สมุนไพร

สมนุ ไพร คำว่ำ “สมุนไพร” หมำยควำมว่ำ ยำที่ได้มำจำกพืช สัตว์ แร่ธำตุจำกธรรมชำติที่ไม่มีกำรเปลี่ยนแปลง สภำพโครงสร้ำงภำยใน สำมำรถนำมำใช้เป็ นย ำรักษำโรคต่ำงๆ และบำรุงร่ำงกำยได้ ประเภทของ สมุนไพร สมุนไพรที่ได้จำกส่วนของพืชโดยตรง (พืชวตั ถุ) โดยส่วนต่ำงๆ ที่นำมำน้ันมีสำรที่สำมำรถใช้ เป็ นยำได้ ได้แก่ ใบ ดอก ผล เปลือกผล เมล็ด เปลือกเมล็ด รำกหรือหัว ตน้ แก่น กระพ้ี เน้ือไม้ เปลือกไม้ สมุนไพรที่ไดจ้ ำกอวยั วะของสัตว์ (สัตวว์ ตั ถุ) ได้แก่ ตบั ดี นอ เขำ เอ็น เลือด น้ำมนั มูล ฯลฯ เช่น ข้ีผ้ึง รัง นก น้ำมนั ตบั ปลำ สมุนไพรท่ีได้จำกแร่โดยธรรมชำติหรือสิ่งท่ีประกอบข้ึนจำกแร่ธำตุต่ำงๆ ตำมกรรมวิธี (ธำตุวตั ถุ) นำมำใช้เป็ นยำ เช่น เกลือ กำมะถนั น้ำประสำนทอง ดีเกลือ สำรส้ม การจาแนกรูปแบบของสมุนไพรที่ใช้เป็ นยา สมุนไพรไม่ว่ำจะเป็ นส่วนที่มำจำกพืชวตั ถุ สัตวว์ ตั ถุ หรือธำตุวตั ถุก็ตำม เวลำจะนำมำใช้เพื่อบริโภค หรือ เพื่อกำรรักษำตำมกรรมวิธีจำเพำะอนั ใดก็ตำม พอจะจำแนกรูปแบบของสมุนไพรที่ใช้เป็ นยำได้ดงั น้ีคือ 1. รูปแบบที่เป็ นของเหลว ยำเหล่ำน้ีมกั ไดจ้ ำกกรรมวิธีต่ำงๆ กนั เช่น ยำตม้ คือหั่นตน้ ยำแลว้ ตม้ กบั น้ำ ยำ ชงเป็ นยำแห้งหั่นเป็ นชิ้นเล็กๆ ควั่ แล้วนำไปชงกบั น้ำ น้ำค้นั สมุนไพรเตรียมโดยกำรเอำตน้ สมุนไพรสดๆ ตำให้ละเอียด เติมน้ำแล้วค้นั เอำน้ำยำมำรับประทำน และยำดองเตรียมโดยบดสมุนไพรให้แห้งห่อด้วยผำ้ ขำวบำง ดองในสุรำ 2. รูปแบบที่เป็ นของแข็ง ยำป้ันลูกกลอน เตรียมโดยหั่นตน้ ไมย้ ำสดให้เป็ นแว่นบำงๆ ตำกแดดให้แห้ง บดเป็ นผง ผสมกบั น้ำผึ้งหรือน้ำเชื่อม 1 ส่วน ป้ันเป็ นลูกกลมๆ เล็กๆ ขนำดเส้นผ่ำศูนยก์ ลำง 1 เซนติเมตร ป้ันเสร็จผ่ึงแดดจนแห้ง 3. รูปแบบกึ่งแข็งกึ่งเหลว สมุนไพรเหล่ำน้ีจะทำให้อยู่ในลกั ษณะพอทรงตวั ได้ มกั ใช้เพื่อกำรรักษำ ภำยนอก เช่น ยำพอก เตรียมโดยใช้ตน้ สดตำให้แหลกหรือเหลว 4. รูปแบบอื่นๆ ที่มีลักษณะการใช้พิเศษ เช่นใช้วิธีรมควนั เพื่อรักษำโรคของทำงเดินหำยใจ หรือกำร รมควนั เพ่ือรักษำแผล และให้มดลูกเขำ้ อู่ในสตรีภำยหลังคลอด ความเป็ นมาและความเชื่อเก่ียวกับสมุนไพร ควำมเชื่อและกำรใช้สมุนไพรน้ันมีมำต้ังแต่สมยั โบรำณ ควำมรู้เกี่ยวกบั สมุนไพรมีในตำรำแพทยต์ ้ังแต่

สมยั กรีก อินเดีย จีน และโดยเฉพำะอย่ำงยิ่งกำรแพทยไ์ ทยแผนโบรำณ นอกจำกน้ีก็มีกำรศึกษำคน้ ควำ้ ต่อเนื่องจนถึงปัจจุบนั ถำ้ จะพูดถึงประโยชน์ของสมุนไพร ในปัจจุบนั ยำต่ำงๆ ท่ีใช้กนั อยู่มีจำนวนไม่น้อย ที่ได้มำจำกสมุนไพรโดยตรง เช่น ยำแก้ปวด aspirin มำจำกเปลือกไมข้ องพืชชนิดหน่ึง ยำแก้ปวด morphine ก็มำจำกตน้ ฝิ่ น ยำควินินรักษำโรคมำลำเรียก็ไดม้ ำจำกกำรสกัดเปลือกไม้ cinchona ยำรักษำโรคหัวใจลม้ เหลว digitalis ก็ได้มำจำกตน้ foxglove เป็ นตน้ ว่านหางจระเข้ เป็ นสมุนไพรอีกชนิดหน่ึงซ่ึงรู้จกั กนั เป็ นอย่ำงดี วุน้ ในใบมีสำรเคมีหลำยชนิด วุน้ ในใบมี คุณสมบตั ิรักษำแผล ต่อตำ้ นเชื้อแบคทีเรีย นิยมใช้รักษำแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก รักษำแผลเรื้อรัง และ แผลในกระเพำะอำหำร มะขามแขก ใช้เป็ นยำระบำย สำรประกอบทำงเคมีท่ีสำคญั ในใบและฝักมะขำมแขกมีฤทธ์ิกระตุน้ กำรบีบ ตวั ของลำไส้ใหญ่ ทำให้ถ่ำยทอ้ ง ที่จริงฝรั่งเองก็รู้จกั ยำตวั นี้และผลิตออกขำยเป็ นยำระบำยคือ senokot กระเทียม เป็ นสมุนไพรที่ใช้ปรุงอำหำรที่มีใช้กันแพร่หลำย นอกจำกจะมีคุณสมบตั ิทำงกำรปรุงรสและ กลิ่นอำหำรแล้ว กระเทียมยงั มีส่วนของน้ำระเหยซ่ึงมีฤทธ์ิในกำรลดปริมำณไขมนั ในเลือด ในคนไขท้ ี่มี cholesterol สูง และอำจช่วยลดควำมดันโลหิตสูงด้วย โทษและอันตรายจากการใช้ยาสมุนไพร สมุนไพรนอกจำกจะมีประโยชน์ในกำรรักษำโรคภยั ไขเ้ จ็บแล้ว ในทำงตรงกันขำ้ ม ถ้ำใช้ไม่ถูกตอ้ งก็อำจ มีโทษและอนั ตรำยได้เช่นกนั อนั ตรำยจำกสมุนไพรน้ันอำจแยกออกเป็ น 3 ประกำรคือ ประการที่หนึ่ง อนั ตรำยที่เกิดจำกโรคที่ขำดกำรรักษำเช่น โรคควำมดนั โลหิตสูง โรคเบำหวำน หรือโรค หืด ซ่ึงกำรแพทยป์ ัจจุบนั ยงั ไม่สำมำรถรักษำให้หำยขำดได้ กำรให้ยำน้ันเพื่อบรรเทำอำกำรและป้องกัน โรคแทรกซ้อนที่อำจจะเกิดข้ึน ถ้ำไม่เขำ้ ใจเกี่ยวกบั โรคที่ถูกต้องอำจจะเบื่อก็เลยหยุดยำ แล้วรักษำด้วย สมุนไพร มียำสมุนไพรหลำยชนิดที่อำจจะไม่มีประสิทธิภำพในกำรรักษำโรค นอกจำกน้ันโรคที่ท่ำน เป็ นอยู่บำงคร้ังก็อำจจะไม่มีอำกำรเด่นชัด ทำให้เขำ้ ใจผิดคิดว่ำโรคหำยแล้วก็ละเลยกบั กำรรักษำที่ถูกต้อง นำนๆ ไปโรคเดิมอำจจะกำเริบเช่น เป็ นควำมดนั โลหิตสูงมำกๆ ไม่ได้รักษำก็อำจจะทำให้เส้นเลือดแตก ในสมองเป็ นอมั พฤกษ์อมั พำตได้ ประการที่สอง เป็ นอนั ตรำยที่เกิดจำกฤทธ์ิของสมุนไพรโดยตรง มีสมุนไพรหลำยชนิดที่มีสำรเคมีที่เป็ น พิษร้ำยแรง ถำ้ ไดร้ ับเขำ้ ไปจะทำให้เกิดอำกำรจำกพิษของสำรชนิดน้ันๆ ยกตวั อย่ำงเช่น มะเกลือ (มะเกลือ

เป็ นไมย้ ืนตน้ ขนำดกลำง) เป็ นที่ทรำบกันมำนำนแล้วว่ำผลมะเกลือมีสำรเคมีที่สำคญั หลำยชนิดที่มี สรรพคุณในกำรขบั ถ่ำยพยำธ์ิ ตำรับยำกลำงบำ้ นได้แนะนำให้ใช้ผลมะเกลือสดตำค้ันผสมกระทิ ได้มี รำยงำนผูป้ ่ วยหลำยรำยท่ีได้รับพิษจำกมะเกลือ ผูป้ ่ วยมีอำกำรไข้ อำเจียน ทอ้ งเดิน หลงั จำกน้นั จะมีอำกำร ตำมวั ตำมองไม่เห็น ตำบอดได้ จำกกำรศึกษำวิจยั พบว่ำ ผลมะเกลือที่แก่เต็มที่จนมีสีดำน้ัน อำจจะมีสำร nepthalene ซ่ึงเป็ นพิษต่อประสำทตำโดยตรง ยี่โถ เป็ นไมพ้ ุ่มประดับท่ีนิยมปลูกกันตำมบำ้ นเรือน เคยมีผูแ้ นะนำให้เอำใบย่ีโถต้มน้ำรับประทำนเพ่ือแก้ โรคพิษสุรำเรื้อรัง หลงั จำกรับประทำนเขำ้ ไปแลว้ คนไขม้ ีอำกำรอำเจียน ทอ้ งเดิน ปวดศีรษะ และปวด ทอ้ ง ถำ้ รับประทำนมำกพิษของสำรเคมีในใบยี่โถจะกดกำรเตน้ ของหัวใจ ทำให้หัวใจเตน้ ช้ำลง และ อำจจะหยุดได้ ดงั น้ันจึงควรจะตอ้ งระมดั ระวงั โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งในเด็ก ซ่ึงอำจจะรับประทำนเขำ้ ไปโดย รู้เท่ำไม่ถึงกำรณ์ นอกจำกน้ีพืชอื่นๆ อีกหลำยชนิดก็อำจจะมีพิษ เช่น ลำโพงมีพิษต่อระบบประสำทโดยตรง ถำ้ ได้รับเขำ้ ไปมำกคนไขจ้ ะมีอำกำรตำพร่ำมวั ปำกแห้ง กระหำยน้ำ ม่ำนตำขยำย ไม่สู้แสง ผิวหนงั ร้อนแดง ถำ้ เป็ น มำกอำจถึงข้นั สับสน จิตประสำทหลอน และคลุ้มคลง่ั ประการที่สาม อนั ตรำยจำกสำรเจือปนในสมุนไพร ทำงคณะแพทยศำสตร์โรงพยำบำลรำมำธิบดี ได้ทำ กำรตรวจวิเครำะห์ยำสมุนไพร เพื่อจะหำสำรเจือปนที่อำจจะเป็ นอนั ตรำยจำกตวั อย่ำงจำนวนร่วมร้อย พบว่ำมี arsenic 60% มีสำร steroids 30% นอกจำกน้นั มีสำรปรอทและตะก่ัวประปรำย Arsenic ในสมยั ก่อนนิยมใช้เป็ นยำรักษำโรคผิวหนงั เรื้อนกวำง และรักษำโรค syphilis ใน ปัจจุบนั เลิกใช้เพรำะเป็ นยำอนั ตรำย ในตำรำแพทยโ์ บรำณท้ังของไทยและจีนเชื่อว่ำ arsenic มี คุณสมบตั ิกระตุน้ ให้กระชุ่มกระชวย แต่ถ้ำผูป้ ่ วยได้รับมำกเกินไปก็อำจจะเกิดพิษของ arsenic ได้ ใน ระยะแรกผูป้ ่ วยจะมีอำกำรเจ็บคอ ปวดทอ้ ง ทอ้ งเสีย ต่อมำผูป้ ่ วยมีอำกำรปวดแสบปวดร้อนบริเวณปลำย ประสำทแปร๊บๆ แบบถูกไฟฟ้ำช๊อต ระยะหลงั จะมีผื่นตำมตวั สีดำ ผิวหนังหนำข้ึน ผูป้ ่ วยที่ได้รับ arsenic อำจจะมีโอกำสเป็ นมะเร็งได้มำกข้ึน เช่น มะเร็งผิวหนัง มะเร็งปอด เป็ นตน้ สารปรอท ปรอทที่ผสมในสมุนไพร อำจจะทำให้เป็ นพิษ โดยมีอำกำรปำกเปื่ อย เหงือกอกั เสบ ฟันหลุด น้ำลำยไหลมำกผิดปกติ และไตวำย เป็ นตน้

Steroids มีคุณสมบตั ิบรรเทำอำกำรของโรคหลำยชนิด จึงนิยมเจือปนในสมุนไพร ทำให้โรค บำงอย่ำงดูเหมือนดีข้ึน เช่น โรคหืด โรคไขขอ้ อกั เสบ แต่ถำ้ ใช้นำนๆ จะมีอำกำรขำ้ งเคียงและอนั ตรำย อย่ำงมำก ผูป้ ่ วยมีหน้ำบวมฉุ เป็ นสิว ลำตวั อว้ นกลม ผิวหนงั ลำยเป็ นจ้ำเลือดได้ง่ำย และกระดูกผุ เป็ นตน้ ถ้ำใช้ติดต่อกนั นำนทำให้ติดยำและถำ้ หยุดยำเฉียบพลนั อำจทำให้ช็อคได้ สารตะกั่ว พิษของสำรตะกัว่ เป็ นที่รู้จกั กนั ดี ตะกัว่ เป็ นพิษทำให้มีอำกำรปวดท้อง โลหิตจำง กลำ้ มเนื้อ อ่อนแรงจำกปลำยประสำทผิดปกติ เป็ นตน้ คาแนะนาในการใช้สมุนไพร สมุนไพรเป็ นดำบสองคม พึงระลึกเสมอว่ำอะไรก็ตำมที่มีประโยชน์มำก ก็อำจมีโทษได้เช่นกนั กำรใช้ สมุนไพรควรจะต้องระมดั ระวงั หลักการในการใช้สมุนไพรคือ 1. ถำ้ เป็ นโรคที่ยงั พิสูจน์ไม่ได้แน่ชดั ว่ำรักษำด้วยสมุนไพรได้ผลดี ก็ไม่ควรรักษำด้วยสมุนไพร เช่น งูพิษ กดั สุนัขบำ้ กดั โรคบำดทะยกั กระดูกหัก วณั โรค เบำหวำน เป็ นตน้ 2. กลุ่มอำกำรบำงอย่ำงที่บ่งช้ีว่ำ อำจจะเป็ นโรคร้ำยแรงที่จำเป็ นตอ้ งรักษำอย่ำงรีบด่วนเช่น ไขส้ ูง ซึม ไม่รู้สึกตวั ปวดอย่ำงรุนแรง อำเจียน เป็ นเลือด ตกเลือดจำกช่องคลอด ทอ้ งเดินอย่ำงรุนแรง หรือคนไขเ้ ป็ นเด็กและสตรีมีครรภ์ ควรรีบนำ ปรึกษำแพทย์ แทนที่จะรักษำด้วยสมุนไพร 3. กำรใช้ยำสมุนไพรน้ัน ควรคน้ ควำ้ จำกตำรำ หรือปรึกษำ ท่ำนผูร้ ู้ โดยใช้ให้ถูกตอ้ ง ใช้ให้ถูกส่วน ใช้ให้ถูกขนำด ใช้ให้ถูกวิธี ใช้ให้ถูกโรค ใช้ให้ถูกคน 4. ไม่ควร ใช้สมุนไพรติดต่อกนั เป็ นเวลำนำนๆ เพรำะพิษอำจจะสะสมได้ เมื่อใช้ยำหลำยสัปดำห์ อำกำรไม่ดีข้ึน ควรปรึกษำแพทย์ 5. ถ้ำมีอำกำรพิษที่เกิดข้ึนจำกยำสมุนไพร ตำมที่ได้กล่ำวมำแล้ว ควรรีบหยุดยำโดยเร็ว

กระชายขาว กระชายขาว ยาวนาน และนิยมนามาประกอบอาหาร ซึ่งมีสรรพคุณทางการ“ กระชายขาว ” หรือ กระชาย เป็น สมุนไพรที่มีการใช้มาอย่างแพทยแ์ ผนไทย เช่น เป็นยาอายุวฒั นะ บารุงร่างกาย กระตุน้ ระบบการไหลเวียนโลหิต และ ระบบการย่อยอาหาร ลดอาการทอ้ งอืด ทอ้ งเฟ้อ เสริมสรรถภาพทางเพศ เป็นตน้

ขิง ขิง เป็นสมุนไพรเพื่อสขุ ภาพ ท่ีบา้ นเราใชท้ งั้ ทาอาหาร ใชเ้ ป็นส่วนประกอบของยาสมุนไพร หรือนามาทาเป็นเครื่องดื่ม เพื่อสขุ ภาพ ดื่มแกก้ ระหายก็ได้ และหากใครกาลงั มองหาเครื่องดื่มที่จะช่วยเพิ่มความเฮลธ์ตีไ้ ดอ้ ย่างเต็มที่ แนะนา เป็นนา้ ขิงแก้วนีน้ ี่ล่ะค่ะ

ว่านหางจระเข้ ว่านหางจระเข้ สรรพคุณคือ1.วุน้ ของว่านหางจระเข้สามารถใช้สมานแผล และหา้ มเลือดได้ ทาใหแ้ ผล หายไว 2. ใชร้ กั ษาอาการติดเชือ้ อักเสบ และกระตุน้ เซลลเ์ นือ้ เยื่อต่างๆ ให้เติบโต 3. ใชร้ กั ษาแผลที่เกิดความ รอ้ นเช่นไฟไหม้นา้ รอ้ นลวก

ตะไคร้ ตะไคร้เกลือแร่จาเป็นหลายชนิด ไดแ้ ก่ แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก และวิตามิน นาตะไครม้ าสกัดกล่นั กลิ่นใช้เป็น นา้ มันหอมระเหย รวมถึงตะไครป้ ระโยชน์ของตะไคร้ ใชเ้ ป็นวัตถุดิบประกอบอาหาร เพราะมีหอมมีคุณสมบัติกันยุงได้ ดว้ ย สรรพคุณทางยาของตะไคร้ ช่วยแกอ้ าการต่างๆ

ใบมะกรูด ใบมะกรูด ใบมะกรูดอุดมไปดว้ ยเบตา้ แคโรทีนและสารอาหารที่มีประโยชนม์ ากมาย จึงนิยมนามารบั ประทานเพ่ือแก้ อาการชา้ ใน บรรเทาอาการไอ และป้องกันการเกิดมะเร็ง รวมถึงช่วยชะลอการเจริญเติบโตของเ ซลลม์ ะเร็งในผูป้ ่ วย มะเร็งอีกดว้ ย

ลำดับ ชนิดของสมุนไพร ช่วยรักษาโรค หมายเหตุ 1. กระดังงา มีสรรพคุณเป็นยาขับปัสสาวะ แก้ปัสสาวะ แก้ 2. กระทอ้ น อาการทอ้ งเสีย 3. มะแวง้ ใช้ทาเป็นยาธาตุ (ราก)ใชใ้ บสดตม้ อาบแกไ้ ข้ (ใบ)ช่วยขับเหง่ือ (ใบ)รากกระทอ้ นช่วยแก้บิด 4. ยี่โถ (ราก) 5. ฟ้าทะลายโจร ช่วยบรรเทาอาการไอ ผลมะแวง้ ใช้ขบั ปัสสาวะ ละลายก้อนนิ่ว ขับเสมหะ แก้นา้ ลายเหนียว แก้ เบาหวาน บารุงเลือด ดอกยี่โถ สรรพคุณช่วยแก้อาการปวดศีรษะ (ดอก)ช่วยแก้อาการอักเสบ (ดอก) ฟ้าทะลายโจรมีส่วนช่วยรกั ษาอาการของโรคติด เชือ้ เฉียบพลนั ของระบบทางเดินหายใจ