วันฉัตรมงคล

ความหมายของวนั ฉัตรมงคล วนั ฉัตรมงคล (อ่านวา่ ฉดั -ตระ-มง-คล) มีความหมายตามพจนานุกรมว่า พระราชพิธีฉลอง พระเศวตฉัตร ทาในวันซง่ึ ตรงกับวันบรมราชาภเิ ษก ความสาคญั ของวันฉัตรมงคล วันฉัตรมงคล เป็นวันท่ีราลึกถึงพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลท่ี 10 แหง่ ราชวงศจ์ กั รี และราชอาณาจักรไทย ของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินท รมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว หลังจากเสด็จข้ึนเถลิงถวัลยราชสมบัติ ต่อจาก พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เมื่อวันท่ี 13 ตุลาคม พ.ศ. 2559 และดารงพระอิสรยิ ยศเปน็ “พระบาทสมเด็จพระวชิรเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ” ดังนั้น รัฐบาลไทยและพสกนิกรจึงได้น้อมเกล้าน้อมกระหม่อม จัดงานพระราชพิธีฉลอง พระเศวตฉัตร หรือรัฐพิธีฉัตรมงคล หรืออาจเรียกว่าพระราชพิธีฉัตรมงคล ซ่ึงกระทาในวันบรม ราชาภิเษก ถวายเมื่อวันท่ี 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 ท้ังนี้ พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้า เจา้ อยหู่ วั ไดม้ พี ระปฐมบรมราชโองการในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกน้ันว่า “เราจะสืบสาน รักษา และตอ่ ยอด และครองแผ่นดินโดยธรรม เพ่อื ประโยชน์สขุ แหง่ อาณาราษฎรตลอดไป” ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา พสกนิกรชาวไทยจึงได้ถือเอาวันท่ี 4 พฤษภาคม ของทุกปี เป็นวัน ฉตั รมงคล เพอื่ น้อมราลกึ ถงึ วนั สาคัญนี้

ความเป็นมาของพระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก การจัดพระราชพิธีบรมราชาภิเษกน้ัน มีหลักฐานปรากฏในหลักศิลาจารึก วัดศรีชุมของ พญาลิไท วา่ เริ่มต้นมาตง้ั แต่คร้ังพอ่ ขนุ ผาเมอื งได้อภิเษกพอ่ ขนุ บางกลางหาว หรือพ่อขุนบางกลาง ท่าว ใหเ้ ปน็ ผูป้ กครองเมอื งสุโขทัย จากนน้ั ในสมยั กรุงรัตนโกสนิ ทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้ทรง ฟน้ื ฟพู ระราชพธิ บี รมราชาภิเษกให้ถูกต้องสมบูรณ์ โดยพระมหากษัตริย์ท่ียังมิได้ทรงประกอบพระ ราชพิธีบรมราชาภิเษก จะไม่ใช้คาว่า “พระบาท” นาหน้า “สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว” และคาสั่งของ พระองค์ก็ไม่เรียกว่า “พระบรมราชโองการ” และอีกประการหน่ึงคือ จะยังไม่มีการใช้ นพปฎล เศวตฉตั ร หรอื ฉตั ร 9 ช้นั ความเป็นมาของพระราชพิธฉี ัตรมงคล ก่อนหนา้ รชั สมยั ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว พระราชพิธีฉัตรมงคลถือเป็น พิธีของเจ้าพนักงานในพระราชฐาน ที่มีหน้าที่รักษาเคร่ืองราชูปโภคและพระทวารประตูวัง ได้ จัดการสมโภชสังเวยเคร่ืองราชูปโภคที่ตนรักษาทุกปีในเดือนหก และเป็นงานส่วนตัว ไม่ถือเป็น งานหลวง จนกระทั่งสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จข้ึนครองราชย์ ได้ทรงกระทา พิธีฉัตรมงคลข้ึนเป็นคร้ังแรก ในวันบรมราชาภิเษก เม่ือวันที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2393 โดยมี พระราชดาริว่า วันบรมราชาภิเษกเป็นมหามงคลสมัยที่ควรแก่การเฉลิมฉลองในประเทศท่ีมีพระ เจ้าแผ่นดิน จึงถือให้วันนั้นเป็นวันนักขัตฤกษ์มงคลกาล และควรท่ีจะมีการสมโภชพระมหา เศวตฉตั รใหเ้ ป็นสวัสดิมงคลแก่ราชสมบตั ิ แต่เนื่องจากเป็นธรรมเนยี มใหม่ ยากต่อการเข้าใจ อีกทั้ง เผอญิ ท่วี ันบรมราชาภเิ ษกไปตรงกับวนั สมโภชเคร่ืองราชูปโภคท่ีมีแต่เดิม พระบาทสมเด็จพระจอม เกลา้ เจา้ อยหู่ วั จงึ ทรงอธบิ ายวา่ วนั ฉตั รมงคลเป็นวนั สมโภชเคร่อื งราชปู โภค จงึ ไม่มีใครตดิ ใจสงสยั ดงั น้นั จงึ ไดม้ ีพระราชดารจิ ดั งานพระราชกุศลพระราชทานช่ือว่า \"ฉัตรมงคล\" ขึ้น โดยได้ มีการเฉลิมฉลองด้วยการนิมนต์พระสงฆ์มาสวดเจริญพระพุทธมนต์ ในวันขึ้น 13 ค่า เดือน 6 รุ่ง ขึ้นมีการถวายภัตตาหารแด่พระสงฆ์ที่พระท่ีน่ังดุสิตมหาปราสาทและพระที่นั่งไพศาลทักษิณ ด้วย เหตุน้ีจึงถือว่าการเฉลิมฉลองพระราชพิธีฉัตรมงคล เริ่มมีในรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจอม เกลา้ เจ้าอยู่หวั เปน็ ครัง้ แรก ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 วันบรมราชาภิเษก ตรงกับเดือน 12 จึงโปรดเกล้าฯ ให้จัดงาน ฉัตรมงคลในเดือน 12 แต่ไม่ได้รับการยินยอม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงทรง แก้ไขด้วยการออกพระราชบัญญัติว่าด้วยตราจุลจอมเกล้าสาหรับตระกูลขึ้น ให้มีพระราชทานตรา น้ีตรงกับวันคล้ายบรมราชาภิเษก ท่านผู้หลักผู้ใหญ่จึงยินยอมให้เลื่อนงานฉัตรมงคลมาตรงกับวัน บรมราชาภิเษก แต่ยังให้รักษาประเพณีสมโภชเครื่องราชูปโภคอยู่ตามเดิม รูปแบบงานวันฉัตร มงคลจงึ เปน็ เช่นน้จี นถงึ ปจั จ

พระราชพิธีฉัตรมงคลในรชั กาลปจั จุบัน ในรัชกาลปจั จบุ นั พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดงาน 3 วัน นั่นคือ วันฉัตรมงคล ตรงกับวันที่ 4 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงประกอบพระ ราชพิธีบรมราชาภิเษก ประกอบด้วย สรงพระมุรธาภิเษก ณ ชาลาพระที่นั่งจักรพรรดิพิมาน ทรง รับน้าอภิเษก ณ พระท่ีนัง่ อัฐทิศอุทุมพรราชอาสน์ ทรงรับเคร่ืองราชกกุธภัณฑ์ ขัตติยราชวราภรณ์ และพระแสง ณ พระทน่ี งั่ ภทั รบฐิ เลย้ี งพระ พระสงฆ์ดับเทียนชัย ณ พระท่นี ง่ั อมรินทรวินจิ ฉยั วันท่ี 5 พฤษภาคม เป็นพระราชพิธีเฉลิมพระปรมาภิไธย พระนามาภิไธย สถาปนาพระ ฐานันดรศกั ดพ์ิ ระบรมวงศ์ และเสด็จพระราชดาเนนิ เลียบพระนครโดยขบวนพยุหยาตราสถลมารค จากพระที่น่ังอาภรณ์ภิโมกข์ปราสาท วัดบวรนิเวศวิหาร วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม และวัด พระเชตุพนวิมลมงั คลาราม วันท่ี 6 พฤษภาคม พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จออก ณ สีหบัญชร พระที่น่ังสุทไธ สวรรยปราสาท ให้ประชาชนเฝ้าฯ ถวายพระพรชัยมงคล เสด็จออกให้ทูตานุทูตและกงสุล ต่างประเทศเฝ้าฯ ถวายพระพรชยั มงคล ณ พระทน่ี ง่ั จักรีมหาปราสาท กิจกรรมที่ควรปฏิบตั ใิ นวันฉตั รมงคล ประดบั ธงชาตติ ามอาคารบ้านเรือนและสถานท่ีราชการ รว่ มทาบุญตักบาตร ประกอบพธิ ที างศาสนา เพือ่ ถวายเป็นพระราชกศุ ล น้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระพรชัยโดยพร้อมเพรียงกัน กล่าวคาถวายอาศิรวาทราชสดุดี ถวายชัยมงคลให้ทรงพระเกษมสาราญ ทรงเจริญพระชนมพรรษาย่ิงยืนนาน เป็นมหามิ่งขวัญแก่ พสกนกิ รชาวไทยไปชั่วกาลยง่ิ ยนื นาน เม่ือวันฉัตรมงคลเวียนมาบรรจบครบรอบอีกหนึ่งครา ในวันท่ี 4 พฤษภาคม พสกนิกร ชาวไทยท้งั หลายจงึ ควรราลึกถงึ พระมหากรุณาธิคณุ ของพระบาทสมเดจ็ พระวชริ เกล้าเจ้าอยู่หัว ซ่ึง ได้ทรงประกอบพระราชกรณียกจิ อนั มีคุณอนันตแ์ กป่ วงชนชาวไทยอยา่ งหาที่สดุ มไิ ด้