9-Физик

I ХЭСЭГ ДУЛААН Төлөв хоорондын шилжилт: Биеийн тэлэлт температураас хамаарах нь: Шугаман тэлэлтийн коэффициент нь бодисын шинж чанараас хамаарна. Тэлсэн эзлэхүүний өөрчлөлт нь: ∆������ = ������ ∙ ������0 ∙ ∆������0, энд ������0 −нь анхны эзлэхүүн, ������ = 3������ (хатуу бодисын эзлэхүүн тэлэлтийг коэффициентийг олоход шугаман тэлэлтийн коэффициентийг 3дахин их авна). СБ-22хуудас. 1

Биеийн тэлэлт видео хичээлийн линк: https://www.youtube.com/watch?v=X5DjEH9moyc&list=PLi9EjDURSe8EuJVidIsD7Tpb_QBDPc4_x&index =2 Кельвины температур: T(Кельвинд, К)=Т(Цельсийн хэм,0С)+273 Бодис с, Ж/(кг∙ ℃) 273К=0 0С +273, эндээс харахад 273 К=0 0С болно гэсэн үг. 900 Хөнгөн цагаан Дулааны энерги: Хар тугалга 128 Гаднаас өгсөн дулааны энерги биеийн температурыг Төмөр 450 нэмэгдүүлдэг энэ дулааны тоо хэмжээг Q=m∙c∙ΔТ Зэс 385 томьёогоор бодно. Мөнгө 240 Нэг цельсээр 1кг масстай биеийн температурыг ихэсгэхэд Ус 4200 шаардагдах энергийг биеийн хувийн дулаан багтаамж ( c ) Мөс 2200 гэнэ. Иймд m масстай биеийн температурыг ΔТ хэмээр ихэсгэхэд Q дулаан шаардагдана. Бодисын төлөв өөрчлөгдөх тохиолдолд температурын Этанол 2430 өөрчлөлт явагддаггүй. Жишээлбэл бид мөстэй ундаа уухад мөс нь хайлж дуусах хүртлээ хүйтэн байдаг. Энэ нь Гантиг 880 гаднаас дулаан өгөхөд мөсийг хайлуулахад л зарцуулагдаж байгаа гэсэн үг юм.Бодисын төлөвийн өөрчлөлтийн үед Q=m∙λ (хайлах ба царцах), эсвэл Q=m∙r (уурших ба конденсацлах) томьёогоор бодно. Бодис Хайлахын Хайлах Ууршихын Буцлах хувийн температур, 0С хувийн дулаан температур, 0С Ус дулаан ,кж/кг ,кж/кг Этанол 0 100 Хөнгөн 334 -114 2260 78 цагаан 660 2467 Хар тугалга 109 840 Зэс Төмөр 395 10550 23 327 850 1740 205 1078 2600 5190 275 1540 6300 2800 Дулааны хичээл видео линк: https://www.youtube.com/watch?v=mannosfTayQ&list=PLi9EjDURSe8GPHazk9gL1GfTRi_EfrmZX&index =8 2

ЦАХИЛГААН СОРОНЗОН Цэнэгийн хөдөлгөөнд соронзон орон үүсдэг. Тиймээс цахилгаан хэлхээ битүүрмэгц цахилгаан гүйдэл гүйж түүний эргэн тойронд соронзон орон үүсдэг. Баруун гарын дүрмийн дагуу соронзон үүсдэг бөгөөд соронзон орон битүү хүрээтэй байна. Эрхий хуруу гүйдлийн чиг харин 4 хурууны чиглэл нь соронзон орны чиглэлийг заана. Соронзон орон N-ээс, S-рүү чиглэнэ. Ижил туйлууд түлхэлцэж эсрэг туйлууд таталцдаг. Соронзон орны чиглэлийг дараах зурагт харуулав: Цахилгаан орон: Цахилгаан цэнэг нь бидний эргэн тойронд байдаг. Учир нь атом нь эерэг цэнэг болох протон, сөрөг цэнэг болох электроноос тогтдог. Цэнэгийн хувьд ижил тэмдгээрэй эсрэг байдаг. Хоёр биетийг үрснээр нэг нь эерэг цэнэгийн илүүдэлтэй харин нөгөө нь сөрөг цэнэгийн илүүдэлтэй болдог. Энд цэнэгийн шилжилт зөвхөн гадаад давхрааны электрон шилдэг бөгөөд цэнэгийн тоон хувьд эерэг сөрөг цэнэгүүд яг тэнцүү байдаг. Цахилгаан орны чиглэлийг дараах зурагт харуулав: 3

Дээрх зурагт эерэг цэнэгийн хувьд цахилгаан орон цэнэгээс гадагш чиглэдэг бол сөрөг цэнэгт дотогш байгааг анхаараарай. Дамжуулагчийн эсэргүүцэл: Дамжуулагч утасны цахилгаан эсэргүүцэл R (тогтмол температурт) нь утасны урт l-тэй шууд пропорциональ харин хөндлөн огтлолын талбай S-тай урвуу пропорциональ хамааралтай байна. ������ ������ = ������ ������ ρ-тогтмол нь хувийн эсэргүүцэл гэж нэрлэгдэх ба дамжуулагчийн материалаас хамаарна. Хувийн эсэргүүцлийн нэгж нь Ω∙мм2/м байна. Энэ тогтмол утгыг сурах бичгийн 117 хуудасны хүснэгтээс хараарай. Цахилгаан хэлхээ: Цахилгаан эсэргүүцлийн тэгшитгэл (Омын хууль) R=������ . ������ потенциалын ялгавар V-г олвол, V=I*R харин I-ийг олбол I=������ болно. ������ Цахилгаан чадал (Power-P): ������ = Хийсэн ажил ������ = ������∗������, хугацаа ������ Гэхдээ q/t нь эсэргүүцлийн гүйдэл (I=q/t) тул чадал нь дараах байдалтай болно: P=I*V нэгж нь Вт=A*В (Ватт=Ампер*Вольт) Ажил нь буюу хувирсан энерги: E=qV , энд E-Энерги (хувирсан) q-цэнэг, V-цахилгаан хүчдэл (Voltage) t-хугацаа. Энэ томьёог хувиргавал: E=P∙t=I∙V∙t нэгж нь [Ж]=[Вт∙сек]=[А∙В∙ сек] Эсэргүүцлүүдийн цуваа холболт: Эсэргүүцлүүд цуваагаар холбогдоно гэдэг нь аливаа хоёр эсэргүүцлийг холбож буй утсанд ямар ч салаалалт үүсэхгүй гэсэн утгатай. Тиймээс тэдгээр эсэргүүцэлээр гүйх гүйдэл нь ижил байна. 4

Эсэргүүцэл тус бүр дээр унах хүчдэл нь омын хууль ёсоор: ������1 = ������������1, ������2 = ������������2, ������3 = ������������3 байна. хүчдэлийн нийлбэр нь : V= ������������1+ ������������2+ ������������3=I(������1 + ������2 + ������3) Хэрэв бид гурван эсэргүүцлийг ������1 + ������2 + ������3 гэсэн утгатай нэг эсэргүүцлээр соливол эквивалент эсэргүүцэл нь гурван эсэргүүцлийн нийлбэр гэж тодорхойлж болно. ������нийт=������������ + ������������ + ������������ Эсэргүүцлүүдийн зэрэгцээ холболт: Гүйдлийг гурван эсэргүүцэлээр дамжуулахад өөр өөр утгатайгаар салж урсах боломжтой цахилгаан хэлхээг авч үзье. Цэнэг хадгалагдах хууль ёсоор А зангилаанд орж ирж байгаа гүйдэл нь В зангилаанаас гарч байгаа гүйдэлтэй тэнцүү. Энэ хэлхээ нь гурван эсэргүүцлийн зүүн талууд нь хоорондоо холбогдсон мөн баруун талууд нь хоорондоо холбогдсон хэлхээ байна. Эдгээр гурван эсэргүүцэл дээр унах хүчдэл тэнцүү байна. Энэ хэлхээг зэрэгцээ холболттой хэлхээ гэнэ. Хэлхээний нийт гүйдэл нь дараах байдалтай байна. ������ = ������1 + ������2 + ������3 Энэ нь цэнэг хадгалагдах хуулиар тодорхойлогдоно. Зангилаа руу орж ирж байгаа гүйдэл нь I ба зангилаанаас гарч байгаа гүйдэл нь ������1, ������2, ������3 байна. Цэнэг зангилаанд орж байгаа бол зангилаанаас гарах ёстой. Тиймээс зангилаа руу орж байгаа гүйдлийн нийлбэр нь зангилаанаас гарч байгаа гүйдлийн нийлбэртэй тэнцүү байна. ∑ ������оролт = ∑ ������гаралт Эсэргүүцлүүд дээр унах хүчдэл V байг. Тэгвэл: ������ ������ ������ ������ = ������1 + ������2 + ������3 ������ = ������( 1 + 1 + 1 ) ������2 ������3 ������1 Хэрэв бид тасархай шугамаар хүрээлэгдсэн гурван эсэргүүцлийг нэг эсэргүүцлээр соливол түүн дээр унах хүчдэл нь V ба түүгээр урсах гүйдлийн хэмжээ нь I. Тэгвэл: ������ ������ = ������нийт Сүүлийн тэгшитгэлтэй харьцуулбал эквивалент эсэргүүцэл нь: ������ = ������ + ������ + ������ ������нийт ������������ ������������ ������������ 5

Хэлхээний холболтын талаарх видео хичээлийн линк: https://www.youtube.com/watch?v=NnoEs3RFRT8&feature=youtu.be ГЭРЭЛ Гэрэл нэг орчинд тархахдаа хугаралгүйгээр тогтмол хурдтай шулуунаар тархана. Гэрэл вакум орчинд хамгийн их хурдтай буюу ойролцоогоор с=300’000 км/с=3∙ 108 м/с бидний мэдэх хамгийн дээд хурд юм. Хүнхэр, гүдгэр толь ба сарниулагч, цуглуулагч линзүүдэд нэг ижил томьёо биелнэ: ������ + ������ = ������ ������ ������ ������ а- биеээс линз (толь) хүртэлх зай, ������ − дүрсээс линз (толь) хүртэлх зай, ������ −фокусын зай. К-Өсгөлт: К=− ������ томьёогоор бодно. ������ Оптик хүч: D=������������ нэгж нь дптр=1/м Толь ба линзэд дүрс үүсгэх видео хичээлийн линк: https://www.youtube.com/watch?v=b_yFIhx- mHw&list=PLi9EjDURSe8GPHazk9gL1GfTRi_EfrmZX&index=2 https://www.youtube.com/watch?v=x1XsRvScS5o&list=PLi9EjDURSe8GPHazk9gL1GfTRi_EfrmZX&index= 3 II ХЭСЭГ: ЖИШЭЭ, ДАСГАЛ 2.1 Биеийн температурыг 320К ээс 340К болтол өсөв. Температурын өсөлтийг цельсийн хэмд шилжүүлнэ үү. Кельвиний хуваариар температурын өсөлт 340-320=20K байна. Кельвиний хэмжээ нь цельсийн хэмтэй адилхан учраас, температурын өсөлт 200С байна . (Өөрөөр дээрх хоёр температурыг кельвинд шилжүүлж бодож болно. 320К нь 320-273=470С , 340К нь 340-273=670С болно, эндээс 200С-ийн өөрчлөлт гарна.) 2.2 1.8 кг масстай төмрийн хэлтэрхийд 9800Ж дулаан шингээгдсэн ба хувийн дулаан багтаамж нь 450Ж/(кг0С) байв. a Төмрийн температурын өсөлтийг тооцож олно уу. b Анх 480C-ийн температурт байсан 3.2 кг ус 9800Ж дулаан авав. Усны хувийн дулаан багтаамж 4200 Ж/(кг0С) бол усны эцсийн температурыг олно уу. a Энэ бодлогын хувьд бид Q=mcΔТ томьёог ашиглана. Эндээс: 9800=1.8×450×ΔТ 6

Tемпературын өөрчлөлтийг тооцож гаргавал: ΔТ= 9800 = 12.1 ≈ 12K 1.8×450 (Асуултанд хариулахын тулд бидэнд төмрийн анхны температурыг мэдэх шаардлага байхгүйг анхаарна уу.) 2.3. Цахилгаан хэлхээний бодлого: а. Зурагт үзүүлсэн хэлхээний нийт эсэргүүцлийг ол. б. Эсэргүүцэл тус бүр дээрх гүйдэл болон чадлыг ол. а. 2Ω, 3Ω эсэргүүцэлтэй эсэргүүцлүүдийг зэрэгцээ холбогдсон ба тэдний эквивалент эсэргүүцлийн эсэргүүцэл нь R байна. Тэгвэл: 1 115 ������ = 2 + 3 = 6 R=6/5=1.2Ω Дараагийн ээлжинд 1,8 Ω эсэргүүцэлтэй цуваа холбогдоно. Тиймээс тэдний эквивалент эсэргүүцэл нь 1.8+1.2=3 Ω байна. б. Батарейнаас гарах гүйдэл нь: I=6/3=2 A 1.8 Ω эсэргүүцэлтэй эсэргүүцэл дээрх потенциалын ялгавар нь V=1.8*2=3.6 В ба зэрэгцээ холбогдсон хоёр эсэргүүцлийн потенциалын ялгавар нь V=6-3.6=2.4 В байна. Тиймээс 2 Ω эсэргүүцлээр гүйх гүйдэл нь: I=2.4/2=1.2A байна. Ялгарсан чадлыг олбол: ������ = ������������2 = 2 ∗ 1.22 = 2.9 Вт Эсвэл ������ = ������2 = 2.42 = 2.9 Вт ������ 2 Эсвэл P=V*I=2.4*1.2=2.9 Вт 3Ω эсэргүүцлийн хувьд: 7

2.4 ������ = 3 = 0.8 ������ ������ = ������������2 = 3 ∗ 0.82 = 1.9 Вт чадал ялгарна. 1.8Ω эсэргүүцэл дээрх чадал нь: ������ = ������������2 = 1.8 ∗ 22 = 7.2 Вт байна. Линзний жишээ бодлого тайлбарын линк: https://www.youtube.com/watch?v=BAasMvzJbDk&list=PLi9EjDURSe8GPHazk9gL1GfTRi_E frmZX&index=4 Толины жишээ бодлого тайлбарын линк: https://www.youtube.com/watch?v=cOxqZSzCGb0&list=PLi9EjDURSe8GPHazk9gL1GfTRi_EfrmZ X&index=6 ДАСГАЛ, ДААЛГАВАР 1. Температурын утгуудыг өгөгдсөн нэгж рүү шилжүүлээрэй: 20 0С = K 227 0С= K 32 0F = 0С 0 0С = 0F 50 К = 0С 300 К= 0С 2. а. 0.150кг масстай биеийн температурыг 5.000С-аар ихэсгэхэд 385Ж энерги зарцуулагдсан бол биеийн хувийн дулаан багтаамжийг тооцож олно уу. b. 0.150кг масстай өөр нэг биеийн температурыг 5.00K-ээр ихэсгэхэд 385Ж энерги зарцуулагдсан бол биеийн хувийн дулаан багтаамжийг тооцож олно уу. 8

3. а. Анх -10.00С-ийн температурт байх 1.0 кг мөсийг 00С хүртэл халаахад шаардагдах энергийн хэмжээг тооцож олно уу. b. 00С-д мөс хайлахад шаардагдах энергийн хэмжээг тооцож олно уу. c. 00С-ээс 10.00С хүртэл усны температурыг ихэсгэхэд шаардлагатай энергийн хэмжээг тооцож олно уу. 4. Зураг дах хэлхээний хэсгүүд бүрийн хувьд нийт эсэргүүцэх чанарыг олно уу 5. Хэлхээгээр 2А гүйдэл урсаж байгаа хоёр эсэргүүцлийг зурагт үзүүлэв. Эсэргүүцлүүд дээр унах хүчдэлийг ол. 9

6. Цахилгаан тогоо нь 220В хүчдэл бүхий үүсгүүртэй холбогдох үед түүний халаах элементийн гүйдэл нь 15А бол халаах элементийн эсэргүүцлийн хэмжээг олно уу? 7. Аль тохиолдолд нийт эсэргүүцэл нь 6 Ом болох вэ? 8. а. Хэлхээний нийт эсэргүүцлийг ол. б. Эсэргүүцэл бүрээр гүйх гүйдлийн хүчийг ол. в. аль эсэргүүцэл нь хамгийн бага чадал ялгаруулах вэ? 10

9. Бие хүнхэр толиноос 4 см зайд байгаа бөгөөд тольны фокусын зай 2 см. Биеийн өндөр 1 см. А. Дүрс тольноос ямар зайд үүсэх вэ? Б. Дүрсийн өсгөлтийг ол. В. Дүрсийг байгуулж, шинжлээрэй. 10. Бие цуглуулагч линзнээс 4 см зайд байгаа бөгөөд линзний фокусын зай 2 см. Биеийн өндөр 1 см. А. Дүрс линзнээс ямар зайд үүсэх вэ? Б. Дүрсийн өсгөлтийг ол. В. Дүрсийг байгуулж, шинжлээрэй. 11

III ХЭСЭГ ЖИШЭЭ, ДАСГАЛ 3.1. Анх 200С-ын температурт байх 120 гр хатуу бодисын дээжийг тогтмол чадалтай халаагчаар халаав. Хатуу бодисын хувийн дулаан багтаамж нь 2500 Ж/(кг0С). Зурагт дээжний температурын хугацаанаас хамаарсан хамаарлыг үзүүлэв. Графикийг ашиглан дараах утгуудыг тооцож олно уу. a. Халаагчийн чадал b. Дээжний хайлах температур c. Дээжний хайлахын хувийн дулаан d. Шингэн фаз дах дээжний хувийн дулаан багтаамж. а. 120секундын хугацаанд хатуу дээжний температурыг 200С-400C хүртэл өсгөсөн. Q=mcΔТ тэгшитгэлийг ашиглан шаардагдах дулааныг олбол: 0.120×2500×(48-20)=8400Ж Халаагчийн чадал нь: P = ������ = 8400 = 70 Вт ������ 120 b. Хайлах үед температур тогтмол байх ба графикт үүнийг шулуун шугамаар үзүүлсэн байна. Иймд дээжний хайлах температур 480С байна. c. 120-560 секундын хооронд буюу 440 секундын хугацаан дээж хайлж байна. Иймд энэ хугацааны турш авсан дулаан: Q=Pt=70×440=30800 Ж Эндээс дээжний хайлахын хувийн дулааныг олбол: Lх=Q/m=30800/0.120=2.6×105Ж/кг 12

d. Шингэний температур 40 секундын хугацаанд 480С -560С болж өссөн. Энэ 40 секунданд авсан дулаан: Q=Pt=70×40=2800 Ж Q=mcΔТ тэгшитгэлийг ашиглавал: 0.120×c× (56-48)=2800 Ж c=2.9×103 Ж/(кг0С) 3.2. Зурагт 2Ω эсэргүүцлээр гүйх гүйдлийг мөн A болон В цэгийн хоорондох потенциалын ялгаврыг олно уу. а. Түлхүүр нээлтэй үед б. Түлхүүр хаалттай үед а. Түлхүүр нээлттэй үед нийт эсэргүүцэл нь 4 Ω ба нийт гүйдэл нь 3 А байна. 2Ω эсэргүүцэл дээр унах потенциалын ялгавар нь 2*3=6 В. Тиймээс A болон В цэгийн хоорондох потенциалын ялгавар нь 6 В болно. б. Түлхүүр хаалттай үед 2 Ω эсэргүүцлээр ямар ч гүйдэл гүйхгүй. Бүх гүйдэл нь түлхүүрээр гүйнэ. Энд ямар ч эсэргүүцэл байхгүй (2Ω эсэргүүцэл нь богино холбогдоно).Энэ үед A болон В цэгийн хоорондох потенциалын ялгавар нь тэг байна. (Энд А-с В рүү гүйдэл гүйнэ гэхдээ А болон В-н хоорондох эсэргүүцэл нь тэг тиймээс потенциалын ялгавар нь 6*0=0В). 3.3. 2 цуглуулагч линзээс тогтсон оптик систем байв. Бие зурагт үзүүлснээр нэгдүгээр линзээс 30 см зайд байв. Хоёр линз хоорондоо 20 см зайтай ������1 = 10 см, ������2 =20 см бол А. Эхний линзэнд үүсэх дүрсийн өсгөлтийг ол. Б. Оптик системд үүсэх дүрсийн өсгөлтийг ол. А-ийн бодолт бодоход эхлээд дүрс хаана үүсэхийг олж өсгөлтийн томьёонд орлуулан бодно. 11 1 30 см + ������1 = 10 см 13

������1= 15 см, К1=− ������1 = − 15 = −0.5 ; ������1 30 Б-хэсгийн бодолтод эхний үүссэн дүрс 2 дахь линзийн хувьд биет болж өгнө. ������2=20 см - 15 см = 5 см 11 1 5 см + ������2 = 20 см ������2= -6.67 см, эндээс хасах утгатай гардаг нь биеийн талд дүрс үүснэ гэсэн үг. К2=− ������2 = − (−6.67) = 1.33 ������2 5 Нийт өсгөлтийг олбол: К=К1 ∙ К2= = −0.5 ∙ 1.33 = −0.665 3.4. Оптик системийн видео линк: https://www.youtube.com/watch?v=nWLW9WE_ohE&list=PLi9EjDURSe8GPHazk9gL1GfTRi_Efr mZX&index=7 ДАСГАЛ, ДААЛГАВАР 1. 00С-ийн хэмд байгаа мөсөн дээр 200С-ийн хэмд байгаа 1кг масстай ус нэмэн, температурыг нь 100С хүртэл буулгав. Хэр их мөсөн дээр нэмсэн бэ? 14

2. 90гр масстай, 420 Ж/(кг0С) хувийн дулаан багтаамжтай калориметр 15.00С хэмд 310гр масстай шингэнийг агуулж байв. 3 минутанд шингэнийг 19.00С хүртэл халаах 20Вт чадалтай цахилгаан халаагуурт залгав. Орчиндоо энерги алдаагүй гэж үзээд, шингэний хувийн дулаан багтаамжийг олно уу. 3. Нарнаас ирэх цацраг хөлдүү цөөрмийн гадаргуу дээр 600Втм-3 хурдтай тусав. Мөсний температур 00С. a. 1см зузаантай мөсний давхарга хайлахад хэр их хугацаа зарцуулахыг тооцож олно уу. (Мөсний нягт 900 кгм-3.) b. Хайлсан мөсний бодит жин нь а бодлогын хариултаас яагаад бага байгааг тайлбарлана уу. 15

4. 20м2 цөөрмийн гадаргуугийн талбайг 6м-ийн жигд зузаантай мөсөөр бүрхжээ. Мөсний температур нь -5.00С. Энэ хэмжээний мөсийг 00С-д хайлуулж, ус болгоход хэр их хэмжээний энерги шаардагдахыг тооцож олно уу. (Мөсний нягт 900 кг/м3.) 5. 220В, 120Вт бүхий гэрлийн чийдэнгийн утасны хувийн эсэргүүцэл нь 2*10-6Ом м байна. а. 220В үүсгүүртэй холбогдоход гэрлийн эсэргүүцэх чанарыг тооцно уу. б. Гэрлийн чийдэнг хийсэн утасны радиус нь 0.03мм байна. Түүний уртыг олно уу. 16

6. Зураг дахь потенциометрт АВ утас нь нэг төрлийнх ба 1м урттай байна. ВС=54см байхад гальванометрийн G нь тэг гүйдлийг заана. Хоёр дахь үүсгүүрийн ЦХХ-г олно уу. 7. Зурагт үзүүлсэнчлэн дээд талын үүсгүүр нь 3В ба доод талын үүсгүүр нь 2В байна. Аль аль үүсгүүрүүд дотоод эсэргүүцэх чанаргүй байна. а. Хоёр амперметрийн заалтыг унш. б. Эсэргүүцэл бүр дэх потенциалын ялгаврыг олно уу. 17

8. Зурагт үзүүлсэн хэлхээний эсэргүүцэл бүрийн гүйдэл, потенциалын ялгаврыг олно уу. 9. Зурагт үзүүлснээр нимгэн линзүүд ������1 = 10 см, ������2 = 20 см фокусын зайтай бол хоёр линзийг нийлүүлэн тавьсны дараах системийн оптик хүч ба фокусын зайг ол. 18

10. Зурагт өгөгдснөөр оптик системийн хувьд биеийн дүрс, биеэсээ ямар зайд үүсэх бэ? Дүрсийн өсгөлтийг ол. IV ХЭСЭГ СОРИЛ 1.Дулааныг хэмждэг багажийн нэрийг дугуйлна уу? A. Термометр B. Вольтметр C. Температур D. Градус 2.Эзлэхүүн тэлэлтийн томьёог дугуйлна уу? A. Δl=α· l0·Δ0t B. ΔV=β· V0·Δ0t C. Δ0t= β· V0/2 D. β =t· V 19

3. Хэвийн тасалгааны 250С температурт байсан 15 см урттай хөнгөн цагааныг гаднаас халааж 750С температур хүртэл халаасан тул хөнгөнцагааны (∆l) шугаман тэлэлтийг ол. (Хөнгөн цагааны шугаман тэлэлтийн коэффициент α=0.024мм0мС) A. 0.18мм B. 3мм C. 35мм D. 0,35мм 4. Их температуртай биеэс бага температуртай биерүү дулааны энерги шилжин ижил температуртай болох үзэгдлийг .................... гэнэ. (1оноо) A. Дулаан дамжуулал B. Дулаан тэнцвэр C. Дулааны үзэгдэл D. Дулаан 5. -200Стемпературтай 2м3 эзлэхүүнтэй хөнгөн цагаан утсыг 400С температуртай болтол халаасан бол эзлэхүүн нь ямар хэмжээгээр өөрчлөгдөх вэ? (Хөнгөн цагааны шугаман тэлэлтийн коэффициент α=0.024мм0мС) A. 1,8мм B. 8.64мм C. 2,3мм D. 1,2мм 6. 0,8кг масстай -200С мөсийг 00С температуртай болтол халаахад 33600ж дулаан зарцуулав. Мөсний хувийн дулаан багтаамжийг ол. A. 4200кгж0С B. 4600кгж0С C. 2100кгж0С D. 280кгж0С 7. Цэгийн оронд тохирох хариултыг дугуйлна уу. Даралтын хэмжээ тогтмол байх үед .............................. хичнээн их байна, ............... төдий чинээ их байна. A. Дарах хүч, тулах талбай B. Дарах хүч, хүч C. Тулах талбай, дарах хүч D. Даралт, тулах талбай 8. Парис хотын Эйфелийн цамхаг 9000тн масстай ба нийт 450м2 талбай дээр тулж байдаг. Газарт учруулах даралтыг тодорхойл. A. 4050 кПа 20

B. 200 кПа C. 20 кПа D. 405 Па 9. 0,02кг масстай 300С температуртай төмрийг 9300С температуртай болтол халаахад шаардагдсан дулааныг ол.(С=460кгж0С) A. 8280ж B. 8832ж C. 25,6ж D. 23,9ж 10. 300г хартугалгыг 420С температуртай болтол хөргөхөд 1950ж дулаан ялгарсан бол хартугалаг анх хэдэн хэмийн температуртай байсан бэ? (С=130кгж0С) A. 700C B. 920C C. 850C D. 900C 11. 26м өндрөөс хэсэг хар тугалаг газарт унахад бүх кинетик энерги нь дотоод энергид шилжсэн бол тугалагны температур ямар хэмээр өөрчлөгдсөн бэ? A. 50C B. 30C C. 100C D. 20C 12. Усны буцлах температурт байгаа 2,5 кг масстай усны уур конденсацлагдсан бол ямар хэмжээний дулаан ялгарах вэ?(r=2.25мкжг ) A. 5625кж B. 900кж C. 0,9ж D. 5,625ж 13. m1=4кг масстай тоосгоны температурыг Δt=630C хэмээр нэмэгдүүлэхэд, m2=4кг масстай усны температурыг Δt=13,20C хэмээр нэмэгдүүлэх хэмжээний дулаан (Сус=4200кгж0С) хэрэгтэй бол тоосгоны хувийн дулаан багтаамжийг ол. A. 417423000кккгггжжж000ССС B. C. D. 880 ж кг0С 14. Луужингийн хойд туйл буюу North нь хойд зүгийг барагцаалан заадаг тэгвэл дэлхийн хойд туйлд соронзонгийн аль туйл байдаг вэ? A. Өмнөд буюу North B. Хойд буюу South C. Өмнөд буюу South 21

D. Хойд буюу North 15. Цэгийн оронд тохирох хариултыг дугуйл. Ферросоронз гэж .......................... хүчтэй соронзон чанартай бодисыг хэлнэ. A. Гангийн төрөл B. Зэсийн төрөл C. Соронзуудын D. Олон соронзууд нийлсэн 16. Домен гэж юу вэ? A. Соронз B. Олон тооны эгэл соронз C. Металл D. Туйлууд 17. Соронзлогдсон савааг хэрхэн соронзон чанарыг арилгах вэ? Доорх хариултаас бурууг нь олж дугуйлна уу. A. Халаах B. Доргиох C. Хүчтэй соронзонгоор үйлчлүүлж D. Өөр соронзоор үйлчлүүлэх 18. Цэгийн оронд тохирох үгийг дугуйлна уу. ........................ нь өөрийн ээлжинд зүгширсэн олон тооны эгэл соронзоос тогтдог. A. Соронзон туйл B. Домен C. Сул соронзон орон D. Аль нь ч биш 19. Зураг дээрх 1 гэсэн тоо юуг илэрхийлэх вэ? A. Орны чиг B. Соронзон орон C. Хүчдэл D. Гүйдэл 20. Доорх зургийн ажиглаад богино холболт үүсэж буй зургийг сонгож дугуйлна уу. A. 1 B. 2 22

C. 3 D. 2.3 21. Богино холболтын үед ........................................... үүснэ. A. Хэлхээгээр гүйдэл хэвийн B. Гүйдлийн чиг өөрчлөглдөж C. Резистороор гүйдэл D. Их хэмжээний гүйдэл 22. Зураг ажиглаад аль зурагт хүчтэй соронзон орон үүсэх вэ? 1. 2. 3. A. 1 B. 2 C. 3 D. 2,3 23. Гүйдлийн хүчийг ямар багажаар хэмждэг вэ? A. Вольтметр B. Термометр C. Амперметр D. Динамометр 24. Графикаас шилжилтийг ол. A. 10 23

B. 20 C. 30 D. 40 E. 50 25. (Машин анхандаа А цэгт байв. B цэгт 10 секундын хугацаанд хүрэхдээ зурагт үзүүлснээр очжээ. Дундаж хурд ба дундаж шилжих хурдыг ол) Дунадаж Дундаж шилжих хурд хурд ������ ������ A. 10 ������ 13 ������ B. 13 ������ 13 ������ ������ ������ C. 13 ������ 10 ������ ������ ������ D. 12 ������ 15 ������ ������ ������ E. 0 ������ 13 ������ ������ ������ Бодлого (26-28)д доорхи зургыг ашиглана. 26. 1 гэсэн тооны оронд ямар багаж байх вэ? A. Вольтметр B. Амперметр C. Омметр D. Бариметр 27. 2 гэсэн тооны оронд ямар багаж байх вэ? A. Вольтметр B. Амперметр C. Омметр D. Бариметр 28. Цахилгаан хөдөлгөгч хүч нь 40в эсэргүүцэл нь 4Ω бол. Амперметрийн заалтыг ол. A. 10A B. 20A C. 30A D. 40A 29. Цахилгаан төхөөрөмжинд хүрэхдээ аюулгүй байдлаа хэрхэн хангах вэ? Доорх хариултаас буруу хариултыг сонгоно уу? A. Хөл дороо резин тавих B. Бээлий өмсөх C. Зориулалтын хувцас өмсөх D. Нүдний шил зүүх 30. Дараах зургуудын аль нь илүү тогонд цохих магадлалтай вэ? 24

A. 1 B. 2 C. 3 D. 1,2 31. Цэгийн оронд тохирох үгийг дугуйл. Гүйдэлтэй дамжуулагч соронз хоёр харилцан үйлчилж байхад хүч утсанд ......................... чиглэнэ. A. Гүйдлийн дагуу B. Гүйдлийн эсрэг C. Хөндлөн D. Аль нь ч биш 32. Цэгийн оронд тохирох үгийг дугуйл Соронзон орны оршин байгааг зөвхөн ............................... үр дагавраар нь мэдэж болно. A. N,S туйлын B. Чиглэлийн C. Ижил туйлын D. Хүчний үйлчлэлийн 33. Соронзон орны хүчтэй ба сулыг хэрхэн мэдэх вэ? A. Соронзон орны туйлууд нь эсрэг байвал B. Соронзон орны хүчний шугамаар C. Соронзон орны туйлууд ижил байвал D. Соронзон орны хүчний шугам сийрэг байвал 25

34. Доорх зургийг ажиглан хаана нь хамгийн хүчтэй соронзон орон үүсэх вэ? A. 1 B. 2 C. 3 D. 2, 1 35. Соленоид аль нь вэ? A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 36. Доорх хариултаас нэгэн төрөл соронзон орны тодорхойлтыг олж дугуйл. A. Гүйдлийн соронзон орон B. Утасны эргэн тойронд үүссэн соронзон орон C. Өндөр гүйдлээр үүсэж буй гүйдлийн соронзон орон D. Ороомгийн хөндийд үүссэн жигд соронзон орон 37. Соронзон чанарыг арилгахын тулд ямар арга хэрэглэдэг вэ? A. Халаах, доргиох B. Халаагаад, хөргөх C. Сорогзон орны чигийг өөрчлэх D. Аль ч биш 38. Диполь аль нь вэ? A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 39. Аморф бие аль нь вэ? A. Төмөр B. Цахилгаан муу дамжуулдаг металл C. Хатуу биеүд D. Хуванцар 40. Диэлектрик аль нь вэ? A. Цахилгаан сайн дамжуулдаг металлууд B. Цахилгаан дамжуулахгүй материалууд C. Хагас дамжуулагч D. Мод 26