ใบความรู้เกี่ยวกับความหลากหลายทางชีวภาพ

ใบความรเู้ กย่ี วกบั ความหลากหลายทางชีวภาพ ศูนยว์ ิทยาศาสตร์และวฒั นธรรมเพ่อื การศกึ ษารอ้ ยเอด็

ความหลากหลายทางชวี ภาพ มี 3 ประเภท ดังนี้ ความหลากหลายทางชีวภาพ มาจากภาษาอังกฤษคือคาว่า Biodiversity โดยราก ศัพท์แล้วหมายความถึงความหลากหลายของส่ิงมีชีวิต นอกจากน้ียังพบกลุ่มคาใน ความหมายดังกลา่ ว เชน่ Biological diversity หรือ Diversity เปน็ ตน้ ความหลากหลายทางชวี ภาพ หมายถึง การมชี นิดพันธข์ุ องสง่ิ มชี วี ิตหลากหลาย ชนิดมาอยู่ร่วมกัน ณ สถานที่หน่ึงหรือระบบนิเวศใดระบบนิเวศหน่ึง ท้ังน้ีเราสามารถ จดั แบง่ ความหลากหลายทางชีวภาพไดเ้ ปน็ 3 ลักษณะ คือ 1. ความหลากหลายของชนิดพันธ์ุ ( species diversity ) 2. ความหลากหลายของพนั ธุกรรม ( genetic diversity ) 3. ความหลากหลายของระบบนิเวศ ( ecolosystem diversity ) ความหลากหลายทงั้ 3 ลกั ษณะ มคี วามสมั พนั ธก์ นั อยา่ งซบั ซ้อนใน สภาพแวดลอ้ มและจาเปน็ อย่างย่ิงตอ่ การดารงชีวิตอยขู่ องสง่ิ มชี วี ิตบนโลก 1.ความหลากหลายของชนิดพันธุ์ (species diversity) หมายถึง ความหลากหลายของชนิดของส่ิงมีชีวติ ท่มี อี ยใู่ นพนื้ ทห่ี น่ึงๆนกั ชีววิทยาวดั ความหลากหลายของชนดิ พันธุ์ของส่ิงมชี ีวิต โดยดูจาก 2 ลกั ษณะ คอื 1.1 ความมากชนดิ (species richness) หมายถึง จานวนชนิดของส่งิ มชี ีวิต ตอ่ หน่วยเนือ้ ที่ เช่น ประเทศเมืองหนาวในพืน้ ทห่ี น่งึ ๆมีตน้ ไมอ้ ยูป่ ระมาณ 1–5 ชนิด ขณะทป่ี า่ ในประเทศเขตรอ้ นในพื้นท่เี ท่ากันมตี น้ ไม้นับรอ้ ยชนิด เปน็ ต้น

1.2 ความสมา่ เสมอของชนดิ (species eveness) หมายถึง สัดสว่ นของ ส่งิ มีชวี ิตในระบบนิเวศหนงึ่ ๆ ดงั นัน้ ความหลากหลายทางชนิดพนั ธ์จุ งึ สามารถวัดไดจ้ าก จานวนของส่ิงมีชีวติ และจานวนประชากรของส่ิงมีชวี ติ แตล่ ะชนิด รวมถึงโครงสรา้ งของ อายุและเพศของประชากรดว้ ยความหลากหลายของชนดิ พนั ธุจ์ ะแตกตา่ งกนั ไปตาม พน้ื ที่ทอ่ี ยูใ่ นเขตรอ้ น (tropics) และในทะเลลึกจะมีความหลากหลายของชนิดพนั ธ์สุ ูง และความหลากหลายของชนดิ จะลดลงในพนื้ ทท่ี ีม่ ีความผนั แปรของอากาศสูง เชน่ ใน ทะเลทรายหรอื ขั้วโลก หรืออาจกลา่ วได้วา่ ในบรเิ วณเขตรอ้ นในแถบละติจดู ตา่ (low lattitude) ใกลเ้ ส้นศนู ยส์ ตู รจะมคี วามหลากหลายของชนดิ พนั ธ์ุสงู และจะลดลงเมอื่ อยู่ ในแถบละติจดู สงู (high lattitude) 2. ความหลากหลายของพนั ธกุ รรม (genetic diversity) ในระบบนเิ วศหน่ึงๆ จะประกอบด้วยกลุม่ สง่ิ มีชีวิตหลากหลายชนิด แม้ใน สง่ิ มีชีวติ เดียวกันกย็ ังมคี วามหลากหลายทางพันธกุ รรมทที่ าใหเ้ กดิ สายพนั ธ์ุตา่ งๆ อนั เปน็ รากฐานสาคญั ที่เออื้ อานวยใหส้ ิ่งมีชวี ิตสามารถดารงชวี ิตใหส้ อดคลอ้ งกบั สภาพการ เปลี่ยนแปลงของส่ิงแวดล้อมรอบๆตัวได้อยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ และสามารถดารงเผ่าพนั ธุ์ ไดส้ ืบไป

ความหลากหลายของพันธกุ รรม (genetic diversity) หมายถงึ ความ หลากหลายของหนว่ ยพนั ธุกรรมหรอื ยนี (genes) ที่มีอยู่ในสิ่งมีชวี ติ แตล่ ะชนิด สิ่งมีชีวติ ชนิดเดยี วกนั อาจมยี นี แตกตา่ งกนั ไปตามสายพนั ธุ์ เช่น ขา้ วซ่ึงมสี ายพนั ธม์ุ ากมายหลาย พนั ชนิด เป็นต้น ความแตกตา่ งผนั แปรทางพันธกุ รรมในแต่ละหน่วยชวี ติ มสี าเหตุมาจากการ เปลย่ี นแปลงพนั ธกุ รรม (mutation) อาจเกิดขึ้นในระดบั ยนี หรือในระดบั โครโมโซม ผสมผสานกบั การสืบพนั ธ์แุ บบอาศัยเพศ ซงึ่ เกิดขึ้นตามธรรมชาตไิ ดน้ ้อยมาก และเมอ่ื ลกั ษณะดังกล่าวถกู ถ่ายทอดไปยังรุน่ ลกู จะทาให้เกิดความหลากหลายทางพนั ธุกรรม เชน่ แมวท่ีมลี ักษณะรูปรา่ งหลากหลายทแี่ ตกตา่ งกัน เปน็ ตน้ 3. ความหลากหลายของระบบนเิ วศ (ecolosystem diversity) หมายถงึ สภาวะแวดลอ้ มท่ีเป็นแหลง่ ทอี่ ยอู่ าศยั ของสงิ่ มชี วี ิตชนิดตา่ งๆรวมไปถงึ สงิ่ ไมม่ ชี ีวิตอน่ื ๆ ซึง่ จัดเปน็ ปจั จัยทางกายภาพ ได้แก่ อุณหภมู ิ ความชน้ื ดิน น้าเป็นต้น ระบบนิเวศแตล่ ะระบบเปน็ แหล่งของถิน่ ทอ่ี ยอู่ าศยั (habitat)ของส่ิงมีชวี ติ ชนดิ ตา่ งๆซงึ่ มปี ัจจัยทางกายภาพและชวี ภาพทีเ่ หมาะสมกบั สง่ิ มีชวี ติ แตล่ ะชนดิ ในระบบนเิ วศ

น้นั ส่งิ มชี ีวติ บางชนิดมีวิวัฒนาการมาในทศิ ทางทส่ี ามารถปรบั ตัวให้อยไู่ ดใ้ นระบบนเิ วศที่ หลากหลาย แต่บางชนิดกอ็ ยูไ่ ด้เพยี งระบบนเิ วศท่ีมภี าวะเฉพาะเจาะจงเท่าน้ันความ หลากหลายของระบบนิเวศขึน้ อยู่กับชนดิ และจานวนประชากรของส่งิ มชี วี ิตที่อาศยั อยู่ ในระบบนเิ วศ