วิธีการสอนแบบใช้คำถาม

ความหมายการใชค้ าถาม หมายถงึ กลวิธีการถามคาถามและตอบคาถามท่เี ป็นเครื่องมือสาหรบั กระตนุ้ ใหผ้ ูเ้ รยี นตอบคาถามโดยใชก้ ระบวนการคดิ ค้นคว้าด้วยตนเอง โดยการตง้ั คาถาม และ ตอบคาถามกบั ผูเ้ รียนอาจใชก้ ับผูเ้ รียนเปน็ รายบคุ คล หรือเปน็ กลมุ่ ย่อย หรอื ท้ังชัน้ เพอ่ื กระต้นุ ให้ผ้เู รียนได้ใชก้ ระบวนการคิดคน้ ควา้ หาคาตอบเพอ่ื แก้ปัญหาและสรุปแนวคิดได้ ดว้ ยตนเอง เปน็ การพฒั นาความคดิ ในระดับสูง และความคิดสร้างสรรคข์ องผเู้ รยี น โดยเฉพาะในบริบทของการจัดการเรยี นการสอน

วัตถุประสงคข์ องการใชค้ าถาม 1. เพื่อกระตุ้นให้ผู้เรยี นไดใ้ ช้ความคดิ และค้นหาแนวคิดใหมๆ่ 2. เพ่อื ประเมนิ ความรูเ้ ดิมของผ้เู รียนและสามารถเช่ือมโยงประสบการณ์ เดิมของผเู้ รยี นกับประสบการณใ์ หมท่ ีจ่ ะจดั ให้กบั ผเู้ รยี น 3. เพอื่ เตรียมผเู้ รยี นใหพ้ ร้อมก่อนทจ่ี ะเรียนบทเรยี นใหม่ และทบทวน หรอื สรุปบทเรียน 4. เพอ่ื ใหผ้ ้เู รยี นได้มีส่วนรว่ มในกิจกรรมการเรยี นการสอน และวดั ผล ประเมนิ ผลการเรียน 5. เพือ่ เสริมสร้างความสัมพันธร์ ะหว่างผู้สอนกับผเู้ รียนใหม้ คี วามเข้าใจ อันดตี ่อกนั

ประเภทการใช้คาถาม 1. คาถามท่วั ๆ ไปท่ีไมเ่ กย่ี วกบั เนอ้ื หาวิชา(managerial questions) ซงึ่ เป็น คาถามเพอื่ การดาเนินการสอน หรอื จัดกิจกรรมการเรยี นการสอน 2. คาถามเนน้ ความ (rhetorical questions)ใชเ้ พ่ือเน้นเร่อื งท่ีจะพดู 3. คาถามทม่ี ีคาตอบแน่นอน (closed questions) เป็นคาถามทม่ี ีคาตอบจากัด และแนน่ อนวา่ จะถามคาถามนี้กบั ผู้เรยี นคนใดกห็ วงั จะไดร้ ับคาตอบแบบเดยี วกนั 4. คาถามท่มี คี าตอบไดห้ ลายอยา่ ง หรอื คาถามแบบกว้าง (open-ended questions) เป็นคาถามท่มี ีคาตอบทีเ่ ป็นไปได้มากกว่าหนง่ึ หรอื สองคาตอบ

ลกั ษณะคาถามที่ดี 1. สามารถกระตุ้นให้ผู้เรียนไดค้ ดิ ท้งั ในด้านเหตุผล การวิเคราะห์ สรา้ งสรรค์ และเป็น คาถามทีท่ ้าทายยั่วยุผู้ตอบ 2. สอดคลอ้ งกบั วัตถุประสงค์ของการเรียนแต่ละเน้ือหา 3. เหมาะสมกับระดับชั้นของผ้เู รยี นไม่ยากหรอื ง่ายเกนิ ไป 4. ใช้ภาษาง่ายๆ เฉพาะเจาะจง สน้ั กะทัดรดั ได้ความครบ 5. ขึ้นต้นประโยคโดยใชค้ าถามแทนทจ่ี ะบอกข้อความก่อนแลว้ ถามคาถามทีหลัง 6. ไม่ควรต้งั คาถามหลายคาถามในขณะเดยี วกนั และไมต่ ัง้ คาถามนิเสธพรอ้ มทงั้ ควรเปน็ คาถามแบบเปดิ เพ่อื ให้ผู้เรยี นไดใ้ ช้ความคิดแบบอเนกนัย 7. ตอ้ งมีระดับความยากงา่ ยพอเหมาะกบั ชั้นทเ่ี รียนและวุฒิภาวะของผู้เรยี น

วธิ ีการต้ังคาถามทด่ี ี 1. การถามให้ตรงประเดน็ เมือ่ ถามคาถามกว้างๆ เพื่อใหผ้ เู้ รียนไดร้ บั รแู้ นวทางของ คาถาม 2. การเรยี กผู้เรยี นใหต้ อบคาถาม ผู้สอนควรถามทง้ั ชน้ั หยดุ สกั เลก็ นอ้ ยจึงเรียก ผเู้ รยี นคนใดคนหนง่ึ ตอบ 3. การกระจายคาถาม ผ้สู อนควรถามคาถามผ้เู รียนใหท้ ั่วถึง 4. การจัดใหม้ คี วามเงียบช่วั ขณะ ช่วยให้ผเู้ รยี นเกดิ สมาธิ ไดค้ ดิ แลว้ จงึ เรยี กใหต้ อบ 5. เปิดโอกาสให้ผเู้ รยี นได้ถามอย่างเป็นกันเองบ้าง

เทคนคิ การใชค้ าถาม 1. มโี ครงสรา้ งคาถาม (structuring) ซงึ่ ประกอบดว้ ยคาถามท่เี ป็นลาดับขนั้ จาก คาถามที่ค้นุ เคยหรอื ง่าย หรอื จากคาถามทที่ บทวนความรเู้ ดมิ ไปสคู่ าถามทีย่ ากและซบั ซอ้ น 2. มรี ะดับของคาถามและความชัดเจน(pitching and putting clearly) เป็นการ สะท้อนถึงมติ ิของคาถามทเี่ หมาะสม คอื มิตกิ ารจา /การคิดและมิติทีแ่ คบ/กวา้ ง 3. มีทศิ ทางและกระจายคาถาม (directingand distributing) คาถามจงึ ตอ้ งมี ทิศทาง หรือเป้าหมายทีช่ ัดเจน 4. มีการหยดุ รอและการถามตอ่ (pausingand pacing) เม่อื ถามคาถาม ผ้สู อน ตอ้ งหยุดรอสกั พกั เพ่อื กระตนุ้ ใหผ้ ู้เรียนตอบ และจะนาไปสู่การตัง้ คาถามใหมต่ ่อไป 5. การกระตนุ้ และการเจาะลกึ (prompting andprobing) เป็นการกระตุ้น และ ใชค้ าถามทีเ่ จาะลึกมีการติดตามผลของคาถามเมอื่ การตอบครงั้ แรกไมต่ รงประเดน็ หรือ ชัดเจนพอจงึ จาเปน็ จะตอ้ งกระตุน้ หรือชแี้ นะ

การจดั การเรยี นรู้ ขั้นที่ 1 ข้นั วางแผนการใช้คาถามผูส้ อนควรจะมกี ารวางแผนไวล้ ว่ งหน้าวา่ จะใช้คาถามเพื่อ วัตถุประสงค์ใดรปู แบบใด ขั้นท่ี 2 ขัน้ เตรียมคาถามผสู้ อนควรจะเตรียมคาถามทจ่ี ะใช้ในการจดั กิจกรรมการเรยี นรู้โดยการ สรา้ งคาถามอยา่ งมีหลกั เกณฑ์ อยา่ งเป็นระบบ กระบวนการที่ต่อเนอ่ื ง ขน้ั ที่ 3 ขัน้ การใช้คาถามผสู้ อนสามารถจะใช้คาถามในทุกขน้ั ตอนของการจดั กิจกรรมการเรยี นรู้ และอาจจะสร้างคาถามใหมท่ ี่นอกเหนอื จากคาถามท่ีเตรียมไว้ก็ได้ ขั้นที่ 4 ขนั้ สรุปและประเมินผลผู้สอนอาจจะใชค้ าถามเพอื่ การสรปุ บทเรยี นหรอื ประเมินผลผ้เู รยี นร่วมกนั โดยใช้คาถามในการประเมินผลที่หลากหลาย

ข้อควรคานึงในการใช้คาถาม 1. ควรใช้น้าเสียง กริ ยิ า ทีช่ วนให้ผเู้ รียนสนใจถามคาถามทลี ะคาถาม ไมค่ วรถามหลายคาถาม ติดตอ่ กัน 2. คาถามแต่ละคาถาม ไมค่ วรมีประเด็นมาก 3. คาถามไมค่ วรยาวเกนิ ไป ผเู้ รยี นหรือผู้ตอบจะจาประเดน็ ไม่ได้ 4. ไม่ควรทวนคาถาม และไม่ควรทวนคาตอบของผเู้ รยี นบ่อย ๆ 5. เมือ่ ถามคาถามแลว้ ควรให้เวลาผูเ้ รียนคิด (wait time) พอสมควร 6. ผสู้ อนควรใหค้ าชมแกผ่ เู้ รียนบา้ ง แตไ่ ม่บอ่ ยเกนิ ไป 7. การชมต้องมฐี านจากความเป็นจริง และความจริงใจ 8. ถามผ้เู รียนและให้โอกาสผเู้ รียนในการตอบอยา่ งทั่วถงึ

นางสาวเพชรนา้ หนึ่ง แซเ่ ฮอ้ รหัสนักศกึ ษา 61181550107 สาขาวิชา คอมพิวเตอร์ คณะครศุ าสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภัฏลาปาง