ลิลิตตะเลงพ่าย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5

ลิลิตตะเลงพ่าย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5

ลิลิต ลิลิต แปลว่าคำประพันธ์ที่ใช้โคลงและ ร่ายแต่งสลับกันไป แต่มีสัมผัสเกี่ยวโยงกัน ทุกบท ลิลิตนี้อาจแต่งเป็นโคลงล้วน โดยมี ร่ายนำเพียงบทเดียวก็ได้

ความเป็นมา ลิลิตตะเลงพ่าย เป็นวรรณคดีเฉลิมพระเกียรติสมเด็จ พระนเรศวรมหาราช การดำเนินเรื่องตามพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา เริ่มตั้งแต่สมเด็จพระมหาธรรมราชาเสด็จสวรรคต จนถึงตอนที่ สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงกระทำยุทธหัตถีกังพระมหาอุปราชา ของพม่า พระมหาอุปราชาสิ้นพระชนม์ใน พ.ศ.๒๑๓๕

ผู้แต่ง สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส พระนามเดิม พระองค์เจ้า วาสุกรี เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ ประสูติเมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๓ เมื่อพระชนมายุ ๑๒ พรรษา ได้ผนวชเป็นสามเณร ประทับ ณ พระตำหนัก ท่าวาสุกรี วัดพระเชตุพนฯ ในสมัยรัชกาลที่ ๒ ได้รับสถาปนาเป็นกรมหมื่นนุชิต ชิโนรส สมัยรัชกาลที่ ๔ ได้รับการสถาปนาเป็นกรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรส ต่อมาในรัชกาลที่ ๖ โปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยา ปรมานุชิตชิโนรส สิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๖ รวมพระชนมายุ ๖๔ พรรษา

ลักษณะคำประพันธ์ ลิลิตตะเลงพ่าย แต่งเป็นลิลิตสุภาพ ประกอบด้วยร่ายสุภาพและโคลงสุภาพ อันได้แก่ โคลงสอองสุภาพ โคลงสามสุภาพ และโคลงสี่สุภาพ สลับกันตาม ความเหมาะสมของเนื้อหา โดนเริ่มต้นด้วยร่ายสุภาพซึ่งเป็นบทยอพระเกียรติและ สดุดีความเจริญรุ่งเรืองของบ้านเมือง โดยแต่งให้คำสุดท้ายของบทประพันธ์บทต้น ส่งสัมผัสมายังคำที่ ๑ หรือคำที่ ๒ หรือคำที่ ๓ ของบทต่อไป เชื่อมกันอย่างนี้ ตลอดทั้งเรื่อง เรียกว่า เข้าลิลิต

เนื้ อเรื่องย่อ พระเจ้ากรุงหงสาวดีนันทบุเรง ทรงทราบข่าวว่าสมเด็จพระมหาธรรม ราชาเสด็จสวรรคต จึงฉวยโอกาสสั่งให้พระมหาอุปราชายกกองทัพเข้าตี กรุงศรีอยุธยา ขณะนั้นสมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงเตรียมทัพจะไปรบเขมร แต่เมื่อทรงทราบข่าวศึกพม่าก็จัดเตรียมทัพรับศึกนอกพระนคร ช้างทรงของ สมเด็จพระนเรศวรมหาราชและช้างทรงของสมเด็จพระเอกาทศรถตกมันจึง เตลิดเข้าไปอยู่ในวงล้อมข้าศึก ไม่มีกองทัพของพระองค์ติดตามไปด้วย

เนื้อเรื่องย่อ (ต่อ) สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงเชิญให้พระมหาอุปราชา เสด็จมากระทำยุทธหัตถีด้วยกัน พระมหาอุปราชาต้องพระแสง ของ้าวของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชสิ้นพระชนม์บนคอช้าง

คุณค่าวรรณศิลป์ 1. การสรรคำ ลิลิตตะเลงพ่าย เป็นวรรณคดีมรดกล้ำค่าที่คนไทย ควรศึกษาเพื่อให้เกิดความภูมิใจในวีรกรรมของนักรบไทยและ ภูมิใจในภาษาไทยที่กวีใช้ถ่ายทอดเรื่องราวได้อย่างมีคุณค่า ทางด้านวรรณศิลป์ ด้วยการเลือกใช้ถ้อยคำได้อย่างไพเราะ

1.1 การใช้คำที่เหมาะแก่เนื้อเรื่องและฐานะของ บุคคล กวีเลือกใช้คำที่แสดงฐานะของบุคคล เบื้องนั้นนฤนาถผู้ สยามินทร์ เบี่ยงพระมาลาผิน ห่อนพ้อง ศัสตราวุธอรินทร์ ฤาถูก องค์เอย เพราะพระหัตถ์หากป้อง ปัดด้วยขอทรง

1.2 การใช้คำโดยคำนึงเสียง ความไพเราะของ ถ้อยคำหรือความงามของถ้อยคำนั้น ชาวสยามคร้ามเศิกสิ้น ทั้งผอง นายและไพร่ไป่ปอง รบร้า อพยพหลบหลีกมอง เอาเหตุ ซุกซ่อนห่อนให้ข้า ศึกได้ไปเป็น

2. การใช้โวหาร กวีเลือกใช้ถ้อยคำในการบรรยาย พรรณนา และเปรียบเทียบ ได้อย่างเหมาะสมกับเนื้อเรื่อง ทำให้ผู้อ่านมองเห็นภาพชัดเจน

2.1 การใช้คำให้เกิดจินตนาการ พลอยพล้ำเพลียกถ้าท่าน ในรณ บัดราชฟาดแสงพล- พ่ายฟ้อน พระเดชพระแสดงดล เผด็จคู่ เข็ญแฮ ถนัดพระอังสาข้อน ขาดด้าวโดยขวา

2.2 การใช้โวหารโดยการเปรียบเทียบ บุญเจ้าจอมภพพื้น แผ่นสยาม แสยงพระยศยินขาน ขาดแกล้ว พระฤทธิ์ดั่งฤทธิ์ราม รอนราพณ์ แลฤา ราญอริราชแผ้ว แผกแพ้ทุกภาย

2.3 การใช้ถ้อยคำสร้างอารมณ์และความรู้สึก สายหยุดหยุดกลิ่นฟุ้ง ยามสาย สาย บ่ หยุดเสน่ห์หาย ห่างเศร้า กี่คืนกี่วันวาย วางเทวษ ราแม่ ถวิลทุกขวบค่ำเช้า หยุดได้ฉันใด

คุณค่าทางสังคม สะท้อนให้เห็นธรรมชาติของมนุษย์ พระตรีโลกนาถแผ้ว เผด็จมาร เฉกพระราชสมภาร พี่น้อง เสด็จไร้พิริยะราญ อรินาศ ลงนา เสนอพระยศยินก้อง เกียรติท้าวทุกพาย

สะท้อนให้เห็นขนบธรรมเนียมประเพณี พลันขยายพยุหบาตรา คลาเข้าโขลนทวาเรศ สงฆ์สวด ชเยศพุทธมนต์ ปรายประชลเฉลิมทัพ ตามตำราราชรณยุทธุ์ โบกกบี่ธุชคลาพล ยลนาวาดาดาษ ดูสระพราศสระพรั่ง คั่งคับขอบคงคา แลมเหาฬาร์พันลึก อธึกท้องแถวธาร...

สะท้อนให้เห็นความเชื่อของสังคมไทย ทันใดดิลกเจ้า จอมถวัลย์ สร่างผทมถวิลฝัน ห่อนรู้ พระหาพระโหรพลัน พลางบอก ฝันนา เร็วเร่งทายโดยกระทู้ ที่ถ้อยตูแถลง

สะท้อนข้อคิดเพื่อนำไปใช้ในการดำเนินชีวิต หนึ่งรู้พยุหเศิกไสร้ สบสถาน เจนจิตวิทยาการ กาจแกล้ว รู้เชิงพิชัยชาญ ชุมค่าย ควรนา อาจจักรอนรณแผ้ว แผกแพ้พังหนี

แสดงเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ ลิลิตตะเลงพ่ายได้อธิบายเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ ตั้งแต่การสิ้นพระชนม์ของสมเด็จพระมหาธรรมราชา สมเด็จ พระนเรศวรทรงขึ้นครองราชย์ พระเจ้าหงสาวดีมีพระราชบัญชาให้ พระมหาอุปราชายกทัพมาตีไทย จนนำมาสู่การทำยุทธหัตถี ระหว่างสมเด็จพระนเรศวรมหาราชกับพระมหาอุปราชา และ พระนเรศวรมหาราชทรงได้รับชัยชนะ

ข้อคิดที่ได้จากเรื่อง 1. ลิลิตตะเลงพ่ายสะท้อนให้เห็นความรักชาติ ความเสียสละ ความกล้าหาญ ของบรรพบุรุษ ซึ่งคนไทยควรภาคภูมิใจ 2. แผ่นดินไทยต้องผ่านการทำศึกสงครามอย่างมากมายกว่าที่จะมา รวมกันเป็นปึกแผ่นอย่างปัจจุบันนี้ 3. พระราชภารกิจของกษัตริย์ไทยในสมัยก่อน คือการปกครอง บ้านเมืองให้ร่มเย็นเป็นสุขและรบเพื่อปกป้องอธิปไตยของไทย

นางสาวนภัสสร นิลน้อย 6206510057