พ.ย.62 ตำบลบ้านไร่ อ.ดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ เดอื น พฤศจกิ ายน 2562 กศน.ตำลบา้ นไร่ ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อำเภอดำเนนิ สะดวก สำนกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จังหวดั ราชบุรี สำนักงานส่งเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สำนกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ทำเนยี บภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ิน เดอื น พฤศจกิ ายน 2562 กศน.ตำลบา้ นไร่ ศนู ยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอำเภอดำเนินสะดวก สำนกั งานส่งเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยจังหวดั ราชบรุ ี สำนกั งานส่งเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย สำนกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลบ้านไร่ ได้ตำเนินการจัดทำภูมิปัญญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชนในพื้นท่ี ตำบลบ้านไร่ เพื่อเพิ่มพูนความรู้และทักษะในการดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ท้ังจากการศกึ ษาด้วยตนเองและไดร้ ับการถา่ ยหอคจากผูอ้ น่ื การนำภมู ิปัญญามาเผยแพรเ่ พ่ือใหป้ ระชาชน ในพื้นที่ได้นำไปใช้และเรียนรู้เพื่อเพิ่มอาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัว ให้มีการเจริญ เติบโตอย่างต่อเนื่องและเกื้อกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์และ ไม่มีสารพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีความสมดุล ของสภาพแวดล้อม อย่างต่อเนื่องและเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตำบลบ้านไร่ หวังวา่ เอกสารเลม่ นี้คงมีประโยชน์ตอ่ ผอู้ ่านและผปู้ ฏิบัติงานตอ่ ไป กศน.ตำบลบา้ นไร่ พฤศจิกายน 2562

สารบัญ หน้า คำนำ 1 สารบัญ 5 กศน.ตำบลบา้ นไร่ 9 - ภูมิปญั ญา วสิ าหกจิ ชมุ ชนผลติ ปุ๋ยปน้ั เม็ด : นายสุรินทร์ ดรี ่นื - ภูมิปัญญา การทำลูกประคบสมนุ ไพร : นายเทพมงคล ฟักแกว้ - ภมู ปิ ญั ญา ปลาสลดิ /ปลาแดดเดยี ว : นางหอ ผูกขวญั คณะผจู้ ัดทำ

1 แบบบันทึกชุดข้อมลู คลงั ปัญญา-ภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ ตำบลบา้ นไร่ อำเภอดำเนนิ สะดวก จังหวดั ราชบุรี ช่อื ภมู ิปัญญา : วสิ าหกจิ ชุมชนผลติ ปุย๋ ปน้ั เมด็ ชอื่ นายสรุ ินทร์ นามสกุล ดรี นื่ วันเดอื นปีเกดิ : 5 ธนั วาคม 2502 ท่อี ยู่ปจั จบุ นั (ทีส่ ามารถตดิ ตอ่ ได้) : บา้ นเลขที่ 122 หมู่ 2 ตำบลบ้านไร่ อำเภอดำเนินสะดวก จงั หวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ 70130 โทรศัพท์ : 081-1983977 Line ID : 0811983977 พิกัดทางภูมศิ าสตร์ ค่า X : 13.6271317 คา่ Y: 99.9199421 ความเป็นมาของบุคคลคลังปญั ญา เป็นเกษตรกรในชุมชน ผรู้ ิเริม่ การทำการเกษตรแบบไม่ใชส้ ารเคมี คิดค้นวิธกี ารทำปยุ๋ และเปน็ ตัวแทนของชุมชนในการดำเนินงานกิจกรรมต่าง ๆ จดุ เดน่ ของภมู ปิ ัญญาท้องถ่ิน เป็นภมู ิปัญญาที่ไดร้ บั การยอมรบั และเปน็ การทำการเกษตรยุคใหม่ รายละเอยี ดของภมู ิปัญญาท้องถิน่ เป็นการทำปยุ๋ ป้ันเม็ด โดยเร่ิมต้นจากการทำการเกษตรในครวั เรือนและพัฒนาตอ่ ยอดเป็นกล่มุ วิสาหกิจชมุ ชน โดยมีหลายหน่วยงานใหก้ ารสนับสนุนชว่ ยเหลือให้ประสบณ์ความสำเรจ็ รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่น ยังไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผ่ า่ นสื่อมวลชนและส่ืออ่ืนอยา่ งแพรห่ ลาย มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จำนวนมากกวา่ 10 ครั้ง จำนวน 30 คน มกี ารนำไปใช้ ในพืน้ ที่มากกวา่ 10 คน นอกพนื้ มากกวา่ 10 คน ลกั ษณะของภูมิปัญญาท้องถ่ิน การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวตั กรรม คณุ คา่ (มลู ค่า) และความ ภาคภูมิใจ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ /นวตั กรรมทค่ี ดิ ค้นขนึ้ มาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ินดง่ั เดิมได้รบั การยกย่องทอดมาจาก ภูมปิ ญั ญาท้องถิ่นที่ได้พฒั นาและต่อยอด

2 แบบเดมิ ในแบบเดมิ การทำปุ๋ยคือการนำปุ๋ยมลู สตั วม์ าหมกั หรือใชส้ ด การพัฒนาตอ่ ยอดคือ โดยมกี ารพัฒนาจากเดิมคอื นำมาผ่านเคร่ืองเพ่ือปั้นเป็นเม็ดให้ใช้งานได้ง่ายขนึ้

3 รปู ภาพเจ้าของภูมิปัญญา นายสรุ ินทร์ ดรี นื่ (ตัวแทนกลุ่มวสิ าหกจิ ชมุ ชนผลติ ปยุ๋ ปั้นเมด็ )

4 รปู ภาพภูมปิ ญั ญา คณะเขา้ ดูกรรมวิธกี ารผลิตปุ๋ย คณะเข้าดูกรรมวธิ กี ารผลิตปยุ๋

5 แบบบันทกึ ชดุ ข้อมลู คลังปญั ญา-ภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ตำบลบ้านไร่ อำเภอดำเนนิ สะดวก จงั หวดั ราชบรุ ี ชอื่ ภูมปิ ัญญา : การทำลูกประคบสมนุ ไพร ช่ือ นายเทพมงคล นามสกุล ฟักแก้ว วนั เดอื นปีเกิด : 7 มถิ นุ ายน 2527 ท่ีอยู่ปัจจบุ ัน (ทส่ี ามารถติดต่อได)้ : บา้ นเลขท่ี 27/1 หมู่ที่ 3 ตำบลบ้านไร่ อำเภอดำเนินสะดวก จงั หวดั ราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70130 โทรศัพท์ : 095-7512527 Line ID : 095-7512527 พกิ ัดทางภมู ศิ าสตร์ ค่า X : 13.63816 คา่ Y: 99.9188396 ความเปน็ มาของบุคคลคลงั ปญั ญา นายเทพมงคล ฟักแกว้ ได้รบั การศกึ ษาดา้ นการนวดแผนไทยโดยจบการศึกษาและปฏิบัติงานท่ี รพ. สต.บ้านไร่ และยังได้รับเชิญเปน็ วิทยากรซ่ึงเป็นผู้มีความรูค้ วามสามารถ โดยกล่าวว่า \"ลูกประคบสมนุ ไพร\" นี้ปรากฏว่ามีมาแล้วช้านาน นอกจากจะมีการนำเอาสมุนไพรต่าง ๆ มาใช้ประโยชน์เป็นยากินรักษาอาการ ของโรคตา่ ง ๆ หรือนำสมนุ ไพรบางชนดิ มาปรุงเปน็ ยาบำรงุ กำลงั บำรุงร่างกาย ขจดั โรคภยั ไขเ้ จ็บตา่ ง ๆ แลว้ ยังสามารถนำมาใช้เป็นยารักษาอาการภายนอกร่างกายได้อีกด้วย มีทั้งที่นำมาใช้เดี่ยว ๆ หรือนำมาปรุง ผสมผสานเข้าด้วยกันหลาย ๆ อย่าง เป็นยาทาก็ได้ เป็นยาพอกก็ดี เป็นยาพ่น เป่าเป็นยาสูบ ยาอม ยา รมควัน หรือยาประคบก็ได้ สารพัดสารพัน นี่คือมรดกทางภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้านหรือแพทย์แผน โบราณของไทยเราโดยแท้ จุดเดน่ ของภมู ิปัญญาท้องถิ่น การประคบสมุนไพร คือการใช้สมุนไพรหลายอย่างมาห่อรวมกัน ส่วนใหญ่เป็นสมุนไพรที่มีน้ำมัน หอมระเหย โดยนำมาน่งึ ให้ร้อนประคบบริเวณที่ปวดหรือเคลด็ ขัดยอกซึ่งน้ำมันหอมระเหยเม่ือถูกความร้อน จะระเหยออกมา ความร้อนจากลูกประคบจะช่วยกระตุ้นการไหลเวียนโลหิตดีขึ้น และยังมีสารสำคัญจาก สมนุ ไพรบางชนิดทซ่ี มึ เขา้ ทางผิวหนัง ช่วยรักษาอาการเคลด็ ขดั ยอก และลดปวดได้ รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาท้องถิ่น ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบคุ คล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผ่ ่านส่ือมวลชนและสอื่ อื่นอย่างแพรห่ ลาย มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน...................... คร้ัง จำนวน ...............คน มีการนำไปใช้ ในพ้ืนท่ีมากกวา่ 10 คน นอกพื้นมากกวา่ 10 คน อนื่ ๆ

6 ลกั ษณะของภมู ิปัญญาท้องถิ่น การพฒั นาตอ่ ยอดภูมิปญั ญาให้เปน็ นวตั กรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และความ ภาคภมู ิใจ ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น/นวตั กรรมท่คี ดิ ค้นข้ึนมาใหม่ ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ินดงั่ เดมิ ได้รบั การยกย่องทอดมาจาก ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ินท่ีได้พัฒนาและต่อยอด

7 รปู ภาพเจา้ ของภมู ิปัญญา นายเทพมงคล ฟักแกว้ (การทำลูกประคบสมุนไพร)

8 รปู ภาพภูมปิ ญั ญา ขนั้ ตอนการเตรียมวัสดเุ พ่ือทำลูกประคบสมุนไพร ลกู ประคบสมนุ ไพรเมื่อทำเสร็จแลว้ พรอ้ มใช้งาน

9 แบบบนั ทกึ ชดุ ขอ้ มูลคลังปัญญา-ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ ตำบลบา้ นไร่ อำเภอดำเนนิ สะดวก จังหวดั ราชบรุ ี ชือ่ ภูมปิ ัญญา : ปลาสลิด / ปลาแดดเดยี ว ชือ่ นางหอ นามสกุล ผูกขวัญ วนั เดอื นปีเกิด : 2492 ท่อี ยู่ปัจจบุ นั (ทสี่ ามารถติดต่อได้) : บา้ นเลขท่ี 114 หมทู่ ี่ 8 ตำบลบา้ นไร่ อำเภอดำเนนิ สะดวก จงั หวัดราชบุรี รหัสไปรษณีย์ 70130 โทรศัพท์ : 081-2050720 พกิ ดั ทางภูมิศาสตร์ คา่ X : 13.6027267 ค่า Y: 99.9079014 ความเปน็ มาของบคุ คลคลังปัญญา การทำปลาแดดเดียว ปลาตากแห้ง หรือปลาเค็ม เป็นของคู่กับคนไทยมานาน เป็นการถนอม อาหารให้สามารถอยู่ได้นานและมีการพัฒนาขึ้นตามยุกต์สมัย เริ่มทำมาตั้งแต่ปู่ย่าตายายและได้สืบทอดมา จนถึงลูกหลานได้มีการพัฒนาผลิตภัณฑ์ ให้มีคุณภาพมากขึ้นโดยวิธีการถนอมอาหารหรือการเพิ่มมูลค่า ของวตั ถุดิบประเภทปลามาแปรรูปเปน็ ผลิตภณั ฑ์ ตา่ ง ๆ จุดเด่นของภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น การถนอมอาหารโดยวิธีตากแห้งเป็นกระบวนการลดน้ำหนักของอาหารทำให้อาหารมีน้ำหนักเบา ขึ้น โดยทำหน้าที่ถ่ายเท ความร้อนจากบรรยากาศไปสู่อาหารที่มีความชื้นอยู่โดยวิธีใดวิธีหนึ่ง แล้วรับ ความชื้นจากอาหารระเหยไปสู่บรรยากาศภายนอกอาหาร ทำให้อาหารมี ความชื้นลดลงไปเรื่อย ๆ จนใน ทส่ี ุดแหง้ เป็นอาหารแห้ง รายละเอยี ดของภูมปิ ัญญาท้องถิ่น การนำปลามาทำความสะอาด ตากแดดหรอื หมักเกลือให้ได้การถนอมอาหารทดี่ ีการเกบ็ รักษาปลา สลิดตากแห้งมีความสำคัญต่อคุณภาพของปลา ปลาแดดเดียวที่อร่อยนั้น ไม่ควรมีรสเค็มเกินไป และต้องมี ความชื้นพอสมควร ความชื้นถือเป็นปัจจัยหนึ่งที่บ่งชี้ถึงคุณภาพของปลาแดดเดียว คุณภาพของปลาท่ี จำหน่ายในท้องตลาด ไม่ควรมีความช้ืน รปู แบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญาท้องถน่ิ ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผ่ ่านสื่อมวลชนและสือ่ อ่ืนอยา่ งแพร่หลาย มีการดูงานจากบุคคลภายนอก จำนวน...................... ครั้ง จำนวน ...............คน มีการนำไปใช้ ในพน้ื ท่ีมากกวา่ 10 คน นอกพนื้ มากกวา่ 10 คน อนื่ ๆ

10 ลกั ษณะของภูมิปัญญาท้องถ่ิน การพัฒนาตอ่ ยอดภูมปิ ญั ญาใหเ้ ปน็ นวัตกรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และความ ภาคภูมใิ จ ภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่ /นวัตกรรมทีค่ ิดคน้ ขน้ึ มาใหม่ ภูมปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ ดง่ั เดมิ ไดร้ บั การยกย่องทอดมาจาก ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ได้พัฒนาและต่อยอด

11 รปู ภาพเจา้ ของภูมิปัญญา นางหอ ผูกขวัญ (ปลาสลดิ / ปลาแดดเดียว)

12 รูปภาพภมู ปิ ญั ญา ปลาสลดิ และปลาแดดเดยี วท่ีทำขายในพนื้ ท่ี

คณะผู้จดั ทำ ที่ปรึกษา ผอ.กศน.อำเภอดำเนินสะดวก นายทวีสิทธ์ิ แซมเพชร ครู นางสาวจติ รา ถนั อาบ ครู นางเอ้ืองทิพย์ แสงรงุ่ เรือง ครู นางอันชัน จนั ทร์พลู ครู กศน.ตำบลบา้ นไร่ รา่ ง/เรียบเรียงและจดั พิมพ์ นางสาววลิ าวรรณ วิชยั ดิษฐ