ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.บ้านไร่ อ.ดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น เดอื น มกราคม 2563 กศน.ตำลบา้ นไร่ ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อำเภอดำเนินสะดวก สำนกั งานส่งเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั จงั หวดั ราชบรุ ี สำนักงานส่งเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สำนกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ทำเนยี บภูมปิ ญั ญาท้องถ่ิน เดอื น มกราคม 2563 กศน.ตำลบา้ นไร่ ศนู ยก์ ารศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยอำเภอดำเนนิ สะดวก สำนกั งานส่งเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยจังหวดั ราชบุรี สำนกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั สำนกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลบ้านไร่ ได้ตำเนินการจัดทำภูมิปัญญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชนในพื้นที่ ตำบลบ้านไร่ เพื่อเพิ่มพูนความรู้และทักษะในการดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝน ไดท้ ้ังจากการศกึ ษาด้วยตนเองและไดร้ บั การถา่ ยหอคจากผูอ้ ่นื การนำภมู ิปัญญามาเผยแพร่เพื่อใหป้ ระชาชน ในพื้นที่ได้นำไปใช้และเรียนรู้เพื่อเพิ่มอาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัว ให้มีการเจริญ เติบโตอย่างต่อเนื่องและเกื้อกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์และ ไม่มีสารพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีความสมดุล ของสภาพแวดล้อม อย่างต่อเนื่องและเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตำบลบ้านไร่ หวงั วา่ เอกสารเล่มนค้ี งมปี ระโยชนต์ ่อผู้อ่านและผปู้ ฏิบัตงิ านต่อไป กศน.ตำบลบ้านไร่ มกราคม 2563

สารบัญ หนา้ คำนำ 1 สารบัญ 5 กศน.ตำบลบ้านไร่ 9 - ภมู ปิ ัญญา การเลย้ี งไกช่ น : นายพงษเ์ นตร กลน่ิ จนั ทร์ - ภมู ิปัญญา การทำสวนฝรง่ั : นางสาวกญั ญาภคั กลดั นวม - ภมู ิปัญญา การทำพริกแกง : นางสาวพฒุ ิธิรตั น์ สระพัง คณะผจู้ ัดทำ

1 แบบบันทกึ ชุดข้อมลู คลงั ปญั ญา-ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ตำบลบา้ นไร่ อำเภอดำเนินสะดวก จงั หวดั ราชบุรี ช่ือภูมิปัญญา : การเลยี้ งไกช่ น ชอื่ นายพงษ์เนตร นามสกลุ กล่นิ จนั ทร์ วนั เดอื นปีเกิด : 8 พฤศจิกายน 2539 ที่อยู่ปจั จบุ ัน (ทส่ี ามารถตดิ ต่อได)้ : บา้ นเลขท่ี 66/2 หมู่ท่ี 8 ตำบลบ้านไร่ อำเภอดำเนินสะดวก จงั หวดั ราชบุรี รหัสไปรษณีย์ 70130 โทรศพั ท์ : 062-3636033 ความเป็นมาของบคุ คลคลังปัญญา เป็นผู้ที่ชื่นชอบการเลี้ยงไก่พื้นเมือง และการเลี้ยงไก่ชน จึงศึกษาการเลี้ยงไก่ในพื้นที่เพื่อความ สนุกสนาน มีพื้นที่ปล่อยให้ไก่ได้เดิน มีคอนให้ไก่เกาะ เพื่อที่ไก่จะได้บินเกาะคอน เป็นการออกกำลังกายไป ในตัว เลา้ ปลอ่ ย จุดเด่นของภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น อาชพี เกษตรกรรมเป็นอาชีพท่ตี ้องใชต้ ้นทนุ ในการทำและใช้เวลามากในการรอผลผลติ ในแต่ละคร้ัง ผลผลิตท่ไี ดก้ ใ็ ห้กำไรน้อย บ้างกข็ าดทนุ เกษตรกรหลายรายจงึ จำเปน็ ต้องหาอาชีพเสริมเพื่อเพิ่มรายได้ให้กับ ครอบครัว ไม่ว่าจะปลูกผักหรือเลี้ยงสัตว์ ในขณะที่รอผลผลิตจากการทำอาชีพ ก็ได้มีการหันมาเลี้ยงไก่ชน เป็นอาชีพเสริมจำนวนไมน่ ้อยเพราะค้าขายได้กำไรดี การเลี้ยงไก่ควรหม่ันสังเกตไก่อยา่ งละเอียดในการออก กำลังกายให้ไก่ชน เพราะไก่ชนแต่ละตัวมีความแข็งแรงของร่างกายต่างกัน การเตะมุ้งนาน ๆ อาจทำให้ไก่ ชนขาเสียได้ ไกช่ นสายพนั ธุ์พม่าคือคปู่ รับสำคญั ของไก่สายพันธุ์ไทย เช่น ไก่ไทยป่าก๋อย หรือ ไก่ลูกผสมท่ีมี ลีลาช้นั เชงิ บุกตี จำเป็นอยา่ งยิง่ ท่จี ะตอ้ งหาไก่นวม หรอื ไก่ปลำ้ ท่ีเป็นไกม่ ้าลอ่ เพ่ือฝึกการวิง่ หรือเรียกอกี อย่าง วา่ ฝกึ การออกกำลังกายปอด เพราะระบบหายใจไก่เล้ยี งชนจำเป็นอย่างมาก วัตถดุ ิบทีใ่ ชป้ ระโยชนใ์ นผลิตภณั ฑ์ที่เกดิ จากภมู ิปัญญา ซ่ึงพื้นท่อี ่นื ไม่มี ไดแ้ ก่ การเลี้ยงไก่ชนเป็นอาชีพเสริมของใครหลายๆ คนได้ วิธีการเลี้ยงก็จะแตกต่างกันตามวิถีชาวบ้าน ไมไ่ ด้มีขอ้ บังคบั ตายตัว แต่วิธีการเล้ียงนีค้ งพอเปน็ แนวทางให้กับใครหลายๆ คน ทม่ี คี วามสนใจในไกช่ น หรือ ต้องการที่จะมีรายได้เสริม ได้นำไปประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ มีพื้นที่ปล่อยให้ไก่ได้เดิน อย่างน้อยควรมี ความกว้าง 2 เมตร ยาว 4 เมตร และควรที่จะมีคอนให้ไก่เกาะ เพื่อที่ไก่จะได้บินเกาะคอน เป็นการออก กำลังกายไปในตวั เลา้ ปลอ่ ย ควรมอี ากาศทถี่ ่ายเทไดส้ ะดวก มีแสงแดดอ่อนๆส่องถึงได้ ภาชนะท่ีใส่อาหาร ควรจัดทใี่ หด้ เู รยี บรอ้ ย เช็คนำ้ ท่ไี กก่ ิน อยา่ ให้ขาดหรือหมดและเป็นน้ำสะอาด

2 รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่  ยังไมเ่ คยมกี ารเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน  มีการเผยแพรผ่ ่านส่ือมวลชนและสอ่ื อืน่ อย่างแพรห่ ลาย  มีการดงู านจากบคุ คลภายนอกจำนวน...................... ครัง้ จำนวน ...............คน  มีการนำไปใช้ ในพนื้ ที่มากกวา่ 10 คน นอกพนื้ มากกวา่ - คน  อ่นื ๆ ลักษณะของภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น การพัฒนาตอ่ ยอดภูมปิ ญั ญาใหเ้ ป็นนวตั กรรม คุณคา่ (มลู ค่า) และความ ภาคภมู ใิ จ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่ /นวัตกรรมทคี่ ิดคน้ ข้ึนมาใหม่ ภูมิปัญญาท้องถ่ินด่งั เดมิ ได้รับการยกย่องทอดมา ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ ที่ได้พฒั นาและต่อยอด

3 รปู ภาพเจ้าของภมู ปิ ัญญา นายพงษ์เนตร กลิ่นจันทร์ (การเลีย้ งไก่ชน)

4 รปู ภาพภมู ปิ ัญญา การเลี้ยงไก่ต้องมีพ้ืนที่ปลอ่ ยให้ไกไ่ ด้เดนิ อย่างน้อยควรมีความกวา้ ง 2 เมตร ยาว 4 เมตร และควร ที่จะมีคอนให้ไก่เกาะ เพื่อที่ไก่จะได้บินเกาะคอน เป็นการออกกำลังกายไปในตัว เล้าปล่อย ควรมีอากาศ ที่ถ่ายเทได้สะดวก มีแสงแดดอ่อนๆส่องถึงได้ ภาชนะที่ใส่อาหารควรจัดที่ให้ดูเรียบร้อย เช็คน้ำที่ไก่กิน อยา่ ให้ขาดหรือหมดและเป็นน้ำสะอาด

5 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมลู คลังปญั ญา-ภมู ปิ ญั ญาท้องถนิ่ ตำบลบา้ นไร่ อำเภอดำเนินสะดวก จงั หวดั ราชบุรี ช่ือภมู ปิ ัญญา : การทำสวนฝรั่ง ช่ือ นางสาวกัญญาภัค นามสกุล กลัดนวม วันเดอื นปเี กดิ : 4 กุมภาพันธ์ 2525 ทอี่ ยู่ปัจจบุ ัน (ท่สี ามารถติดต่อได้) : บา้ นเลขท่ี 47 หมทู่ ี่ 4 ตำบลบ้านไร่ อำเภอดำเนินสะดวก จงั หวดั ราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70130 โทรศัพท์ : 062-2050757 Line ID 062-2050757 ความเปน็ มาของบุคคลคลังปัญญา อาชีพทำสวนแต่ก็ไม่ใช่เรื่องแปลกที่ลูกหลานชาวสวนจะไม่อยากเดินตามรอยอาชีพของพ่อ -แม่ ฝรั่งเป็นผลไม้ที่ค่อนข้างจะคุ้นเคยกับชีวิตประจำวันของคนไทยและเป็นผลไม้ที่มีขายตลอดทั้งปี มีรสชาติดี ราคาไม่แพง มีคุณค่าทางอาหารสูง โดยเฉพาะวิตามินซีและวิตามินเอ สามารถนำมาใช้รับประทานผลสด หรือนำมาแปรรูป ฝรง่ั จดั เป็นไมผ้ ลขนาดกลาง มกี ่ิงเหนียว แผก่ ิง่ ก้านสาขาออกไปกว้าง สามารถปลูกได้ในดินแทบทุก ชนิด แต่ถ้าปลูกในดินร่วนซุย มีอินทรีย์วัตถุมาก และมีการระบายน้ำดี ก็ยิ่งจะได้ผลผลิตดี ฝรั่งมีความ ต้านทานต่อสภาพแห้งแล้งได้ดี จึงนิยมปลูกกันอยู่ทั่วไป ปัจจุบันพื้นที่ที่มีการปลูกกันมากได้แก่ จังหวัด นครปฐม ราชบุรี และบริเวณจังหวัดใกล้เคียงกับกรุงเทพมหานคร และเริ่มขยายแหล่งปลูกไปทางภาค ตะวันออกเฉียงเหนอื จุดเดน่ ของภูมิปัญญาท้องถิ่น ฝรั่ง คือพืชอีกชนิดที่อยู่ในกระแสความสนใจของหลายคน เนื่องจากฝรั่งเป็นพืชเพียงไม่กี่ชนิดที่มี ราคาสงู อย่างตอ่ เน่ืองมาตลอดระยะเวลาหลายปี จึงไมใ่ ช่เรือ่ งแปลกท่ีในชว่ งนี้เราจะเหน็ แปลงปลูกฝร่ังแปลง ใหม่ ๆ เกิดขึ้นมากมายทั้งในแหล่งปลูกเดิมอย่างนครปฐม ราชบุรีและพื้นที่ใหม่ ๆ แต่จะว่ากันไปแล้วฝรั่งดู จะเป็นพืชที่แอบทำเงินเงียบ ๆ ให้ชาวสวนมาตลอด เพราะฝรั่งไม่ใช่พืชที่ถูกปลุกกระแสจากสื่อต่าง ๆ เหมอื นกบั อีกหลายพืชที่ถกู ปลุกกระแสจนโดง่ ดงั หรือนา่ สนใจเกินความเปน็ จรงิ เสยี อีก รูปแบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านสื่อมวลชนและสือ่ อื่นอย่างแพรห่ ลาย มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จำนวน...................... คร้ัง จำนวน ...............คน มีการนำไปใช้ ในพ้นื ท่ีมากกว่า - คน นอกพน้ื มากกวา่ - คน อน่ื ๆ

6 ลกั ษณะของภมู ิปัญญาท้องถิ่น การพฒั นาตอ่ ยอดภูมิปญั ญาให้เปน็ นวตั กรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และความ ภาคภมู ิใจ ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น/นวตั กรรมท่คี ดิ ค้นข้ึนมาใหม่ ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ินดงั่ เดมิ ได้รบั การยกย่องทอดมาจาก ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ินท่ีได้พัฒนาและต่อยอด

7 รปู ภาพเจ้าของภมู ิปัญญา นางสาวกญั ญาภัค กลดั นวม ( การทำสวนฝรั่ง )

8 รูปภาพภมู ปิ ญั ญา การตัดแต่งกิ่งจะช่วยให้ฝรั่งเกิดกิ่งอ่อน และมีช่อดอกออกมาด้วยทำให้ทรงพุ่มโปร่ง ได้สัดส่วน อากาศถ่ายเทได้สะดวก แสงแดดส่อง ได้ทั่วถึง สะดวกในการเก็บผลและการพ่นสารป้องกันกำจัดโรค และ แมลง นอกจากน้ี ยงั ทำให้ไดผ้ ลผลติ ทแ่ี นน่ นอน ผลมีขนาดใหญ่ สำหรับส่วนใหม่ และการปลดิ ผลทิ้งให้เหลือ ประมาณ 2 - 6 ผล ต่อกิ่ง จะจำเป็นในสวนที่ผลิต เพื่อบริโภคผลสด แต่ถ้าจะให้ได้ผล ที่มีขนาดใหญ่และมี คุณภาพดี ควรใหเ้ หลอื เพียง 1 ผล เท่าน้นั

9 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมลู คลังปญั ญา-ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ตำบลบา้ นไร่ อำเภอดำเนนิ สะดวก จังหวดั ราชบรุ ี ช่ือภูมิปัญญา : การทำพริกแกง ช่ือ นางสาวพุฒธิ ิรตั น์ นามสกลุ สระพัง วันเดอื นปเี กดิ : 9 มิถุนายน 2517 ทอี่ ยู่ปจั จบุ นั (ทีส่ ามารถตดิ ต่อได)้ : บา้ นเลขที่ 76 ม.2 ตำบลบา้ นไร่ อำเภอดำเนนิ สะดวก จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70130 โทรศพั ท์ : 082-2954579 ความเป็นมาของบุคคลคลงั ปัญญา เครอื่ งแกง เปน็ อาหารท่ีมีเอกลักษณ์เฉพาะตนท่โี ดนเด่นแตล่ ะภูมิภาคจะแตกต่างกัน เคร่ืองแกงใน ภูมิภาคต่าง ๆ มีรสจัด เข้มข้น นิยมใส่ขมิ้นเป็นหลัก ทั่วไปการจะปรุงให้ได้รสชาติจะต้องใช้เครื่องเทศให้ ครบถ้วน ซึ่งเป็นเรื่องที่ยุ่งยากพอสมควร เครื่องแกงสำเรจ็ รปู จงึ ได้รับความนิยมอย่างมากในปรุงอาหารของ คนไทยที่ถ่ายทอดมาสู่ลูกหลาน เห็นได้จากเครื่องปรุงที่มีการผสมผสานของสมุนไพรทั้งสดและแห้ง ให้ท้ัง รสชาติที่กลมกล่อม กลิ่นหอม มีรสและกลิ่นเฉพาะตวั จึงควรมองเห็นภูมิปัญญาที่งดงาม และช่วยกันสืบตอ่ กนั มา จดุ เด่นของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน ตำบลบ้านไร่เป็นชุมชนที่มีพื้นที่เหมาะสมในการทำการเกษตรโดยเฉพาะการปลูกพริกขี้นก ขม้ิน และเครื่องเทศต่าง ๆ กลุ่มแม่บ้านจึงได้รวมตัวกันในการนำผลผลติ ที่มีอยู่ในชมุ ชนมาแปรรปู เป็นเครือ่ งแกง สำหรับใช้ประกอบอาหาร เนื่องจากมาจำนวนมากจึงได้ทดลองนำไปวางจำหน่าย ซึ่งได้รับความสนใจจาก ผู้บริโภคจงึ ได้มกี ารจดั ตงั้ กลุม่ และดำเนนิ การเรือ่ ยมา รปู แบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพรภ่ ูมิปัญญาท้องถน่ิ ยงั ไม่เคยมีการเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นส่ือมวลชนและสอ่ื อ่ืนอยา่ งแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน...................... คร้ัง จำนวน ...............คน มีการนำไปใช้ ในพนื้ ที่มากกว่า 10 คน นอกพืน้ มากกว่า 10 คน อน่ื ๆ ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาท้องถ่ิน การพัฒนาต่อยอดภูมปิ ัญญาใหเ้ ป็นนวตั กรรม คณุ ค่า (มูลคา่ ) และความ ภาคภมู ิใจ ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ /นวตั กรรมทค่ี ดิ ค้นขึน้ มาใหม่ ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ ดัง่ เดิมได้รบั การยกย่องทอดมาจาก ภมู ิปัญญาท้องถิ่นท่ีได้พฒั นาและต่อยอด

10 รูปภาพเจา้ ของภมู ิปัญญา นางสาวพุฒิธริ ตั น์ สระพงั (การทำพริกแกง)

11 รปู ภาพภูมปิ ญั ญา พริกแกงเหล่านี้ล้วนแล้วแต่มีเครื่องเทศ และสมุนไพร เช่น พรกิ หอมแดง รากผักชี กระเทียม ข่า ตะไคร้ เปน็ ตน้ วัตถดุ บิ เหล่าน้ี นอกจากมีคุณประโยชน์ตอ่ รา่ งกายแล้ว อาจมโี ลหะหนักอนั ตรายปนเป้ือน ได้ ทั้งจากธรรมชาติ

1 คณะผู้จดั ทำ ที่ปรึกษา ผอ.กศน.อำเภอดำเนินสะดวก นายทวีสทิ ธิ์ แซมเพชร ครู นางสาวจติ รา ถันอาบ ครู นางเอ้ืองทิพย์ แสงรุง่ เรือง ครู นางอันชัน จนั ทรพ์ ลู ครู กศน.ตำบลบ้านไร่ ร่าง/เรยี บเรยี งและจดั พิมพ์ นางสาววิลาวรรณ วชิ ัยดิษฐ