ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.บัวงาม อ.ดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี

เดือนมกราคม 2563 กศน.ตาบลบวั งาม ศนู ย์การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอดาเนินสะดวก สานักงานสง่ เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั จังหวดั ราชบรุ ี สานกั งานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย สานกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ

ทาเนยี บภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ิน เดอื นมกราคม 2563 กศน.ตาบลบัวงาม ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาเภอดาเนินสะดวก สานกั งานสง่ เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จังหวดั ราชบุรี สานกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย สานักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ

คานา ด้วย กศน.ตำบลบัวงำม ได้ตำเนินกำรจัดทำภูมิปัญญำในท้องถ่ิน ให้กับประชำชนในพ้ืนที่ ตำบล บัวงำม เพ่ือเพิ่มพูนควำมรู้และทักษะในกำรดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สำมำรถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ท้ังจำก กำรศึกษำด้วยตนเอง และได้รับกำรถ่ำยทอดจำกผู้อื่น กำรนำภูมิปัญญำมำเผยแพร่เพื่อให้ ประชำชนใน พ้นื ทไี่ ด้นำไปใชแ้ ละเรยี นรู้เพอื่ เพิ่มอำชพี และประสบกำรณ์ใหก้ บั ตนเองและครอบครวั ให้มีกำร เจรญิ เติบโต อย่ำงต่อเนื่องและเกื้อกูลในกำรผลิตซ่ึงกันและกัน โดยกำรใช้ทรัพยำกรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์ และไม่มี สำรพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่ำงเหมำะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีควำมสมดุล ของสภำพแวดล้อม อย่ำง ตอ่ เนอ่ื ง และเกิดผลในกำรเพิ่มพูนควำมอุดมสมบรู ณ์ของทรัพยำกรธรรมชำติด้วย กศน.ตำบลบวั งำม หวังว่ำ เอกสำรเลม่ นค้ี งมปี ระโยชนต์ อ่ ผอู้ ่ำนและผ้ปู ฏบิ ัตงิ ำนต่อไป กศน.ตำบลบวั งำม มกรำคม 2563

สารบัญ หนา้ คานา 1 สารบญั 5 กศน.ตาบลบัวงาม 10 - ภูมิปัญญำ กำรเพำะเล้ยี งปลำสวยงำม : นายสุพศั น์ พลเภา - ภูมิปัญญำ กำรปลกู กระชำย : นายวิชยั เขง่ กา่ - ภมู ิปญั ญำ ผลิตภณั ฑ์จากะลามะพรา้ วและไม้ : นายสวรรค์ ฮงิ หลวง คณะผู้จัดทา

1 แบบบันทึกชดุ ขอ้ มลู คลงั ปญั ญา – ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่ิน ตาบลบวั งาม อาเภอดาเนนิ สะดวก จังหวดั ราชบุรี ชือ่ ภมู ปิ ัญญา กำรเพำะเลย้ี งปลำสวยงำม ชอ่ื นายสพุ ศั น์ นามสกุล พลเภา ท่ีอยู่ปจั จบุ ัน (ท่ีสามารถตดิ ตอ่ ได)้ บำ้ นเลขที่ 216 หมู่ท่ี. 5 ตำบล/แขวง บวั งำม อำเภอ/เขตดำเนินสะดวก จงั หวัดรำชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70210 เบอร์โทรศัพท์ 0810149052 ความเป็นมาของบุคคลคลังปญั ญา คุณสุพัศน์ พลเภำ เจ้ำของฟำร์ม เร่ิมต้นทำฟำร์มปลำจำกประสบกำรณ์แบบครูพักลักจำในวัย 20 ตอนปลำย หลังหน่ำยจำกอำชีพเกษตรกร และเก็บงำควำมรู้ที่ได้จำกกำรช่วยคนในหมู่บ้ำนทำฟำร์มปลำ สวยงำมมำนำน ด้วยเงินเพยี ง 15,000 บำท ท่ีติดลบ เพรำะเป็นเงนิ กทู้ ่ีนำมำเปน็ ต้นทุนกอ้ นแรก คุณสุพศั น์ ได้ใช้พื้นที่สวนทำกำรขุดบ่อ นำดินขำยมำเป็นเงินทุน หมดไปกับกำรซ้ือพ่อพันธุ์แม่พันธ์ุ รวมถึงอุปกรณ์ เคร่ืองใช้ต่ำงๆ ท่ีจำเป็นในกำรเลี้ยงปลำ พ่อพันธุ์และแม่พันธ์ุปลำ คุณสุพัศน์ หำซื้อในละแวกไม่ไกลบ้ำน เพรำะรำคำพ่อพันธ์ุแม่พันธุ์ปลำในกรุงเทพฯ รำคำสูง เริ่มสะสมพ่อพันธุ์แมพ่ ันธุ์ปลำเพิม่ จำกจำนวนไม่มำก กระท่ังพอมีเงินก้อนก็นำไปซื้อพ่อพันธุ์แม่พันธ์ุปลำที่ตลำดใหญ่ในกรุงเทพฯ ให้ได้ตัวท่ีสวยถูกใจ “เร่ิมเลี้ยง ปลำลักเล่ห์ดำอย่ำงเดียว เพรำะเห็นว่ำปลำลักเล่ห์ดำซ้ือง่ำยขำยคล่อง หมดก่อนปลำสวยงำมพันธ์ุอ่ืน เมื่อ ฟำร์มเลี้ยงปลำเริ่มอยู่ตัว ก็เพิ่มพนั ธุ์ปลำข้ึนเป็น ปลำทองฮอลันดำ ปลำทองเกล็ดแก้ว ปลำทองลูกโปง่ ปลำ ลกั เล่ห์ 5 สี และริวก้ิน เป็นต้น จนถึงปัจจุบันมีบริษัทรับซื้อปลำทองส่งไปขำยต่ำงประเทศเป็นลูกค้ำประจำ 9 แหง่ มีแผงคำ้ สง่ และปลีกในตลำดปลำบำ้ นโป่ง ทำใหต้ ้องมีลูกฟำร์มอกี หลำยแห่งรบั ปลำเล็กไปเลี้ยงลงบ่อ ดนิ ไม่อยำ่ งนั้นจะผลิตปลำสง่ จำหน่ำยไม่ทนั ตำมควำมตอ้ งกำรของลกู คำ้ ” จดุ เดน่ ของภมู ิปัญญาท้องถิ่น “กำรทำฟำร์มปลำสวยงำม ไม่ใช่เร่ืองยำก” คุณสุพัศน์ อธิบำยว่ำ กำรจัดโซนเลี้ยงปลำมี ควำมสำคัญสำหรบั กำรทำฟำร์ม เพรำะช่วยให้กำรบริหำรจัดกำรง่ำย มีระบบ เมื่อสตั วเ์ ล้ยี งป่วยหรือเป็นโรค กส็ ำมำรถรักษำหรือป้องกันไม่ให้ลุกลำมไปสู่สัตว์เลี้ยงตวั อื่นในฟำร์ม แม้ว่ำพื้นท่ีเลีย้ งมีจำกัดก็สำมำรถทำได้ ทุกอย่ำงข้ึนอยู่กับกำรวำงผังทุกวันเป็นวันทำงำนของ สุพัศน์ ฟำร์ม คุณสุพัศน์ และครอบครัวไม่เคยมี วันหยุด เพรำะปลำเจริญเติบโตทกุ วัน บริษัทรับซอื้ ปลำส่งจำหน่ำยต่ำงประเทศสงั่ ซื้อปลำสลับวัน และแต่ละ คร้ังของกำรสั่งซ้ือปลำเป็นจำนวนไม่ต่ำกว่ำ 20,000-30,000 ตัว โดยรวมแล้วต่อเดือนมีลูกปลำจำหน่ำย ออกไปต่ำงประเทศ ประมำณ 200,000 ตัว ปลำทองฮอลันดำ และปลำลักเล่ห์เป็นปลำท่ีต่ำงประเทศ ตอ้ งกำรเปน็ อนั ดบั ต้นๆ

2 วตั ถุดิบทใี่ ชป้ ระโยชน์ในผลิตภณั ฑ์ท่เี กดิ จากภมู ปิ ัญญา ซึ่งพื้นทอี่ ่ืนไม่มี ไดแ้ ก่รายละเอียดของภูมปิ ัญญา ทอ้ งถ่ิน กำรผสมพันธุ์ทำได้เม่ือปลำอำยุ 4 เดือนข้ึนไป ก่อนเพำะควรแยกปลำเพศผู้และเมียออกจำกกัน สำรวจดูควำมพร้อมของเพศเมียโดยกดใต้ท้องเบำๆ หำกท้องนุ่ม แสดงว่ำพร้อมผสมพันธ์ุ ส่วนเพศผู้ให้กดท่ี ใต้ท้อง หำกมีน้ำสีขำวไหลออกมำ แสดงว่ำพร้อมผสมพันธุ์ บ่อผสมพันธุ์ ต้องเตรียมน้ำก่อนผสม 12 ช่ัวโมง นำเชือกฟำงฉีกฝอยมัดจุก (ลักษณะคล้ำยพู่) ไปวำงภำยในบ่อและใช้หินทับไว้ หลังจำกบ่อผสมพันธ์ุพร้อม นำปลำพอ่ พันธุ์และแม่พนั ธุ์ อัตรำส่วนระหว่ำงปลำเพศผู้กบั เพศเมยี 10:15 ตัว ปล่อยรวมกนั ในบ่อผสมพันธุ์ ทิ้งไว้ 1 คืน แล้วตักพ่อพันธ์ุแม่พันธุ์ออกทั้งหมด ให้สังเกตเชือกฟำงจะมีไข่ปลำเกำะอยู่หลังจำกน้ัน 3-5 วัน ไข่ปลำจะเริ่มเห็นเปน็ จุดสีดำทไี่ ข่ หมำยถึง ชวี ิตใหม่กำลังจะเร่ิมข้ึน คุณสุพัศน์ แนะว่ำ กำรใช้เชือกฟำงฉีก ฝอยแทนพชื น้ำ เปน็ กำรช่วยลดโอกำสเกดิ โรคในปลำได้มำก เพรำะรำกพืชเปน็ แหล่งสะสมของเชอ้ื โรค จำก ไข่ปลำจะเจริญเติบโตเปน็ ลูกปลำ เมื่อลูกปลำอำยุ 4-5 วัน เริม่ ให้อำหำรได้ โดยอำหำรท่ีเร่งให้ลูกปลำโตเร็ว ที่สุด คือ ลูกไรเป็น ควรให้ลูกไรเป็นในตอนเช้ำ วันละคร้ัง ส่วนลูกไรตำยควรให้ในปลำอำยุมำก เพรำะปลำ เด็กและปลำรุ่นจะไม่กนิ ลูกไรตำย และอำจทำให้น้ำเสีย ซึ่งจะยำกต่อกำรเปลี่ยนน้ำในปลำเล็ก เม่ือลูกปลำ อำยุ 14 วัน ฟำร์มจะเร่ิมคัดปลำ โดยดูจำกหำง หำงแหลม คล้ำยหำงปลำทู คัดท้งิ นำไปขำยเป็นปลำเหยื่อ หรือปล่อยทิ้งลงคลอง หำงพำ ลักษณะหำงบำนออก นำไปเล้ียงลงบ่อดิน เพ่ือคัดไปจำหน่ำยตำมขนำดไซด์ พ่อพันธุ์และแม่พันธ์ุควรผสมไม่เกิน 10 คอก เพรำะลูกปลำที่ได้จะไม่แข็งแรง ลูกปลำอำยุ 45 วัน ให้นำไป เลี้ยงในบ่อดิน ขนำด 200 ตำรำงเมตร ควำมลึก 1 เมตร จุลูกปลำได้ 5,000 ตัว “หลังจำกนำลูกปลำลงบ่อ ดนิ เรมิ่ ให้อำหำรสำเร็จรูปได้ทนั ที ควรให้อำหำรสำเร็จรูปวันละ 2 ครัง้ เชำ้ และเย็น ยกเว้นอำกำศปิด ไมค่ วร ให้อำหำรปลำ เพรำะจะทำใหป้ ลำตำย หลังจำกเลย้ี งในบอ่ ดนิ ได้ 3 เดือน กจ็ ับส่งขำยได้” คณุ สุพัศน์ เล่ำว่ำ กำรจับปลำจำกบ่อดินขึ้นมำคัด เพื่อแพ็คส่งจำหน่ำย ใช้เนื้ออวนตำถี่ลำก เมื่อลำกถงึ ฝ่ังตอ้ งใช้มือจับปลำขึ้น ไม่อย่ำงนัน้ อำจทำใหป้ ลำบอบช้ำ จำกนั้นเป็นข้นั ตอนของกำรคัดไซด์ แยกใส่ถุงแพ็ค ขณะคัดปลำต้องสังเกต ลวดลำยบนตวั ปลำ สี และหัวปลำ (วนุ้ ) แยกออกต่ำงหำก เพรำะปลำเหล่ำน้ีจะขำยไดร้ ำคำสูงกวำ่ แม้ สุพัศน์ ฟำร์ม จะทำงำนไม่มีวนั หยุด แต่คุณสุพัศน์ กไ็ ม่ได้รสู้ ึกเหน็ดเหนื่อย แต่ก็มีควำมสุขกับกำรเล้ียงปลำสวยงำม จำหน่ำย และกำรนำควำมรทู้ ี่มมี ำก่อใหเ้ กิดอำชพี สร้ำงหลักประกนั ให้กบั ครอบครัว ปัจจบุ ัน สพุ ัศน์ ฟำร์ม มีกำรบริหำรจัดกำรท่ีเป็นระบบ แม้จะเปน็ อุตสำหกรรมสตั ว์น้ำแบบครอบครวั แต่ก็จัดอยู่ในฟำรม์ เพำะเล้ียง ปลำสวยงำมระดับแนวหน้ำ ซงึ่ หำกไม่นดั หมำย คงหำตัวคณุ สพุ ัศน์ ไดย้ ำก

3 รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิ่น  ยังไมเ่ คยมีกำรเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพำะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพำะในชมุ ชน มกี ำรเผยแพรผ่ ่ำนสือ่ มวลชนและสอ่ื อนื่ อยำ่ งแพรห่ ลำย มกี ำรดงู ำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน............ครงั้ จำนวน...................คน มีกำรนำไปใช้ ในพนื้ ท่.ี ....................คน นอกพื้นที่................คน ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาท้องถิ่น การพฒั นาต่อยอดภูมปิ ัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณคา่ (มลู คา่ ) และความ ภาคภมู ิใจ ภมู ิปัญญาท้องถ่ิน/นวัตกรรมท่ีคดิ ค้นขน้ึ มาใหม่  ภูมปิ ัญญาท้องถนิ่ ดั่งเดิมไดร้ ับการยกย่องทอดมาจาก บริษัทรับซ้ือปลำส่งจำหน่ำยต่ำงประเทศสั่งซ้ือปลำสลับวัน และแต่ละคร้ังของกำรสั่งซ้ือปลำเป็น จำนวนไม่ต่ำกว่ำ 20,000-30,000 ตัว โดยรวมแล้วต่อเดือนมีลูกปลำจำหน่ำยออกไปต่ำงประเทศ ประมำณ 200,000 ตวั ปลำทองฮอลนั ดำ และปลำลักเล่หเ์ ปน็ ปลำท่ตี ่ำงประเทศต้องกำรเปน็ อันดบั ต้นๆ  ภูมิปัญญาท้องถิ่นทไี่ ดพ้ ฒั นาและต่อยอด แบบเดิม กำรเพำะเลีย้ งปลำสวยงำม เพื่อจดั จำหน่ำย การพฒั นาต่อยอดคอื กำรเพำะเลยี้ งปลำสวยงำม สำมำรถทจี่ ะสง่ เสรมิ และแนะนำได้ รูปภาพเจา้ ของภมู ิปัญญา นายสพุ ัศน์ พลเภา เจ้ำของภูมิปัญญำ กำรเพำะเล้ยี งปลำสวยงำม

4 รูปภาพภมู ปิ ญั ญา กำรเพำะเลย้ี งปลำสวยงำม เพอื่ จัดจำหนำ่ ย

5 แบบบันทกึ ชดุ ขอ้ มูลคลังปัญญา – ภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ตาบลบัวงาม อาเภอดาเนินสะดวก จังหวดั ราชบุรี ชอื่ ภูมปิ ัญญา กำรปลูกกระชำย ช่อื นายวชิ ยั นามสกุล เข่งก่า ทีอ่ ยู่ปจั จบุ นั (ท่ีสามารถติดต่อได้) บำ้ นเลขที่ 52 หมู่ที่ 1 ตำบล/แขวง บัวงำม อำเภอ/เขตดำเนนิ สะดวก จงั หวัดรำชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70210 เบอรโ์ ทรศัพท์ 0817018297 ความเปน็ มาของบคุ คลคลงั ปัญญา กระชำย พืชพ้ืนบ้ำนที่มีกำรปลูกกันกระจัดกระจำยท่ัวทุกพื้นท่ีในประเทศเน่ืองจำกควำมต้องกำร บริโภคกระชำยนั้นมีปริมำณมำกไม่แพ้พืชชนิดอื่นเลยทีเดียว ซึ่งอำหำรหลำยชนิดจะต้องมีกระชำยมำช่วย เพ่ิมควำมอร่อย เช่น แกงป่ำ แกงเผ็ด ผัดเผ็ด ผัดฉ่ำและอ่ืนๆ กระชำยยังเป็นส่วนผสมของเคร่ืองแกงอย่ำง แกงส้ม น้ำยำขนมจีน นอกจำกน้ีกระชำยยังได้รับควำมนิยมในกำรนำมำปั่นเป็นเครื่องด่ืมสมุนไพร ช่วยให้ ร่ำงกำยกระชุ่มกระชวยอีกด้วย เมื่อเทียบกับพืชอีกหลำยชนิดแล้วกระชำยนับว่ำมีข้อได้เปรียบและให้ ผลตอบแทนทดี่ ีทีเดยี ว นำยวิชัย เขง่ กำ่ เปน็ ขำ้ รำชกำรครูเกษียณ ทน่ี อกจำกจะทำหน้ำทรี่ ับใชป้ ระชำชนในเขต แล้วยังทำ สวนกระชำยมำนำนหลำยปี บอกว่ำ เดิมทีน้ันพื้นท่เี ขตน้ีจะปลูกมะพรำ้ วอ่อนและมะนำวกันเปน็ หลัก แต่มำ ช่วงหลังๆ มำอ้อยรำคำถูกลงและแปรผันขึ้นลง ขณะท่ีกระชำยก็ให้ผลตอบแทนที่ดีจึงทำให้ชำวสวน ปรับเปลี่ยนพ้ืนท่ีมำปลูกกระชำยกันมำกข้ึนเร่ือยๆ จนตอนน้ีท่ีนี่มองไปทำงไหนก็เห็นแต่ดงกระชำยเต็มไป หมด จดุ เดน่ ของภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น กระชำยเป็นพืชที่ใช้เวลำปลูกนำน 6-7 เดือนจึงจะสำมำรถขุดได้ จึงทำให้ชำวสวนท่ีน่ีนิยมหำพืช อำยุสั้นชนิดอื่นมำปลูกระหวำ่ งต้นกระชำยเพื่อเสริมรำยไดไ้ ปกอ่ น โดยพชื ที่นิยมปลูกกันกจ็ ะมผี ักชี ข้ำวโพด และเผือกซ่ึงสำมำรถทำเงินได้ก่อนเพรำะใช้เวลำ 2 เดือนผักอำยุส้ันก็สำมำรถขำยได้แล้ว กระชำยแม้จะสำมำรถขุดขำยได้ตั้งแต่อำยุ 6 เดือน แต่ถ้ำช่วงน้ันกระชำยรำคำกระชำยไม่เป็นที่พอใจของ ชำวสวน และหำกชำวสวนมีรำยได้จำกพืชที่ปลูกแซมลงไปบ้ำงชำวสวนก็จะยังไม่ขุดกระชำยขำย แต่จะรอ จนกว่ำรำคำกระชำยจะสูงข้ึนจนเป็นที่พอใจ ส่วนใครจะรอนำนแค่ไหนก็ขึ้นอยู่ว่ำต้องกำรเงินมำใช้จ่ำยเร็ว แค่ไหน อย่ำงไรก็ตำมกระชำยท่ีปล่อยไว้ในแปลงต้นจะเห่ียวลงเร่ือยๆ หัวจะเล็กลงและน้ำหนักก็จะลดลง เรื่อยๆ แต่หำกรำคำกระชำยสูงขึ้นแม้น้ำหนักจะหำยไปบ้ำงแต่ก็เรียกว่ำคุ้มค่ำกับเวลำที่รอคอย แต่ถ้ำโชค

6 ร้ำยชำวสวนท้ิงกระชำยไว้ในแปลงเพ่ือรอรำคำแต่รำคำกระชำยกลับไม่กระเต้ืองข้ึนอย่ำงที่หวังแถมน้ำหนัก ยังหำยไปอีกก็จะทำให้ชำวสวนมีรำยได้ท่ีลดลง แต่โอกำสก็น้อยมำกท่ีจะเป็นเช่นน้ัน เพรำะส่วนใหญ่พอ กระชำยครบอำยุทจ่ี ะขดุ ขำยได้ชำวสวนกจ็ ะทยอยกันขดุ กระชำยออกจำกแปลงเพอ่ื ขำยเพรำะรำยจ่ำยรออยู่ น่ันเอง จึงทำให้กระชำยแปลงทีข่ ดุ ชำ้ มีโอกำสท่จี ะไดร้ ำคำทสี่ งู ข้นึ เพรำะกระชำยจะลดนอ้ ยลงเร่ือยๆ คุณวิชัยเล่ำถึงกำรปลูกกระชำยว่ำ กำรปลูกกระชำยจะต้องยกร่องให้ร่องกว้ำงประมำณ 1.5-2 เมตร ควำมยำวก็ตำมพื้นที่ กระชำยจะใช้ระยะปลูกห่ำงระหว่ำงต้น 5 ซม. แถวหนึ่งจะมี 30 ต้น หลังจำก ปลูกจะคลุมแปลงด้วยฟำงเพ่ือป้องกันหญ้ำข้ึนและเพ่ิมควำมช้ืนให้กับแปลง ไร่หน่ึงจะใช้ฟำง 70 ก้อน สำหรับพันธุ์ท่ีนำมำปลูกนั้นไร่หนึ่งใช้พันธุ์ประมำณ 350 กก.เป็นพันธุ์รำกกล้วย พันธ์ุพวง คุณวิชัยบอกว่ำ กระชำยดูแลไม่ยุ่งยำกเหมือนพืชอื่น หน่ึงรอบกำรปลูก ใส่ปุ๋ยเพียง 2 คร้ัง สูตร 15-15-15 ในช่วงอำยุ 2-3 เดือน โดยใช้ไร่ละครึ่งกระสอบหรือ 25 กก. อำยุ 3-4 เดือนฉดี พ่นธำตุอำหำรเสริมพวกกรดอะมิโน เพอ่ื ช่วย ในกำรเร่งรำก เร่งหัวโต ฉีดพ่นติดต่อกัน 3 ครั้ง ห่ำงกัน 10 วันแล้วใส่ปุ๋ย 0-0-50 ไปพร้อมกัน ฉีดพ่นทำให้ รำกฝอยแตกดี ช่วยในกำรหำอำหำรของพืชจะดีขึ้น กำรให้น้ำน้ันก็จะแบ่งรดน้ำเป็นร่องๆ ละ 20 นำที กระชำยนั้นแม้จะปลูกไม่ยำกแต่ก็ใช่ว่ำจะไม่มีปัญหำ สิ่งที่สำคัญท่ีเป็นปัญหำในกำรปลูกกระชำย ก็คือ โรค ตน้ ลม้ ท่ีเกดิ จำกอำกำรรำกเนำ่ ต้นเนำ่ ซงึ่ อำกำรนี้จะเกิดขน้ึ ได้ทกุ ช่วงอำยุ แตท่ ่ีสังเกตเห็นได้งำ่ ยกอ็ ยู่ในช่วง อำยุ 2 เดือนขึ้นไป โดยเฉพำะในช่วงเดือน ส.ค.- พ.ย. หรอื ในหน้ำฝน จะเกิดปัญหำโรคน้คี ่อนข้ำงเยอะ ซึ่งก็ ต้องฉดี พ่นสำรกำจัดเช้ือรำที่ผ่ำนมำกใ็ ช้ยำมำหลำยยี่ห้อแต่กย็ ังไมส่ ำมำรถแก้ปญั หำนี้ได้ จึงมกี ระชำยเกิดโรค อยใู่ นแปลงเปน็ หย่อมๆ ซึ่งตอ้ งฉีดพน่ ยำกนั รำประคับประคองไปเรอ่ื ยๆจนกว่ำจะครบอำยุ 6 เดือนทส่ี ำมำรถ ขุดได้ โดยปกติแล้วจะเริ่มปลูกในช่วงเดือน เม.ย.แล้วมำขุดในเดือน ต.ค.หรือ พ.ย. คุณวิชัย บอกต่อว่ำ ใน แปลงน้ันส่ิงที่จะต้องคอยดูแลเร่ือยๆนอกจำกเร่ืองของโรคนั้น ก็คือ หญ้ำรก ซึ่งปีหน่ึงๆจะจ้ำงแรงงำนถอน หญ้ำ 2 ครั้ง รวมแล้วใช้เงินประมำณ 20,000 บำท กำรลงทุนปลูกกระชำยนั้นประมำณ 30,000 บำท/ ไร่ กระชำยเป็นพืชที่ต้องใช้แรงงำนมำกในบำงช่วงโดยเฉพำะช่วงปลูกและช่วงขุดกระชำย จงึ ทำให้ชำวบ้ำน ที่น่ีแต่ละรำยปลูกกระชำยกันไม่มำก เพรำะทุกคนต่ำงก็ปลูกกระชำยเหมือนกัน ช่วงขุดกระชำยก็จะต้องมำ แย่งคนงำนกัน อย่ำงพื้นท่ีปลูกกระชำยของคุณวิชัยวันหนึ่งต้องใช้แรงงำนขุดหลำยคน ซึ่งหน่ึงคนจะขุดได้ 120-130 กก./วัน เม่ือขุดข้ึนมำแล้วก็ต้องมำแกะดินออก ล้ำงดินท่ีติดมำออกจนหัวกระชำยสะอำด แล้วมำ ตัดรำกฝอยออกให้เหลือแต่เหง้ำหรือหัวกระชำย แล้วบรรจุใส่แข่งๆละ 80 กก. โดยค่ำจ้ำงแรงงำนขุดจน ตกแต่งเสร็จ 5 บำทต่อกก. กระชำยไร่หน่ึงจะให้ผลผลิตประมำณ 4-5 ตัน ขั้นต่ำก็ได้ประมำณ 3 ตัน สำหรับเร่ืองของรำคำน้ันจะยืนพื้นอยู่ท่ี 12-13 บำท รำคำต่ำกว่ำนี้อยู่ท่ี 7-8 บำท แต่สำหรับปีนี้โดยเฉพำะ ในเดือนก.ย.รำคำสูงถึง 60 บำทต่อกก. คุณวิชัยบอกต่อว่ำ ถ้ำรำคำดีไร่หน่ึงได้เป็นแสนบำทเลยทีเดียว 5 ไร่ ได้ 20 ตัน ส่งขำยใหแ้ มค่ ้ำตลำดศรเี มอื งและส่มี มุ เมือง

7 วตั ถุดิบท่ีใช้ประโยชน์ในผลติ ภณั ฑ์ที่เกิดจากภมู ิปัญญา ซึ่งพ้ืนที่อน่ื ไม่มี ได้แก่รายละเอยี ดของภมู ิปัญญา ทอ้ งถ่นิ กำรปลูกกระชำยจะต้องยกร่องให้ร่องกวำ้ งประมำณ 1.5-2 เมตร ควำมยำวก็ตำมพื้นที่ กระชำยจะ ใช้ระยะปลูกห่ำงระหว่ำงต้น 5 ซม. แถวหนึ่งจะมี 30 ต้น หลังจำกปลูกจะคลุมแปลงด้วยฟำงเพื่อป้องกัน หญ้ำข้ึนและเพ่ิมควำมชื้นให้กับแปลง ไร่หนึ่งจะใช้ฟำง 70 ก้อน สำหรับพันธ์ุที่นำมำปลูกนั้นไร่หน่ึงใช้พันธุ์ ประมำณ 350 กก.เป็นพันธุ์รำกกล้วย พันธุ์พวง คุณวิชัยบอกว่ำกระชำยดูแลไม่ยุ่งยำกเหมือนพืชอื่น หน่ึง รอบกำรปลูก ใสป่ ๋ยุ เพียง 2 ครั้ง สตู ร 15-15-15 ในช่วงอำยุ 2-3 เดือน โดยใชไ้ รล่ ะคร่ึงกระสอบหรอื 25 กก. อำยุ 3-4 เดือนฉีดพ่นธำตุอำหำรเสริมพวกกรดอะมิโน เพื่อช่วยในกำรเร่งรำก เร่งหัวโต ฉีดพ่นติดต่อกัน 3 ครั้ง ห่ำงกัน 10 วันแล้วใส่ปุ๋ย 0-0-50 ไปพร้อมกัน ฉีดพ่นทำให้รำกฝอยแตกดี ช่วยในกำรหำอำหำรของพืช จะดีขึ้น กำรให้น้ำน้ันก็จะแบ่งรดน้ำเป็นร่องๆ ละ 20 นำที กระชำยน้ันแม้จะปลูกไม่ยำกแต่ก็ใช่ว่ำจะไม่มี ปัญหำ สิ่งที่สำคัญที่เป็นปัญหำในกำรปลูกกระชำย ก็คือ โรคต้นล้ม ที่เกิดจำกอำกำรรำกเน่ำ ต้นเน่ำ ซึ่ง อำกำรนจ้ี ะเกิดขึ้นได้ทุกชว่ งอำยุ แต่ทสี่ ังเกตเห็นได้ง่ำยก็อยูใ่ นช่วงอำยุ 2 เดือนขึ้นไป โดยเฉพำะในชว่ งเดือน ส.ค.- พ.ย. หรือในหน้ำฝน จะเกิดปัญหำโรคนคี้ ่อนข้ำงเยอะ ซึ่งก็ต้องฉดี พ่นสำรกำจัดเช้ือรำท่ีผ่ำนมำก็ใช้ยำ มำหลำยย่ีห้อแต่ก็ยังไม่สำมำรถแก้ปัญหำนี้ได้ จึงมีกระชำยเกิดโรคอยู่ในแปลงเป็นหย่อมๆ ซึ่งต้องฉีดพ่นยำ กันรำประคับประคองไปเร่ือยๆจนกว่ำจะครบอำยุ 6 เดือนที่สำมำรถขุดได้ โดยปกติแล้วจะเริ่มปลูกในช่วง เดือน เม.ย.แล้วมำขุดในเดือน ต.ค.หรือ พ.ย. คุณวิชัย บอกต่อว่ำ ในแปลงนั้นสิ่งท่ีจะต้องคอยดูแลเร่ือยๆ นอกจำกเรื่องของโรคนั้น ก็คือ หญ้ำรก ซ่ึงปีหน่ึงๆจะจ้ำงแรงงำนถอนหญ้ำ 2 คร้ัง รวมแล้วใช้เงินประมำณ 20,000 บำท กำรลงทุนปลูกกระชำยน้ันประมำณ 30,000 บำท/ไร่ กระชำยเป็นพืชที่ต้องใช้แรงงำนมำกใน บำงชว่ งโดยเฉพำะช่วงปลูกและชว่ งขดุ กระชำย จงึ ทำใหช้ ำวบ้ำนทน่ี ี่แต่ละรำยปลูกกระชำยกันไม่มำก เพรำะ ทุกคนต่ำงก็ปลูกกระชำยเหมือนกัน ช่วงขุดกระชำยก็จะต้องมำแย่งคนงำนกัน อย่ำงพ้ืนที่ปลูกกระชำยของ คุณวิชัยวันหน่ึงต้องใช้แรงงำนขุดหลำยคน ซึ่งหน่ึงคนจะขุดได้ 120-130 กก./วัน เม่ือขุดข้ึนมำแล้วก็ต้องมำ แกะดินออก ล้ำงดินที่ติดมำออกจนหัวกระชำยสะอำด แล้วมำตัดรำกฝอยออกให้เหลือแต่เหง้ำหรือหัว กระชำย แล้วบรรจุใส่แข่งๆละ 80 กก. โดยค่ำจ้ำงแรงงำนขุดจนตกแต่งเสร็จ 5 บำทต่อกก. กระชำยไร่หน่ึง จะให้ผลผลิตประมำณ 4-5 ตัน ข้ันต่ำก็ได้ประมำณ 3 ตัน สำหรับเรื่องของรำคำน้ันจะยืนพ้ืนอยู่ท่ี 12-13 บำท รำคำต่ำกวำ่ นี้อยู่ท่ี 7-8 บำท แตส่ ำหรับปีนีโ้ ดยเฉพำะในเดอื นก.ย.รำคำสูงถงึ 60 บำทตอ่ กก. รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพร่ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ิน ยงั ไมเ่ คยมกี ำรเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพำะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพำะในชุมชน  มกี ำรเผยแพรผ่ ำ่ นสื่อมวลชนและส่ืออืน่ อย่ำงแพร่หลำย  มีกำรดูงำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน.......10......ครัง้ จำนวน......2,000......คน มีกำรนำไปใช้ ในพน้ื ท่.ี ....................คน นอกพ้นื ท.่ี ...............คน

8 ลักษณะของภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน การพฒั นาตอ่ ยอดภมู ิปญั ญาใหเ้ ป็นนวัตกรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และความ ภาคภูมิใจ ภมู ปิ ัญญำท้องถิน่ /นวัตกรรมทค่ี ิดค้นขึน้ มำใหม่  ภูมปิ ัญญำท้องถน่ิ ด่ังเดมิ ไดร้ บั กำรยกย่องทอดมำจำก กระชำย พืชพ้ืนบ้ำนที่มีกำรปลูกกันกระจัดกระจำยท่ัวทุกพื้นที่ในประเทศ เนื่องจำกควำมต้องกำร บริโภคกระชำยนั้นมีปริมำณมำกไม่แพ้พืชชนิดอื่นเลยทีเดียว ซ่ึงอำหำรหลำยชนิดจะต้องมีกระชำยมำช่วย เพิ่มควำมอร่อย เช่น แกงป่ำ แกงเผ็ด ผัดเผ็ด ผัดฉ่ำและอื่นๆ กระชำยยังเป็นส่วนผสมของเคร่ืองแกงอย่ำง แกงส้ม น้ำยำขนมจีน นอกจำกน้ีกระชำยยังได้รับควำมนิยมในกำรนำมำป่ันเป็นเคร่ืองด่ืมสมุนไพร ช่วยให้ ร่ำงกำยกระชุ่มกระชวยอีกด้วย เมื่อเทียบกับพืชอีกหลำยชนิดแล้วกระชำยนับว่ำมีข้อได้เปรียบและให้ ผลตอบแทนที่ดีทเี ดียว  ภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ ทไ่ี ด้พัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ กำรเพำะปลูกกระชำยเพ่ือจำหนำ่ ย การพัฒนาต่อยอดคือ กระชำยสำมำรถที่จะส่งเสรมิ และแนะนำได้ แล้วกม็ กี ำรตลำดให้ในกำรที่จะมำอยู่เป็นสมำชกิ ในกำร ธรุ กิจกำรปลกู เลยี้ งกระชำย รูปภาพเจา้ ของภูมิปัญญา นายวิชยั เข่งกา่ เจ้ำของภูมิปัญญำ กำรปลูกกระชำย

9 รูปภาพภูมิปญั ญา กำรเพำะปลูกกระชำย และผลผลติ กระชำยที่พร้อมจัดจำหนำ่ ย

10 แบบบนั ทึกชุดขอ้ มลู คลังปญั ญา – ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิ่น ตาบลบัวงาม อาเภอดาเนนิ สะดวก จังหวดั ราชบรุ ี ชือ่ ภมู ปิ ัญญา ผลติ ภัณฑจ์ ำกกะลำมะพร้ำวและไม้ ชื่อ นำยสวรรค์ นามสกุล ฮงิ หลวง ทอ่ี ยู่ปจั จบุ ัน (ทส่ี ามารถติดตอ่ ได)้ บำ้ นเลขที่ 70 หมทู่ ่ี 6 ตำบล/แขวง บัวงำม อำเภอ/เขตดำเนนิ สะดวก จังหวดั รำชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70210 เบอรโ์ ทรศพั ท์ 0877146941 ความเปน็ มาของบคุ คลคลังปัญญา มะพร้ำวเป็นพืชเศรษฐกิจของไทยที่มีประโยชน์แทบจะทุกส่วน แม้แต่กะลำลูกกลม เรำก็สำมำรถ นำมำดัดแปลงเป็นของใช้ในชีวิตประจำวันได้ เช่น กระบวยตักน้ำ ทะนำนตวงข้ำวสำร เป็นต้น นับเป็น ภูมิปัญญำที่มีกันมำแต่บรรพบุรุษ สืบเนื่องมำจนถึงปัจจุบัน ทุกทิศท่ัวไทยล้วนมีรูปแบบกำรสืบสำนแปรรูป ผลิตภัณฑ์จำก “กะลา”แตกต่ำงกันไป เป็นเอกลักษณ์เฉพำะตัวตำมภูมิปัญญำของแต่ละ ด้วยคุณสมบัติที่ คงทน สวยงำม ฝีมือในกำรผลิต มีควำมละเอียดอ่อนและประณีต เป็นผลิตภัณฑ์ท่ีสร้ำงรำยได้เข้ำสู่ชุมชน อย่ำงต่อเน่ืองมำเป็นเวลำกว่ำ 10 ปีแล้ว ก่อนหน้ำน้ี กะลำ เมื่อไม่นำมำใช้ประโยชน์ก็มักจะถูกเผำท้ิง เห็น วำ่ ถ้ำนำมำแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ ต่ำงๆ อย่ำงเชน่ พวงกุญแจ กระเป๋ำ ตกุ๊ ตำตั้งโต๊ะ หรือผลิตภัณฑต์ ัวอืน่ ๆท่ี พอจะผลิตได้ก็นำ่ จะเป็นกำรดี เพรำะคนในชมุ ชนจะได้มีอำชพี เสริม ผลิตภัณฑ์จำกกะลำจะทำให้ประชำชน ไมต่ ้องละท้ิงหมบู ้ำนเข้ำเมอื ง แต่ใช้ประโยชนจ์ ำกกะลำสร้ำงเงนิ สรำ้ งรำยได้เขำ้ ส่ชู มุ ชนได้ จุดเดน่ ของภูมิปัญญาท้องถิ่น นำยสวรรค์ ฮิงหลวง กล่ำวสำหรับขั้นตอนในกำรผลิตน้ัน กรรมวิธีเริ่มแรกคือต้องคัดเลือก กะลำมะพร้ำวก่อน ดูจำกลักษณะรูปทรงของกะลำว่ำคล้ำยคลึงกับอะไร เช่นคล้ำยหัวช้ำง ก็จะนำมำทำเป็น ตุ๊กตำช้ำง จำกนั้นนำมำขัดให้เรียบ ซ่ึงขั้นตอนกำรขัดน้ีจะใช้เวลำมำกกว่ำข้ันตอนอื่นๆ เพ่ือให้ได้ผิวกะลำท่ี เรียบเนียนท่ีน่ีจะพิถีพิถนั มำกอย่ำงรอยตอ่ ระหว่ำงตัวกับหัวจะใช้ไม้ไผ่และกำวในกำรยึดติด เพ่ือควำมคงทน ของสินค้ำ และเพ่ือให้ลูกค้ำพึงพอใจรู้สึกคุ้มเม่ือซื้อสินค้ำไปแล้ว ซ่ึงถ้ำเป็นของท่ีอื่นผลิตภัณฑ์จะใช้กำวใน กำรยึดติดเพียงอย่ำงเดียวเท่ำนั้น ซ่ึงทำให้สินค้ำหลุดหรือพังได้ง่ำยเม่ือนำมำประกอบแล้วจะได้สินค้ำที่มี คุณภำพ สวยงำม และคงทนสำหรับช่องทำงกำรจัดจำหน่ำย ลูกค้ำส่วนใหญ่จะเป็นนักท่องเที่ยวท่ีมำเท่ียว ตลำดประชำรฐั และแวะมำซอ้ื หำสินคำ้ เปน็ ของฝำก มที ้งั คนไทยและชำวต่ำงชำติ สินคำ้ ที่ขำยดี ก็เช่น ตุ๊กตำ รถ พวงกุญแจ และไม้เกำหลัง สนนรำคำเร่ิมต้นจำก 20 บำท ไปจนถึงหลักพัน ท่ีสำคัญยังสำมำรถต่อรอง รำคำได้อีกดว้ ย

11 วตั ถดุ ิบท่ใี ช้ประโยชน์ในผลิตภณั ฑท์ ่ีเกิดจากภมู ิปัญญา ซึ่งพ้ืนท่ีอน่ื ไม่มี ได้แก่รายละเอียดของภมู ปิ ัญญา ท้องถ่ิน นำยสวรรค์ ฮงิ หลวง กล่ำวสำหรับขนั้ ตอนในกำรผลติ น้ัน กรรมวิธเี รมิ่ แรกคือต้องคัดเลอื ก กะลำมะพรำ้ วก่อน ดูจำกลกั ษณะรปู ทรงของกะลำวำ่ คลำ้ ยคลึงกบั อะไร เชน่ คล้ำยหัวชำ้ ง ก็จะนำมำทำเปน็ ตุก๊ ตำช้ำง จำกน้นั นำมำขดั ให้เรียบ ซง่ึ ขัน้ ตอนกำรขัดนี้จะใชเ้ วลำมำกกวำ่ ข้นั ตอนอ่นื ๆ เพอ่ื ให้ไดผ้ ิวกะลำท่ี เรียบเนยี นทีน่ ี่จะพิถีพถิ ันมำกอยำ่ งรอยตอ่ ระหว่ำงตวั กับหัวจะใช้ไม้ไผ่และกำวในกำรยดึ ติด เพือ่ ควำมคงทน ของสินค้ำ และเพ่ือใหล้ ูกคำ้ พึงพอใจรู้สึกคุ้มเมื่อซื้อสนิ ค้ำไปแล้ว รปู แบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ  ยงั ไม่เคยมกี ำรเผยแพร่/ใช้เฉพำะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชุมชน มกี ำรเผยแพรผ่ ่ำนสือ่ มวลชนและสอื่ อ่ืนอย่ำงแพรห่ ลำย มกี ำรดูงำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน.....................ครง้ั จำนวน...................คน มีกำรนำไปใช้ ในพ้นื ที่.....................คน นอกพืน้ ที่................คน ลักษณะของภูมิปญั ญาท้องถ่ิน การพฒั นาต่อยอดภมู ปิ ญั ญาให้เป็นนวตั กรรม คุณคา่ (มลู ค่า) และความ ภาคภมู ใิ จ ภูมปิ ัญญำท้องถนิ่ /นวัตกรรมที่คิดค้นข้ึนมำใหม่  ภูมิปญั ญำท้องถิน่ ดงั่ เดมิ ได้รับกำรยกย่องทอดมำจำก มะพร้ำวเป็นพชื เศรษฐกิจของไทยท่ีมปี ระโยชนแ์ ทบจะทกุ ส่วน แมแ้ ตก่ ะลำลกู กลม เรำก็สำมำรถ นำมำดดั แปลงเปน็ ของใช้ในชวี ติ ประจำวนั ได้ เช่น กระบวยตกั น้ำ ทะนำนตวงข้ำวสำร เป็นตน้ นบั เปน็ ภมู ปิ ัญญำท่มี ีกนั มำแตบ่ รรพบุรษุ สืบเนือ่ งมำจนถงึ ปัจจุบัน  ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ได้พฒั นาและต่อยอด แบบเดิม กำรปลกู มะพรำ้ วในพ้นื ที่ ๆ มีจำนวนมำก การพฒั นาต่อยอดคือ กำรพฒั นำผลิตภัณฑ์ใหม้ ีรำคำและกำรพัฒนำรูปแบบของกำรทำผลิตภณั ฑ์ รายละเอียดเพิ่มเตมิ (สามารถขอ้ มูล ลิงค์วดี โี อ หรือเว็บไซคท์ เี่ กย่ี วข้อง) https://www.youtube.com/watch?v=PqnA3KRRSck

12 รปู ภาพเจ้าของภมู ิปัญญา นำยสวรรค์ ฮงิ หลวง เจำ้ ของภมู ปิ ัญญำ ผลติ ภัณฑ์จำกกะลำมะพรำ้ วและไม้ รปู ภาพภมู ปิ ัญญา เจ้ำของภูมปิ ัญญำและผลติ ภัณฑ์จำกกะลำมะพรำ้ วและไม้

คณะผจู้ ดั ทา ท่ปี รกึ ษา ผอ.กศน.อำเภอดำเนินสะดวก นำยทวสี ทิ ธิ์ แซมเพชร ครู นำงสำวจิตรำ ถนั อำบ ครู นำงเอื้องทิพย์ แสงรงุ่ เรอื ง ครู นำงอนั ชัน จันทรพ์ ูล ครกู ศน.ตำบลบัวงำม รา่ ง/เรยี บเรียงและจดั พิมพ์ นำงสำวธญั ลกั ษณ์ เนียมประพันธ์