Agro Podkarpacie Nr 7-8 (119-120)

PODKARPACKKWICABHRETRZAOPLLŁNNAIKTIKNÓYW Nr 2 (94) kwiecień-maj-czerwiec 2020 Wesołego Alleluja!



W NUMERZE Od Redakcji  ................................. 3 Z prac zarządu  ............................. 4 Informacje KRIR  ......................... 5 Informacje MRiRW  ..................... 6 Z życia samorządu rolniczego  ..... 8 Informacje WIW  ........................ 10 Informacje PODR  ..................... 13 Porady prawne  .......................... 14 Informacje KOWR  .................... 16 Informacje PZŁ  ......................... 16 Informacje ARiMR  .................... 17 Informacje KRUS  ...................... 19 Informacje PIORiN  ................... 20 Informacje KGW  ....................... 23 Porady ogrodnicze  .................... 24 Ciekawostki przyrodnicze  ......... 26 Hodowla  .................................... 27 Zdrowie i uroda  ......................... 29 Agro Notowania  ........................ 32 Po godzinach  ............................. 34 AGRO PODKARPACIE Bezpłatny Kwartalnik Rolniczy WYDAWCY: Podkarpacka Izba Rolnicza w Trzebownisku Trzebownisko 615A, 36-001 Trzebownisko, tel. 17 871 40 78, e-mail: [email protected] AGRO - PIR Sp. z o.o. w Trzebownisku Trzebownisko 615A, 36-001 Trzebownisko, tel. 17 871 40 78. REDAKCJA: Redaktor Naczelny: Wiesław Lada Zespół redakcyjny: Lucyna Rudny, tel. 17 871 40 78. Adres redakcji: Trzebownisko 615A, 36-001 Trzebownisko Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń. Zastrzega sobie także prawo do skracania materiałów, zmiany tytułów i redagowania. FOTO: Internet www.pixabay.com SKŁAD: Piter - Piotr Chmurowicz, www.piter24.com.pl DRUK: Drukarnia RM-Printer, www.rmprinter.pl ISSN 2299-0186 nakład 2 100 ezg. AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 3

Z PRAC ZARZĄDU Z prac zarządu i biura Podkarpackiej Izby Rolniczej Styczeń 2020 r. Piastowe, a także odnośnie wydania opi- zorganizowanej w Podkarpackim nii do wniosku Wójta Gminy Grębów Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Bo- 8 stycznia w siedzibie Podkarpackiej w sprawie wrażenia zgody na przezna- guchwale pod nazwą „Weterynaryjne Izby Rolniczej w Trzebownisku odbyło czenie na cele nieleśne gruntów leśnych aspekty w produkcji trzody chlewnej się pierwsze w tym roku posiedzenie położonych w miejscowości Stale. Omó- w dobie zagrożenia i występowania ASF zarządu PIR. Podczas spotkania prezes wiono także propozycje sposobu realiza- - zapewnienie trwałego bezpieczeństwa Stanisław Bartman przedstawił sprawoz- cji wniosków przyjętych podczas obrad żywnościowego w regionach rozdrobnio- danie z wydanych opinii w formie po- Walnego Zgromadzenia PIR w grudniu nej produkcji agrarnej”. stanowień Podkarpackiej Izby Rolniczej 2019 r. oraz wniosków przyjętych pod- do wniosków komorników sądowych od- czas posiedzeń Rad Powiatowych PIR. 28 lutego odbyło się posiedzenie nośnie spraw egzekucyjnych. W dalszej Rady Powiatowej Podkarpackiej Izby części omówiono organizację XI konfe- Luty 2020 r. Rolniczej w Ropczycach. W posiedzeniu rencji Rady ds. Kobiet i Rodzin z Obsza- uczestniczył dyrektor Wiesław Lada. rów Wiejskich przy KRIR, która odbędzie 7 lutego dyrektor biura Podkarpac- się w maju/czerwcu 2020 roku w Pod- kiej Izby Rolniczej Wiesław Lada uczest- Marzec 2020 r. karpackim Ośrodku Doradztwa Rolni- niczył w posiedzeniu Komisji ds. BHP czego w Boguchwale. Omówiono także w Rolnictwie Indywidualnym, które od- 4 marca w biurze PIR odbyło się po- wnioski przyjęte 20 grudnia 2019 r. pod- było się w siedzibie Oddziału Regional- siedzenie zarządu Podkarpackiej Izby czas obrad Walnego Zgromadzenia PIR nego KRUS w Rzeszowie. Rolniczej, w czasie którego omówiono m.in. obligatoryjny udział przedstawicieli m.in. planowaną konferencję dotyczącą samorządu rolniczego w gminnych ko- 14 lutego w biurze PIR w Trzebow- suszy w rolnictwie, a także wnioski przy- misjach szacujących szkody klęskowe nisku odbyło się posiedzenie zarządu jęte 28 lutego 2020 r. podczas posiedze- (powoływanych przez wojewodę) z wy- Podkarpackiej Izby Rolniczej. Głównym nia Rady Powiatowej PIR w Ropczycach. nagrodzeniem z budżetu państwa dla tematem posiedzenia były sprawy zwią- W dalszej części posiedzenia omówiono członków tych komisji, wystąpienie zane z organizacją: szkoleń dotyczących pisma, które w ostatnim czasie wpłynęły „o zdjęcie wilka” spod ochrony ścisłej, szkód łowieckich oraz szkód spowodo- do biura PIR, tj. odpowiedź MRiRW wprowadzenie dofinansowania do wap- wanych niekorzystnymi zjawiskami at- w sprawie przyspieszenia wypłaty płat- nowania dla rolników posiadających go- mosferycznymi, XVI Podkarpackiego ności bezpośrednich za 2019 rok, odpo- spodarstwa o powierzchni powyżej 75 ha. Forum Kobiet Wiejskich oraz konfe- wiedź Ministerstwa Rozwoju na pismo rencji dotyczącej suszy w rolnictwie dotyczące ochrony praw nabytych rolni- 9 - 10 stycznia w Wiśle odbyło pn. „Ograniczenie negatywnych skut- ków przed zabudową mieszkaniową sytu- się posiedzenie Porozumienia Izb ków suszy w rolnictwie podkarpackim”. owaną na terenach wiejskich. Polski Południowo - Wschodniej, Przedstawiono także sprawozdanie w którym udział wzięli wiceprezes za- z wydanych opinii w formie postano- 5 marca odbyło się posiedzenie Rady rządu PIR Jerzy Bator oraz delegat wień Podkarpackiej Izby Rolniczej do Powiatowej Podkarpackiej Izby Rolniczej do KRIR Jerzy Jakubiec. wniosków komorników sądowych odno- w Leżajsku. W posiedzeniu wziął udział śnie spraw egzekucyjnych, a także pod- Józef Walczak członek zarządu PIR. 29 stycznia odbyło się kolejne posie- jęto postanowienia w sprawie wydania dzenie zarządu PIR. W pierwszej kolejno- opinii do projektu Miejscowego Planu 6 marca z okazji Dnia Kobiet w Pod- ści omówiono sprawy zawarte w piśmie Zagospodarowania Przestrzennego Nr karpackim Ośrodku Doradztwa Rol- złożonym przez Agro Unię Podkarpacie 1/2018 w miejscowości Trzciana oraz niczego w Boguchwale, odbyła się podczas posiedzenia Rady Powiatowej opinii do projektu zmiany nr 1/2019 konferencja pt.: „Życie mlekiem i mio- w Jarosławiu. Na posiedzeniu pojawili się Studium Uwarunkowań i Kierunków Za- dem płynące”, w której uczestniczyli przedstawiciele Agro Unii reprezentu- gospodarowania Przestrzennego Gminy m.in. prezes i wiceprezes Podkarpackiej jący rejon jarosławski. Celem spotkania Świlcza. Izby Rolniczej Stanisław Bartman i Jerzy było nawiązanie współpracy pomię- Bator, a także członek zarządu PIR Zbi- dzy rolnikami reprezentującymi Agro 25 lutego w Trzebownisku, w siedzi- gniew Bojko i dyrektor biura PIR Wie- Unię Podkarpacie, a zarządem PIR oraz bie Podkarpackiej Izby Rolniczej odbył sław Lada. W konferencji wzięły udział omówienie najważniejszych problemów się Finał Wojewódzki Olimpiady Mło- również członkinie Rad Powiatowych nurtujących podkarpackich rolników dych Producentów Rolnych zorgani- Podkarpackiej Izby Rolniczej. i podjęcie działań służących ich roz- zowany przez Zarząd Krajowy Związku wiązaniu. W dalszej części posiedzenia Młodzieży Wiejskiej. Olimpiadę otworzył 10 marca wiceprezes PIR Jerzy Bator podjęto m.in. postanowienia dotyczące prezes PIR Stanisław Bartman oraz dyrek- uczestniczył w spotkaniu pn. „II Podkar- zaopiniowania projektu zmiany Miej- tor biura PIR Wiesław Lada. packie Laury Mleczne”, organizowanym scowego Planu Zagospodarowania Prze- przez Polską Federację Hodowców By- strzennego „ROGI 3B” w gminie Miejsce 27 lutego prezes PIR Stanisław dła i Producentów Mleka w Podkarpac- Bartman wziął udział w konferencji kim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Boguchwale. 4 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

Z PRAC ZARZĄDU / INFORMACJE KRIR 17 marca miało miejsce ostatnie Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Oddział Te- Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych w tym kwartale posiedzenie zarządu PIR, renowy w Rzeszowie o wyrażenie opinii „TUW”. W szkoleniach wzięli udział podczas którego wydano opinię w for- w kwestii sprzedaży nieruchomości rol- rolnicy i członkowie Rad Powiatowych mie postanowienia zarządu na zmianę nej zabudowanej położonej w obrębie Podkarpackiej Izby Rolniczej. W lutym przeznaczenia na cele nieleśne gruntów Wola Wyżna (0008), gmina Jaśliska, po- i marcu przedstawiciele samorządu rol- leśnych, położonych w miejscowości wiat krośnieński. niczego uczestniczyli w inwentaryzacjach Raniżów, uzgodniono również projekt zwierzyny. W marcu Izba opiniowała też Miejscowego Planu Zagospodarowa- W pierwszym kwartale 2020 roku roczne plany łowieckie. nia Przestrzennego „Wołodź 5” w gmi- odbył się szereg szkoleń z „Szacowania nie Nozdrzec, w miejscowości Wołodź, szkód łowieckich i szkód spowodowanych Justyna Warzecha a także rozpatrzono wniosek Krajowego niekorzystnymi zjawiskami atmosferycz- Podkarpacka Izba Rolnicza nymi”. Przeprowadzili je przedstawiciele KRIR wnioskowała o rekompen- saty za grypę ptaków Krajowa Rada Izb Rolniczych ze względu na coraz większe obszary ministra rolnictwa, w pierwszych dniach objęte wirusem ptasiej grypy i problemy związane z wprowadzonymi stycznia wirus powrócił, a straty wynika- ograniczeniami eksportowymi produktów drobiarskich zwróciła się jące z zastosowania nakazów i zakazów do ministra rolnictwa z wnioskiem o uruchomienie dla producentów przez Inspekcję Weterynaryjną ponoszą drobiu nadzwyczajnych środków pomocy. Pomoc powinna pochodzić gospodarstwa w których wykryto wirusa z budżetu krajowego oraz unijnego. grypy oraz gospodarstwa znajdujące się na wyznaczonych obszarach zapowie- - Jako przedstawiciele samorządu rol- jaj i mięsa drobiowego – napisała w piśmie trzonych i zagrożonych. Jednocześnie niczego wnioskujemy do pana Ministra do ministra rolnictwa Krajowa Rada Izb ze względu na wprowadzone ogranicze- o uruchomienie dla producentów drobiu Rolniczych. Samorząd rolniczy zwrócił nia przez państwa importujące od nas wsparcia przez ARiMR w ramach zadań uwagę, że od ponad półtora roku Pol- drób i jaja, nastąpił spadek cen skupu związanych z ustanowieniem nadzwyczaj- ska była krajem wolnym od grypy pta- żywca drobiowego i jaj w całej Polsce. nych środków wspierania rynku w sektorach ków. Niestety, jak czytamy w piśmie do Dlatego też samorząd rolniczy chce, aby minister rolnictwa wystąpił Fot. Archiwum PIR KRIR wnioskowała by hodowcy dotknięci ptasią grypą mogli liczyć na rekompensaty 5 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE KRIR / INFORMACJE MRiRW w tej sprawie do Komisji Europejskiej środków weterynaryjnych w związku czych należy rozważyć również dofi- z prośbą o zastosowanie nadzwyczaj- z wystąpieniem ognisk wysoce zjadliwej nansowanie z budżetu państwa pono- nych środków wsparcia rynku dla grypy ptaków, co pozwoliłoby na dofi- szonych kosztów bioasekuracji jakie sektora drobiarskiego w Polsce dotknię- nansowanie wsparcia nie tylko z środ- ponoszą producenci drobiu. tego trudnościami, tj. ograniczeniami ków krajowych, ale również z funduszy dla handlu wewnątrz Unii i z państwami unijnych. Źródło: KRIR trzecimi, wynikającymi z zastosowania Według Krajowej Rady Izb Rolni- KRIR wnioskowała o uruchomienie ubojni z udziałem Skarbu Państwa Krajowa Rada Izb Rolniczych zwróciła się do ministra rolnictwa z wnio- swoich przetworów – napisała w piśmie skiem o podjęcie działań mających na celu uruchomienie ubojni do ministra rolnictwa Krajowa Rada z udziałem Skarbu Państwa, które odbierałyby żywiec drobiowy i wie- Izb Rolniczych. przowy z gospodarstw położonych w gminach objętych weterynaryj- nymi ograniczeniami. W ocenie samorządu rolniczego sto- sowane w poprzednich latach rozwią- Według Krajowej Rady Izb Rolni- pomoru świń i ptasiej grypy prywatne ubojnie zania, w tym ustawa o przeciwdziałaniu czych utworzenie (na wzór spółki ELE- oraz podmioty skupowe, wykorzystując swoją nieuczciwemu wykorzystywaniu prze- WARR) takiego podmiotu skupującego pozycję oligopolistyczną, zaniżają ceny skupu wagi kontraktowej w obrocie, nie wpły- żywiec od rolników, wpłynęłoby w znacz- dla gospodarstw położonych w strefach z ogra- nęły na poprawę sytuacji gospodarstw nym stopniu na stabilizację cen poprzez niczeniami weterynaryjnymi w stosunku do z terenów dotkniętych ograniczeniami osłabienie oligopolu, jaki funkcjo- cen z terenów wolnych od tych chorób. Do weterynaryjnymi. Dlatego też, jak pod- nuje na krajowym rynku przetwórstwa izb rolniczych napływają sygnały od rolni- kreśla samorząd rolniczy skutecznym mięsnego, z korzyścią dla producen- ków, iż wiele z nich nie tylko wstrzymuje, sposobem na rozwiązanie tych proble- tów rolnych. ale zaprzestaje skupu zwierząt z tych tere- mów będzie utworzenie ubojni, której nów, obawiając się problemów z eksportem właścicielem będzie Skarb Państwa. – W związku z epidemią afrykańskiego Źródło: KRIR Znamy już stawki dopłat do ma- teriału siewnego za 2019 rok Opublikowano projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie mechanizmu dopłat z tytułu zużytego stawek dopłat do 1 ha powierzchni gruntów ornych obsianych lub do siewu lub sadzenia materiału siew- obsadzonych materiałem siewnym kategorii elitarny lub kwalifiko- nego kategorii elitarny lub kwalifiko- wany za rok 2019. wany za 2019 r. przeznaczono kwotę 75 mln złotych. Stawka dopłaty do 1 ha powierzchni niaków. Stawki dopłat wyliczone zostały gruntów ornych obsianych lub obsa- na podstawie informacji ARiMR o cał- Producenci rolni złożyli wnioski dzonych materiałem siewnym katego- kowitej wnioskowanej powierzchni dla o przyznanie dopłat do obsianych lub rii elitarny lub kwalifikowany za rok poszczególnych grup roślin objętych do- obsadzonych materiałem siewnym ka- 2019 wynosi: płatami. W 2019 r. złożono 69 942 wnio- tegorii elitarny lub kwalifikowany nastę- sków o przyznanie dopłaty. pujących powierzchni gruntów ornych:   68,59 zł – w przypadku zbóż i mieszanek zbożowych lub miesza- Wnioski były składane w okresie od   869 712 ha – w przypadku zbóż, nek pastewnych; dnia 15 stycznia do dnia 25 czerwca   29 816 ha – w przypadku ro- 2019 r. Stawki dopłat do poszczegól- ślin strączkowych,   109,74 zł – w przypadku ro- nych grup lub gatunków roślin wyli-   35 203 ha – w przypadku ziem- ślin strączkowych; czono mając na uwadze, że na realizację niaka.   342,95 zł – w przypadku ziem- Źródło: MRiRW 6 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE MRiRW Kwarantanna domowa rolników w związku z Covid-19 Znamy zalecenia dla rolników poddanych kwarantannie domowej   Udzielaj informacji o swoim stanie w związku z pandemią koronawirusa. Co może robić, a czego nie zdrowia dzwoniącym do Ciebie pracow- może właściciel gospodarstwa by nie narazić się na sankcje karne? nikom Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Jeśli odbywasz kwarantannę w domu, domownicy, jeśli nie masz takiej moż-   W weryfikacji przestrzegania czyli jesteś zdrowy, ale miałeś kontakt liwości – po skorzystaniu z toalety/ kwarantanny pomagają funkcjonariu- z osobą chorą lub właśnie wróciłeś z za- łazienki zdezynfekuj ją dostępnym środ- sze policji – mogą Cię odwiedzić w cza- granicy – bezwzględnie stosuj się do po- kiem czystości. sie kwarantanny. niższych zaleceń przez 14 dni.   Wietrz mieszkanie kilka razy   Za nieprzestrzeganie kwarantanny   Nie opuszczaj terenu swojego dziennie. grozi grzywna w wysokości 30 tys. zł. gospodarstwa. Możesz zajmować się in- wentarzem na jego terenie. Według do-   Zachowuj zasady higieny.   W przypadku potrzeby kon- stępnej wiedzy choroba nie przenosi się   Często myj ręce i dezynfekuj taktu z lekarzem skorzystaj z teleporady z człowieka na zwierzęta gospodarskie powierzchnie dotykowe, w tym blaty (dzwoń do swojego lekarza poradni zdro- oraz zwierzęta domowe, np. psy czy koty. i klamki. Dezynfekuj również sprzęty wia). Lekarz może wystawić Ci e-receptę takie jak: telefon, laptop czy klawiatura i e-zwolnienie. Lista placówek POZ udzie-   Nie wychodź do sklepu. i myszka komputera stacjonarnego, pi- lających teleporad w Twojej okolicy jest   Nie spotykaj się z innymi osobami lot do TV. dostępna na stronie NFZ: https://www. i nie zapraszaj nikogo do domu.   Mierz temperaturę ciała minimum nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-cen- Jeśli mieszkasz z rodziną, w miarę 2 razy dziennie i zapisuj wyniki pomiarów. trali/teleporady-dotyczace-koronawirusa- możliwości ogranicz z nimi kontakt i za-   W przypadku wystąpienia gorączki, w-przychodniach,7621.html. chowaj bezpieczny odstęp wynoszący mi- kaszlu lub duszności niezwłocznie skon- nimum 2 metry. taktuj się telefoniczne z powiatową stacją Więcej o e-zdrowiu na pacjent.gov.pl.   Używaj oddzielnych naczyń niż po- sanitarno - epidemiologiczną lub zgłoś się zostałe osoby przebywające w mieszkaniu. na oddział zakaźny najbliższego szpitala, Dowiedz się więcej na www.gov.pl/   Jeśli masz możliwość, korzystaj unikając transportu publicznego (jeśli to koronawirus Infolinia NFZ 800190590 z osobnej łazienki/toalety niż pozostali możliwe swoim samochodem). Źródło: MRiRW Fot. Archiwum PIR 10 marca 2020 r. prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych Wiktor Szmulewicz zwrócił się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Jana Krzysztofa Ardanowskiego z prośbą o pilne opracowanie wytycznych dla producentów rolnych w przypadku konieczności poddania się kwarantannie AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 7

Z ŻYCIA SAMORZĄDU ROLNICZEGO Uczyli się jak szacować szkody Na przełomie lutego i marca br. Fot. Justyna Warzecha przedstawiciele Podkarpackiej Izby Rolniczej uczestniczyli w sze- Szkolenia przeprowadzone przez ekspertów Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych „TUW” pozwoliły ściu szkoleniach w Trzebownisku, delegatom Izby na zdobycie lub poszerzenie wiedzy z zakresu szacowania szkód łowieckich, na poznanie Krośnie, Tarnobrzegu, Jarosła- różnych zagadnień związanych z obowiązującym Prawem łowieckim oraz na zapoznanie się z różnymi wiu, Przemyślu i Lesku dotyczą- metodami szacowania szkód w uprawach rolnych cych szacowania szkód łowieckich i szkód spowodowanych nieko- z ogólnymi zasadami szacowania szkód Uczestnicy szkolenia z dużym zainte- rzystnymi zjawiskami atmosferycz- łowieckich. – Ekspert Towarzystwa Ubez- resowaniem uczyli się najpierw jak ustala nymi. Szkolenia zorganizowała pieczeń Wzajemnych TUW prowadzący szko- się wysokość odszkodowania, a potem Podkarpacka Izba Rolnicza we lenie omówił kwestie związane ze zgłoszeniem dyskutowali na tematy związane z szaco- współpracy z Towarzystwem szkody, szacowaniem wstępnym i ostatecznym waniem szkód. Wszyscy zgodnie stwier- Ubezpieczeń Wzajemnych oraz przytoczył terminy związane z wypłatą dzili, że takie szkolenia są potrzebne, „TUW”. Łącznie w szkoleniach odszkodowania – dodaje Barbara Traciak. bo gdy przyjdzie wziąć udział w pracach uczestniczyło 200 osób. Przyznaje przy tym, że ją najbardziej in- komisji szacującej szkody, dobrze jest teresowała ta część szkolenia, podczas mieć jakieś przygotowanie, żeby wiedzieć - Nie pierwszy raz biorę udział w takim której omówiono metody szacowania co robić i od czego zacząć. Tym bardziej, szkoleniu, bo tematyka szacowania szkód ło- strat, sposoby ustalania uszkodzonej po- że strat w rolnictwie nie ubywa. wieckich nie jest mi obca, niemniej jednak wierzchni uprawy, ustalania obsady roślin bardzo popieram inicjatywę organizowania czy też sposoby wyznaczania prób. Ważne Lucyna Rudny takich szkoleń, tym bardziej że przedstawiciele było również to, że szkolenie zakończyło Podkarpacka Izba Rolnicza samorządu rolniczego biorą udział w pracach się otrzymaniem zaświadczenia. komisji szacujących szkody – mówi Barbara Traciak delegatka Podkarpackiej Izby Rolniczej z powiatu ropczycko – sędzi- szowskiego i dodaje, że podczas spotka- nia uczestnicy szkolenia poznali prawa i obowiązki właścicieli gruntów w świe- tle Prawa łowieckiego, poznali obo- wiązki dzierżawcy obwodu łowieckiego, dowiedzieli się jakie szkody są wyłączone z odszkodowania oraz zapoznali się Fot. Justyna Warzecha Niewątpliwym atutem szkoleń były dyskusje między uczestnikami, które pozwoliły na wymianę informacji między przedstawicielami rolników, a przedstawi- cielami ubezpieczyciela 8 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

Z ŻYCIA SAMORZĄDU ROLNICZEGO Życie mlekiem i miodem płynące W Podkarpackim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Boguchwale 6 marca odbyła się konferencja pn. „Życie mlekiem i miodem płynące” zorganizowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020 ze środków pomocy technicznej Schematu II, Plan ope- racyjny na lata 2020 - 2021. Głównym celem konferencji było Rolniczej, pracownicy Urzędu Marszał- Fot. PODR Boguchwała wspieranie innowacji w rolnictwie, pro- kowskiego Województwa Podkarpac- dukcji żywności, leśnictwie i na obszarach kiego wdrażający fundusze pomocowe, Stanisław Bartman prezes Podkarpackiej Izby wiejskich poprzez podniesienie wiedzy liderzy środowisk lokalnych wspierający Rolniczej mówił o dobrej współpracy pomiędzy uczestników w zakresie wykorzystania lub wdrażający innowacje na obszarach Podkarpackim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego i zastosowania produktów, których głów- wiejskich, pracownicy PODR. a samorządem rolniczym. Gospodarzem konferen- nym składnikiem jest mleko i mód. cji był Robert Pieszczoch dyrektor Podkarpackiego Dietetyk Jolanta Żołyniak w swoim Ośrodka Doradztwa Rolniczego (na zdj. pierwszy Uczestniczyło w niej 300 osób, w tym: wykładzie „Prawdy słów kilka na te- z lewej) Kazimierz Gołojuch poseł RP, Ewa Le- mat mleka” przedstawiła prawdy i mity niart wojewoda podkarpacki, Ewa Draus na temat zdrowotności mleka i jego prze- wicemarszałek województwa podkar- tworów. Natomiast dietetyk Agnieszka packiego, Anna Huk członek zarządu Momora podczas prezentacji multime- województwa podkarpackiego, rol- dialnej tematu „Słodkie uzależnienie – ra- nicy, szczególnie kobiety mieszkające cjonalne spojrzenie” pokazała mnóstwo na obszarach wiejskich z uwzględnie- naukowych dowodów na szkodliwość cu- niem członkiń kół gospodarstw wiejskich, kru. Musimy sobie także zdawać sprawę, przedsiębiorcy, przedstawiciele: instytucji że cukier jest dosypywany przez produ- naukowych, instytucji rolniczych i oko- centów do różnych form jedzenia, które łorolniczych m.in. Podkarpackiej Izby kupujemy: do płatków śniadaniowych, Fot. PODR Boguchwała W konferencji „Życie mlekiem i miodem płynące” uczestniczyło 300 pań. Na zdjęciu od lewej: Anna Kraska delegatka Podkarpackiej Izby Rolniczej z po- wiatu rzeszowskiego, Lucyna Rybak dyrektor Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych TUW w Rzeszowie oraz Zbigniew Bojko członek zarządu Podkarpackiej Izby Rolniczej. AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 9

Z ŻYCIA SAMORZĄDU ROLNICZEGO / INFORMACJE WIW jogurtów, sosów, keczupu, gotowych dań Fot. PODR Boguchwała itp. stąd też często przekraczamy zale- caną jego dzienną dawkę. Dlatego bar- Wszystkie uczestniczki konferencji otrzymały od organizatorów róże i pamiątkowe książki dzo dobrym zamiennikiem jest miód i jego produkty o doskonałych walorach pani Ewa Leniart wojewoda podkarpacki wszystkim obecnym Paniom najpiękniej- zdrowotnych, które należałoby promo- oraz pan Stanisław Bartman prezes Pod- sze życzenia. wać, aby zwiększyć jego spożycie. karpackiej Izby Rolniczej. Była to także doskonała okazja, aby w przededniu Piotr Błażejowski Poruszana problematyka na konfe- Międzynarodowego Dnia Kobiet złożyć PODR Boguchwała rencji przyczyniła się właśnie do podnie- sienia świadomości dotyczącej walorów prozdrowotnych, ich zastosowania w róż- nych gałęziach przemysłu (m.in. ko- smetologii) oraz różnych sposobów ich dystrybucji (np. poprzez zastosowanie skróconego łańcucha dostaw). Służyć temu miały prezentacje firm i stowarzy- szeń, które promowały swoje produkty. Wydarzenie było okazją do nawiąza- nia kontaktów i współpracy osób należą- cych do różnych ogniw uczestniczących w rozwoju obszarów wiejskich. Konferencję poprowadził dyrektor Podkarpackiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale Robert Piesz- czoch, a uroczystego otwarcia dokonała Ruszają rolnicze rzeźnie Zbliżają się Święta Wielkanocne, podmiotów utrzymywane w gospodar- ptaki bezgrzebieniowe (np. strusie) lub zainteresowanie tradycyjną żyw- stwach położonych w tym samym powie- kopytne zwierzęta dzikie utrzymywane nością rośnie, a chętnych do prze- cie, w którym zlokalizowana jest rzeźnia, w warunkach fermowych, których po- prowadzania uboju w własnym lub w powiatach sąsiednich. siadaczem jest podmiot prowadzący tą gospodarstwie jest coraz więcej. rzeźnię lub inny podmiot utrzymujący Dlatego też zapytaliśmy Podkar- - Wróćmy do wymagań, które należy speł- zwierzęta w gospodarstwie położonym packiego Wojewódzkiego Lekarza nić żeby móc dokonywać uboju w ten sposób. na terenie tego samego powiatu, w któ- Weterynarii Janusza Ciołka o to jak rym położona jest rzeźnia, lub na terenie legalnie dokonywać uboju zwie- Podmioty zamierzające prowadzić powiatów sąsiadujących. Rozporządze- rząt we własnym gospodarstwie. taką działalność przed uzyskaniem po- nie przewiduje limity dzienne i roczne zwolenia na budowę lub adaptację ist- w odniesieniu do liczby zwierząt ubi- - Od 18 lutego br. rolnicy mogą ubijać niejących pomieszczeń będą obowiązane janych w „rzeźniach rolniczych” z po- zwierzęta z własnego gospodarstwa w tzw. sporządzić projekt technologiczny za- działem na poszczególne gatunki lub rzeźniach rolniczych. Jakie wymagania na te kładu i przesłać go właściwemu PLW grupy zwierząt. rzeźnie nakłada ministerstwo rolnictwa i czy w celu zatwierdzenia. Po ukończeniu to prawda, że taka rzeźnia może mieścić się procesu inwestycyjnego powinien zostać - Czy mięso pozyskane w ten sposób bę- nawet w jednym pomieszczeniu? złożony wniosek do właściwego teryto- dzie musiało być specjalnie znakowane? rialnie PLW o zatwierdzenie zakładu, co Tak to prawda, jednak pod warun- najmniej na 30 dni przed dniem rozpo- Rozporządzenie dotyczące „rzeźni kiem zachowania bardzo dobrej orga- częcia planowanej działalności. Po kon- rolniczych” nie przewiduje odręb- nizacji pracy. troli zakładu przez PLW i uzyskaniu nego znakowania mięsa pochodzącego zatwierdzenia lub warunkowego zatwier- z rzeźni rolniczych. - Czy rzeźnia rolnicza będzie mogła dzenia rzeźni rolnicy będą mogli rozpo- być wykorzystywana przez więcej niż jed- cząć działalność. - Z jakich odstępstw od wymagań wete- nego hodowcę? rynaryjnych będą mogły skorzystać podmioty - Jakie zwierzęta będzie można ubijać prowadzące taką działalność? W rzeźniach rolniczych będą mo- w takich rzeźniach? gły być ubijane zwierzęta utrzymywane W rozporządzeniu określono dla w gospodarstwie, w którym usytuowana W „rzeźniach rolniczych” będzie „rzeźni rolniczych” specjalne, mniej ry- jest rzeźnia, a także zwierzęta innych można poddawać ubojowi zwierzęta gorystyczne wymagania weterynaryjne, gospodarskie kopytne (świnie, owce, w porównaniu do niektórych przepisów kozy, bydło, konie), drób, zajęczaki, określonych w rozporządzeniach WE nr 10 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE WIW Przykładowy schemat małej rzeźni rolniczej 852/2004 i 853/2004. Podmioty prowa- poszczególnych czynności związa- Legenda: dzące tego typu zakłady będą zobowią- nych z ubojem i obróbką poubojową 1 – klatka oszałamiania zane jednak do spełnienia wymagań dla zwierząt w jednym pomieszczeniu, 2 – kłucie/wykrwawianie rzeźni, określonych w pozostałych prze- pod warunkiem, że czynności te będą 3 – skórowanie (bydło) / oparzanie pisach rozporządzenia 852/2004 oraz wykonywane w odrębnym miejscu albo (świnie) / odszczecinianie (świnie) / rozporządzenia 853/2004, przepisach w innym czasie, w sposób uniemożli- opalanie (świnie) prawa krajowego oraz innych przepi- wiający zanieczyszczenie mięsa oraz 4 – wytrzewianie sach UE. po zakończeniu przeprowadzane bę- 5 – przepoławianie tuszy / ocena dzie odpowiednie czyszczenie i odkaża- mięsa / badanie poubojowe / toaleta Odstępstwa będą mogły dotyczyć nie miejsc wykonywania tych czynności poubojowa tusz na przykład: lub całego pomieszczenia, 6 – urządzenie, zamykane na klucz, do chłodniczego przechowywania   lokalizacji miejsca do zmiany   możliwości korzystania z systemu mięsa uznanego za niezdatne do odzieży własnej na odzież roboczą urządzeń do odkażania narzędzi, który spożycia i ochronną – może ono być zlokalizowane umożliwia dostęp do odkażonych na- 7 – urządzenie, zamykane na klucz, w pobliżu pomieszczeń produkcyjnych, rzędzi podczas produkcji, system ten do chłodniczego przechowywania może obejmować urządzenia z dopły- mięsa uznanego za zdatne do spoży-   miejsc przechowywania środków wem gorącej wody o temperaturze nie cia i zatrzymanego czyszczących i odkażających – będą mo- niższej niż 82°C lub korzystanie z me- 8 – toaleta gły one być przechowywane w obszarach, tod alternatywnych, 9 – stanowiska do mycia narzędzi gdzie pracuje się z żywnością, pod warun- oraz miejsce lub zamykany pojem- kiem, że przechowywane będą w wyod-   chłodniczego przechowywania nik na sprzęt i środki do czyszczenia rębnionych, zamykanych miejscach lub mięsa – nie muszą być zapewnione i odkażania zamykanych pojemnikach, osobne pomieszczenia chłodnicze, rzeź- 10 – opróżnianie żołądka i jelit nia może korzystać z urządzeń chłodni- 11 – oczyszczanie/badanie głów   posiadania magazynu żywca – czych pod warunkiem, że w osobnych 12 – pojemniki na UPPZ w przypadku, gdy w tej rzeźni będą pod- urządzeniach przechowywane jest mięso 13 – osobne miejsce do zmiany dawane ubojowi wyłącznie zwierzęta zdatne i niezdatne do spożycia przez lu- odzieży utrzymywane w gospodarstwie, w którym dzi. Mięso zdatne do spożycia przez ludzi 14 – pomieszczenie (izolatka) za- zlokalizowana jest rzeźnia, i zatrzymane (np. oczekujące na wynik mykane na klucz dla zwierząt, o któ- badania na włośnie) będzie można prze- rych mowa w §2 pkt 10 lit. a)   posiadania oddzielnych pomiesz- chowywać w jednym urządzeniu chłod- a. Ruch personelu czeń zamykanych na klucz lub zagród niczym pod warunkiem: opracowania b. Linia części brudnej dla chorych zwierząt – w przypadku, gdy i wdrożenia procedur odpowiedniego c. Linia części czystej w tej rzeźni będą poddawane ubojowi ich znakowania, zapewnienia niestyka- d. Mięso niezdatne wyłącznie zwierzęta utrzymywane w go- nia się mięsa zdatnego i zatrzymanego, e. Mięso zdatne spodarstwie, w którym zlokalizowana zapewnienia niewprowadzania do ob- f. Kolejka do podwieszenia jest rzeźnia, rotu do czasu otrzymania ostatecznej Linią przerywaną zaznaczono możliwe wyodrębnienie dodatko-   możliwości lokalizacji toalety w po- wych pomieszczeń. bliżu pomieszczenia uboju i rozbioru, decyzji Urzędowego Lekarza Weteryna-    możliwości wykonywania rii (po uzyskaniu wyników badania np. na włośnie), spełnienia warunków w od- niesieniu do chorób zakaźnych zwierząt,   miejsc z odpowiednimi urzą- dzeniami do celów czyszczenia, mycia i dezynfekcji środków transportu, np. w przypadku, gdy zwierzęta są dopro- wadzane lub transportowane do rzeźni bezpośrednio z gospodarstwa, w którym były utrzymywane. - Czy takie rzeźnie będą podle- gać kontrolom? AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 11

INFORMACJE WIW Fot. Archiwum PIR W rolniczych rzeźniach nie będzie można przerabiać pozyskanego mięsa. Przetwórstwo ma się odbywać w ramach innych form działalności np. rolniczego handlu detalicznego. „Rzeźnie rolnicze” podobnie jak zakładzie podlega nadzorowi Państwo- gospodarstw (Dz. U. z 2020 r. poz.56). inne zakłady produkujące żywność po- wej Inspekcji Sanitarnej i powinna być Rozporządzenie wprowadza ułatwienia chodzenia zwierzęcego będą podlegały zgłoszona do właściwego Państwowego w zakresie wymagań weterynaryjnych nadzorowi i urzędowym kontrolom In- Powiatowego Inspektora Sanitarnego, odnoszących się do rzeźni o małej zdol- spekcji Weterynaryjnej, przy czym bez- zgodnie z przepisami ustawy o bezpie- ności produkcyjnej, położonych na te- pośredni nadzór będzie sprawowany czeństwie żywności i żywienia, albo renie gospodarstw. Rozporządzenie jest przez powiatowych lekarzy weterynarii. skierowane do rolników utrzymujących Podobnie jak w innych rzeźniach ubijane   podmiot prowadzący rzeźnię rol- zwierzęta w swoich gospodarstwach i za- zwierzęta będą poddawane badaniom niczą może posiadać zarejestrowaną interesowanych rozwojem działalności, przed- i poubojowym przeprowadzanym działalność RHD, w ramach której może poprzez dokonywanie uboju zwierząt przez urzędowych lekarzy weterynarii prowadzić sprzedaż określonej ilości lub ewentualnie rozbioru ich mięsa (wyznaczonych lekarzy weterynarii lub mięsa zwierząt gospodarskich kopyt- w celu wprowadzenia pozyskanego pełnoetatowych pracowników PIW). Po- nych, drobiu i zajęczaków oraz zwierząt mięsa na rynek, na małą skalę. nadto, będą one podlegały okresowym dzikich utrzymywanych w warunkach kontrolom przeprowadzanym przez po- fermowych. Taka działalność podlega Roczne limity uboju w rzeźni wiatowych lekarzy weterynarii na pod- nadzorowi IW i powinna być zgłoszona rolniczej stawie analizy ryzyka. Kontrole te będą do właściwego PLW, zgodnie z przepi- obejmowały strukturę, wyposażenie, sami ustawy o produktach pochodze-   drób – 9125 szt. procedury zapewniające bezpieczeństwo nia zwierzęcego,   zajęczaki – 9125 szt. mięsa wdrożone w rzeźni (GHP,GMP,   ptaki bezgrzebieniowe – 365 szt. HACCP), jak i wymagania dotyczące do-   podmiot prowadzący rzeźnię rol-   świnie do 15 kg – 3650 szt. brostanu zwierząt. niczą może posiadać zarejestrowaną   świnie powyżej 15 kg – 2190 szt. działalność SB, w ramach której może   owce i kozy do 15 kg – 3650 szt. - Czy będzie można kupić mięso z ta- prowadzić sprzedaż niewielkiej ilości   owce i kozy powyżej 15 kg – kiej rzeźni? mięsa drobiu i zajęczaków. Taka działal- 2190 szt. ność podlega nadzorowi IW i powinna   bydło i konie do 3 miesięcy – Jeśli chodzi o prowadzenie sprzedaży być zgłoszona do właściwego PLW, zgod- 720 szt. mięsa konsumentowi końcowemu, na- nie z przepisami ustawy o produktach   bydło i konie powyżej 3 mie- leży zauważyć, że zakłady zatwierdzone pochodzenia zwierzęcego. sięcy – 365 szt. co do zasady prowadzą dostawy do in-   dzikie zwierzęta kopytne utrzy- nych podmiotów (zakładów przetwór- W dniu 18 lutego 2020 r. weszło mywane w warunkach fermowych  – czych, hurtowni, sklepów detalicznych), w życie nowe rozporządzenie Mini- 1085 szt. jednakże: stra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 grudnia 2019 r. w sprawie niektórych wy- WIW Krosno   przy rzeźni może funkcjonować magań weterynaryjnych, jakie powinny być sklep detaliczny – taka działalność polega- spełnione przy produkcji produktów pocho- jąca na prowadzeniu sprzedaży detalicz- dzenia zwierzęcego w rzeźniach o małej zdol- nej mięsa pozyskanego w zatwierdzonym ności produkcyjnej, położonych na terenie 12 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE PODR Jak dostać odszkodowanie za szkody wyrządzone przez bobry? Bobry niegdyś rzadko spotykane gadów i płazów ale również zwierzyny utrudniając wykorzystanie gospodarcze, w faunie Polski w wyniku udanej łownej: saren, jeleni i dzików. W wyniku   niszczenia drzew w sadach owo- reintrodukcji coraz częściej poja- budowy tam bobry magazynują wodę, za- wiają się w otoczeniu miejsc go- pewnia to podwyższenie poziomu wody cowych, drzewostanach leśnych i za- spodarowania człowieka. gruntowej oraz utrzymanie wilgotności drzewieniach poprzez ich podgryzanie na danym obszarze podczas okresów su- i ścinanie, Potrafią kształtować środowisko i do- szy. Mikroorganizmy obecne w stawach stosowywać je do swoich potrzeb. Bu- bobrowych przyczyniają się do oczysz-   obniżania plonów rolnych szcze- dowa tam pozwala im na spiętrzenie czania wody m.in. z metali ciężkich gólnie buraków, marchwi, kapusty wody i stworzenie otoczenia zapewnia- i kwasów. Budowane przez te zwierzęta i kukurydzy, jącego zarówno ochronę, jak i bazę ży- spiętrzenia ograniczają intensywny prze- wieniową. Często działania tego gatunku pływ wody przeciwdziałając erozji gleby.   podkopywania grobli stawów mają pozytywny wpływ na środowisko. hodowlanych, Rozlewiska bobrowe zwiększają bioróż- Niepodważalny jest dobroczynny norodność na danym obszarze. Odna- wpływ działalności bobrów na wiele   blokowania rowów melioracyjnych, wiane są naturalne zespoły zaroślowe aspektów środowiska, jednakże ich ak-   utrudnień w gospodarowaniu zarówno na brzegu, jak i w zbiorniku tywność może powodować wysokie straty wynikających z kopania nor (tąpnię- wodnym. Pojawiają się również ryby, w gospodarce człowieka. cia gleby), które mają dostęp do obfitej ilości po-   niszczenia wałów przeciwpowo- żywienia. Otoczenie środowiska życia Liczne występowanie rodzin bobrów dziowych, a także nasypów kolejowych bobra sprzyja licznemu występowaniu często staje się uciążliwe, gdyż przyczy- i drogowych. niają się one do: Na terenie naszego kraju bóbr eu- ropejski objęty jest częściową ochroną    podtopień pól uprawnych, gatunkową. Oznacza to m.in. że zabra- trwałych użytków zielonych, pastwisk nia się ich zabijania, chwytania i trans- portu. Niedopuszczalne jest również Fot. Archiwum PIR Szacowanie szkód odbywa się w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie szacowania szkód wyrządzonych przez niektóre gatunki zwierząt objęte ochroną gatunkową AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 13

INFORMACJE PODR / PORADY PRAWNE niszczenie siedlisk bobrów będących jest na stronie http://rzeszow.rdos.gov. jest także uzupełnienie oświadczeń doty- obszarem rozrodu, żerowania, wychowu pl poszkodowany dostarcza bądź prze- czących: własności gruntu, planowanego młodych czy odpoczynku. Zabronione syła do : terminu sprzętu uprawy oraz potwier- jest także usuwanie bądź uszkadzanie dzenia, że zaistniała szkoda skutkuje nor, żeremi i tam. W sytuacjach wyjąt-   Regionalnej Dyrekcji Ochrony zmniejszeniem przychodów z działalno- kowych i niezbędnych dla ograniczenia Środowiska w Rzeszowie, Wydział ści rolniczej. Zgłaszający szkodę przed- poważnych szkód wyrządzanych w upra- Ochrony Przyrody i Obszarów Natura kłada również informację o numerze wach rolnych, lasach, czy rybostanach 2000 z siedzibą w Rzeszowie (dotyczy rachunku bankowego na który ma zostać Regionalny Dyrektor Ochrony Środo- powiatów: dębickiego, jarosławskiego, wypłacone odszkodowanie, lub wskazuje wiska może zezwolić na czynności pod- kolbuszowskiego, leżajskiego, luba- inny sposób wypłaty odszkodowania. legające zakazom. czowskiego, łańcuckiego, mieleckiego, niżańskiego, przeworskiego, ropczycko Szacowanie szkód odbywa się w opar- Jak postępować - sędziszowskiego, rzeszowskiego, sta- ciu o rozporządzenie Ministra Środo- w przypadku wystąpie- lowowolskiego i tarnobrzeskiego) wiska z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie nia szkód spowodo- adres: al. Józefa Piłsudskiego 38; szacowania szkód wyrządzonych przez wanych przez bobry? 35 - 001 Rzeszów, niektóre gatunki zwierząt objęte ochroną gatunkową. Szacowanie szkód wyrządzonych   Regionalnej Dyrekcji Ochrony przez zwierzęta chronione (bobry, niedź- Środowiska w Rzeszowie, Wydział Spraw Jeżeli szkody są wynikiem podtopień wiedzie, rysie, wilki, żubry) przeprowa- Terenowych I z siedzibą w Krośnie (do- spowodowanych przez tamy bobrowe dzane jest przez Regionalną Dyrekcję tyczy powiatów: bieszczadzkiego, brzo- sprawę należy kierować do Państwowego Ochrony Środowiska. Po stwierdzeniu zowskiego, jasielskiego, krośnieńskiego, Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. szkody w gospodarstwie rolnym, leśnym leskiego, przemyskiego, sanockiego i strzy- Z kolei w przypadku konstrukcji wybu- lub rybackim właściciel gruntu może żowskiego) adres: ul. Bieszczadzka 1; dowanych na rowach melioracyjnych ob- ubiegać się w Regionalnej Dyrekcji 38 - 400 Krosno. jętych działalnością spółki wodnej to do Ochrony Środowiska o odszkodowanie niej należy zwrócić się o pomoc w prze- za spowodowane przez zwierzęta straty. Do wniosku należy dołączyć kopię ciwdziałaniu negatywnemu wpływowi bo- Uzupełniony wniosek, który dostępny dokumentu potwierdzającego prawo brów na daną działalność rolniczą. własności mienia lub umowę dzierżawy. Jeżeli szkoda wystąpiła na stawach ryb- Magdalena Pietrucha nych przedkłada się również kopię po- PODR Boguchwała zwolenia wodnoprawnego. Wymagane O uregulowaniu własności gospodarstw rolnych Problemy prawne dotyczące uregulowania własności gospodarstw rolnych często są tematem pytań rolników. Pytanie: Moja ciotka będąc osobą sa- sądowy niezależnie od powierzchni regulo- Na pytania Czytelników odpowiada radca motną, nieposiadającą dzieci przekazała mi wanej wynosi 2 tys. zł, czy też jest jakiś inny prawny Jerzy Koczot na własność odziedziczone po rodzicach swoje sposób na nabycie własności tej ziemi? A je- gospodarstwo rolne za emeryturę, w tym po- żeli tak to na kogo? Interesuje mnie również i upływający przed 1.10.1990 r. 20 - letni nad 2 ha gruntu tylko w posiadanie, gdyż to czy od tego nabycia własności muszę płacić okres samoistnego posiadania w tzw. złej nie miała do niego uregulowanego stanu podatek fiskusowi. wierze. Po tym terminie wydłużono wy- własności i nie był nigdy wydawany na ten magany do zasiedzenia okres do lat 30 - grunt akt własności ziemi. Grunt ten przy- Na to pytanie postaram się odpowie- u. W przedstawionym stanie faktycznym legał do jej gruntu, dlatego nabyła go nie- dzieć nieco szerzej, gdyż z nim związane formalną umową kupna - sprzedaży w roku są również pytania innych osób o wzru- 1960 i od tego czasu był on w jej samoistnym szalność wydanych przez Prezydia Rad posiadaniu do roku 2005, gdy oddała mi go Narodowych i Naczelników Gmin w try- w samoistne posiadanie. W tym czasookre- bie administracyjnym dokumentów w po- sie uprawiała go, płaciła z niego podatki. staci Aktów Własności Ziemi. Niemniej Ciotka żyje i czując, że sprawiła mi kłopot jednak odnosząc się do meritum pytania przekazaniem tego posiadania, pragnie mi w opisanym stanie faktycznym nie ma jakoś pomóc w regulacji własności. Czy w tej potrzeby regulowania własności, w dro- sytuacji muszę wystąpić do sądu z wnioskiem dze zasiedzenia, chociaż są spełnione o zasiedzenie, które to postępowanie, jak się wszystkie przesłanki do takiego nabycia orientowałem jest dość drogie, bo sam wpis własności, a więc samoistne posiadanie 14 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

PORADY PRAWNE można uregulować własność na ciotkę wymaganej formy, zeznań świadków, O ile nie ma wątpliwości iż od wyda- na nieobowiązujących już przepisach itp. Postępowanie w tych sprawach jest nego przez organy administracji Aktu ustawy z 26 października 1971 r. o uregu- wolne od opłat sądowych. Prawomocne Własności Ziemi nie ma obowiązku za- lowaniu własności gospodarstw rolnych, postanowienie sądu stwierdzające naby- płaty podatku, to już w świetle sądowego opublikowaną w Dz. U. z 1971 r. Nr 27, cie własności nieruchomości przez po- trybu nabycia własności rodzi się pytanie poz. 250; zm.: Dz. U. z 1975 r. Nr 16, siadacza samoistnego, stanowi podstawę „Czy nabycie własności nieruchomości poz. 91 która weszła w życie 4 listopada do ujawnienia nowego stanu własności na podstawie przepisów ustawy o uregu- 1971 r. a ona przeniesie jeszcze jednym w księdze wieczystej oraz w ewidencji lowaniu własności gospodarstw rolnych, aktem notarialnym już własność na Pana. gruntów i budynków. stwierdzone prawomocnym postanowie- Będzie to rozwiązanie najtańsze. niem właściwego Sądu Rejonowego po- Przepisów ustawy z 1971 r. nie sto- woduje obowiązek zapłaty podatku od Przepis powyższy utracił moc z dniem suje się do nieruchomości stanowiących spadków i darowizn, a jeśli tak, to z ja- 6 kwietnia 1982 r. niemniej jednak własność Państwa, obywateli państw ob- kiego tytułu prawnego. Na to pytanie ustawodawca przewidział możliwość cych oraz związków wyznaniowych. Naby- należy jednak odpowiedzieć negatywnie. późniejszego uregulowania własności cie własności nieruchomości następuje na podstawie tych przepisów. Rolnik bez względu na normy obszarowe, obo- Nabycie na podstawie przepisów który do 4 listopada 1971 r. posiadał wiązujące przy podziale gospodarstw ustawy o uregulowaniu własności gospo- nieruchomość jako samoistny posia- rolnych, oraz bez względu na obowią- darstw rolnych własności nieruchomości, dacz, nieprzerwanie od lat pięciu stał zujące wówczas ograniczenia dotyczące stwierdzone prawomocnym postanowie- się z mocy samego prawa właścicielem podziału nieruchomości na terenie niem sądu nie podlega opodatkowaniu, tych nieruchomości, gdy objął te nie- miast i osiedli. Przedmiotem nabycia bowiem żadna z ustaw podatkowych nie ruchomości w posiadanie na podsta- na podstawie ustawy z 1971 może być wskazuje, aby nabycie prawa własności wie zawartej bez prawem przewidzianej tylko obszar nieruchomości, który wraz na podstawie ww. przepisów było czyn- formy umowy sprzedaży, zamiany, da- z obszarem nieruchomości rolnej, sta- nością opodatkowaną. Nabycie na pod- rowizny, umowy o dożywocie lub in- nowiącej dotychczas własność rolnika stawie ww. ustawy, tj. z mocy prawa nej umowy o przeniesienie własności, lub jego małżonka, albo odpowiadają- własności nieruchomości nie jest żadną o zniesienie współwłasności albo umowy cym ich udziałom we współwłasności, nie formą o której mowa w ustawie o po- o dział spadku. Jeżeli jednak uzyskał po- przekracza górnej granicy obszaru nie- datku od spadków i darowizn. siadanie w złej wierze, nabycie własności ruchomości niepodlegającej przejęciu następuje tylko wtedy, gdy posiadanie przez Państwo na cele reformy rolnej. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia trwało co najmniej przez lat dziesięć. Nadwyżka ponad ten obszar podlegała 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków Dokumentem potwierdzającym naby- przejęciu na własność Państwa bez od- i darowizn, podatkowi od spadków i da- cie prawa własności na podstawie tego szkodowania, w stanie wolnym od obcią- rowizn podlega nabycie przez osoby fi- prawa po przeprowadzeniu postępowa- żeń, z wyjątkiem służebności gruntowych, zyczne własności rzeczy znajdujących się nia administracyjnego i udokumentowa- które mogły być utrzymane w mocy. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej niu tego stanu rzeczy były Akty Własności Na kanwie powyższej ustawy pojawia się lub praw majątkowych wykonywanych Ziemi wydawane do 6 kwietnia 1982 r., pytanie odnośnie dopuszczalności pod- na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, najpierw przez Prezydia Rad Narodo- ważenia ostatecznego aktu własności tytułem: wych, a później po reformie admini- ziemi w postępowaniu sądowym. Mimo, stracyjnej Państwa przez Naczelników że w doktrynie i sporadycznie w judy-   dziedziczenia, zapisu, dalszego za- Gmin. Gdy uchylono ustawę z dnia 26 katurze pojawiają się dywagacje w tym pisu, polecenia testamentowego, października 1971 r. o uregulowaniu temacie, to należy stwierdzić że Sąd jest własności gospodarstw rolnych, posta- związany treścią aktu własności ziemi   darowizny, polecenia darczyńcy, nowiono w przepisie uchylającym, że po- jako ostatecznej decyzji administracyj-   zasiedzenia, zostaje w mocy nabyta na jej podstawie nej. Ostateczna decyzja stwierdzająca   nieodpłatnego zniesienia współ- własność nieruchomości oraz związane nabycie własności nieruchomości rol- własności, z tym nabyciem skutki prawne określone nej jest wiążąca i nie podlega kontroli   zachowku, jeżeli uprawniony nie w art. 5, 6 i 8 - 11 tej ustawy. Rozpozna- ani w drodze postępowania administra- uzyskał go w postaci uczynionej przez wanie spraw o stwierdzenie nabycia cyjnego ani sądowego. W postępowaniu spadkodawcę darowizny lub w drodze własności nieruchomości na podstawie cywilnym sąd powinien brać pod uwagę dziedziczenia albo w postaci zapisu, w/w ustawy z 1971 r. przez posiadacza stan prawny przez nią ustanowiony, jeśli   nieodpłatnej: renty, użytkowania samoistnego przekazano sądom. Od tej została wydana przez uprawniony organ oraz służebności. pory nabycie własności nieruchomości administracyjny w granicach jego kom- Należy zatem przyjąć, że nabycie nie- przez posiadacza samoistnego stwierdza petencji, a sąd nie jest uprawniony do ruchomości na podstawie ustawy z 1971 Sąd postanowieniem w postępowaniu kontrolowania jego prawdziwości. Tak r. o uregulowaniu własności gospodarstw nieprocesowym. W tym celu do sądu też stwierdził Sąd Najwyższy w postano- rolnych nie może być opodatkowane po- właściwego miejscu położenia nierucho- wieniu z dnia 21.03.2013 r., sygn. akt datkiem od spadków i darowizn, bowiem mości należy złożyć wniosek o uwłasz- III CZP 4/13, który orzekł iż „Sąd jest nabycie w tej drodze nieruchomości nie czenie z dowodami potwierdzającymi związany aktem własności ziemi, jeżeli jest objęte wyżej wymienionym zakresem spełnienie przesłanek tej ustawy, tj. do- został on uznany przez właściwy organ ustawy o podatku od spadków i darowizn kumentów o nabyciu bez zachowania administracyjny za ostateczny.” ani też inną ustawą podatkową. Jerzy Koczot Radca prawny AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 15

INFORMACJE KOWR / INFORMACJE PZŁ Ruszyła Platforma Żywnościowa W marcu br. ruszyła Platforma Żywnościowa realizowana przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rol- nictwa w konsorcjum z Instytutem Biotechnologii Przemysłu Rolno – Spożywczego i Instytutem Eko- nomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Projekt finan- suje Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Platforma Żywnościowa działa - Podstawą działania Platformy Żyw- korzyściami z funkcjonowania Platformy na zasadzie internetowej giełdy dla pro- nościowej jest Giełda, Izba Rozliczeniowa Żywnościowej niewątpliwie będą: ograni- duktów rolnych. W okresie pilotażu, i Magazyny Autoryzowane. Zasada jest czenie kosztów transakcyjnych, ograni- trwającym od marca do sierpnia 2020 taka, że Giełda organizuje i prowadzi ob- czenie ryzyka handlowego i cenowego, roku, do obrotu zostanie wprowadzona rót towarami rolnymi, Izba Rozliczeniowa koncentracja podaży krajowych, bezpie- pszenica w trzech rodzajach: o bardzo – odpowiada za bezpieczeństwo rozliczeń fi- czeństwo transakcji, stabilizacja obrotu wysokich parametrach jakościowych, nansowych, a Magazyny Autoryzowane – towarem, no i przejrzysty, rynkowy spo- konsumpcyjna i paszowa. Pszenica musi weryfikują jakość towaru, zapewniają jego sób ustalania ceny towaru oraz stała ja- spełniać wymagania i parametry jako- profesjonalne przechowanie i umożliwiają kość i terminowość dostaw. ściowe, określone przez Giełdę i musi rozliczenie transakcji poprzez fizyczną do- być zdeponowana w magazynach posia- stawę. Podobnie jak wszystkie giełdy na świe- W przyszłości planuje się wprowadze- dających autoryzację Giełdy. Podczas cie Platforma Żywnościowa gwarantuje: nie kontraktów terminowych oraz roz- pilotażu Platformy Żywnościowej uczest- przejrzysty obrót, bezpieczeństwo rozliczeń szerzenie asortymentu, np. o kukurydzę, nicy będą zawierać rzeczywiste transak- transakcji oraz równe traktowanie wszyst- rzepak, koncentrat soku jabłkowego, cu- cje na Giełdzie, które będą rozliczane kich uczestników rynku. Nadzór nad Plat- kier biały, odtłuszczone mleko w proszku finansowo przez Izbę Rozliczeniową, formą pełni Komisja Nadzoru Finansowego i półtusze wieprzowe. a fizyczna dostawa będzie realizowana - mówi Jerzy Borcz, dyrektor Oddziału przez Magazyny Autoryzowane. Sprze- Terenowego Krajowego Ośrodka Wspar- Jerzy Borcz daż będzie opierała się o kontakty typu cia Rolnictwa w Rzeszowie i dodaje, że Dyrektor spot, czyli rozliczane po aktualnych ce- nach z natychmiastową dostawą towaru. OT KOWR Rzeszów Najmniejsza ilość pszenicy jaką można wprowadzić na Giełdę to 25 ton. Polski Związek Łowiecki pracuje nad własną strategią dotyczącą zwalczania ASF Obok udziału w rządowej strategii zwalczania wirusa ASF, Polski Zwią- – informuje PZŁ. zek Łowiecki opracowuje własny plan walki z chorobą. Oprócz tego PZŁ planuje wprowa- Jednym z jego kluczowych elemen- myśliwego) nt. wirusa, stąd na naszej stronie dzić schemat współpracy kół łowieckich tów będzie wprowadzenie zespołów in- internetowej już powstała zakładka ASF, która z takimi instytucjami jak powiatowe in- terdyscyplinarnych w każdym zarządzie wkrótce zostanie wzbogacona o ulotkę i film, spekcje weterynaryjne, policja, straż gra- okręgowym, które będą na bieżąco re- dotyczący zasad bioasekurcji. Planujemy szereg niczna, doraźne zespoły zadaniowe, itp. agowały na wszelkie wydarzenia związane szkoleń, których zadaniem będzie podnoszenie Planuje również wdrożyć standardy dzia- z tematem ASF. - Strategia kładzie nacisk kwalifikacji i kompetencji myśliwych, dzia- łań związanych z rozprzestrzenianiem się na informację wewnętrzną (czyt. do każdego łania kół łowieckich i zarządów okręgowych wirusa ASF. Źródło: PZŁ 16 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE ARiMR ARiMR dofinansuje inwestycje chroniące przed ASF lub powodzią Agencja Restrukturyzacji i Moder- Pierwszą stanowią rolnicy, którzy na „Inwestycje zapobiegające zniszczeniu nizacji Rolnictwa oferuje pomoc zajmują się chowem lub hodowlą nie potencjału produkcji rolnej”, są spółki rolnikom z całej Polski, którzy mniej niż 50 sztuk świń i chcą zreali- wodne lub związki spółek wodnych, chcą zabezpieczyć swoje gospo- zować inwestycje chroniące ich gospo- w których większość stanowią rolnicy darstwa przed afrykańskim po- darstwa przed rozprzestrzenianiem się posiadający grunty rolne. Na inwestycje morem świń. ARiMR wesprze wirusa ASF. Na tego typu przedsięwzię- w urządzenia zapobiegające zniszczeniu również spółki wodne, które chcą cia mogą otrzymać maksymalnie 100 gospodarstw przez podtopienie czy po- zainwestować w urządzenia chro- tys. zł w całym okresie realizacji PROW wódź, np. koparki, ciągniki, rębaki do niące gospodarstwa przed powo- 2014 - 2020. Przy czym wysokość dofi- drewna, kosy spalinowe, kosiarki samo- dzią. Nabór wniosków o wsparcie nansowania przyznanego przez ARiMR bieżne, mogą one otrzymać maksymal- „Inwestycji zapobiegających znisz- nie może przekroczyć 80 proc. kosztów nie 1 mln zł w całym okresie realizacji czeniu potencjału produkcji rol- kwalifikowanych zrealizowanej inwesty- PROW 2014 - 2020. Także w tym przy- nej” potrwa do 17 kwietnia. cji. Pomoc można otrzymać m.in. na: padku limit dofinansowania wynosi 80 wykonanie ogrodzenia chlewni, utwo- proc. kosztów kwalifikowanych zrealizo- Ta propozycja pomocy finansowana rzenie lub zmodernizowanie niecki de- wanej inwestycji. z PROW 2014 - 2020 skierowana jest do zynfekcyjnej, wyposażenie gospodarstwa dwóch grup odbiorców. w urządzenie do dezynfekcji. Wnioski przyjmują oddziały regio- nalne ARiMR. Drugą grupą, do której kiero- wana jest pomoc w ramach wsparcia POR ARiMR Fot. Archiwum PIR ARiMR dofinansuje inwestycje chroniące przed ASF 17 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE ARiMR Dobrostan zwierząt realizowany w ramach PROW 2014 – 2020 Celem działania jest zachęcenie rolników do stosowania podwyższo- maja 2020 r., odbędzie się drogą elek- nych warunków dobrostanu zwierząt (ponad obowiązujące standardy troniczną, za pośrednictwem aplikacji – minimalne wymogi prawne). eWniosekPlus, na wspólnym formula- rzu wniosku dla płatności bezpośrednich Rolnikom udzielane jest wsparcie   301 zł na lochę (zwiększenie po- i płatności obszarowych PROW 2014 - za realizację wymogów w zakresie dobro- wierzchni w budynkach), 2020. Wniosek jest dostępny od 15 stanu zwierząt, które wykraczają ponad marca. Wniosek wraz z załącznikami odpowiednie obowiązkowe wymogi wy-   24 zł na tucznika (zwiększenie po- może być także złożony w terminie 25 nikające z powszechnie obowiązującego wierzchni w budynkach), dni kalendarzowych po terminie składa- prawa. nia wniosków - do 9 czerwca 2020 r., jed-   185 zł na krowę mleczną (wypas nak za każdy dzień roboczy opóźnienia, Wnioski można składać od 15 marca w sezonie pastwiskowym), licząc od 16 maja 2020 r., stosowane bę- 2020 r. Wsparcie będą mogli otrzymać dzie zmniejszenie płatności w wysokości rolnicy, którzy zadbają o lepsze samopo-   595 zł na krowę mleczną (zwiększe- 1% należnej kwoty płatności.   czucie i zdrowie zwierząt, poprawiając nie powierzchni w budynkach), warunki ich utrzymania przez zwiększe- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie powierzchni bytowej przypadającej   329 zł na krowę mamkę (dostęp do szacuje, że ze wsparcia w ramach działa- na jedno zwierzę (krowę, lochę, tucz- wybiegów poza sezonem pastwiskowym). nia „Dobrostan zwierząt” będzie mogło nika) o co najmniej 20 proc. w stosunku skorzystać ok 65 tys. polskich rolników. do wymaganej obecnie minimalnej po- Choć w ramach działania „Dobrostan W budżecie PROW 2014 - 2020 zarezer- wierzchni lub przez zorganizowanie zwie- zwierząt” zaplanowano również rekom- wowano na ten cel 50 mln euro. rzętom dostępu do pastwiska czy wybiegu. pensatę za dostęp świń (lochy, tuczniki) do wybiegów, jednak ze względu na wystę- POR ARiMR Roczne stawki pomocy wyniosą: pujący na terenie Polski ASF te warianty wsparcia nie będą w naborze 2020 r. realizowane. Nabór wniosków, który potrwa do 15 Dotacje na nawadnianie gospodarstwa Do 20 kwietnia 2020 r. rolnicy, którzy chcą zabezpieczyć swoje uprawy przed skutkami suszy, mogą ubiegać się w ARiMR o do- tację na inwestycje w nawadnianie gospodarstwa rolnego. O dofinansowanie na nawadnianie Fot. Archiwum PIR gospodarstw mogą ubiegać się właściciele gospodarstw rolnych o powierzchni co Nabór wniosków na nawadnianie gospodarstw potrwa do 20 kwietnia 2020 r najmniej 1 ha i nie większej niż 300 ha. dotacji na inwestycje w nawadnianie go- Dofinansowanie będzie w formie Dotacje na nawadnianie gospodarstw spodarstw rolnych. refundacji 50% kosztów poniesionych rolnych mogą zostać przeznaczone m.in. na:   budowę studni i zbiorników,   zakup maszyn i urządzeń do po- boru, magazynowania, uzdatniania, odzy- skiwania lub rozprowadzania wody,   zakup instalacji nawadniających,   zakup systemów do sterowa- nia nawadnianiem. Jedno gospodarstwo może otrzy- mać maksymalnie do 100 tys. złotych 18 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE ARiMR / INFORMACJE KRUS na zrealizowanie przedsięwzięcia. gospodarstw rolnych ARiMR za koszty   budowy lub zakupu elementów in- W przypadku tzw. „młodego rolnika” kwalifikowane uznaje koszty: frastruktury technicznej niezbędnych do ARiMR będzie zwracać do 60% kosz- nawadniania w gospodarstwie. tów kwalifikowanych.   wykonania ujęć wody,   zakupu nowych maszyn i urządzeń POR ARiMR W ramach dotacji na nawadnianie do nawadniania w gospodarstwie, Dopłaty 2020: ARiMR przyjmuje oświadczenia do 15 kwietnia Rolnicy prowadzący małe gospodarstwa również w tym roku mogą (PROW 2007 - 2013); składać zamiast e-wniosku o płatności bezpośrednie i obszarowe   premię pielęgnacyjną i premię za- z PROW 2014 - 2020 papierowe oświadczenie potwierdzające brak zmian w stosunku do wniosku z roku poprzedniego. W tym roku ter- lesieniową (PROW 2014 - 2020). min rozpoczął się 2 marca i potrwa do 15 kwietnia 2020 r. Złożenie oświadczenia jest równo- Oświadczenia mogą składać rolnicy, płatność za zazielenienie, płatność znaczne ze złożeniem wniosku o przy- którzy zadeklarowali we wniosku złożo- dodatkową, płatność związaną do po- znanie płatności na rok 2020. Wzór nym w 2019 r. powierzchnię gruntów wierzchni uprawy chmielu, płatność do oświadczenia jest dostępny na stronie ornych mniejszą niż 10 ha, potwierdzają owiec i płatność do kóz, płatność nie- internetowej ARiMR. brak zmian w odniesieniu do wniosku związaną do tytoniu; o przyznanie płatności złożonego w 2019 Termin składania wniosków o do- r., chcą ubiegać się o te same płatności   płatności dla obszarów z ogra- płaty bezpośrednie i obszarowe za po- co w roku minionym, i w 2019 r. wnio- niczeniami naturalnymi lub innymi średnictwem aplikacji eWniosekPlus się skowali wyłącznie o: szczególnymi ograniczeniami (płatność nie zmienia. Tak jak dotychczas rozpo- ONW) (PROW 2014 - 2020); czął się 15 marca i potrwa do 15 maja.   jednolitą płatność obszarową,   wypłatę pomocy na zalesianie POR ARiMR Zgłoś swoje gospodarstwo do konkursu i wygraj ciągnik rolniczy Konkurs „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” ma charakter ogólno- Ważne terminy: krajowy. Organizowany jest przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju 17.04.2020 r. Wsi, Państwową Inspekcją Pracy, Krajowym Ośrodkiem Wsparcia - upływa termin zgłaszania udziału Rolnictwa i od 2018 roku z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji w konkursie Rolnictwa. Przed nami XVIII edycja zmagań uczestników. 29.05.2020 r. - zakończenie etapu regionalnego W siedemnastu dotychczasowych wypadków i chorób zawodowych rol- konkursu edycjach konkursu udział wzięło ponad ników. Celem konkursu jest promocja 22.06.2020 r. 20 tysięcy gospodarstw indywidualnych. zasad ochrony zdrowia i życia w gospo- - zakończenie etapu wojewódz- Laureaci konkursu otrzymali atrakcyjne darstwie rolnym. Udział w konkursie kiego nagrody rzeczowe i finansowe – w ubie- mogą brać zarówno duże, jak i małe 29.06 - 17.07.2020 r. głym roku zwycięzca otrzymał ciągnik gospodarstwa rolne. Warunkiem jest by - wizytacja gospodarstw finałowych. o mocy 55 KM. przynajmniej jeden z właścicieli podlegał ubezpieczeniu społecznemu w KRUS. Konkurs jest jednym z wielu dzia- łań prewencyjnych prowadzonych Źródło: KRUS przez Kasę na rzecz zmniejszenia liczby AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 19

INFORMACJE PIORiN Pamiętajmy o bezpiecznym stosowaniu środków ochrony roślin Zbliżający się okres intensywnych prac polowych związany jest ze stosowaniem środków ochrony roślin. Państwowa Inspekcja Ochrony Ro- dopuszczone do obrotu i stosowania PIORiN. Środków ochrony roślin nigdy ślin i Nasiennictwa przypomina, że osoby na podstawie wydanych przez Ministra nie należy kupować np.: na straganie, stosujące środki ochrony roślin nie Rolnictwa i Rozwoju Wsi zezwoleń lub z bagażnika samochodu, z zagranicy oraz mogą stwarzać zagrożeń dla zdrowia lu- pozwoleń na handel równoległy. Ich wy- z nieznanych źródeł w Internecie. Ofero- dzi, zwierząt i środowiska. Muszą rów- kaz znajduje się w rejestrze udostępnio- wane do sprzedaży preparaty muszą być nież przeciwdziałać znoszeniu środków nym na stronie internetowej MRiRW. w oryginalnych i szczelnie zamkniętych ochrony roślin na obszary i obiekty nie- Na stronie Ministerstwa udostępnione są opakowaniach. Etykieta środka musi być będące celem zabiegu. również etykiety środków. Zapisów ety- sporządzona w języku polskim. kiet należy bezwzględnie przestrzegać. Profesjonalny użytkownik środków Zachowanie warun- ochrony roślin, który planuje chemiczną Zakup środków ków prawidłowego ochronę roślin musi w szczególności pa- ochrony roślin wy- stosowania środków miętać o siedmiu niżej wyszczególnio- łącznie od zarejestro- ochrony roślin nych obowiązkach. wanych sprzedawców Użytkownicy profesjonalni muszą Integrowana ochrona Środki ochrony roślin należy na- przestrzegać wymogów określonych roślin bywać wyłącznie od przedsiębiorców w rozporządzeniu MRiRW z 31 marca uprawnionych do prowadzenia takiej 2014 r. w sprawie warunków stosowania Użytkownicy profesjonalni, stosu- działalności i nadzorowanych przez środków ochrony roślin tj.m.in. zacho- jący środki ochrony roślin są zobligo- PIORiN. Rejestr przedsiębiorców wyko- wywać minimalne odległości od okre- wani uwzględniać wymogi integrowanej nujących działalność w zakresie wpro- ślonych miejsc lub obiektów. Na terenie ochrony roślin określone w rozporządze- wadzania środków ochrony roślin do otwartym środki ochrony roślin można niu MRiRW z 18 kwietnia 2013 r. w spra- obrotu lub konfekcjonowania udo- stosować, jeżeli prędkość wiatru nie prze- wie wymagań integrowanej ochrony stępniony jest na stronie internetowej kracza 4 m/s. roślin. Według wymienionego rozporzą- dzenia producent rolny powinien przed zastosowaniem chemicznej ochrony ro- ślin wykorzystać wszelkie dostępne działa- nia i metody ochrony przed agrofagami aby ograniczyć stosowane pestycydy. Zastosowanie chemicznej ochrony ro- ślin powinno być również poprzedzone działaniami monitoringowymi w upra- wie oraz podparte odpowiednimi in- strumentami naukowymi i doradztwem. Jednym z podstawowych wymogów in- tegrowanej ochrony roślin jest również ochrona organizmów pożytecznych oraz stwarzanie warunków sprzyjających ich występowaniu. W szczególności dotyczy to owadów zapylających i naturalnych wrogów organizmów szkodliwych. Tylko zarejestrowane Fot. Archiwum PIR środki ochrony roślin i zgodnie z etykietą Do ochrony upraw można stoso- Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa przypomina, że osoby stosujące środki ochrony wać wyłącznie środki ochrony roślin roślin nie mogą stwarzać zagrożeń dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska 20 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE PIORiN Obowiązkowe się nie później niż po upływie 5 lat od ochrony roślin w przypadku braku waż- szkolenia dnia jego nabycia. Aby zapewnić pra- nego szkolenia i/lub przebadanego widłowe stosowanie środków ochrony sprzętu do stosowania środków ochrony Osoby stosujące środki ochrony roślin do zabiegów można używać wy- roślin przed rozpoczęciem chemicznej roślin muszą posiadać odpowiednie łącznie sprzętu sprawnego technicznie ochrony roślin powinien uzupełnić kwa- kwalifikacje potwierdzone zaświadcze- oraz prawidłowo skalibrowanego. lifikacje i/lub poddać badaniom sprzęt niem o ukończeniu szkolenia w zakre- w jednostkach do tego uprawnionych. sie stosowania środków ochrony roślin Dokumentowanie wy- lub doradztwa dotyczącego środków konanych zabiegów Rejestry przedsiębiorców i podmio- ochrony roślin, lub integrowanej pro- środkami ochrony tów prowadzących działalność w zakresie: dukcji roślin, lub innego dokumentu roślin potwierdzającego uprawnienia do sto-   prowadzenia szkoleń w zakresie sowania pestycydów. Użytkownik profesjonalny jest zo- środków ochrony roślin; bligowany również do prowadzenia Obowiązkowe bada- i przechowywania przez 3 lata doku-   potwierdzania sprawności tech- nie i kalibracja mentacji dotyczącej stosowanych środ- nicznej sprzętu przeznaczonego do sprzętu do stosowa- ków ochrony roślin. W dokumentacji stosowania środków ochrony roślin nia środków ochrony należy zanotować nazwę środka ochrony udostępniane są przez wojewódzkich roślin roślin, czas zastosowania i zastosowaną inspektorów ochrony roślin i nasiennic- dawkę, obszar i uprawy, na których za- twa pod adresem http://piorin.gov.pl/ Na posiadaczach m.in. opryskiwa- stosowano środek ochrony roślin oraz srodki-ochrony-roslin/rejestry/. czy ciąży obowiązek przeprowadzania wskazać sposób realizacji wymagań in- okresowych badań potwierdzających tegrowanej ochrony roślin poprzez po- Sankcje karne sprawność techniczną sprzętu. Pierwsze danie co najmniej przyczyny wykonania badanie nowego sprzętu przeprowadza zabiegu środkiem ochrony roślin. Stosowanie środków ochrony roślin bez spełnienia powyższych wymogów Użytkownik profesjonalny środków jest karalne. Źródło: PIORiN Chroniąc rośliny, chronisz życie Obchody Międzynarodowego klimatyczne, zmniejszając zanieczyszcze- roślin i tajnikach życia roślin. Chcemy też Roku Zdrowia Roślin (MRZR) nia powietrza i hałas. razem z Państwem zastanawiać się, na ile są niepowtarzalną okazją do rośliny mogą pomóc ludziom w przeciw- przypomnienia społeczeń- Jednak na zdrowie roślin czyha wiele działaniu negatywnym skutkom zmian stwom, politykom i decydentom zagrożeń. Są to przede wszystkim szkod- klimatu. Świat roślin jest pasjonujący, na całym świecie, że rośliny są niki i choroby roślin, które obecnie co a my staramy się go Państwu przybliżyć. bardzo ważne dla naszego życia roku niszczą aż 40 procent światowych i jak wiele im zawdzięczamy. Po- plonów, powodując straty szacowane Naszym celem na 2020 rok jest za- mogą zwrócić uwagę, że ochrona przez FAO na 220 miliardów dolarów. chęcenie urzędów, podmiotów gospo- zdrowia roślin może przyczynić Za sprawą intensywnej wymiany handlo- darczych, organizacji pozarządowych, się do  wyeliminowania  głodu, wej towarów roślinnych oraz ożywionego naukowców oraz ogółu społeczeństwa, zmniejszenia ubóstwa, ochrony ruchu turystycznego, organizmy szko- a przede wszystkim dzieci i młodzież, środowiska i pobudzenia roz- dliwe dla roślin mogą bardzo szybko prze- w tym studentów do współpracy i przyłą- woju gospodarczego. mieszczać się nawet na bardzo dalekie czenia się do organizowanych konkursów, odległości. Dodatkowo, odczuwalne już wystaw, festiwali i pokazów. Zapraszamy Rośliny są fundamentalną częścią ży- na całym świecie zmiany klimatu, sprzy- Państwa do odwiedzenia licznych placó- cia na Ziemi. Bez nich nie mogłaby ist- jają rozprzestrzenianiu i zadomowieniu wek Inspekcji na terenie kraju i zapozna- nieć większość innych form życia, w tym nowych gatunków organizmów szkodli- nia się z naszą pracą w biurach, w terenie człowiek. Pochłaniając ogromne ilo- wych, stanowiąc poważne zagrożenie dla i w laboratoriach. ści dwutlenku węgla, rośliny produ- produkcji roślinnej. kują tlen, którym oddychamy. Stanowią Na tej specjalnej stronie interneto- żywność dla nas i dla wielu zwierząt. Są Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin wej: www.RokRoslin.pl mogą Państwo ozdobą naszych ogrodów i domów. Ale i Nasiennictwa, która dba o zdrowie ro- znaleźć informacje o interesujących wy- przede wszystkim kształtują środowisko ślin w Polsce, przygotowuje i koordynuje darzeniach MRZR. naszego życia, oddziałując na warunki szereg działań promujących Międzynaro- dowy Rok Zdrowia Roślin. Będziemy orga- Zapraszamy Państwa do wspólnych nizować różne wydarzenia, mówić i pisać obchodów Międzynarodowego Roku o zagrożeniach dla zdrowia roślin oraz Zdrowia Roślin pamiętając, że rośliny nas metodach przeciwdziałania tym zagroże- żywią, leczą i chronią, a nasze zdrowie jest niom, o organizmach pożytecznych dla uzależnione od ich zdrowia. Źródło: PIORiN AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 21

INFORMACJE PIORiN PIORiN przyjmuje wnioski o dokonanie oceny polowej materiału siewnego Państwowa Inspekcja Ochrony Kto może złożyć   potwierdzające pochodzenie Roślin i Nasiennictwa przypo- wniosek o dokonanie i jakość, mina, że sezon składania wnio- oceny polowej? sków o dokonanie oceny polowej    poświadczające zdrowotność materiału siewnego dla poszcze- Ocena polowa materiału siewnego w postaci paszportu, lub etykiety gólnych grup lub gatunków ro- przeprowadzana jest jeśli wniosek złoży: (w przypadku gdy wnioskodawca stara ślin rolniczych i warzywnych oraz się o ocenę polową sadzeniaków). dla materiału szkółkarskiego już   osoba zachowująca odmianę, się rozpoczął. lub upoważniona przez niego osoba – Gdzie złożyć w przypadku oceny odmiany chronionej wniosek? Terminy składania wyłącznym prawem do odmiany, wniosków Wniosek należy złożyć do woje-   osoba prowadząca obrót tym ma- wódzkiego inspektora ochrony roślin Wniosek należy złożyć w terminie do: teriałem – jeśli ocenie poddawana jest i nasiennictwa właściwego ze względu   15 marca – dla gatunków jedno- odmiana niechroniona wyłącznym pra- na położenie plantacji nasiennej. Ist- rocznych ozimych oraz dla gatunków wem do odmiany, nieje możliwość składania wniosków wieloletnich (np. trawy), elektronicznie za pośrednictwem epuap.   15 maja – dla gatunków roślin jed-   dostawca materiału – jeśli ocenie Wniosek powinien zawierać kompletne norocznych jarych, poddawany jest materiał szkółkarski dla dane określone w art.36 ust. 7 oraz art.   20 maja – dla ziemniaka, prowadzonej przez siebie plantacji. 71 ust. 3 ustawy o nasiennictwie.   31 sierpnia – dla gatunków roślin w dwuletnim cyklu rozmnażania, Jakie dokumenty Wniosek o dokonanie oceny polo-   10 marca – dla porzeczek i agrestu, należy dołączyć do wej znajduje się na stronie PIORiN,   30 maja dla pozostałych gatunków wniosku? tam też znajdują się objaśnienia przy- roślin sadowniczych. datne przy wypełnianiu wspomnia- Weryfikacja materiału siewnego nego wniosku. i szkółkarskiego jest możliwa jeżeli wnioskowdawca dołączy do wnio- Źródło: PIORiN sku dokumenty: Fot. Archiwum PIR Ocenie polowej można poddać m.in. rośliny jednoroczne jare i ozime, a także ziemniaki i gatunki roślin sadowniczych 22 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

INFORMACJE KGW Pamiętamy o seniorach cz. II. W cyklu „Pamietajmy o seniorach” przedstawiamy kolejne panie, które swoje życie poświęciły tematyce związanej z życiem społecznym środowiska wiejskiego. Władysława Wojtaś W KGW od 50 lat. Członkini Rady WZRKiOR od dwóch kadencji. Była radna Gminy i Powiatu Leżajsk. Koło pod jej przewodnictwem należało do najaktywniej- szych w gminie Leżajsk. Przyczyniła się m.in. do powstania zespołu „Folusz” i wypo- życzalni naczyń w Kole. Co roku była współorganizatorem cyklicznych imprez takich jak „Włościańskie Jadło”, „Dzień Seniora”, Andrzejki, Dzień Matki czy Dzień Kobiet. Współpracowała z wieloma organizacjami na terenie gminy. Pasją członkiń koła pod jej przewodnictwem było gotowanie i pieczenie. Ich popisowe jadło oraz wypieki były znane w całej gminie. W kole przyjmowały wiele gości, organizowały konkursy kulinarne. Gościły m.in. delegacje ze Stanów Zjednoczonych. Podstaw w tym kie- runku uczyły się przede wszystkim na kursach i pokazach organizowanych w KGW. Sprawdziła się jako wodzirej i wspaniały organizator w kole. Obecnie przeszła na emeryturę, pałeczkę szefowej przekazała młodej osobie, ale w dalszym ciągu służy radą i pomocą i pozostaje osobą bardzo szanowaną. Wanda Ziemniak Od 1965 r. do chwili obecnej należy do KGW w Budziwoju Kolonia (obecnie dzielnica Rzeszowa). Przez wiele lat była pracownicą GOK w Tyczynie - zatrudniona w Klubie „Country” w Budziwoju. W trakcie wieloletniej pracy w klubie oraz KGW zdobyła sobie duże zaufanie nie tylko mieszkańców, ale i członkiń KGW. Była współorganizatorką wielu bardzo cie- kawych imprez kulturalnych i okolicznościowych. Potrafiła zjednywać sobie ludzi. Jest współzałożycielką kilku zespołów artystycznych, które działały na przestrzeni lat, m.in. zespołu „Kumoszki”, który działa do chwili obecnej. Razem z paniami z KGW organizowała spotkania dla seniorów. Potrafiła również znaleźć wspólny język z młodzieżą. Obecnie jako emerytka nadal angażuje się społecznie działając w swoim środo- wisku w dzielnicowym Domu Kultury „Country” Rzeszów służąc radą i doświadcze- niem. Odznaczona wieloma odznakami m.in. „Zasłużony Działacz Kultury”. Anna Suszyło Wieloletnia działaczka KGW w Grodzisku Dolnym. Funkcje przewodniczącej KGW pełniła od 1987 roku. Inicjatorka licznych przedsięwzięć na rzecz swojego środowiska. Ze względu na obecny stan zdrowia ogranicza już działalność w kole, opiera się bardziej na członkiniach koła. Zorganizowała m.in. kurs komputerowy dla kobiet – w dalszym ciągu priorytetem w jej działaniu są liczne szkolenia. Jej celem jest zwrócenie uwagi społeczeństwa na ludzi starszych i niepełnosprawnych w kierunku stworzenia odpowiednich warunków, które mają wpływ na życie i sa- mopoczucie seniorów. Źródło: KGW AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 23

PORADY OGRODNICZE Wiosna w ogrodzie Wiosna uważana jest za najpięk- niejszą, a zarazem i najpracowit- szą porę roku. Słońce coraz mocniej przygrzewa i daje nam sygnał, abyśmy rozpoczęli se- zon prac ogrodowych. Wykorzystujmy więc ten czas jak najlepiej na porząd- kowanie i upiększanie swojej „zielonej przestrzeni”. Pierwszymi zabiegami ja- kie musimy przeprowadzić są posprzą- tanie terenu wokół domu, przycięcie roślin, sadzenie i nawożenie roślin. Nie zapominajmy śledzić prognozy pogody, gdyż wiosenne przymrozki mogą wyrzą- dzić duże szkody w naszych ogrodach. Dzięki temu nasz ogród zakwitnie set- kami kolorów, a efekty wiosennych prac w ogrodzie będziemy doceniać przez Wiosną w ogrodzie należy wykonać kilka zabiegów, by w naszym ogrodzie rozgościły się kolorowe kwiaty cały sezon. Prace zaczynamy od grabienia po- okrycia, którymi jesienią zabezpie- u nasady pędów pozostawiamy jeszcze zostawionych jesienią zaschniętych liści czyliśmy rośliny. Zostawiamy je tylko przez jakiś czas na wypadek wystąpienia i łodyg roślin jednorocznych oraz bylin, na okazach szczególnie wrażliwych nagłych przymrozków. aby umożliwić rozwój młodych pędów. na przymrozki. Nie należy opóźniać tej Usuwamy część roślin, które za bardzo czynności, bo gdy nadejdą ciepłe wio- Przycinamy… się rozprzestrzeniły i zasłoniły inne ga- senne dni, szybko ruszy wegetacja. Roz- tunki. Teraz też możemy podzielić byliny wijające się pod osłoną młode liście będą Od połowy marca rozpoczynamy i przesadzić je w nowe miejsce. Gdy zie- delikatne więc nawet niewielki przymro- wiosenne cięcie drzew i krzewów ozdob- mia przeschnie na tyle, że przestaje kleić zek może je uszkodzić. Rośliny najlepiej nych, dzięki temu będą miały ładniejszy się do szpadla czas na wysiłek fizyczny. odkrywać w bezwietrzny, pochmurny kształt i będą obficiej kwitły. Krzewy kwit- Ziemię przekopujemy celem spulchnie- i wilgotny dzień. Jeżeli jest sucho i świeci nące wiosną i wczesnym latem na ubie- nia, usuwamy chwasty i wyrównujemy. ostre słońce, łatwo o przypalenie list- głorocznych pędach tniemy oszczędnie. Kiedy minie okres mrozów, czyli ków, które już mogły się pojawić. Usy- Usuwamy również pojedyncze, zainfeko- zwykle pod koniec marca zdejmujemy pane przed zimą kopczyki ziemi lub kory wane gałęzie co spowoduje, że będą one również zdrowsze. Szczególnie zwracamy uwagę na pędy zrakowaciałe, z łuszczącą się korą, suche, nadłamane i przemro- żone, a także te, które są już stare, ro- sną zbyt gęsto, wzajemnie się zacieniają i psują ładny pokrój rośliny. Tak postę- pujemy m.in. z jaśminowcami, kalinami, kolkwicjami, krzewuszkami, pięciorni- kami, pigwowcami, porzeczkami ozdob- nymi, różami parkowymi i żylistkami. Krzewy, które kwitną latem i tworzą pąki na tegorocznych pędach, tniemy bar- dziej intensywnie – skracamy wszystkie gałęzie mniej więcej o dwie trzecie dłu- gości. Dzięki temu zabiegowi wyrosną nowe silne pędy, na których rozwinie się wiele kwiatów. W ten sposób przycinamy budleję Dawida, lawendę, hortensję bu- kietową i krzewiastą, tawułę japońską, drobną i wierzbolistną oraz róże wielo- i wielkokwiatowe. Pędy skracamy kilka Wczesnowiosenne żółte forsycje najlepiej sadzić w miejscach, gdzie możemy podziwiać ich urodę z bliska. milimetrów nad pąkiem, nie wyżej – co jest częstym błędem. Pozostawione Efektownie wyglądają przy zimozielonych krzewach. 24 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

PORADY OGRODNICZE kikuty gałązek z czasem i tak zaschną, Często o wiosennym ogrodzie musimy pomyśleć jeszcze jesienią szpecąc roślinę. Młode żywopłoty skra- camy o połowę zeszłorocznych przy- miesiąca. Po umieszczeniu roślin w grun- najlepiej przyswojone przez rośliny. rostów. Starsze żywopłoty tniemy cie należy silnie przyciąć gałęzie, wokół intensywniej – jeżeli osiągnęły już pla- pnia, usypać misę i podlewać raz na 3 i pielęgnujemy nowaną wielkość, możemy przyciąć pra- - 4 dni. wie całe zeszłoroczne przyrosty. Drzewa Przystępujemy do pierwszych za- tniemy tuż za obrączką, czyli charaktery- Na początku kwietnia siejemy do biegów pielęgnacyjnych trawnika. Gra- stycznym zgrubieniem gałęzi u nasady jej skrzynek: celozje, szałwie, werbeny bimy go najlepiej ostrymi drucianymi połączenia z pniem lub konarem. Rany i lwie paszcze (wyżliny) i ustawiamy grabiami, którymi łatwo usunąć suche powstałe w tym miejscu szybciej się goją. w pomieszczeniu w temperaturze 15 - źdźbła tworzące zbitą warstwę. Jeżeli Większe rany warto zasmarować maścią 20 st. C. Podobnie możemy postąpić z: jest ona gruba i przypomina filc, na- ogrodniczą, która ochroni odsłonięte aksamitkami, astrami, cyniami, floksami, leży przeprowadzić wertykulację (bądź tkanki przed rozwojem bakterii i grzy- niecierpkami Waleriana, portulakami, aerację, czyli napowietrzenie trawnika). bów powodujących choroby drewna. szarłatami i zatrwianami, ale możemy Darń nacinamy wertykulatorem lub gra- Jeżeli drzewka są szczepione na pod- je też posiać w kwietniu w ogrodzie biami o zębach przypominających noże, kładce, usuwamy wszystkie pędy, które na rozsadniku. Wtedy zakwitną póź- a następnie dokładnie ją wygrabiamy. z niej wyrastają, bo mogą zagłuszyć za- niej. W drugiej połowie kwietnia sadzimy Po takim zabiegu trawa będzie lepiej szczepioną odmianę. w ogrodzie rozsadę lewkonii, lwich pasz- rosła, bo do korzeni będzie docierało czy i roślin dwuletnich: bratków, nieza- więcej wody i nawozów. Bardzo istotne … sadzimy, pominajek, stokrotek. Sadzenie bulw, jest wałowanie darni. Zabieg ten po- cebul i karp roślin kwitnących latem, tj. lega na dociśnięciu walcem kęp trawy, Już od początku marca w ogrodzie acidantery, babiany, ismeny, galtonie, które z powodu zamarzania i odmarza- pojawiają się pierwsze wiosenne kwiaty. krokosmie, lilie, mieczyki, sparaksisy, nia gleby zostały wypchnięte ponad po- Z każdym dniem przybywa ich coraz wię- śniedki, tygrysówki, zawilce wieńcowate wierzchnię gruntu. Uzupełniamy ubytki cej. Zdecydowanie królują rośliny ce- możemy rozpocząć już od połowy kwiet- trawy. Wysiewamy nasiona na spulch- bulowe kwitnące wiosną – tj. tulipany, nia. W pierwszej połowie maja sadzimy: nioną ziemię, a następnie przykrywamy krokusy, narcyzy, hiacynty i szafirki. begonie bulwiaste, brodiee, eukomisy, cienką warstwą ziemi, wałujemy i regu- Ogród zapełnia się kolorami kwitną- iksje, sprekelie, w drugiej połowie maja larnie podlewamy. Brzeg murawy wy- cych kwiatów i krzewów. W momencie sadzimy: dalie i pacioreczniki. równujemy szpadlem. Dzięki temu darń będzie wyglądała schludnie. Na pierwsze kwiaty czekamy najbardziej … nawozimy, gdy gleba rozmarznie i ogrzeje się od Na wiosnę wykonujemy pierwsze Tekst i foto mgr inż. ogrodnictwa słońca, możemy przystąpić do sadzenia nawożenie roślin. Najlepiej zastosować Monika Grzyb roślin. Miejsce, w którym zamierzamy w tym celu nawozy wieloskładnikowe bo- sadzić, należy dokładnie odchwaścić, gate w azot, które pobudzą wzrost roślin. Porady ogrodnicze – oczyścić i nawieźć. Podłoże należy prze- Można także użyć nawozów wolnodzia- Mgr inż. ogrodnictwa kopać i wyrównać, a świeżo posadzoną łających. Do konkretnych grup roślin Monika Grzyb roślinę trzeba obficie podlać. Sadzimy warto dobrać nawozy przeznaczone spe- Właściciel MiK - Ogrody rośliny z gołym korzeniem (do połowy cjalnie dla nich, np. nawozy do iglaków, e-mail: kwietnia). Termin sadzenia roślin ba- do róż. Pamiętajmy, aby nawozy stoso- [email protected] lotowanych (z bryłą korzeniową owi- wać zgodnie z instrukcją producenta, niętą tkaniną jutową) upływa z końcem aby składniki pokarmowe zostały jak AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 25

CIEKAWOSTKI PRZYRODNICZE Kleszcze – charakterystyka i zagrożenia Wiosna to okres intensywnej wegetacji roślin, zakwitają pierwsze wygłodniały kleszcz bez problemu na- kwiaty, zaczynają rozwijać się drzewa i krzewy. Budzą się do życia mierza potencjalną ofiarę. też zwierzęta, od tych największych po te najmniejsze a wśród nich i kleszcze. Po kilkumiesięcznej głodówce żądne krwi stanowiącej dla W Polsce stwierdzono około 20 ga- nich pokarm. tunków kleszczy twardych (Ixiodina) często atakujących ludzi i zwierzęta do- Kleszcze są drobnymi organizmami idiosoma z której wyrastają odnóża (4 mowe, a ze względu na przenoszone o wielkości mierzonej w ułamkach mi- pary), a także znajdują się ujścia narzą- mikroorganizmy mające istotne znacze- limetrów nawet kilkudziesięciu mili- dów pokarmowych, rozrodczych i wy- nie epidemiologiczne. metrów po najedzeniu. Ciało kleszczy dalniczych. Wartym dokładniejszego składa się z dwóch części - przedniej, omówienia jest narząd Hallera znajdu- Ale od początku, ze złożonych przez gdzie znajdują się głaszczki stanowiące jący się na stopach przedniej pary od- samicę na ziemi i roślinności wylę- narząd zmysłu oraz helicery i hypo- nóży. Stanowią go pęczek szczecin oraz gają się larwy które wspinają się na ro- stom, służące do przekłuwania skóry ży- dwa zagłębienia zamknięte błoną słu- ślinność i wyczekują żywiciela którym wiciela i zakotwiczania się w niej na czas żące głównie za narząd węchu ale także najczęściej są gryzonie lub ptaki poru- pobierania pokarmu. Część druga, wykrywacza drgań, zmian wilgotności szające się po ziemi. Po 2 - 5 dniach że- stanowiąca większą część kleszcza to i temperatury. Wyposażony w taki oręż, rowania, najedzona larwa odpada od żywiciela i przechodzi na ziemi prze- obrażenie w stadium nimfy. Nimfa, po- dobnie jak wcześniejsze stadium (ale Jeśli mamy wątpliwości po ukąszeniu kleszcza, powinniśmy zawsze skonsultować się z lekarzem rodzinnym 26 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

CIEKAWOSTKI PRZYRODNICZE / HODOWLA już z odnóżami), po najedzeniu odpada organizmie. Dlatego tak ważne jest kon- Mam nadzieję, że w tych kilku zda- i przeobraża się w dorosłego kleszcza. trolne wykonanie badania krwi na obec- niach udało mi się przedstawić Państwu Dorosłe kleszcze, w pełni wykształcone ność bakterii po kontakcie z kleszczem znaczenie i potencjalne zagrożenie od wchodzą na trzeciego gospodarza, w tym bo zaznaczyć należy iż charakterystyczny kleszczy dla naszego zdrowia i życia. Cóż przypadku także na człowieka. Jako cie- rumień potwierdzający zakażenie wy- zrobić aby się przed nimi obronić? Przed kawostkę podać należy, że żeruje (wypija stępuje jedynie w 30 - 40 % zarażeń. kleszczami nie jesteśmy się w stanie cał- krew) tylko samica, samiec który w ciągu Na chwilę obecną nie ma szczepionki kowicie uchronić ponieważ występują życia nie pobiera pokarmu spełnia jedy- przeciwko zarażeniu tą chorobą. one powszechnie i w większości siedlisk nie rolę reproduktora, po czym ginie. naturalnych. Pozostaje nam profilak- Tak więc cykl rozwojowy kleszcza składa   Kleszczowe zapalenie mózgu, tyka a mianowicie, stosowanie pełnego się aż z trzech żywicieli. bardzo groźny dla zdrowia i życia czło- ubioru w trakcie wycieczek po terenach wieka wirus powodujący uszkodze- zalesionych, zakrzaczonych ale też po- Co do zagrożeń ze strony kleszczy, nie ośrodkowego układu nerwowego. lach i łąkach. Dobre efekty daje też samo ukąszenie kleszcza, prócz reak- W przypadku tej jednak choroby istnieją stosowanie powszechnie dostępnych re- cji alergicznej nie jest dla nas specjal- szczepionki profilaktyczne. pelentów odstraszających kleszcze. Na- nie groźne. Cały szkopuł tkwi w tym, tomiast po powrocie do domu należy że kleszcze stanowią wektor przenosze-   Bartoneloza, wywoływana obec- dokładnie przejrzeć swoje ciało szcze- nia patogenów w postaci bakterii, wiru- nością bakterii Bartonella przenoszo- gólnie w miejscach trudnodostępnych, sów i pierwotniaków pomiędzy swoimi nej przez kleszcze oraz komary i pchły. ciepłych z cienką i delikatna skórą. W ra- żywicielami. Najgroźniejszymi i najczę- zie wątpliwości należy skonsultować się ściej spotykanymi w naszym kraju cho-   Gorączka Q, choroba powo- z lekarzem rodzinnym w celu podjęcia robami odkleszczowymi są: dowana przez bakterie Coxiella bur- dalszych działań i ewentualnym wykona- netti. Prócz ukąszenia kleszcza zakazić niu specjalistycznych badań.   Borelioza, choroba wywoły- organizm możemy drogą pokarmową wana obecnością bakterii Borrelia spp. i oddechową. Tekst i foto Andrzej Trzeciak Choroba nieuleczalna, powodująca Stowarzyszenie Inżynierów problemy ze stawami lub z układem   Babeszjoza, choroba pasożytni- nerwowym. Leczona kuracją antybioty- cza ludzi i zwierząt. Wywoływana przez i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa kową, im wcześniej zdiagnozowana tym pierwotniaki z rodzaju Babesia rozno- KO w Krakowie mniejsze powikłania czyniąca w naszym szone przez kleszcze. Choroba atakująca głównie zwierzęta domowe, zwana „ma- larią północy”. Mięsne produkty tradycyjne Podkarpacia Mięso odgrywa ważną rolę i tradycyjnego ukształtowała się w związku zarejestrowano najwięcej produktów tra- w diecie człowieka ze względu z obowiązującym prawem po wejściu Pol- dycyjnych wytwarzanych na bazie mięsa na zawartość wielu składników ski do Unii Europejskiej, gdzie jest pro- są: podkarpackie - 80, małopolskie - 70 odżywczych, ale również po- wadzona polityka jakości i standaryzacji oraz mazowieckie i łódzkie - po 39 pro- wszechną dostępność na runku. produktów żywnościowych. W europej- duktów mięsnych. skim systemie jakościowym wyróżnia się W naszym kraju spożywane jest głów- trzy zasadnicze kategorie produktów. Są Do bardziej znanych tradycyjnych nie mięso wieprzowe i drobiowe oraz to produkty, którym przyznawany jest produktów mięsnych wytwarzanych w mniejszej ilości wołowe. Duże zapo- znak Chronionego Oznaczenia Geo- na terenie województwa podkarpackiego trzebowanie na wyroby mięsne sprawia, graficznego, Chronionej Nazwy Pocho- należą m.in.: że powszechnie wykorzystuje się środki dzenia i Gwarantowanej Tradycyjnej usprawniające proces produkcji wędlin Specjalności. W naszym kraju jednostką   Szynka tradycyjna z Górna, która i innych produktów mięsnych. Używane prowadzącą system rejestracji produk- ma wygląd charakterystyczny dla szynki są m.in.: sztuczne wypełniacze, wzmac- tów regionalnych i tradycyjnych jest wiejskiej. Szara barwa na przekroju jest niacze smaku i konserwanty, które czę- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, charakterystyczna dla mięsa, w którym sto obniżają atrakcyjność konsumpcyjną, które prowadzi także Listę Produktów nie stosuje się solanek z azotynami. więc coraz trudniej znaleźć smaki sprzed Tradycyjnych, na której zarejestrowane Unikatowy smak zawdzięcza surowcowi lat. Inaczej jest z wyrobami wytwarza- było na dzień 15 lutego 2020 roku 1939 pochodzącemu od zwierząt z tradycyj- nymi metodami tradycyjnymi, w których produktów żywnościowych. nego chowu. dobór użytego mięsa i przypraw oraz taj- niki sztuki masarskiej kształtują ich nie- Województwami przodującymi w pro-   Kiełbasianka z Górna to roz- powtarzalny smak. dukcji żywności metodami tradycyjnymi drobnione i zawekowane wieprzowe są: podkarpackie - 241, małopolskie - 220 mięso kiełbasiane z  warstwą tłusz- Definicja produktu regionalnego i lubelskie - 219 produktów tradycyj- czu. Barwa mięsa jest szara, a na po- nych. Z kolei województwami w których wierzchni znajduje się warstwa tłuszczu. Smak jest charakterystyczny dla kieł- basy wiejskiej. W latach pięćdziesiątych AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 27

HODOWLA Fot. Archiwum PIR Polacy coraz częściej rezygnują ze śmieciowego jedzenia, coraz bardziej popularne staje się jedzenie tradycyjnych potraw i sześćdziesiątych ubiegłego wieku lo- bułki oraz pokrojoną słoninę, głowiznę, i dusić pod przykryciem do miękkości. dówki na wsi były praktycznie nieznane, cebulę i należy wymieszać wszytko z tłu- Następnie wątrobę pokrojoną w niewiel- dlatego koniecznością było stosowanie czonym majerankiem, pieprzem, zielem kie kawałki wraz z cebulą dodajemy do podczas uboju gospodarczego wekowa- angielskim i solą. Następnie spiesząc się, podgardla i dusimy póki nie wyparuje nia wyrobów z ubitej sztuki, co pozwalało żeby masa nie ostygła, należy nalewać ją woda. Ostudzone mięso i podroby po- przetrzymać produkty mięsne w spiżar- do kiszek. Tak zrobione kiszki wkłada się winny być zmielone przynajmniej dwa niach i piwnicach. do zimnej wody i gotuje na dużym ogniu razy. Później do farszu dodaje się jajka, przez trzy kwadranse. Gdy są już ugoto- bułkę tartą i przyprawy.   Golonka podkarpacka z Pilzna. wane, kaszankę powinno się schłodzić, W ujęciu historycznym była przygotowy- a następnie przed spożyciem kroić uko-   Kiełbasa markowska jest rozpo- wana przy okazji świniobicia na święta. śnie w plasterki i na tłuszczu przysmażyć znawalnym znakiem gminy Markowa, Golonkę taką wkładano do drewnianych na patelni. położonej w powiecie łańcuckim. Tra- niecek i solono, a kiedy puściła sok po- dycyjnie mięso przeznaczone do wyrobu lewano ją tym sokiem. Czynność pole-   Salceson dukielski wytwarzany jest kiełbas było mielone w maszynce, a na- wania powtarzało się przez 5 - 7 dni, aby od pokoleń. Jego wyjątkowość zauwa- stępnie przyprawiane solą, pieprzem skruszała. Tak zamarynowane mięso wę- żalna jest na przekroju, kiedy to dostrzec i zmiażdżonym czosnkiem. Wymieszane dziło się w przydomowych wędzarniach można mozaikę utworzoną z dużych ka- ręcznie mięso w drewnianym korycie na- w dymie drzew owocowych. Do wędze- wałków mięsa, pochodzących z różnych dziewano w osłonki jelitowe za pomocą nia dodawano owoce jałowca. Obecnie elementów tuszy wieprzowej, połączo- ręcznej nadziewarki, tzw. śprycy. Spo- tajemnica smaku tkwi w mięsie, które nych naturalną galaretką, bez stosowa- rządzone kiełbasy wędzono w wędzar- pochodzi ze świń hodowanych w ekolo- nia żadnych dodatkowych substancji niach, a jako opału używano drewna gicznych warunkach gospodarstw wiej- zagęszczających i żelujących. Specjalnie olchowego, które nadaje przyjemny za- skich okolic Pilzna oraz w technologii dobrana mieszanka przypraw nadaje pach wędzonkom. Tak przygotowana produkcji polegającej na zastosowaniu salcesonowi charakterystyczny pikantny kiełbasa markowska była spożywana za- odpowiednich przypraw i tradycyjnych smak i zapach. Salceson dukielski jest zwyczaj tylko dwa razy do roku, na święta metod wytwarzania, które nadają smak parzony w kotle. Bożego Narodzenia i Wielkanoc. Obec- i zapach charakterystyczny dla mięsa pie- nie kiełbasa markowska z wyglądu jest czonego, z lekko wyczuwalnym z aroma-   Kiszka pasztetowa dukielska wy- lekko pomarszczona. Posiada barwę tem piwa. twarzana jest w osłonkach naturalnych w przekroju jasnoróżową, z występują- lub sztucznych. Barwa farszu jest kre- cym wewnątrz szarozielonym kółkiem.   Kaszanka wiejska pilzneńska za- mowo - szara, a na przekroju wyraźnie Odznacza się smakiem charakterystycz- liczana jest do wędlin podrobowych, widać drobinki zmielonych przypraw. nym dla kiełbas wędzonych na drewnie, wytwarzanych na bazie krwi i kaszy jęcz- Przepis na kiszkę pasztetową pocho- z intensywnym aromatem czosnku. miennej. Tradycyjny przepis zakłada, dzący z lat pięćdziesiątych ubiegłego że do krwi wieprzowej należy dodać po- wieku mówi, że podgardle wieprzowe   Konserwy tradycyjne mięsne po- krojone w kostkę i namoczone w mleku należy pokroić w kawałki, podlać wodą chodzą ze wsi Mrowla, a ich historia 28 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

HODOWLA / ZROWIE I URODA produkcji sięga co najmniej 1959 roku. receptury, obecnie wytwarzane produkty produkty mięsne jako żywność atrak- Wtedy rozpoczęli prowadzenie działal- nie odbiegają wyglądem i smakiem od cyjną smakowo i prozdrowotną. Żywność ności masarze, którzy produkowali wę- pierwotnych wzorców. związaną z kulturą i tradycją poszcze- dliny oraz konserwy mięsne, początkowo gólnych regionów trzeba chronić oraz na własny użytek, a następnie usługowo.   Kiełbasa smalcówka pochodzi aktywnie wykorzystywać w rozwoju lo- W ten sposób powstała i utrwaliła się tra- z okolic Przeworska i podawana była kalnym i regionalnym. Jakość jej oraz dycyjna receptura wytwarzania konserw najczęściej z okazji Świąt Bożego Naro- unikalny smak są w stanie sprostać ro- mięsnych. Początkowo surowiec mięsny dzenia, a smalec wykorzystywano do sma- snącym wymaganiom konsumentów był rozdrabniany w maszynce do miele- rowania chleba, robiono na nim żurek i dlatego w większym zakresie powinna nia mięsa, a zmielone mięso mieszano lub dodawano do kapusty z grochem. być dostępna nie tylko na lokalnych ryn- ręcznie z przyprawami. Mięsa nie pe- Produkt ten ze względu na swoje walory kach, ale także regionalnych sklepach, klowano, więc miało ono szarą barwę. smakowe cieszy się nadal nieustającym a nawet w sieciach supermarketów. Następnie napełniano nim słoiki lub zainteresowaniem mieszkańców i przyby- W województwie podkarpackim zareje- puszki. Słoiki wekowano przy użyciu spe- wających gości. W minionych czasach ze strowanych jest najwięcej w skali kraju cjalnych gumek i sprężynek, natomiast względu na trudności w przechowywaniu produktów tradycyjnych, w tym pro- puszki przy pomocy zamykarki ręcznej. część mięsa wędzono, a część wkładano duktów opartych na surowcu mięsnym. Po zamknięciu wyroby wyjaławiano za- do weków lub kamiennych garnków i za- Uwarunkowania regionalne, tj. zaszłości piekając w piecu chlebowym lub goto- lewano smalcem. Kiełbasę robi się w ten historyczne, atrakcyjne jakościowo śro- wano w dużych garnkach zalanych wodą. sposób, że do przemielonego mięsa dowisko naturalne oraz identyfikowanie dodawany jest posiekany czosnek, sól, się z tradycją swojej miejscowości są głów- Ze względu na rodzaj użytych wyrę- pieprz i niewielka ilość wody. Powstałą nymi czynnikami decydującymi o szyb- bów mięsa wieprzowego wyróżnia się dwa masą nadziewa się jelita i wędzi 4 - 5 go- kim rozwoju tej specyficznej ze względów rodzaje konserw wieprzowych: mięso dzin. Jeszcze ciepłą kiełbasę wkłada się jakościowych i ekologicznych gałęzi go- szlacheckie (z szynki) i mięso dworskie do słoików lub kamionkowych garnków spodarki żywnościowej. (z łopatki). W miarę rozwoju postępu i zalewa roztopionym smalcem. Tak przy- technologicznego urządzenia i techniki gotowane słoiki z kiełbasą zapieka się dr inż. Janusz R. Mroczek, produkowania konserw znacznie się w piecu chlebowym. inż. Karolina Mroczek zmieniły, ale dzięki dbałości lokalnych Uniwersytet Rzeszowski producentów o zachowanie tradycyjnej Podsumowując można stwierdzić, iż coraz więcej ludzi postrzega tradycyjne Odporność a żywienie „Mam osłabioną odporność”. To Co nas chroni? barierę. Jeśli działa ona prawidłowo zdanie zyskuje ogromną popular- wspomaga trawienie i wchłanianie sub- ność w okresie wiosennym. W jelitach zgromadzone jest ok. 70% stancji odżywczych oraz chroni przed wszystkich komórek układu immunolo- substancjami i drobnoustrojami szkodli- W stwierdzeniu tym zazwyczaj nie gicznego odpowiedzialnego za naszą wymi dla organizmu. W sytuacji kiedy chodzi o nic innego jak o częste zacho- odporność. Między innymi dlatego ich dochodzi do zaburzeń w proporcjach rowania i infekcje. Kto z nas nie prze- prawidłowe funkcjonowanie tak mocno i składzie flory bateryjnej jelit, mamy chodził już w tym sezonie przeziębienia wpływa na nasze samopoczucie oraz sto- do czynienia z upośledzeniem funkcjo- czy zapalenia zatok? Niektórzy mają już pień podatności na choroby. nowania nie tylko układu odpornościo- za sobą nawet epizody grypowe, albo wego ale praktycznie całego ustroju. zapalenia oskrzeli czy płuc. Nasuwa się Jelita obok skóry są drugim narzą- zatem pytanie z czym związany jest tak dem pod kątem powierzchni, który ma Co uszkadza naszą znaczny wzrost zachorowalności na cho- bezpośredni kontakt z substancjami ze naturalną barierę roby układu oddechowego? Oraz dru- środowiska zewnętrznego. Wraz z poży- ochronną w jelitach? gie, może nawet ważniejsze, jak możemy wieniem dostarczamy nie tylko energii temu zapobiegać? Zacznijmy od przy- oraz składników odżywczych potrzeb- Nasze jelita narażone są na wiele nie- czyn. Częstość czy też wzrost występowa- nych do życia, ale też mnóstwo innych bezpieczeństw i szkodliwych czynników nia infekcji nie wynika jedynie z faktu substancji zaczynając od zanieczysz- zewnętrznych. Są to między innymi: niższych temperatur na zewnątrz, czy czeń, poprzez pozostałości środków che- też, jak niektórzy twierdzą przebywania micznych i kosmetycznych, a kończąc   leki (np. antybiotyki, leki prze- w okresie zimowym, większej ilości czasu na rożnych mikroorganizmach (bakte- ciwbólowe), w zamkniętych pomieszczeniach. Jest to riach, grzybach). Z tym wszystkim na co zjawisko związane z kilkoma czynnikami dzień musi radzić sobie śluzówka na-   pokarmy zawierające antybiotyki i nie ma jednej słusznej hipotezy, ale to szego jelita. i hormony, co wiemy na pewno to fakt, że sposób żywienia oraz stan naszych jelit odgrywa Na szczęście mamy małych pomocni-   stres, ogromną rolę. ków w postaci bakterii jelitowych, które   alkohol, kolonizują przewód pokarmowy two-   niewłaściwa dieta. rząc w jelitach specyficzną i ochronną O ile nie zawsze jesteśmy w stanie AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 29

ZROWIE I URODA Fot. Archiwum PIR Dbanie o codzienną prawidłową dietę sprawi, że będziemy odporni na wiosenne wirusy wyeliminować stres lub uniknąć lecze- jelit przed kolonizacją innych mikroor- na bakterie chorobotwórcze, pomagając nia antybiotykami, o tyle mamy ogromny ganizmów np. szkodliwych baterii lub nam wyzdrowieć, ale także na korzystne wpływ na to co jemy i pijemy oraz ja- grzybów. Nie jest to jednak jedyna ich dla nas bakterie jelitowe. Negatywne kich wyborów żywieniowych dokonu- funkcja. Niektóre z nich mają też bez- skutki po przyjmowaniu antybiotyków jemy na co dzień. pośredni wpływ na reakcje ze strony w naszych jelitach mogą utrzymywać naszego układu odpornościowego – się bardzo długo. Dlatego w czasie le- Dieta jest kluczem stymulują wydzielanie immunoglobu- czenia antybiotykami oraz co najmniej lin (np. IgA) oraz przeciwciał. Inne kilka tygodni po zakończeniu leczenia, Ilość i rodzaj bakterii w jelitach jest biorą udział w odżywianiu nabłonka je- bardzo ważne jest systematyczne przyj- silnie skorelowana z tym co jemy. Są lit, który pełni kluczową rolę w kontek- mowanie probiotyków. Udowodniono, grupy pokarmów, które wspomagają ście wchłaniania wszystkich substancji że przyjmowanie konkretnych szczepów właściwy wzrost i funkcjonowanie do- i składników odżywczych dostarczanych probiotycznych w czasie antybiotykote- broczynnych baterii. Mamy także skład- z pożywieniem. To właśnie w komór- rapii zmniejsza także ryzyko biegunek, niki odżywcze, które wzmacniają układ kach nabłonka jelitowego dochodzi do zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. immunologiczny, nie tylko na poziomie transportu witamin oraz mikro i makro- jelitowym. I właśnie tym obu grupom się składników. Jeśli nabłonek jest uszko- Oprócz suplementacji warto zadbać teraz przyjrzymy. dzony funkcje te są upośledzone, a to o naturalne źródła baterii probiotycz- z kolei przekłada się na stan odżywienia nych w diecie. Znajdziemy je w fermen- Probiotyki całego organizmu. towanych produktach mlecznych (kefir, jogurt, maślanka) oraz kiszonkach, np. Bakterie probiotyczne to wyselekcjo- Kiedy dochodzi do zaburzeń w skła- kiszonej kapuście czy ogórkach. nowane, żywe kultury bakterii podawane dzie mikroflory jelitowej mówimy o tak doustnie, które wykazują korzystne dzia- zwanej dysbiozie jelitowej. Dysbioza z ko- Prebiotyki łanie zdrowotne. Najprościej mówiąc to lei może być powiązana z rozwojem sze- dobre bakterie, które naturalnie wystę- regu chorób cywilizacyjnych takich jak Nie tylko probiotyki mogą pomagać pują w naszym przewodzie pokarmo- depresja, choroby autoimmunizacyjne naszym jelitom w prawidłowym funk- wym. Zalicza się do nich m.in. bakterie (cukrzyca typu 1, reumatoidalne za- cjonowaniu. Istnieją także substancje produkujące kwas mlekowy z rodzaju palenie stawów – RZS), atopowe zapa- zwane prebiotykami. Najprościej mó- Lactobacillus (np. L. acidophilus, L. lenie skóry, choroba Parkinsona oraz wiąc prebiotyki stanowią pożywkę dla casei, L. reuteri. L. rhamnosus) i Bifi- niektóre nowotwory. bakterii kolonizujących nasz przewód dobacterium (B. animalis, B. breve). pokarmowy, a więc zapewniają ich prawi- Do zaburzenia w składzie mikro- dłowe funkcjonowanie. Do prebiotyków Zadaniem bakterii obecnych w prze- flory dochodzi m.in. podczas antybio- zaliczamy przede wszystkim oligosacha- wodzie pokarmowym jest m.in. ochrona tykoterapii lub nadużywania alko- rydy takie jak oligofruktoza oraz inulina. holu. Antybiotyki wpływają nie tylko 30 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

ZROWIE I URODA Występują one m.in. w czosnku, szpa- na wielu płaszczyznach, zmniejsza ry- brzoskwiniach, morelach w postaci beta ragach, karczochach czy też cykorii. zyko rozwoju infekcji oraz chorób - karotenu (prowitaminy A). Witaminę E W kontekście zdrowych jelit można spo- o podłożu zapalnym np. AZS czy cho- natomiast znajdziemy przede wszystkim tkać się także z terminem synbiotyk, jest roby Hashimoto. Ponieważ z pożywie- w produktach pochodzenia roślinnego. to połączenie bakterii probiotycznych niem bardzo trudno jest dostarczyć Niewielkie ilości α–tokoferolu występują z prebiotykami. Najczęściej dostępne odpowiednią ilość witaminy D, a syn- w rybach i drobiu oraz mleku. Najbo- w postaci suplementów diety. teza skórna, zachodząca z udziałem pro- gatsze źródło tokoferolu to oleje z za- mieni słonecznych w naszej szerokości rodków pszenicy i nasiona słonecznika. Błonnik pokarmowy geograficznej jest znacznie ograniczona przez większość roku, zaleca się suple- Mówiąc o antyoksydantach nie W prawidłowym funkcjonowaniu na- mentację. Ważne jest aby badać poziom można zapomnieć o flawonoidach, na- szej naturalnej bariery ochronnej, poza witaminy D we krwi i w zależności od stę- leżących do polifenoli, które wykazują odpowiednim odżywianiem nabłonka żenia w organizmie dobrać odpowied- także właściwości detoksykujące, prze- jelitowego oraz właściwymi szczepami nią dawkę. Dlatego warto skonsultować ciwnowotworowe, przeciwmiażdżycowe bakterii, istotny jest sam ruch jelit. się z lekarzem lub dietetykiem. Osoby i przeciwzapalne. Wśród produktów bo- Skład naszych posiłków ma tutaj istotne szczególnie narażone na niedobory to gatych w te związki znajdziemy warzywa znaczenie. Dieta bogata w błonnik po- dzieci, osoby starsze oraz kobiety w ciąży cebulowe (czosnek, cebula), warzywa karmowy będzie stymulowała jelita do i w czasie karmienia. W tych grupach kapustne (brokuły, kapusta czerwona), pracy, usprawniała ruchy perystaltyczne zaleca się suplementację witaminą D psiankowate (czerwona papryka, po- i przesuwanie się treści pokarmowej, co przez cały rok. midor), korzeniowe (burak ćwikłowy), z kolei zapewnia odpowiednie trawie- owoce (truskawki, porzeczka, maliny, nie i wchłanianie pokarmów. Posiłki Witamina C aronia, żurawina, bez czarny, dzika róża. o niskiej zawartości włókna pokarmo- Wysoką zawartością flawonoidów szczyci wego (błonnika) zalegają w dalszych czę- O tym, że witamina C chroni nas się zielona herbata, winogrona i czer- ściach jelit powodując wydzielanie się przed infekcjami nie trzeba nikomu wone wino, kakao. gazów, wzdęcia i zaparcia. Ma to także przypominać. Znajdziemy ją przede wpływ na ogólne tempo metabolizmu. wszystkim w takich produktach jak na- Magiczna moc Dlatego też dostarczanie odpowiedniej tka pietruszki, czerwona papryka, bruk- przypraw ilości błonnika jest szalenie ważne dla selka, brokuły, kalafior, szpinak, czarne prawidłowej pracy przewodu pokarmo- porzeczki, truskawki, kiwi, pomarańcze, A właściwie nie taka magiczna, a cał- wego. Warty uwagi jest np. błonnik aka- maliny, czy też grejpfruty. kiem dobrze zbadana naukowo. Przy- cjowy, który ze względu na zawartość prawy takie jak imbir, czosnek, kurkuma, oligosacharydów, polisacharydów i gli- Antyoksydanty chrzan, chili czy cynamon posiadają sub- koprotein zaliczany jest do grupy wspo- stancje biologicznie czynne o działaniu minanych już wcześniej prebiotyków. Szczególnie w okresie jesienno - zi- przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym Błonnik akacjowy działa łagodnie, nie mowym warto zadbać o to, aby w die- oraz antyoksydacyjnym. Warto zadbać utrudnia wchłaniania minerałów, co cie nie zabrakło antyoksydantów czyli o ich obecność w swojej kuchni, ponie- często zdarza się przy zbyt wysokiej po- substancji, które chronią nasz organizm waż oprócz poprawy walorów smako- daży błonnika. Ponadto nie podrażnia przed niszczącym działaniem wolnych wych poprawią także naszą odporność układu pokarmowego, a dzięki mini- rodników. Obficie występują one w wa- i wydolność organizmu. malnej fermentacji nie wywołuje wzdęć rzywach i owocach, szczególnie tych ani gazów i dlatego też jest wskazany dla czerwonych i pomarańczowych (pa- Jak widać składników pożywie- osób z wrażliwym żołądkiem lub zespo- pryka, pomidory, marchew) oraz tych nia wpływających na naszą odporność łem jelita drażliwego. bogatych w witaminę C. jest bardzo wiele. Grunt to włączać je w codzienną dietę oraz w konkretnych Witamina D Silne właściwości antyoksydacyjne wy- przypadkach zadbać o odpowiednią su- kazują także kwasy omega - 3, które znaj- plementację, np. w czasie oraz po an- To kolejny kluczowy składnik wpły- dziemy w rybach i olejach roślinnych. tybiotykoterapii, kiedy nasza naturalna wający na odporność organizmu mimo, odporność zostaje mocno nadwyrężona. że w przeszłości witamina D kojarzona Do antyoksydantów należą też wita- była głównie z układem kostnym oraz mina A, E oraz wspomniana już witamina Jeśli masz wątpliwości jak skompo- profilaktyką krzywicy u dzieci czy też C. Niedobór witaminy A powoduje zabu- nować swój jadłospis aby dostarczał Ci osteoporozy u osób starszych. Oczywi- rzenia funkcji układu odpornościowego, jak najwięcej wzmacniających składni- ście nadal jest bardzo istotna w kon- a w konsekwencji zwiększoną zachoro- ków umów się do specjalisty. Dietetyk tekście zdrowych i mocnych kości ale walność na choroby zakaźne. Produkty zadba o to by Twoja dieta sprzyjała po- w ostatnich latach, dzięki nowym bada- bogate w witaminę A to głównie pro- prawie odporności w okresach kiedy niom udowodniono, że witamina D ma dukty odzwierzęce m. in. podroby (wą- wszyscy dookoła chorują. inne niezwykle istotne funkcje. Wiemy, tróbka), jaja, masło, sery dojrzewające np. że bierze udział w zoptymalizowaniu oraz niektóre gatunki ryb morskich. Agata Anuszewska działania układu immunologicznego Znajdziemy ją także w produktach ro- Dietetyk Projekt Zdrowie ślinnych: marchwi, szpinaku, natce pietruszki, czerwonej papryce, a także AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020 31

AGRO NOTOWANIA Ceny skupu żywca w wybranych podmiotach woj. podkarpackiego w lutym i marcu 2020 r. (cena brutto zł/kg) Podmiot skupu Data Trzoda Byczki Jałówki Krowy Cielęta AI I II E PPM „TAURUS” I II maciory A I -- -- - Pilzno -- -- - tel. 14 672 11 42 10 - 14.02 6,42 6,21 4,82 - - -- -- - 7,80 - 6,00 - - R. Dubiel 9 - 13.03 6,85 6,63 4,92 - - 8,00 - 6,00 - - Narol Wieś zmiany w % 6,70 6,76 2,07 - - 2,56 - 0- - tel. 16 631 71 90 -- -- - 10 - 14.02 - - - 8,00 - -- -- - ZPM „Szarek” -- -- - Widna Góra 74 a 9 - 13.03 - - - 7,00 - -- -- - tel. 16 621 91 43 zmiany w % - - -- -- - - -12,5 - -- -- - ZM „Smak” Górno 104 10 - 14.02 6,20 - 3,90 - - tel. 17 772 88 81 9 - 13.03 6,20 - 3,90 - - - zmiany w % 0 - 0 - 10 - 14.02 5,65 5,56 2,64 - - 9 - 13.03 6,09 5,89 2,89 - - zmiany w % 7,79 5,93 9,47 - - ZUiPM Soja Maria 10 - 14.02 6,00 - - - - - - - - 11-13,00 Wola Raniżowska tel. 17 744 36 76 9 - 13.03 6,50 - - - - - - - - 11-13,00 zmiany w % 8,33 - - ------ 0 „Kabanospol” 10 - 14.02 6,40 6,20 3,50 7,50 6,70 6,50 5,90 4,00 3,00 - Wielopole Skrzyńskie - tel. 17 221 48 76 9 - 13.03 6,50 6,30 3,50 7,50 6,70 6,50 5,90 4,00 3,00 - - J. Bawoł zmiany w % 1,56 1,61 0 000000 - Markowa - tel. 17 226 56 63 10 - 14.02 6,00 - - ------ 9 - 13.03 6,10 - - ------ zmiany w % 1,67 - - ------ ZPM „ZACZYK” 10 - 14.02 - - - - 6,20 - 6,90 6,00 5,40 - Dębica, ul. Fabryczna 2a 9 - 13.03 - - - - 6,20 - 6,90 6,00 5,40 - tel. 668 035 815 zmiany w% - - - - 0 - 000 - źródło: PODR w Boguchwale Średnie ceny mleka w lutym 2020 r. w poszczególnych podmiotach skupujących mleko zarejestrowanych na terenie województwa podkarpackiego (cena zł/l) SM MLEKOVITA OSM JASIENICA ROSIELNA SM MLEKOVITA Oddział SANOK Oddział Resmlecz Wyszczególnienie w TRZEBOWNISKU cena cena dla członków spółdzielni cena dla cena pozostałych Za każdy 1% zawartości tłuszczu 0,11 0,10 0,08 0,11 Dopłata do klasy E 0,22 0,30 0,22 Dopłata dla gospodarstw z kontrolą użytkowości krów 0,02 0,02 0,02 Dopłata zależna od wielkości dostaw 0,06 - 0,26 0,11 - 0,37 0,06-0,26 Premia -- - Potrącenia za mleko niespełniające wymagań - -0,15 - Dopłata dla gospodarstw posiadających certyfikat gospodarstwa ekologicznego 0,10 0,20 0,10 Dodatek sezonowy od X 2017 - 0,25 - Dopłata dla członków spółdzielni zależna od liczby udziałów - 0,01 - 0,06 - Za każdy 1% zawartości białka 0,10 - 0,10 Dopłata do mleka bez GMO 0,04 0,04 Dopłata dla dostawców indywidualnych dla klasy Extra 0,05 - 0,05 Premia roczna Dodatkowa premia dla wszystkich dostawców 0,16 - 0,16 Średni % białka 3,30 - 3,30 Średnia % tłuszczu 4,20 4,00 4,20 Średnia cena mleka za 1 L netto 1,39 1,35 1,39 źródło: PODR w Boguchwale Uwaga - W poprzednim zestawieniu błędnie podano średnią cenę mleka w Mlekovita Oddział w Sanoku. Powinno być 1,34 zł/l. Za błąd przepraszamy. 32 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

AGRO NOTOWANIA Ceny skupu zbóż w wybranych podmiotach woj. podkarpackiego w lutym i marcu 2020 r. (cena brutto zł/dt) Podmiot skupowy Data Pszenica Pszenica Żyto Jęczmień Pszenżyto Owies Kukurydza Grupa Producencka 10 - 14.02 paszowa konsumpcyjna „FARMER” Wietlin III 9 - 13.03 zmiany w % 63 - -- -- - PPZ Kapka Tarnogród, 10 - 14.02 punkt skupu Jarosław 9 - 13.03 61 - -- -- - zmiany w % -3,17 - -- -- - ELEWARR 10 - 14.02 Rzeszów 9 - 13.03 - 70 58 - - - - zmiany w % MIESZALNIA PASZ 10 - 14.02 - 68 58 - - - - Kolbuszowa 9 - 13.03 zmiany w % - -2,86 0 Grupa Producencka „KRESY” 10 - 14.02 Lubaczów 9 - 13.03 63 66 -- -- - zmiany w % Centrum Zbożowe 10 - 14.02 60 64 - - -- - Orły 9 - 13.03 -- - zmiany w % -4,76 -3,03 - - Spółdzielnia Rolników 10 - 14.02 „SAN” 9 - 13.03 62 - - 55 55 - 58 zmiany w % magazyn w Głuchowie 62 - - 55 55 - 58 * ziarno o wilgotności 30% 0 - -0 0- 0 63 - 45 - - 52 - 63 - 45 - - 50 - 0 - 0- - -3,85 - 69 70 - 60 - - 59 65 70 - 60 - - 60 -5,80 0 - 0 - - 1,69 62 66 - 61 - - 57 63,5 - -- - - 59 2,42 - -- - - 3,51 źródło: PODR w Boguchwale Notowania cenowe produktów rolnych PRODUKTY 06.03.2020 13.03.2020 20.03.2020 27.03.2020 0,80 - 1,20 zł. 0,80 - 1,20 zł. Buraki czerwone 0,80 - 1,20 zł. 0,80 - 1,20 zł. 17,00 - 18,00 zł. 12,00 - 14,00 zł. 1,20 - 1,80 zł. 1,50 - 1,70 zł. Pomidory (krajowe) 16,00 - 18,00 zł. 16,00 -18,00 zł. 11,00 - 13,00 zł. 12,00 - 14,00 zł. 2,00 - 3,00 zł. 2,00 - 2,50 zł. Ziemniaki 1,20 - 1,80 zł. 1,20 - 1,80 zł. 7,00 - 8,00 zł 3,00 - 4,00 zł 7,00 - 8,00 zł. 7,00 - 8,00 zł. Papryka czerwona 8,00 - 9,00 zł. 10,00 - 13,00 zł. 1,50 - 1,80 zł. 1,50 - 1,80 zł. Jabłka 2,00 - 3,00 zł. 2,00 - 3,00 zł. źródło: Agrohurt Ogórki szklarniowe 9,50 - 10,00 zł 9,50 - 10,00 zł 33 Cukinia 7,00 - 8,00 zł. 7,00 - 8,00 zł. Cebula 1,50 - 1,80 zł. 1,50 - 1,80 zł. * Podane ceny są cenami brutto [zł/kg] i zostały pozyskane od dzierżawców na placu AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

PO GODZINACH SPRAWDZONE Szybki chleb PRZEPISY pszenno - żytni Składniki: Przygotowanie: piekarnika i piec przez 15 minut, następ- Fot. Archiwum PIR Składniki połączyć ze sobą w misce nie zmniejszyć temperaturę do 200 st. C   100 g aktywnego żytniego i dokładnie wymieszać (ręcznie ok. 5 i piec jeszcze ok. 45 min. Pod koniec pie- razowego zakwasu, min., mikserem z hakiem chlebowym czenia chleb należy wyciągnąć z formy, – ok. 3 min.). Ciasto powinno być do- usunąć papier do pieczenia i ponownie   550 g mąki pszennej typ 480 kładnie wyrobione. Pod koniec wyrabia- wstawić go do piekarnika na ostatnie 10 lub 550, nia ciasto ma być gęste i mocno lepkie. - 15 minut (już bez formy), by chleb się Wyrobione ciasto przełożyć do formy dopiekł. Chleb powinien być ładnie za-   1 łyżka soli, o wymiarach 30 cm x 10 cm wyłożonej rumieniony, a postukany od spodu po-   1 łyżeczka suszonych drożdży papierem do pieczenia, przykryć np. fo- winien wydawać głuchy odgłos. lią spożywczą lub zawinąć w zwykłą rekla- (ok. 4 g) lub 8-10 g drożdży mówkę (wierzch chleba można posypać Smacznego świeżych* mąką lub dowolnymi ziarnami). Ciasto   20 g siemienia lnianego, pozostawić do wyrośnięcia w ciepłym   20 g sezamu, miejscu na ok. 2 godz. Jeśli pominiemy   50 g słonecznika, drożdże, czas wyrastania znacznie się   400 g letniej wody. wydłuży np. do 6 - 7 godzin. Ciasto po- winno urosnąć do brzegów formy. Pie- * Drożdże można pominąć (jeśli zakwas jest karnik nagrzać do temperatury 250 st. C, w miarę dojrzały), jednak czas wyrastania cia- program „góra + dół”, bez termoobiegu. sta znacznie się wtedy wydłuży. Jeśli użyjemy Wyrośnięty chleb wstawić do nagrzanego świeżych drożdży – należy je najpierw rozpuścić z odrobiną wody (np. z 2 łyżkami) i dopiero wtedy dodać do reszty składników. 34 AGRO PODKARPACIE kwiecień-maj-czerwiec 2020

FOTORELACJA Finał Wojewódzki Olimpiady Młodych Producentów Rolnych w Trzebownisku Szkolenie z szacowania szkód łowieckich w Trzebownisku Posiedzenie Rady Powiatowej PIR w Leżajsku Szkolenie z szacowania szkód łowieckich w Jarosławiu Szkolenie z szacowania szkód łowieckich w Krośnie Posiedzenie Rady Powiatowej PIR w Ropczycach Szkolenie z szacowania szkód łowieckich w Tarnobrzegu