ตัวอย่างสูจิบัตร

25 FRIDAY NOVEMBER LIVE BROADCAST STARTS AT 13.00 PM. ศิลปะการแสดงนิพนธ์ นางสาวณัฐริกา มานะ นิสิตสาขาวิชาศิลปะการแสดง รุ่นที่ 7 ปีการศึกษา 2565 คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา ดนตรีและนาฏศิลป์ ม.พะเยา

MAKORN KHAI NAK แนวความคิดและแรงบันดาลใจ ผู้สร้างสรรค์ได้รับแรงบันดาลใจมาจากประติมากรรมล้านนามกรคายนาค ที่ปรากฏอยู่ในบริเวณราวบันได วัดหลายแห่งในแถบภาคเหนือ “พญานาค” เปรียบเสมือนตัวแทนของกลุ่มเมือง หรือกลุ่มชาติพันธุ์ทางตอน เหนือของประเทศไทย ที่เรียกสืบทอดมาจนถึงปัจจุบันว่า “โยนก”ส่วน “มกร” จะเปรียบเสมือนตัวแทนของ กลุ่ม “พยู” หรือพุกาม อันได้แก่ พม่าในปัจจุบัน ประติมากรรมมกรคายนาคในแถบภาคเหนือนั้นพอจะอนุมานได้ ว่าเป็นการแสดงออกถึงการหลุดพ้นจากอิทธิพลของงานศิลปะและการเมืองของพม่าที่ครอบงำล้านนาอยู่เป็น เวลานานกว่าสองร้อยปี จากหลักฐานดังกล่าว ผู้สร้างสรรค์จึงได้นำมาเป็นแรงบันดาลใจและออกแบบการแสดง ชุด มกรคายนาค เพื่อเผยแพร่ความเชื่อ วรรณกรรม และประติมากรรมล้านนามกรคายนาค ในรูปแบบของการแสดงล้านนาร่วม สมัย

MAKORN KHAI NAK รูปแบบหรือขั้นตอนในการแสดง ผู้สร้างสรรค์ได้ออกแบบการแสดง ชุด มกรคายนาค ในรูปแบบของการแสดงล้านนาร่วมสมัย โดยแบ่งการแสดง ออกเป็น 3 ช่วง ดังนี้ ช่วงที่ 1 กลืนกิน เป็นการแสดงที่สื่อให้เห็นถึงอิทธิพลของงานศิลปะและการเมืองของพม่าที่ครอบงำล้านนา ช่วงที่ 2 นาคดิ้น เป็นการแสดงที่สื่อให้เห็นถึงการต่อสู้เพื่อให้หลุดพ้นจากการครอบงำของพม่า ช่วงที่ 3 มกรคาย เป็นการแสดงที่สื่อให้เห็นถึงการหลุดพ้นจากการครอบงำของพม่า

MAKORN KHAI NAK ผู้สร้างสรรค์ได้วางแผนการดำเนินงานตามแนวทาง 4C PE MODEL ซึ่งเป็นโมเดลสำหรับการจัดการเรียนรู้ ที่ถอดบทเรียนจากศิลปะการแสดงนิพนธ์ของมหาวิทยาลัยพะเยา(ลิขิต ใจดี, 2565) โดยมีรายละเอียดดังต่อไปนี้ ขั้นตอนที่ 1 ขั้นตอนที่ 1 ขั้นวางแผนการสร้างสรรค์(Creative Planning Stage) C1 ผู้สร้างสรรค์เข้าร่วมประชุม กับคณะกรรมการภายใน (อาจารย์ประจำสาขาวิชา) เพื่อรับฟังและร่วมวางแผนการดำเนินการสร้างสรรค์ กรอบแนวทาง และรายละเอียดในการสอบศิลปะการแสดงนิพนธ์ ขั้นตอนที่ 2 ขั้นตอนที่ 2 ขั้นเตรียมการสร้างสรรค์(Creative Preparation Stage) C2 ผู้สร้างสรรค์ได้ดำเนินการ กำหนดหัวข้อศิลปะการแสดงนิพนธ์ ศึกษาข้อมูลเบื้องต้นที่เกี่ยวข้องกับมกรคายนาค จากหนังสือ ตำราและ งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง เช่น บทความเรื่อง มกรคายนาค พุทธศิลป์แห่งดินแดนล้านนาไทย มโนทัศน์เรื่องนาคของ ชนชาติไท และมกรคายนาค(พญานาค) ผ่านทางสื่อสมัยใหม่เพื่อเตรียมการสร้างสรรค์ด้วยตนเอง

MAKORN KHAI NAK ขั้นตอนที่ 3 ขั้นตอนที่ 3 ขั้นดำเนินการสร้างสรรค์(Creative Process Stage) C3 ผู้สร้างสรรค์ได้มีการดำเนินการ สร้างสรรค์ โดยสามารถแบ่งออกได้ 10 ลำดับ ดังนี้ 1) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการสอบหัวข้อศิลปะการแสดงนิพนธ์ด้วยรูปแบบออนไลน์ผ่านทางสื่อสมัยใหม่ 2) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการศึกษาหาข้อมูลที่เกี่ยวข้องเพิ่มเติมเพื่อนำข้อมูลมาออกแบบการแสดง และองค์ประกอบการแสดงเพื่อนำเสนอสอบด้วยรูปแบบออนไลน์ผ่านทางสื่อสมัยใหม่ 3) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการสอบศิลปะการแสดงนิพนธ์ครั้งที่1 รอบ 30 เปอร์เซ็นต์ 4) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการฝึกซ้อมการแสดงพร้อมกับพัฒนางาน ปรับปรุง และแก้ไขศิลปะการแสดงนิพนธ์ ตามคำแนะนำของคณะกรรมภายในจากการสอบศิลปะการแสดงนิพนธ์ครั้งที่ 1 5) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการสอบศิลปะการแสดงนิพนธ์ครั้งที่ 2 รอบ 50 เปอร์เซ็นต์ 6) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการฝึกซ้อมการแสดงพร้อมกับพัฒนางาน ปรับปรุง และแก้ไขศิลปะการแสดงนิพนธ์ ตามคำแนะนำของคณะกรรมภายในจากการสอบศิลปะการแสดงนิพนธ์ครั้งที่ 2 7) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการสอบศิลปะการแสดงนิพนธ์ครั้งที่ 3 รอบ 70 เปอร์เซ็นต์ด้วยรูปแบบออนไลน์ผ่าน ทางสื่อสมัยใหม่ 8) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการฝึกซ้อมการแสดงพร้อมกับพัฒนางาน ปรับปรุง และแก้ไขศิลปะการแสดงนิพนธ์ ตามคำแนะนำของคณะกรรมภายในจากการสอบศิลปะการแสดงนิพนธ์ครั้งที่ 3 9) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินการบันทึกวีดิทัศน์การแสดง ชุด มกรคายนาค 10) ผู้สร้างสรรค์ดำเนินสอบศิลปะการแสดงนิพนธ์ครั้งที่ 4 รอบ 100 เปอร์เซ็นต์ด้วยรูปแบบ ออนไลน์ผ่านทางสื่อสมัยใหม่โดยคณะกรรมภายนอกมหาวิทยาลัย

MAKORN KHAI NAK ขั้นตอนที่ 4 ขั้นตอนที่ 4 ขั้นประเมินผลการสร้างสรรค์(Creativity Evaluation Stage) C4 ผู้สร้างสรรค์ได้ แต่งตั้งคณะกรรมการทั้งภายในและภายนอกเพื่อประเมินผลการสร้างสรรค์ศิลปะการแสดงนิพนธ์ดังนี้ คณะกรรมการภายใน จำนวน 6 คน ประกอบด้วย 1) รองศาสตราจารย์นุชนาฏ ดีเจริญ ผู้ทรงคุณวุฒิทางนาฏศิลป์ประจำสาขาวิชา 2) ผู้ช่วยศาสตราจารย์รัตนะ ตาแปง ประธานหลักสูตร 3) ผู้ช่วยศาสตราจารย์ศราวุธ จันทรขำ อาจารย์ผู้สอนประจำหลักสูตร 4) อาจารย์ ธนันยวรรณ ศรีทรัพโยทัย อาจารย์ผู้สอนประจำหลักสูตร 5) อาจารย์ ภูดิท ศิริวัฒนกุล อาจารย์ผู้สอนประจำหลักสูตร/ที่ปรึกษาหลัก 6) อาจารย์ ลิขิต ใจดี อาจารย์ผู้สอนประจำหลักสูตร คณะกรรมการภายนอก จำนวน 3 คน ประกอบด้วย 1) ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. สุรินทร์ เมทะนี ประธานคณะกรรมการ (ผู้เชี่ยวชาญด้านศิลปะการแสดงร่วมสมัย) 2) อาจารย์ กฤษณา กาญจนสุระกิจ คณะกรรมการ (ผู้เชี่ยวชาญด้านศิลปะการแสดงล้านนาสร้างสรรค์) 3) อาจารย์ ดร. ศักย์กวิน ศิริวัฒนกุล คณะกรรมการ (ผู้เชี่ยวชาญด้านศิลปะการแสดง)

องค์ประกอบการแสดงถือเป็นปัจจัยสำคัญต่อการสร้างสรรค์ผลงานทางด้าน นาฏศิลป์ผู้สร้างสรรค์ได้มีการออกแบบองค์ประกอบในการแสดงชุดมกรคายนาค โดยแบ่งออกเป็น 7 องค์ประกอบ คือ ดนตรีประกอบการแสดง เครื่องแต่งกาย ผู้แสดง อุปกรณ์ประกอบการแสดง แสงและฉาก การใช้พื้นที่ และกระบวนท่ารำ โดยผู้สร้างสรรค์ได้ดำเนินการเขียนอธิบายไว้ ดังนี้ การออกแบบดนตรีประกอบการแสดง ผู้สร้างสรรค์ได้ออกแบบดนตรีประกอบ การแสดงให้สอดคล้องตามช่วงการแสดง แบ่งออกเป็น 3 ช่วงดังนี้ ช่วงที่ 1 ผู้สร้างสรรค์ผลงานใช้เพลง เชียงใหม่ เวียงไม่เคยเก่า และมีการพูดเกริ่น นำเพื่อเล่าตำนานความเชื่อของมกรคายนาค เพื่อสื่อให้เห็นถึงอิทธิพลของงานศิลปะและ การเมืองของพม่าที่ครอบงำล้านนา ช่วงที่ 2 ผู้สร้างสรรค์ผลงานใช้เพลง เรื่องเล่าตำนานล้านนา ช่วงพิโรธหงสา เพื่อสื่อให้เห็น ถึงการต่อสู้เพื่อให้หลุดพ้นจากการครอบงำของพม่า ช่วงที่ 3 ผู้สร้างสรรค์ผลงานใช้เพลง เชียงใหม่ เวียงไม่เคยเก่า เพื่อสื่อให้เห็นถึงการ หลุดพ้นจากการครอบงำของพม่า ซึ่งผู้สร้างสรรค์ผลงานได้ดำเนินการขออนุญาตในการนำเพลงมาใช้ประกอบการแสดง เป็นที่เรียบร้อยก่อนนำมาออกแบบการแสดง

การออกแบบเครื่องแต่งกายการแสดง ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 รูปแบบ ดังนี้ รูปแบบที่ 1 เครื่องแต่งกายของนักแสดงฝ่ายนาค ใช้โทนสีวรรณะเย็น ซึ่งให้ ความรู้สึกสุขุม สงบ ลึกลับ หนักแน่น นักแสดงหลัก นักแสดงประกอบ นักแสดงหลัก ผ้าโพกศีรษะสีเขียวอ่อน สไบสีเขียวเข้ม ใส่เกดมั้มสีเขียวเข้ม ผ้าคาดเอว สีเขียวอ่อน ใส่เครื่องประดับสีทอง ประกอบไปด้วยสร้อยคอ สังวาล เข็มขัดและรัดแขน และสัก ขาลาย การสักขาลาย เป็นการสักเพื่อความสวยงามตามจารีตประเพณีนิยม เป็นเอกลักษณ์ที่ แสดงถึง ความเข้มแข็งของชายล้านนา นักแสดงประกอบ ผู้สร้างสรรค์ได้ออกแบบเครื่องแต่งกายนักแสดงประกอบให้ สอดคล้องกับลักษณะการแต่งกายของนักแสดงนำ อันประกอบไปด้วย ผ้าพันอกสีขาว สไบสีเขียว ผ้าซิ่นสีเขียวอ่อน เครื่องประดับที่ใช้สำหรับการแต่งกายของผู้แสดง ประกอบไป ด้วย เข็มขัดสีทอง สร้อยคอสีทอง จัดแต่งทรงผมโดยรวบผมตึงแล้วมวยผม

รูปแบบที่ 2 เครื่องแต่งกายของนักแสดงฝ่ายมกร ใช้โทนสีวรรณะร้อน ซึ่งให้ความรู้สึกมีพลัง และอำนาจ นักแสดงหลัก นักแสดงประกอบ นักแสดงหลัก โพกศีรษะด้วยผ้าสีแดง ใส่เกดมั้มสีแดง ผ้าคาดเอวสีแดงปักเลื่อม สไบสีแดง และใส่เครื่องประดับสีทองแดง ประกอบไปด้วย กรองคอ ทับทรวง สังวาล เข็มขัด นักแสดงประกอบ ออกแบบเครื่องแต่งกายนักแสดงประกอบ ให้สอดคล้องกับ ลักษณะการแต่งกายของนักแสดงนำ อันประกอบไปด้วย ผ้าโพกศีรษะสีน้ำตาลอ่อน ใส่เกดมั่มสีน้ำตาลเข้ม ใส่กำไลข้อเท้าสีน้ำตาล และรัดแขน

การคัดเลือกผู้แสดง การคัดเลือกนักแสดงแบ่งออกเป็น 2 ฝ่าย คือ นักแสดงฝ่ายนาคและนักแสดงฝ่ายมกร โดยผู้แสดงทั้ง 2 ฝ่าย แบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ ได้แก่ นักแสดงหลักและนักแสดงประกอบ ผู้สร้างสรรค์ได้กำหนดนักแสดงทั้งหมด 14 คน โดยผู้สร้างสรรค์ผลงานได้มีการคัดเลือก ผู้แสดงจากสรีระแตกต่างกัน เพื่อต้องการสื่อให้เห็นถึงความแตกต่างของนักแสดงทั้งสอง ฝ่าย และมีพื้นฐานการแสดงนาฏศิลป์ไทย นาฏศิลป์ล้านนา และนาฏศิลป์ร่วมสมัย อุปกรณ์ที่ใช้ในการประกอบการแสดง ผู้สร้างสรรค์ได้นำอาวุธที่ใช้ในการต่อสู้มาประกอบการแสดงเพื่อให้เห็นถึงการต่อสู้เพื่อ ป้องกันตนเองจากการถูกรุกราน หอก (อาวุธในการต่อสู้ของพุกาม) ดาบคู่ (อาวุธในการต่อสู้ของล้านนา) เครื่องประดับศีรษะมกร (สัญลักษณ์แทนมกร) หุ่นเชิดจำลอง (ใช้จำลองมกรและนาค)

แสงและฉากประกอบการแสดง แสงและฉากประกอบการแสดง ผู้สร้างสรรค์ได้ออกแบบให้สอดคล้องกับช่วงการแสดง ช่วงที่ 1 ผู้สร้างสรรค์ได้ออกแบบแสงจำนวน 3 สี คือ สีชมพู สีน้ำเงิน และสีเขียว ช่วงที่ 2 ผู้สร้างสรรค์ออกแบบแสงจำนวน 2 สี คือ สีแดง และสีเขียว ช่วงที่ 3 ผู้สร้างสรรค์ออกแบบแสงจำนวน 2 สี คือ สีเขียว และสีน้ำเงิน ฉากประกอบ การแสดงในช่วงที่ 1 มีจำนวน 5 ภาพ ประกอบไปด้วย ภาพมกรคายนาค ภาพพระจันทร์ ภาพ เจดีย์ และภาพเมืองร้างเก่าแก่ ฉากประกอบการแสดงในช่วงที่ 2 มีจำนวน 2 ภาพ ประกอบไปด้วย ภาพมกรและนาค ภาพการสู้รบของชาวล้านนาและพม่า

แหล่งอ้างอิง ราม วัชรประดิษฐ์. มกรคายนาค (พญานาค). คอลัมน์ พันธุ์แท้พระเครื่อง. ข่าวสด วชรธร สิมกิ่ง. (2560). มกร นาค พญาลวง. เชียงใหม่: ภาควิชาศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. กัญญรัตน์ เวชชศาสตร์. (2551). ความเข้าใจเกี่ยวกับมโนทัศน์: ภาพรวมจากการ สังเคราะห์งานวิจัย. วารสารคณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร.5, 1 (มกราคม- เมษายน2551): 91-100 โชติกา นุ่นชู. (2565). มกรคายนาค พุทธศิลป์แห่งดินแดนล้านนาไทย. สืบค้นเมื่อ 27 สิงหาคม 2565,จาก https://www.silpa-mag.com/culture/article_3514 ลิขิต ใจดี. 2565. 4C PE MODEL: การถอดบทเรียนโมเดลการจัดการเรียนรู้ศิลปะ การแสดงนิพนธ์. คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัย พะเยา.