักงานดูแลคลังสนิ คา 4. หวั หนาผูควบคมุ งานขอ 3 บรษิ ัทเอกรัฐ จาํ กดั มขี อมลู ในระหวางเดือน ธันวาคม 2548 มรี ายการดังตอไปน้ี2548 ปริมาณ ตนทนุ :หนวย ตน ทุนรวมธ.ค. 1 ตน งวด 200 200 40,000 8 ซ้ือ 80 220 17,600 10 ซื้อ 120 225 27,000 12 ซือ้ 50 210 10,500 24 ซื้อ 30 205 6,150 29 ซอื้ 150 230 34,500 630 135,750

98 บทท่ี 3 การบญั ชีเก่ียวกับวัตถุดิบ ในวันท่ี 31 ธนั วาคม 2548 ตรวจนบั วตั ถุดบิ คงเหลือมจี ํานวน 300 หนว ยจากขอมูลขางตนจงคํานวณหามูลคาของวตั ถุดบิ คงเหลือและตนทุนวตั ถดุ บิ เบกิ ใชไ ปโดยวิธตี อ ไปนี้ 1. วิธถี วั เฉลี่ยอยา งงาย 2. วธิ ี ถัวเฉลยี่ ถว งนํา้ หนัก 3. วธิ ี ซื้อกอ นใชก อน 4. วธิ ี ซ้อื หลงั ใชกอ นขอ 4 บรษิ ัท วเิ ชษฐ จาํ กดั แสดงรายละเอียดเกีย่ วกบั สนิ คา ทบ่ี รษิ ัททาํ การซ้อื ขายอยดู ังนี้2548 เม.ย. 1 วัตถุดิบคงเหลอื ยกมา 500 หนวย ๆ ละ 15 บาท 8 ขายสนิ คา 100 หนว ย 10 ซอ้ื 150 หนว ย ๆ ละ 19 บาท 18 ขาย 250 หนวย 20 ซอ้ื 300 หนวย ๆ ละ 14 บาท 25 ขาย 500 หนวยใหคํานวณราคาวตั ถุดบิ คงเหลอื และตน ทนุ วัตถุดิบเบิกใชไปตามวธิ ีถวั เฉลี่ยเคลื่อนที่ขอ 5 ตอ ไปน้ีเปนรายการซอ้ื และเบกิ ใชว ตั ถดุ ิบของบรษิ ัท สมัย จาํ กดั ปรากฏดังน้ีต.ค. 6 ขายสนิ คา ไป 300 หนว ย7 ซอ้ื สินคา 500 หนว ย ๆ ละ 52 บาท10 ขาย 450 หนวย12 ซอื้ สินคา 600 หนว ย ๆ ละ 54 บาท15 ขาย 450 หนวย20 ซ้ือ 800 หนวย ๆ ละ 50 บาท27 ขาย 900 หนว ยถา บริษทั มีวตั ถุดบิ คงเหลือตน งวดยกมา 400 หนว ย ราคาทนุ 21,200 บาทจงคาํ นวณหาตน ทนุ ขาย และวัตถุดิบคงเหลอื ปลายงวดตามวิธี1. วิธี ซอ้ื กอนใชก อ น 2. วธิ ซี อ้ื หลงั ใชก อน3. วิธีถวั เฉลย่ี นํา้ หนกั 4. วิธีถัวเฉล่ียเคลื่อนที่

บทท่ี 3 การบัญชเี กี่ยวกับวัตถุดิบ 99ขอ 6 บรษิ ัท สมศักด์ิ จาํ กัด มรี ายละเอียดเก่ยี วกับการซอื้ และเบกิ ใชวัตถุดบิ ดังน้ี2548พ.ย. 1 ยอดยกมา 1,000 หนว ย ๆ ละ 24 บาท 2 ขาย 800 หนวย 3 ซอ้ื 400 หนวย ๆ ละ 25 บาท 12 ซื้อ 600 หนว ย ๆ ละ 26 บาท 18 ขาย 900 หนว ย 24 ซือ้ 500 หนว ย ๆ ละ 23 บาท 29 ขาย 700 หนว ยจงคํานวณหายอดวตั ถุดิบคงเหลือ ตน ทนุ วตั ถุดิบทเี่ บิกใช ตามวธิ กี ารบัญชดี ังตอไปน้ี1. ซือ้ กอ นขายกอน ตามวิธีการบนั ทึกบัญชรี ะบบคงเหลือแบบตอ เนื่อง2. ซอ้ื หลงั ขายกอ น ตามวธิ กี ารบันทกึ บัญชีระบบคงเหลอื แบบตอเน่ือง3. ซื้อหลงั ขายกอ น ตามวิธีการบันทกึ บญั ชรี ะบบคงเหลือสนิ คา เม่อื สิ้นงวด4. ถวั เฉลี่ยเคล่อื นที่ 5. ถวั เฉลี่ยน้ําหนักขอ 7 บรษิ ทั แวร จํากัด มรี ายละเอยี ดเกย่ี วกบั การซ้อื เบกิ ใชว ตั ถุดบิ ดงั ตอ ไปนี้ก.ย. 1 ซื้อ ครั้งที่ 1 1,500 หนว ย ๆ ละ 3 บาท 7 ซ้อื ครัง้ ท่ี 2 2,500 หนวย ๆ ละ 2.35 บาท 10 ซอ้ื ครง้ั ที่ 3 5,000 หนวย ๆ ละ 2 บาท 18 ซือ้ ครั้งที่ 4 3,000 หนว ย ๆ ละ 2.25 บาท 26 ซื้อ คร้ังที่ 5 2,000 หนว ย ๆ ละ 2.50 บาทมรี ายละเอยี ดเกีย่ วกบั การขายดังน้ีก.ย. 9 เบกิ ใช 3,000 หนว ย 20 เบกิ ใช 7,000 หนว ย 24 เบกิ ใช 1,000 หนวยจากขอ มูลขางตนใหวธิ ตี ีราคาสนิ คา คงเหลือวิธีตา งๆ ดังน้ี1. วธิ ีซอื้ กอ นใชก อน2. วธิ ซี ื้อหลงั ใชกอน

100 บทท่ี 3 การบญั ชีเกีย่ วกับวัตถดุ บิ3. วิธแี บบถัวเฉล่ยี น้ําหนกัขอ 8 ขอ มลู เก่ียวกับวตั ถดุ บิ คงเหลอื ตนงวดและการซ้ือวตั ถุดบิ สําหรับงวดบัญชขี อง บรษิ ัทมะลิอุตสาหกรรม จาํ กัด ปรากฏดังนี้ จํานวน (หนวย) ตน ทนุ รวม (บาท)1 ม.ค. 2548 ตนงวดยกมา 200 4,8002 มี.ค. 2548 ซอื้ ครั้งที่ 1 150 3,30025 เม.ย.2548 ซอ้ื ครง้ั ที่ 2 300 7,50019 ก.ย. 2548 ซ้ือ คร้ังท่ี 3 400 8,4006 ต.ค. 2548 ซื้อ คร้งั ท่ี 4 250 6,50017 พ.ย. 2548 ซื้อ ครงั้ ท่ี 5 350 8,050 1,650 38,550มีการเบิกวตั ถดุ ิบใชไ ปในระหวา งงวด 1,500 หนว ย บรษิ ทั ใชร ะบบการบันทึกบัญชีระบบคงเหลือแบบสน้ิ งวด โดยวธิ ีซอื้ กอ นใชก อ นจงคํานวณตน ทนุ ของวตั ถุดบิ ใชไป และวตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวดขอ 9 บรษิ ัท กอ กจิ จํากัด มีรายละเอยี ดในการซอ้ื วัตถุดิบคงเหลอื ตน งวดดงั นี้วนั ท่ี จํานวน (หนว ย) ตนทุนตอหนวย (บาท) ตนทนุ รวม (บาท)6 ม.ค. 2548 ตน งวด 500 5.016 ม.ค. 2548 ซ้ือ ครัง้ ท่ี 1 2,500 4.2517 พ.ค. 2548 ซือ้ ครัง้ ที่ 2 1,000 4.757 ก.ย. 2548 ซอ้ื คร้งั ท่ี 3 3,000 4.0020 ธ.ค. 2548 ซือ้ ครัง้ ที่ 4 2,000 4.5ยอดรวมวตั ถดุ ิบทม่ี เี พอ่ื ใช 9,000ในวนั ท่ี 31 ธันวาคม 2548 วัตถุดิบคงเหลอื ปลายงวด 2,200 หนวย เปน วัตถุดบิ ทีซ่ ้ือเม่ือวนั ท่ี7 กันยายน 2548 จํานวน 1,200 หนว ย และในวันที่ 20 ธันวาคม 2548 จาํ นวน 1,000 หนว ยจงคาํ นวณวตั ถดุ บิ คงเหลือปลายงวด ตามวธิ ตี า ง ๆ ขา งลางน้ี ซ่ึงบรษิ ัทใชร ะบบการบันทกึ บญั ชีระบบคงเหลือแบบสน้ิ งวด1. วิธรี าคาที่แทจรงิ 2. วธิ ี ถวั เฉลีย่ อยา งงาย3. วธิ ถี วั เฉลีย่ ถว งน้ําหนกั 4. ซือ้ กอ นใชก อ น

บทที่ 3 การบัญชเี ก่ียวกับวัตถุดบิ 1015. วธิ ีซื้อหลงั ใชก อนขอ 10 กิจการคา แหง หนงึ่ มีรายละเอยี ดเกี่ยวกับวัตถุดบิ คงเหลือของเดือนมถิ ุนายน ดงั นี้ วนั ที่ จํานวนหนว ยทีซ่ ื้อ ตนทุนตอ หนวย วัตถุดบิ ที่มีเพื่อใชวตั ถุดิบคงเหลอื ตนงวด 1 ต.ค.48 250 หนว ย 11 บาท 2,750 บาท 15 ต.ค. 48 380 หนวย 12 บาท 4,560 บาท 26 ต.ค. 48 170 หนว ย 13 บาท 2,210 บาท รวม 800 หนว ย 9,520 บาทจํานวนหนว ยที่เบิกใช 550 หนว ย ประกอบดวย21 ต.ค.46 330 (เปน วัตถุดบิ คงเหลือตนงวดเมือ่ 1 ต.ค จาํ นวน 250 หนวย ท่ี เหลือเบิกของวันท่ี 15 ต.ค.)28 ต.ค 48 220 (100 หนวยแรกเปนวตั ถดุ ิบทีซ่ อ้ื เมื่อ 15 ต.ค. 48) และ 120 หนวยหลงั เปน วัตถุดบิ ทซ่ี ือ้ เมือ่ 26 ต.ค. 48)จงคาํ นวณตน ทนุ วัตถดุ บิ ทใ่ี ชไ ปและวัตถดุ บิ คงเหลอื ปลาย ตามวิธีตาง ๆ ดังนี้1. วธิ รี าคาที่แทจรงิ2. วิธี ถัวเฉล่ียอยา งงาย3. วธิ ถี วั เฉล่ียถวงนํ้าหนกั4. ซอ้ื กอนใชกอ น5. วิธีซื้อหลงั ใชก อ นขอ 11 วตั ถุดิบคงเหลือของบรษิ ทั สุขเกษมการผลติ จาํ กัด ในวนั ที่ 1 มกราคม 2548 มจี ํานวน 6,000เปนเงิน 60,000 บาท ในระหวางเดอื นมกี ารซอ้ื วตั ถุดบิ ดังตอไปนี้8,000 หนวย ราคาหนวยละ 13 บาท5,000 หนวย ราคาหนวยละ 10 บาท7,000 หนว ย ราคาหนวยละ 12 บาท3,000 หนว ย ราคาหนว ยละ 9 บาทเบิกวตั ถดุ บิ ไปใช 80% ของวัตถุดิบทีม่ ีเพอื่ ใชทง้ั หมดจงคาํ นวณตน ทุนวัตถุดิบคงเหลอื ปลายงวดโดยใชระบบการบนั ทกึ บญั ชรี ะบบคงเหลือแบบส้นิ งวดโดยวธิ ดี ังตอไปน้ี1. วธิ ี ถวั เฉลย่ี อยา งงาย 3. ซ้อื กอนใชก อน

102 บทท่ี 3 การบัญชเี กีย่ วกับวัตถดุ บิ2. วธิ ีถัวเฉลี่ยถว งน้าํ หนกั 4. วธิ ซี ้อื หลังใชกอ นขอ 12 บริษทั SSR จํากดั มีรายละเอียด วตั ถุดบิ คงเหลอื เดือนเมษายน 2548 ดงั น้ี (ใชวิธี Fifo ในการคาํ นวณวัตถดุ ิบคงเหลือปลายงวด)2548 เมษายน 1 มีวัตถดุ ิบคงเหลอื ตนงวด 500 หนวย ราคาหนวยละ 1.10 บาท6 ซ้อื 400 หนวย ราคาหนว ยละ 1.25 บาท8 เบิกวัตถุดบิ ใช 700 หนว ย10 เบิกวตั ถดุ บิ ใช 100 หนว ย12 ซ้ือ 600 หนวย ราคราหนว ยละ 1.50 บาท18 เบกิ วัตถดุ บิ ใช 500 หนวยการซอ้ื ทุกครั้งจายเปนเงินสดคาํ ส่ัง 1. ใหบ นั ทกึ รายการในสมุดรายวันทว่ั ไปโดยใชว ธิ กี ารบนั ทกึ บัญชรี ะบบคงเหลือแบบตอ เนอื่ ง วธิ ีการบนั ทกึ บญั ชรี ะบบคงเหลือแบบสน้ิ งวด2. ใหคาํ นวณตน ทุนวัตถดุ บิ ที่ใชไป และวตั ถุดบิ คงเหลอื ปลายงวดตามระบบการบนั ทกึบัญชที ั้ง 2 แบบขอ 13 บรษิ ทั บวั กาญจนการผลิต จาํ กัด ไดเตรยี มขอมูลเกี่ยวกบั วตั ถดุ บิ คงเหลอื สาํ หรบั เดอื นกนั ยายน ดงั น้ี (บรษิ ทั ใชว ิธี ซือ้ กอนใชก อ นในการคาํ นวณวตั ถุดบิ คงเหลือปลายงวด) 2548 กันยายน 1 วตั ถุดบิ คงเหลอื ตนงวด 500 หนวย ราคาหนวยละ 50 บาท 5 ซอื้ 200 หนวย ราคาหนวยละ 45 บาท 19 ใชไป 200 หนว ย 22 ใชไ ป 300 หนวย 25 ซอื้ 350 หนวย ราคาหนวยละ 48 บาท 30 ใชไป 250 หนว ย การซ้ือทกุ ครัง้ จา ยเปน เงนิ สดจากขอ มูลขา งตนน้ใี หบ นั ทกึ บัญชีพรอมคํานวณคนทนุ วตั ถุดบิ ดังนี้ 1. ใหบ ันทกึ รายการขางตน ในสมดุ รายวันทวั่ ไป ตามวธิ กี ารบนั ทกึ บญั ชีแบบสน้ิ งวด บญั ชี และวธิ กี ารบันทกึ บัญชแี บบตอเนือ่ ง 2. ใหค ํานวณวัตถุดบิ ทใ่ี ชไ ป และวตั ถดุ บิ คงเหลือปลายงวดตามระวธิ ีการบนั ทึกบญั ชี

บทท่ี 3 การบัญชีเกีย่ วกบั วัตถุดบิ 103ทงั้ 2 แบบ ขา งตนขอ 14 โรงงานแกวตาอตุ สาหกรรม จํากดั มีตารางแสดงการซ้ือและเบกิ วัตถดุ บิ ใชไ ป สาํ หรับป2548 ดงั ตอ ไปน้ี วันที่ จาํ นวนหนว ยทีซ่ ้ือ ตนทุนตอ หนว ย จาํ นวนหนวยท่ีใช (หนวย) (บาท) (หนว ย)วัตถดุ ิบตนงวด 6 มกราคม 5,000 2.0 - 24 กุมภาพนั ธ 10,000 3.5 - 12 เมษายน - - 12,000 7 กันยายน 8,000 3.0 - 10 ตลุ าคม 15,000 4.0 - 6 พฤศจกิ ายน - - 20,000 15 ธนั วาคม 7,000 2.5 -รายละเอยี ดเพมิ่ เตมิ – โรงงานอุตสาหกรรมนี้บันทึกบัญชีแบบ Periodic Inventory Systemจงคํานวณวัตถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด และตน ทนุ วตั ถุดบิ ทใี่ ชไ ปโดยใชวธิ ีตอไปน้ี1. วธิ ีราคาเฉพาะเจาะจง ( สมมุติวา ในวนั ที่ 12 เมษายน เบิกวตั ถดุ บิ ใชจ ากทซ่ี ือ้ มาในวนั ท่ี 24 กุมภาพนั ธ ทงั้ หมดท่เี หลอื เบิกตน งวดยกมา และการเบิกใชวนั ท่ี 6 พฤศจิกายน จากวตั ถดุ ิบทซ่ี ื้อ ในวนั ท่ี 10 ตุลาคม 10,000 หนวย ,จากวนั ท่ี 7 กนั ยายน 8,000 หนวย และจากวนั ท่ี 15ธนั วาคม อีก 2,000 หนว ย)2. วธิ ี ถัวเฉลี่ยอยา งงา ย 4. ถัวเฉลย่ี ถว งนาํ้ หนัก3. ซื้อกอ นใชกอ น 5. วธิ ีซ้ือหลงั ใชกอนขอ 15 บรษิ ทั ราชภฏั จํากัด เปนตวั แทนจําหนา ยอะไหลรถยนต มีวัตถดุ ิบคงเหลอื 25,000 หนวยราคาหนวยละ 30 บาท ในระหวา งปมีรายการซื้อและเบิกวตั ถดุ ิบใชไปดังน้ีการซ้อื วันท่ี ซื้อวัตถุดบิ ตนทนุ ตอหนว ย 10 กุมภาพนั ธ 30,000 หนวย 32 บาท 10 เมษายน 15,000 หนวย 33 บาท 10 กนั ยายน 60,000 หนว ย 36 บาท

104 บทที่ 3 การบญั ชีเก่ียวกับวัตถดุ บิ 35,000 หนวย 35 บาท 10 ตุลาคมการเบิกวตั ถุดบิ ใชไป : วนั ที่ วัตถดุ บิ ที่ใชไ ป (หนวย) 20 มนี าคม 40,000 15 มิถุนายน 25,000 30 พฤศจิกายน 85,000บรษิ ัทใชระบบการบนั ทกึ บญั ชีแบบ สิน้ งวดบัญชีจงคาํ นวณวัตถดุ บิ คงเหลือปลายงวด และตน ทุนวตั ถุดิบใชไ ปตามวิธตี อ ไปนี้1. วธิ รี าคาท่แี ทจ รงิ (สมมตุ ิวา วัตถุดิบทีเ่ บิกใชไ ป วันท่ี 20มนี าคม เปนวตั ถุดิบคงเหลอื ตนงวดทเี่ หลือและท่เี หลืออีก 15,000 หนว ยเปนของวันที่ 10 กมุ ภาพันธสว นวตั ถดุ บิ ทเี่ บกิ ใชเมอื่ วนั ท่ี 15 มถิ นุ ายนเปน วตั ถุดิบท่ีซ้อื มา เม่อื วันท่ี 10 เมษายน ทั้งหมด ที่เหลอืเบกิ ใชข องวนั ที่ 10 กันยายน และวัตถดุ บิ ที่เบกิ ใชว ันที่ 30 พฤศจิกายน เปน วัตถดุ ิบทซ่ี อ้ื มาเมอื วนั ท่ี10 กนั ยายนทง้ั หมด ท่ีเหลอื เปนของวันที่ 10 ตุลาคม2. วิธี ถัวเฉลย่ี อยา งงา ย3. ซ้อื กอ นใชกอน4. วธิ ซี ้อื หลงั ใชกอน5. วธิ ีถวั เฉล่ยี เคลอื่ นที่ขอ 16 ตอ ไปน้ีเปน ขอ มูลเก่ยี วกบั การจัดซือ้ และการเบิกใชว ตั ถุดิบชนิดหนง่ึ (สมมุตวา เปนวัตถดุ ิบมวี ตั ถดุ ิบตน งวดยกมา 3,000 หนว ย ๆ ละ 55 บาท บรษิ ัทบญุ ชวยอุตสาหกรรม จํากัดซึ่งถือเปนวตั ถุดิบทางตรงในการผลิตสินคา ในระหวา งเดือน มิถุนายน 25482548มิ.ย. 1 บรษิ ทั ไดท ําการสง่ั ซื้อวัตถดุ ิบ A เปนเงนิ เช่อื จํานวน 5,000 หนว ย ในราคาหนวย ละ 50 บาท โดยทีบ่ ริษทั ไดจายคา ขนสงวตั ถุดบิ เองจํานวน 2,000 บาท เปน เงนิ สด 5 แผนกผลติ ไดท ําการเบกิ วตั ถุดิบ A ไปใชใ นการผลิต จํานวน 3,500 หนวย 8 แผนกผลิตไดเ บกิ วตั ถดุ บิ A ไปใชในการผลิตเพม่ิ เติมอีกจํานวน 500 หนวย 12 แผนกจดั ซ้ือไดท ําการจดั ซอื้ วตั ถุดบิ A อกี จํานวน 4,500 หนวยในราคาหนวยละ 52 บาท และเน่ืองจากบริษัทไดจ ายเปน เงนิ สดทันทีจึงไดร บั สว นลดเงนิ สด 3% พรอม ท้ังไดจ ายคา ขนสงวัตถดุ ิบชนดิ น้ีไปอกี 1,500 บาท 15 แผนกผลติ ไดท าํ การเบกิ วตั ถดุ ิบ A ไปใชใ นการผลิตอีกจํานวน 3,000 หนวย

บทท่ี 3 การบัญชีเกย่ี วกบั วัตถุดบิ 105 18 จา ยชาํ ระหนี้คา วัตถุดบิ A ท่ซี ือ้ มาเมอื่ วนั ท่ี 1 ท้ังหมด 22 แผนกผลิตไดท ําการเบิกวตั ถดุ ิบ A ไปใชในการผลิตอกี จํานวน 1,000 หนว ย 26 แผนกจดั ซ้อื วตั ถุดิบ A เพ่มิ เติมจํานวน 3,500 หนว ยในราคาหนว ยละ 53 บาท เง่อื นไข 2/10, n/30 ผจู ําหนายวตั ถดุ บิ จะเปน ผูออกคา ขนสงให 2,000 บาท 29 แผนกผลติ ไดท าํ การเบกิ วัตถุดบิ ไปใชใ นการผลิตจาํ นวน 5,500 หนวยคําสั่ง : 1. บนั ทกึ รายการจัดซอื้ และเบิกใชว ัตถุดบิ ก ในบัตรวัตถดุ บิ โดยสมมุตวิ า บรษิ ัทไดใ ชว ิธี การคํานวณ ตน ทนุ วตั ถุดบิ แบบถวั เฉลี่ยท่ี 2. บันทึกรายการบญั ชใี นสมุดรายวนั ทัว่ ไปเก่ียวกับการจัดซื้อ และเบกิ ใชว ัตถดุ ิบในระหวา ง เดอื น มถิ นุ ายน 2548 โดยกาํ หนดใหก ิจการใชระบบการบันทกึ บญั ชวี ตั ถดุ บิ แบบตอเนอ่ื งขอ 17 บรษิ ัท กรทองการผลติ จาํ กดั ไดด าํ เนนิ การผลติ และจําหนา ยผลติ ภณั ฑ AB โดยบรษิ ทั ใชระบบการบันทึกบญั ชเี กยี่ วกบั วัตถุดิบ ตามวิธีซ้ือกอ นใชกอนโดยบนั ทึกบัญชแี บบตอเนื่องมีขอมลู เกีย่ วกบั การจัดซ้ือและเบกิ ใชว ตั ถดุ บิ (วัตถุดบิ ทางตรง) ดังตอ ไปนี้มิ.ย. 1 ยอดวตั ถดุ บิ คงเหลอื 5,000 หนว ย ๆ ละ 6 บาท 5 ซ้ือซอ้ื วัตถุดบิ จาํ นวน 10,000 หนวยๆละ 8บาท และจายคาขนสง ไป จาํ นวน 1,000 บาท 6 ฝา ยผลิตเบกิ ใชวตั ถดุ บิ จํานวน 8,000 หนว ย 8 ฝา ยผลิตไดขอเบิกใชว ัตถดุ ิบเพิม่ เตมิ อีกจํานวน 2,000 หนว ย 12 ฝายจดั ซือ้ ไดสง่ั ซอ้ื วัตถดุ ิบเพม่ิ เติมอกี จาํ นวน 4,000 หนว ย ราคาหนว ยละ 7 บาท แตก จิ การไดรับสวนลด 10% และบริษทั ไดจ ายคาขนสงเขา 400 บาท 19 ฝายผลิตมกี ารเบิกใชว ตั ถดุ บิ จํานวน 5,000 หนวย 20 ฝา ยโรงงานไดสงคืนวตั ถุดิบกบั เขาคลังวตั ถุดบิ จากทไ่ี ดเ บิกไปใชเ มอ่ื วันที่ 19 มิ.ย. จาํ นวน 1,000 หนว ย 22 ซอื้ วตั ถดุ ิบเพมิ่ เตมิ 6,000 หนวย โดยมรี าคาหนวยละ 6.5 บาท บรษิ ทั ผขู ายได ออกคาขนสงวัตถุดบิ 600 หนว ย 23 ฝายผลิตเบิกใชวตั ถุดิบ 7,000 หนวยคําสง่ั : 1. ใหแ สดงตารางการจัดซ้อื และเบกิ ใชว ตั ถุดบิ ตามวธิ ีดังกลา วของกจิ การ 2. ใหบนั ทกึ รายการเก่ยี วกบั การซ้อื วัตถดุ บิ สําหรบั เดอื น พ.ย.48 สมมติวา กิจการซือ้ วัตถุดบิ ดวยเงินสดทง้ั หมด 3. ใหบ ันทกึ รายการเกีย่ วกับการเบิกใชว ัตถดุ ิบ สาํ หรบั เดอื น พ.ย. 2548

106 บทที่ 3 การบญั ชีเกย่ี วกบั วัตถดุ บิขอ 18 วัตถุดบิ ตนงวด และการซือ้ วตั ถุสาํ หรบั งวดบญั ชขี อง บรษิ ทั กาญจนา จํากัด ปรากฏดงั น้ี2548ก.พ. จาํ นวนหนว ย ตนทุนรวม1 ตน งวด 65 650 บาท5 ซื้อ 70 840 บาท8 ซอ้ื 85 1,360 บาท12 ซื้อ 90 1,620 บาท22 ซ้อื 105 2,100 บาท24 ซื้อ 145 2,900 บาท 560 9,470 บาทเบิกวตั ถุดิบใชไ ปในระหวางงวด 500 หนว ย บรษิ ทั ใชร ะบบการบนั ทึกบญั ชี แบบส้นิ งวดบัญชี โดยวธิ ี เขากอนออกกอ นจงคาํ นวณตนทุนของวตั ถดุ บิ ใชไป และวตั ถดุ บิ คงเหลือปลายงวดขอ 19 บรษิ ัท กรกนก จํากดั มรี ายละเอยี ดในการซอ้ื วตั ถดุ บิ และ วัตถดุ ิบคงเหล่ือตนงวดดงั น้ีวนั ที่ จาํ นวนหนว ย ตน ทุนตอ หนวย ตนทนุ รวมก.ย. 1 ตน งวด 50 1.00 50 บาท7 ซื้อ 300 1.10 330 บาท8 ซื้อ 1,000 0.95 950 บาท12 ซือ้ 700 1.20 840 บาท29 ซอ้ื 450 1.40 630 บาทยอดรวมวตั ถุดบิ ท่มี เี พ่อื ใช 2,500 2,800 บาทในวนั ที่ 31 ธันวาคม วัตถดุ บิ คงเหลอื ปลายงวด 500 หนวย เปน วตั ถุดบิ ทซ่ี ้ือเมือ่ วนั ท่ี 19กนั ยายน 300 หนวย และในวันท่ี 19 ธนั วาคม 200 หนว ยจงคํานวณวตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายงวด ตามวธิ รี าคาเจาะจง

บทที่ 3 การบัญชเี ก่ยี วกบั วัตถุดบิ 107ขอ 20 บริษัท กนกวรรณอุตสาหกรรม จํากัด มรี ายละเอียด วตั ถดุ ิบคงเหลือเดอื นมกราคม 2545ดังนี้(ใชวธิ เี ขา กอ นออกกอน ในการคิดวัตถุดิบคงเหลือปลายงวด)2545มกราคม 2 มวี ัตถดุ บิ คงเหลือตนงวด 3,000 หนว ย ราคาหนว ยละ 12 บาท 7 ซ้อื 1,200 หนว ย ราคาหนวยละ 13 บาท 8 เบกิ วตั ถดุ บิ ใช 3,000 หนว ย 12 เบิกวัตถุดิบใช 1,000 หนว ย 24 ซ้ือ 2,000 หนว ย ราคาหนวยละ 11 บาท 29 เบิกวตั ถดุ บิ ใช 1,500 หนว ยการซอ้ื ทุกครัง้ จา ยเปน เงนิ สดคาํ ส่ัง : 1. ใหบันทกึ รายการในสมุดรายวนั ทว่ั ไป โดยใชว ธิ ีการบนั ทกึ บัญชที ้งั 2 แบบ 2. จงคาํ นวณตน ทนุ วัตถดุ บิ ท่ใี ชไ ป และวตั ถุดิบคงเหลอื ปลายงวดตามระบบการบนั ทึกบญั ชี ท้ัง 2 แบบขอ 21 บริษทั บญุ ชว ยชาติ จํากดั ไดเตรยี มขอมลู เก่ียวกบั วตั ถดุ ิบคงเหลือสําหรบั เดอื นกนั ยายนดงั นี้ (บริษทั ใชวิธเี ขากอ นออกกอ น ในการคิดวัตถุดิบคงเหลอื ปลายงวด) กนั ยายน 2 วตั ถุดบิ คงเหลอื ตนงวด 1,500 หนว ย ราคาหนว ยละ 30 บาท 7 ซือ้ 1,000 หนว ย ราคาหนว ยละ 35 บาท 15 เบิกไป 1,200 หนวย 18 เบิกไป 1,000 หนว ย 22 ซอื้ 3,000 หนว ย ราคาหนวยละ 31 บาท 24 ใชไ ป 2,500 หนวย การซ้อื ทุกครั้งจายเปนเงินสดใหบนั ทกึ รายการขา งตน ในสมุดรายวนั ทวั่ ไป ตามวธิ กี ารบนั ทกึ ท้งั 2 ระบบ

108 บทท่ี 3 การบัญชเี ก่ยี วกับวัตถดุ บิ เอกสารอา งอิงวิจติ รา พลู เพม่ิ ทรพั ย . (2541) . หลักการบัญชีตนทนุ (พมิ พค รั้งที่ 2) . กรุงเทพฯ : มหาวทิ ยาลัย เกษตรศาสตร .สมนกึ เอื้อจริ ะพงษพนั ธ . (2538 ) . การบัญชีตนทุน (พิมพค ร้ังที่ 2). กรงุ เทพฯ : สยามสเตช่ันเนอรี่ ซัพพลายส.สปุ ราณี ศุกระเศรณี, ศภุ สนิ สรุ ยิ ะ, อํานาจ รตั นสุวรรณและอรรถพล ตรติ านนท .(2546). การบญั ชี บรหิ าร . กรงุ เทพฯ : พมิ พพ รรณการพิมพ.