รายงานตั้นตต

รายงาน วชิ า นวตั กรรมและเทคโนโลยสี ารสนเทศเพื่อการส่ือสารการศึกษา เรื่อง ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั (DQ: Digital Intelligence Quotient) โดย นายจรี วฒั น์ ววิ ฒั น์สกลุ ไทย รหัสนักศึกษา 634110001 ค.บ.2 สาขาวชิ าสังคมศึกษา หมู่ 1 เสนอ อาจารย์สุธิดา ปรีชานนท์ รายงานนีเ้ ป็ นส่วนหน่ึงของการเรียนรายวชิ านวตั กกรรมและเทคโนโลยี สารสนเทศเพ่ือการสื่อสารการศึกษา PC 62506 ภาคการศึกษาท่ี 1 ปี การศึกษา 2564 คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์

ก คาํ นํา รายงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิชานวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการสื่อสาร การศกึ ษา (PC 62506) นักศกึ ษาชั้นปที ี่ 2 สาขาสงั คมศกึ ษา มหาวทิ ยาลัยราชภัฏหม่บู ้านจอมบงึ โดย มจี ดุ ประสงค์เพ่ือใหป้ ฏบิ ตั ติ วั ใหเ้ หมาะสม และมคี วามรบั ผิดชอบในการใชเ้ ทคโนโลยี โดยเฉพาะอย่าง ย่ิงการสื่อสารในยุคดิจิทัลเป็นการสื่อสารที่ไร้พรมแดนจําเป็นต้องมีความฉลาดทางดิจิทัลซึ่งรายงานน้ีมี เนื้อหาเก่ียวกับความฉลาดทางดิจิทัล ความเป็นพลเมืองดิจิทัล (Digital Citizenship) เป็นพลเมืองท่ีมี ความสามารถในการใช้อินเทอร์เน็ตในการ บริหารจัดการ ควบคุม กํากับตน รู้ผิดรู้ถูก และรู้เท่าทัน และจะกล่าวถึงทักษะ 8 ด้านของ ความฉลาดดิจิทัลในระดับพลเมืองดิจิทัล ผู้จัดทําได้ เลือกหัวข้อน้ีใน การทํารายงาน เนื่องมาจากเป็นเร่ืองที่น่าสนใจ ผู้จัดทําหวังว่ารายงานฉบับนี้จะให้ความรู้ และเป็น ประโยชน์แก่ผู้อ่านทกุ ๆ ท่าน หากรายงานเล่มนผ้ี ดิ พลาดประการใด ต้องขออภัย ณ ที่น้ี นายจรี วฒั น์ ววิ ฒั น์สกลุ ไทย ผู้จดั ทาํ

สารบัญ ข เร่ือง หน้า คาํ นํา ก สารบญั ข ความเป็ นพลเมืองดจิ ทิ ลั 1 ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั 1 รูปภาพ และ วดี โี อแนะนํา ความฉลาดทางดจิ ทิ ลั 2 เอกลกั ษณ์พลเมืองดจิ ทิ ลั 3 การบริหารจดั การเวลาบนโลกดจิ ทิ ลั 3 การจดั การการกลนั่ แกล้งบนไซเบอร์ 3 การจดั การความปลอดภยั บนระบบเครือข่าย 4 การจดั การความเป็ นส่วนตวั 4 การคดิ อย่างมวี จิ ารณญาณ 4 ร่องรอยทางดจิ ทิ ลั 5 ความเห็นอกเห็นใจและสร้างสัมพนั ธภาพทดี่ กี บั ผู้อ่ืนทางดจิ ทิ ลั 5 บรรณานุกรม 6

1 ความฉลาดทางดิจิทัล (DQ: Digital Intelligence Quotient)ความเป็ นพลเมืองดิจิทัล (Digital Citizenship) เปน็ พลเมอื งท่ีมคี วามสามารถในการใช้ อินเทอรเ์ นต็ ในการ บรหิ ารจดั การ ควบคมุ กํากับตน รผู้ ิดรู้ถกู และรูเ้ ท่าทัน เป็นบรรทัดฐานในการใช้ เทคโนโลยีดิจิทัลอย่าง เหมาะสม มีความรับผิดชอบ เรียนรู้ท่ีจะใช้เทคโนโลยีอย่างชาญฉลาด และ ปลอดภัย พลเมืองดิจิทัลจึงต้อง ตระหนักถึงโอกาสและความเส่ียงในโลกดิจิทัล เข้าใจถึงสิทธิและ ความรับผดิ ชอบในโลกออนไลน์ ความเป็น พลเมืองดจิ ทิ ัล นบั เปน็ มาตรฐานหน่งึ ดา้ นทางเทคโนโลยี การศกึ ษาทเ่ี สนอโดยสมาคมเทคโนโลยกี ารศึกษา นานาชาติ (ISTE : International Society for Technology in Education) เพอ่ื ใหผ้ เู้ รยี นสามารถแสดง ความเข้าใจประเดน็ ทางสังคม วฒั นธรรม และความเปน็ มนุษย์ ท่ีเก่ยี วข้องกบั เทคโนโลยสี ารสนเทศ และ ปฏิบัติตนอย่างมีจริยธรรมและตาม ครรลองกฎหมายให้ใช้ข้อมูลข่าวสารได้อย่างปลอดภัย ถูกกฎหมาย ซึ่งมี ความสําคัญในทักษะแห่งการ เรยี นรใู้ นศตวรรษที่ 21 ทกั ษะสําคัญท่ีจะท าให้เป็นพลเมืองดิจิทลั ท่ีสมบรู ณ์ ความฉลาดทางดิจิทัล เป็นผลจากศึกษาและพัฒนาของ DQ institute หน่วยงานที่เกิดจากความ ร่วมมือกันของภาครัฐและเอกชนทั่วโลกประสานงานร่วมกับ เวิลด์อีโคโนมิกฟอร่ัม (World Economic Forum) ทม่ี ุ่งมน่ั ให้เดก็ ๆ ทุกประเทศไดร้ ับการศึกษาดา้ นทกั ษะพลเมอื งดิจทิ ลั ท่ีมี คณุ ภาพและใชช้ ีวิตบนโลก ออนไลนอ์ ย่างปลอดภัยด้วยความกา้ วหนา้ ของเทคโนโลยสี มัยใหม่ ความ ฉลาดทางดิจิทัล เป็นกรอบแนวคดิ ที่ ครอบคลมุ ของความสามารถทางเทคนคิ ความรู้ความเขา้ ใจและ ความคดิ ทางสงั คมท่ีมพี ้นื ฐานอยู่ในค่านิยมทาง ศลี ธรรมทช่ี ่วยใหบ้ คุ คลทจ่ี ะเผชิญกับความทา้ ทายทาง ดิจิทัล ความฉลาดทางดิจิทัล มีสามระดับ 8 ด้าน และ 24 สมรรถนะที่ประกอบด้วย ความรู้ ทักษะ ทัศนคติและค่านยิ ม โดยบทความนจ้ี ะกล่าวถึงทักษะ 8 ดา้ นของ ความฉลาดดจิ ทิ ลั ในระดบั พลเมือง ดิจทิ ลั ซ่งึ เป็นความสามารถในการใช้เทคโนโลยีดิจทิ ลั และส่อื ในรูปแบบท่ี ปลอดภัยรบั ผดิ ชอบ และมี จริยธรรม ดงั น้ี

2

3 1. เอกลกั ษณ์พลเมืองดจิ ทิ ลั (Digital Citizen Identity) เอกลักษณ์พลเมอื งดิจทิ ัล เปน็ ความสามารถสรา้ งและบริหารจัดการอัตลักษณ์ทด่ี ีของตนเองไวไ้ ดอ้ ยา่ ง ดที ัง้ ในโลกออนไลน์ และโลกความจรงิ อัตลักษณท์ ่ดี คี อื การท่ผี ้ใู ช้สอื่ ดจิ ิทัลสร้างภาพลักษณใ์ นโลกออนไลนข์ อง ตนเองในแงบ่ วก ท้งั ความคิดความรสู้ ึก และการกระท า โดยมีวิจารณญาณในการรับสง่ ขา่ วสารและแสดงความ คิดเหน็ มีความเห็นอกเหน็ ใจผรู้ ่วมใชง้ านในสังคมออนไลน์ และรู้จกั รบั ผดิ ชอบต่อการกระท า ไมก่ ระท าการท่ี ผิดกฎหมายและจรยิ ธรรมในโลกออนไลน์ เช่น การละเมิดลขิ สิทธิ์ การกลนั่ แกลง้ หรือการใช้วาจาท่สี รา้ งความ เกลยี ดชังผู้อื่นทางสื่อออนไลน์ 2. การบริหารจดั การเวลาบนโลกดจิ ทิ ลั (Screen Time Management) การบริหารจัดการเวลาบนโลกดจิ ทิ ลั เปน็ ความสามารถควบคมุ ตนเอง ความสามารถในการจัดสรร เวลาในการ ใชง้ านอปุ กรณด์ ิจิทัลและอุปกรณเ์ ทคโนโลยไี ดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ รวมถึงการใช้งานส่ือ สงั คม (Social Media) และเกม ออนไลน์ (Online Games) ดว้ ยความ รับผิดชอบต่อตนเอง สามารถบรหิ ารเวลาท่ใี ช้อปุ กรณย์ คุ ดจิ ิทลั รวมไปถงึ การควบคุมเพือ่ ให้ เกดิ สมดุลระหวา่ งโลกออนไลน์ และโลกความเปน็ จรงิ อกี ท้งั ตระหนกั ถงึ อันตราย และสุขภาพ จากการใช้เวลาหน้าจอนานเกินไป และผลเสียของการเสพติดส่อื ดจิ ิทลั 3. การจดั การการกลนั่ แกล้งบนไซเบอร์ (Cyberbullying Management) การจดั การการกล่ันแกลง้ บนไซเบอร์ เป็นความสามารถในการป้องกนั ตนเอง การมภี มู คิ ้มุ กันในการ รบั มอื และจัดการกบั สถานการณก์ ารกล่ันแกล้งบนอนิ เทอร์เนต็ ได้อยา่ งชาญ ฉลาด การใชอ้ นิ เทอรเ์ นต็ เป็นเครือ่ งมอื หรือช่องทางเพ่ือก่อใหเ้ กดิ การคกุ คามลอ่ ลวงและการ กล่นั แกล้งบนโลกอนิ เทอรเ์ นต็ และสื่อสงั คมออนไลน์ โดยกลมุ่ เปา้ หมายมกั จะเป็นกลมุ่ เด็ก จนถงึ เดก็ วยั ร่นุ การกลั่นแกลง้ บนโลกไซเบอร์คลา้ ยกันกบั การกลน่ั แกลง้ ในรปู แบบอืน่ หากแตก่ ารกล่ันแกลง้ ประเภทนจี้ ะกระทําผา่ นสอ่ื ออนไลน์หรือสื่อดิจทิ ลั เช่น การส่งข้อความ ทางโทรศัพท์ ผกู้ ลน่ั แกลง้ อาจจะเป็นเพือ่ นรว่ มชน้ั คนร้จู กั ในส่อื สงั คมออนไลน์ หรอื อาจจะเ ปน็ คนแปลกหนา้ ก็ได้ แตส่ ่วนใหญผ่ ้ทู กี่ ระทําจะรู้จักผทู้ ถี่ ูกกลนั่ แกลง้ รูปแบบของการกล่ันแ กล้งมกั จะเป็นการว่ารา้ ย ใส่ความ ขทู่ าํ ร้าย หรือใชถ้ อ้ ยคําหยาบคาย การคกุ คามทางเพศผ่ านส่อื ออนไลน์ การแอบอา้ งตวั ตนของผอู้ ่นื การแบล็กเมล์ การหลอกลวง การสร้างกลุ่มใน โซเชยี ลเพ่ือโจมตโี ดยเฉพาะ

4 4. การจัดการความปลอดภยั บนระบบเครือข่าย (Cybersecurity Management)การจดั การความ ปลอดภยั บนระบบเครอื ขา่ ย เปน็ ความสามารถในการสํารวจ ตรวจสอบ การปอ้ งกนั และ การรักษา ความปลอดภยั ของขอ้ มลู ในระบบเครือข่าย ป้องกนั ขอ้ มูลดว้ ยการสรา้ งระบบความปลอดภัยทีเ่ ขม้ แข็ง และป้องกนั การโจรกรรมข้อมูลหรือการถกู โจมตอี อนไลน์ได้ มีทกั ษะในการรักษาความปลอดภยั ของตนเองในโลกออนไลน์การรกั ษา ความปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์ คอื การปกปอ้ งอุปกรณด์ ิจทิ ัลข้อมูลทจ่ี ัดเก็บและ ข้อมูลสว่ นตัวไมใ่ หเ้ สียหาย สูญหาย หรอื ถูกโจรกรรมจากผไู้ มห่ วงั ดใี นโลกไซเบอร์ 5. การจดั การความเป็ นส่วนตวั (Privacy Management) การจดั การความเปน็ สว่ นตัว เปน็ ความสามารถในการจดั การกบั ความเป็นส่วนตัวของตนเองและของ ผอู้ ื่น การใช้ขอ้ มลู ออนไลน์ร่วมกนั การแบง่ ปนั ผา่ นสอื่ ดิจทิ ลั ซ่งึ รวมถงึ การ บรหิ ารจัดการ รู้จักปอ้ งกนั ข้อมูลส่วนบคุ คลของตนเอง เชน่ การแชรข์ อ้ มูลต่าง ๆ ดว้ ย เครอ่ื งมอื ดิจทิ ลั การขโมยขอ้ มูลอัตลักษณ์ เป็นตน้ โดยตอ้ งมคี วามสามารถในการฝกึ ฝนใช้ เคร่ืองมือ หรอื วธิ ีการในการปอ้ งกันข้อมลู ตนเองได้เปน็ อย่างดี รวมไปถงึ ปกปิดการสบื คน้ ข้อมลู ตา่ งๆ ในเว็บไซต์ เพ่อื รักษาความเปน็ สว่ นตวั ความเปน็ สว่ นตัวในโลกออนไลน์ คือสิทธิ การปกป้องข้อมูลความสว่ นตวั ในโลกออนไลนข์ องผใู้ ชง้ านท่ีบุคคลหรือการบริหารจัดการ ข้อมลู ส่วนตัว รวมถงึ การใช้ดุลยพนิ จิ ปกป้อง ข้อมูลส่วนบุคคลและขอ้ มูลทีเ่ ปน็ ความลบั ของ ผู้อืน่ 6. การคดิ อย่างมวี จิ ารณญาณ (Critical Thinking) การคิดอยา่ งมีวจิ ารณญาณ หมายถึง ความสามารถในการตัดสินของบคุ คลวา่ ควรเชอ่ื ไม่ควรเชื่อ ควรทาํ หรอื ไม่ควรทําบนความคดิ เชิงเหตแุ ละผล มีความสามารถในการวิเคราะห์ แยกแยะระหวา่ งข้อมลู ที่ถกู ต้องและข้อมลู ทีผ่ ดิ ขอ้ มลู ท่มี ีเนอื้ หาเป็นประโยชนแ์ ละขอ้ มลู ที่เข้า ขา่ ยอนั ตราย ข้อมูลติดตอ่ ทางออนไลน์ทีน่ า่ ต้ังขอ้ สงสัยและนา่ เชือ่ ถือได้ เม่ือใชอ้ นิ เทอร์เนต็ ทราบว่าเนื้อหาใดมีประโยชน์ รูเ้ ท่าทันสอื่ และสารสนเทศ สามารถวิเคราะหแ์ ละประเมิน ข้อมูลจากแหลง่ ขอ้ มูลท่ีหลากหลายได้ เขา้ ใจรปู แบบการหลอกลวงตา่ ง ๆ ในสอ่ื ดจิ ทิ ัล เชน่ ขา่ วปลอม เว็บไซตป์ ลอม ภาพตดั ตอ่ ข้อมูลอนั ท่เี ทจ็ เป็นตน้

5 7. ร่องรอยทางดจิ ทิ ลั (Digital Footprints)ร่องรอยทางดจิ ทิ ลั เปน็ ความสามารถในการเข้าใจ ธรรมชาตขิ องการใช้ชีวิตในโลกดิจทิ ัลวา่ จะหลงเหลือร่องรอยขอ้ มูลทิ้งไวเ้ สมอ ร่องรอยทางดจิ ทิ ัล อาจจะสง่ ผลกระทบในชวี ติ จรงิ ที่เกิดจากรอ่ งรอยทางดจิ ทิ ลั เขา้ ใจผลลัพธท์ ี่อาจเกิดข้ึน เพอ่ื นาํ มาใชใ้ นการจัดการกบั ชวี ิต บทโลกดจิ ทิ ลั ด้วยความรบั ผดิ ชอบ ขอ้ มลู รอ่ งรอยทางดจิ ิทัล เชน่ การลงทะเบียน อเี มล การ โพสต์ขอ้ ความหรอื รปู ภาพ ไฟลง์ านต่าง ๆ เมือ่ ถูกสง่ เข้าโลกอินเทอรเ์ นต็ แลว้ จะทิง้ ร่องรอย ขอ้ มูลส่วนตัวของผูใ้ ช้งานไว้ ให้ผอู้ ื่นสามารถติดตามได้ และจะเปน็ ขอ้ มลู ที่ระบตุ ัวบุคคลได้ อยา่ งงา่ ยดาย 8. ความเห็นอกเห็นใจและสร้างสัมพนั ธภาพทดี่ กี บั ผู้อื่นทางดจิ ิทลั (Digital Empathy) ความเหน็ อกเห็นใจและสร้างสัมพันธภาพท่ดี กี ับผู้อน่ื ทางดจิ ทิ ัล เปน็ ความสามารถในการเข้าใจผู้อน่ื การตอบสนองความต้องการของผู้อืน่ การแสดง ความเห็นใจและการแสดง น้ําใจตอ่ ผอู้ ื่นบนโลกดิจิทลั ได้อยา่ งเหมาะสม มปี ฏสิ ัมพนั ธ์อนั ดีต่อคนรอบข้าง ไมว่ ่าพ่อแม่ ครู เพอื่ นทงั้ ในโลกออนไลนแ์ ละในชวี ิตจริง ไม่ดว่ นตัดสนิ ผ้อู ่ืนจากขอ้ มลู ออนไลนแ์ ต่เพยี งอยา่ ง เดยี ว และจะเป็นกระบอกเสยี งให้ผ้ทู ี่ต้องการความช่วยเหลอื ในโลกออนไลน์ จะเหน็ วา่ ความฉลาดดจิ ทิ ัลในระดับพลเมืองดิจิทลั เปน็ ทักษะทสี่ ําคัญสําหรบั นักเรยี น และบุคคลทั่วไป ในการสื่อสารในโลกออนไลนเ์ ปน็ อย่างยง่ิ ทง้ั เอกลักษณ์พลเมือง ดิจิทลั การบริหารจัดการเวลาบนโลกดจิ ทิ ลั การจดั การการกล่นั แกลง้ บนไซเบอร์ การจดั การ ความปลอดภัยบนระบบเครือข่าย การจดั การความเป็นส่วนตวั การคิดอยา่ งมวี จิ ารณญาณ ร่องรอยทางดิจทิ ัล ความเห็นอกเหน็ ใจและสรา้ งสมั พนั ธภาพทดี่ ีกบั ผอู้ ่นื ทางดิจิทลั หากบุคคล มที กั ษะและความสามารถทัง้ 8 ประการจะทําใหบ้ คุ คลนน้ั มีความสามารถในการใช้ อนิ เทอรเ์ น็ตในการบริหารจัดการ ควบคมุ กํากบั ตน รู้ผิดรูถ้ กู และรู้เท่าทนั เปน็ บรรทดั ฐานใน การใชเ้ ทคโนโลยดี ิจทิ ัลอยา่ งเหมาะสม เรียนรูท้ ่ีจะใช้เทคโนโลยอี ยา่ งชาญฉลาด และปลอดภัย

6 บรรณานุกรม สถาบนั สอื่ เดก็ และเยาวชน. (2561). การจัดทํา Fact Sheet‘ความฉลาดทางดจิ ิทัล’ (Digital Intelligence : DQ) และการศกึ ษาการรังแกกนั บนโลกไซเบอร์ของวยั รุ่น. กรุงเทพมหานคร : สถาบันสื่อเด็กและ เยาวชน Yuhyun Park. (2016). 8 digital skills we must teach our children. Retrieved March 8, 2017, https://www.weforum.org/agenda/2016/06/8-digital-skills-we-must-teach our- children Yuhyun Park. (2016). 8 digital life skills all children need - and a plan for teaching them. Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.weforum.org/agenda/2016/09/8- digitallife-skills-all-children-need-and-a-plan-for-teaching- them?utm_content=buffer4422b&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&u tm_campaign=buffer. Project DQ. (2017). D igital Intelligence (DQ). Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.projectdq.org สถาบันสอ่ื เดก็ และเยาวชน. (2561). ความฉลาดทางดจิ ิตอล (Digital Intelligence: DQ) และ การศกึ ษาการรงั แกกันบนโลกไซเบอรข์ องวยั รนุ่ . สบื คน้ เม่ือ 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/contents/research/A2.-final.pdf. สถาบันสอ่ื เดก็ และเยาวชน. (2562). การพัฒนาพลเมอื ง MILD จดุ เนน้ ตามช่วงวัย. สบื ค้นเมื่อ 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/ชุดความร้สู ําหรบั คร/ู ความรู้/การพฒั นาพลเมอื ง- midl-จดุ เนน้ ตามช่วงวยั . ปณติ า วรรณพิรณุ . (2560). “ความฉลาดทางงดิจิทลั ,” พฒั นาเทคนิคศกึ ษา. 29 (102), 12-20.

7