หนองนํ้าขนาดใหญ เม่อื เกษตรกรมนี ํ้าใชเ พียงพอ ใชเปนพื้นท่ีแกมลงิ เก็บน้าํ ปลกู ขา วนาปไดผลดี ปลกู พชื ไรง อกงาม ทาํ นาขา วเมาสรา ง ไมว า จะเปนมะเขือเทศ ผลผลติ ขน้ึ ช่ืออยาง แตงโม ถั่วเขียว ขา วโพด ขา วเหนยี วพันธุ ๓ เดือน นอกจากนยี้ ังมกี ารสนับสนนุ ของดีโอทอปชุมชน เกษตรกรตัวอยางใหเ ปน ตน แบบและ สงตอ ความรสู ู เกษตรกรคนอื่นตอ ไป เด็กๆ จะประหยดั นาํ้ สงเสริมใหชาวบาน เกษตรกร ไดอ ยางไรบาง และทุกหนวยงานใชนํ้าใหเกิดประโยชนส งู สดุ โครงการพฒั นาลมุ น้าํ กํ่าอนั เน่ืองมาจากพระราชดาํ ริ บา นโนนสงั ข ต.ธาตพุ นม อ.ธาตพุ นม จ.นครพนม ๐ ๔๒๐๕ ๙๒๖๖ www.rid.go.th/royalproject namkamproject.com การเดนิ ทาง ๔๙
เรียนรูการจัดการน้าํ ปรับปรุงดนิ สอู ุดรโมเดล µÃÒ»ÃзºÑ โคอรันงเนกื่อางรอมบาารงจิหเากกา็บพรจนรัะดํ้ารหกาาวชรดยนาํครํ้าลิ อาจยย.อา ดุ งรยธั่งายนนื ี ท่ีน่เี คยเปน แคฝายทดนํา้ ขนาดเลก็ รองรับน้าํ ท่ไี หลมาจากรองนา้ํ ธรรมชาติ ในเขตรักษาพันธสุ ัตวป าภูพานเกา - ภูพานคาํ หนา แลงนา้ํ ในลําหวยจะแหง ขอด ไมมนี ํา้ ไหลลงสูฝาย ไมมีระบบสง น้ํา ตอ งรอหนา ฝนที่นํา้ ลน ไหลลงสูลําหว ย ชาวบา นจึงจะสูบนา้ํ มาใชงานได เพราะขาดแคลนนํา้ การปลกู ขาวและพชื หลงั นาได ผลผลิตไมด ี ชาวบานออกไปหางานทีอ่ ่นื ทํา พระราชารถู ึงปญหาและทรงหว งใย จึงใหห นวยงานราชการชว ยเหลอื พัฒนาอา งเก็บน้ําหว ยคลาย เพือ่ ใหชาวบา นมี นํา้ ใช พึ่งพาตนเองไดแ บบยั่งยนื และสง ตอความรใู หแกเกษตรกรพืน้ ที่อื่นดว ย ๕๐
พระราชาใหพัฒนาปรับปรุง อางเก็บนํ้าเดิมที่ยัง ใชประโยชนไดไ มเ ต็มที่ ๕1
แกไขปญ หาและพัฒนา หัวใจสําคญั ในการพัฒนา พ้นื ที่อางเกบ็ น้าํ หวยคลาย ตามศาสตรพระราชา คดั เลอื ก เขาใจ เขาถึง พัฒนา ชาวบา นไปดงู าน ในพื้นทต่ี ัวอยา ง ประชุม ชาวบาน หนวยราชการพบผูนํา สาํ รวจและ ชุมชน ทําความเขา ใจ วิเคราะหขอ มูล เรยี นรูว ิถีชีวิตชาวบา น คดั เลือก อาสาสมคั รไปอบรม ชว จยัดเสหล่งิ ลําทือด่ีชกบั าันควเบวพาา ่อืมนแสตกาํอ ปคงญญั หา พัฒนา ดงู าน เพ่อื กลบั มาถา ยทอดสชู มุ ชน ชาวบา นรวมตัวกันจัดต้งั กลมุ เชน (ไมวม สักี ดาอุรจปุ ากงรเณหมแ าละแคตวสานมบัร)ูสนนุ กองทุนเมล็ดพนั ธขาว กองทุนพืชผกั สวนครวั กองทนุ กลุมผูใชน ํ้า ๕๒
การพัฒนาแหลง นา้ํ ปรับปรุงฝายทดนํา้ สอู างเกบ็ นํา้ หวยคลาย โดยเสริมประสทิ ธภิ าพในการระบายนํา้ ๒ ทาง • ทางระบายน้าํ ลน Spil Way • ผนั น้ําจากอาคารระบายนํา้ ดวยทอ PVC โดยมชี าวบา นเปนอาสาสมัครเปดวาลวน้าํ เพือ่ ใหนํา้ ไหลสูแ ปลงเกษตกรอยางทว่ั ถงึ เปด วาลว เล็กตัวแรก ปด วาลว เลก็ ตวั ถดั ไป เปด วาลว ใหญ ใหน าํ้ ไหลเตม็ ทอ เพือ่ ใหน ้ําเขา แคปลลองงเซกอษยตร(ขกอา งงปชาลวาบ) า กนระจายนา้ํ เขา สง เสริมพัฒนาเกษตรกรแปลงตน แบบ พืชกินหัวที่เดก็ ๆ รูจักมีอะไรบาง ปรับปรงุ ดนิ ใหมีธาตุอาหาร สงเสรมิ การทาํ ปศสุ ตั ว ดวยการปลกู พชื กอนนา เพือ่ เพ่ิมปุยในดิน และสรางราย ไดเสริมจากการทาํ นา สงเสรมิ ปลกู พชื ๓ ระดบั เลย้ี งหมเู หมยซาน หมจู ินหวั พชื ช้นั สงู พืชช้ันกลาง และเลยี้ งปลากนิ พืชในสระนา้ํ และพชื กนิ หวั เกษตรกรในพ้ืนท่เี กดิ การพฒั นาจนเขาสู “อุดรโมเดล” กลายเปน ตนแบบเพอ่ื ขยายผลไปยังพน้ื ทีอ่ น่ื ในภาคอีสานตอ ไป โครงการบริหารจดั การน้าํ อยางยง่ั ยนื การเดนิ ทาง อา งเกบ็ นาํ้ หวยคลา ยอันเนอ่ื งมาจาก พระราชดําริ ต.กุดหมากไฟ ๕๓ อ.หนองวัวซอ จ.อุดรธานี www.rdpbproject.com
µÃÒ»ÃзºÑ เยย่ี มชมแแหหลง งแผรลกติขอไฟงอฟีสา าพนลงั งานนํ้า เข่อื นอบุ ลรัตน จ.ขอนแกน พระราชามีความรอบรูในเรื่องเข่ือน นํ้า และกระแสไฟฟา เพราะ ศกึ ษามาเปน อยา งดี พระราชามองการณไ กลในการใชพ ลงั งานนา้ํ ใหเ กดิ ประโยชนกบั ประชาชนทกุ กลุม ท้งั เกษตรกร ผูใชไฟฟา คนทไี่ ดรับผล กระทบจากนํ้าทวม เขื่อนหลายแหงในประเทศไทยที่สรางตามแนวคิด พระราชาจงึ แกป ญ หาและมปี ระโยชนห ลายอยา ง เรยี กวา เขอ่ื นเอนกประสงค เม่อื พระราชา พระราชนิ ี และเจาหญงิ อุบลรตั น เดนิ ทางมารวมงาน เพ่ือเปด เขือ่ น พระราชาจงึ ตัง้ ชอ่ื เขื่อนแหง นว้ี า “เข่ือนอุบลรตั น” ๕๔
เข่อื นอุบลรัตนเปน เข่อื น ๕๕ อเนกประสงคแหง ที่สอง ของประเทศไทย และเปน เขอ่ื น ผลติ ไฟฟาพลงั งานน้ํา แหงแรกของภาคอีสาน
เร่ืองนา รูเก่ียวกบั เขื่อนอุบลรัตน เขือ่ นอุบลรัตนเปน เข่ือนเอนกประสงคแ หง ที่สองของไทยถัดจาก เข่ือนภูมพิ ล ตัวเข่อื นเปน หินถมแกนดนิ เหนยี ว ยาว ๘๘๕ เมตร สงู ๓๒ เมตร สันเขื่อนกวาง ๖ เมตร อา งเกบ็ นาํ้ มีความจุ ๒,๒๖๓ ลานลูกบาศกเ มตร ผลิตไฟฟาได ๕๕ ลา นกโิ ลวตั ตตอ ชัว่ โมง เขื่อนเอนกประสงค หมายความวาอยางไร รูไหมนะ ๕๖
•โรงไฟฟา •เรือนอีสาน •ลํานํา้ พอง •คลบั เฮาส •สันเข่อื น เ•รรอื า นนพอาานหคาราํ •ไดโนเสาร •สถานพยาบาล •สนามกอลฟ •บา นพกั รบั รอง บริเวณท่ีสรา งเขือ่ น มีลักษณะภูมิประเทศเปน แมนํา้ ที่ ไหลผานชองเขาทั้งสอง ระหวา ง เทือกเขาภเู กา และเทอื กเขาภพู านคาํ แมน ้ําพอง มองดูเหมอื นถกู หนบี ชาวบา นจึงเรียกวา “เข่อื นพองหนบี ” ๕7
ประโยชนข องเขอ่ื นแหง นี้ เด็กๆ คดิ วา พลงั งานนา้ํ มีอะไรบา ง ไหนดูซิ ทาํ ใหเกดิ กระแสไฟฟา ไดอยา งไร เปน แหลง ประมงขนาดใหญจากอาง เก็บนํา้ เขือ่ นอบุ ลรัตน และเปนแหลง น้าํ จดื ท่ี ใหญที่สุดในอสี าน มีปลามากมายหลายชนดิ ท้ังปลาสวาย ปลานลิ ปลากระมงั ปลาสรอ ยขาว ผลติ กระแสไฟฟา ปอ งกนั การเกิดนา้ํ ทวม เปนเสน ทาง สญั จรทางนาํ้ ชว ยใหช าวอสี านเหนอื มีนํา้ ใช ในการเกษตร อยางเพียงพอตลอดป เปนสถานที่พักผอนหยอนใจ ๕๘ ยามเยน็ วิวบนสนั เข่อื นสวยงามมาก
ตะลยุ เรรือานนอพาาหนาครํา จุดทองเท่ียวนา สนใจ สันเข่ือน รอบเขื่อนอุบลรัตน สหกรราณนคกา ฟผ. อาคาร สวนเขอ่ื นอุบ ประชาสัมพันธ ระหวา งเดนิ อยา ลมื สูด โคพรันงธกุการรรอมนพรุ ืชักฯษ อากาศบริสุทธิ์กันนะ ธรเสรนมทชาาตงเิศขกึานษอาย ๕๙ นาสนราะพบันัว ธุ
จากระเบียงรา นอาหารสามารถมองออกไป เหน็ วิวกวางไกลอนั สวยงามของเขอ่ื น วา กนั วา หลายลานปกอ น ดินแดนอีสานมีไดโนเสาร จํานวนมากอาศยั อยู ปรละกูตยิมาางกนรารม เดก็ ๆ วาจริงไหม ลาน สวนสขุ ภาพ เอนกประสงค บลรัตน ประตมิ ากรรมไดโนเสาร สะพาน ๕๐ ใครเคยเห็นลูกยางนาบาง เอามาเลนเปนเครื่องรอ น หรือเรือบินดูสิสนกุ จัง ๖๐
มีวงั มัจฉา สําหรบั ใหเ ด็กๆ และครอบครวั สนกุ และอม่ิ ใจในการใหอ าหารปลาดว ย ปศหลาราลือยาสหพดุลรสวะนังพเพขุท่ืออ ธนเสจเป็ดริ นิสกทตัษี่ตตตั ัง้ รรขาิอยชง ที่ชาวอีสานใหความเคารพนบั ถอื เปนสญั ลกั ษณแหง ฝนและความรมเยน็ ใกลๆ กนั มีศาลาเปน กุฏิหลวงตามหาบัว และเสนทางเดนิ จงกรมของทา นในอดีต จดุ ทองเที่ยวทีม่ ีชอื่ เสียงอีกแหง จาบกสนศีขเขาาาลวเาอหพงนรคอืะอพใหา ุทงญธเกส ็บิรวสินดั ตัาํ้พจตระระเาหบชน็ าเพทมรภื่อะมูพพอาุทงนอธคอราํกปู ไป ใกลๆ เข่อื นอุบลรตั น คือ อยบู นยอดเขาฝง ตรงขาม ชายหาดบางแสน ๒ ซงึ่ อยอู ีกดานหน่งึ ของเข่ือน ๖1 ลักษณะมหี าดทรายยาว มีรา นอาหารของชาวบา น และหาดใหลงเลนนาํ้ คลายรอ น
โรงผลิตไฟฟาเขื่อนอุบลรัตน พลังงานศกั ย การผลติ ไฟฟาพลงั นาํ้ คอื การเปลย่ี นแปลง หมายถงึ อะไรนะ สถานะพลงั งานของนาํ้ จากพลังงานศักย น้าํ จากเขือ่ น ใหกลายเปน พลังงานไฟฟา อาศัยความแตกตาง ของระดบั นํ้าเหนอื เขอ่ื นและทา ยเขอื่ น เคร่ืองกาํ เนดิ ไฟฟา ทอ สงนํ้า กงั หนั นํ้า ๖๒
จงวงกลมรอบรูปที่เกย่ี วขอ ง กบั ประโยชนท ี่เกิดจากเขื่อนอบุ ลรัตน บา นเรือนเปด ไฟฟา ฝูงปลา คนนัง่ เรือ ชาวนาย้ิมแยม เก่ยี วขา ว เด็กกินไอศกรีม นักทอ งเท่ียวเลนนํา้ ในหวงยาง การเดนิ ทาง คนตกปลา เดก็ อา นหนังสอื วิศวกร ใชโคมไฟ การไฟฟา ฝา ยผลติ แหงประเทศไทย ทีท่ าํ การเขอ่ื นอบุ ลรตั น เปดทกุ วนั 7.๐๐ - ๒๐.๐๐ น. ๐ ๔๓๔๔ ๖๒๓1, ๐ ๔๓๒๒ ๔1๒๙ ตอ ๒๘๖๔ การเดินทาง ๖๓
µÃÒ»ÃзѺ โครงกไปาดรูกพารัฒพันฒานแาชลุมะชจนัดหานาํ้ ใน ต.ทุงโปง จ.ขอนแกน ในอดตี เมอื่ มกี ารสรา งเขอื่ นอบุ ลรตั น มกี ารอพยพชาวบา น ๔ หมบู า น มาอยใู นพน้ื ท่ี แตเ น่ืองจากบริเวณน้เี ปน พื้นทีใ่ ตเ ข่ือน จึงไมไดใ ชนาํ้ จาก เข่อื น ทง้ั เปนพ้ืนทอ่ี ับนํา้ ฝน ขาดระบบชลประทาน ทาํ ใหชาวบานปลกู พชื ไดย ากเพราะมนี า้ํ ไมเ พยี งพอ หนว ยงานราชการและมหาวทิ ยาลยั เขา ชวยเหลือในการพัฒนาพ้ืนที่จัดหาแหลงนํ้า สงเสริมอาชีพเกษตรแบบ เศรษฐกจิ พอเพยี งตามศาสตรพ ระราชา สง เสรมิ ชมุ ชนรวมกลมุ พง่ึ ตนเอง เนน ใหชาวบานมีสวนรว ม เพอื่ พฒั นาใหเกิดชมุ ชนเขม แข็ง ๖๔
การพัฒนา ตามแนวคดิ พระราชา คือเขา ใจ เขา ถงึ พัฒนา ๖๕
คหรลัวักเกราือรนพพัฒ่งึ ตนนาชเอนงบทอยางยง่ั ยืน หนวยงานชว ยจัดหาแหลง น้าํ ระบบชลประทานเพ่ือใหชุมชนมีนํ้าใช เพียงพอและประโยชนร อบดา นตลอดป ชุมชนรวมกลมุ พึ่งตนเองได ออกสภู ายนอก เชื่อมโยงแหลง ทุน สง เสรมิ อาชพี การเกษตร ใหค วามรเู พอื่ สรา ง องคความรู และเทคโนโลยี ผลผลติ ทมี่ คี ณุ ภาพมากขน้ึ รวมกลมุ ขายผลผลติ แบง หนา ทใี่ นกลมุ จดั สรรผลประโยชนแ กส มาชกิ ประสชาวนยงจาัดนหาปแรหะลเมงินรับผซล้ือผลผลิต ทกําับคเรชว่ิมาาวมตบเน ขา านใจ เพศอ่ื“ใารในหสะกชเตบาารรวิดขแบจอกาางนไกขพมขปราีสญะงวรใหนานชาร”าว ม วิเคราะหและ คนคขวอ ามมูลเชื่อจมนั่นเกิด ศาเเตสชต่ืมิอมครพโวยารงมะครรวาตู าชา ามงแรๆลู ะ กาํปกรบั ะเมตินดิ ผตลาม วางแผนงาน ๖๖ ตลางมมแอื ผทนํา
การจัดหาน้าํ ในทงุ โปง พระราชาบอกวา “นาํ้ คือชีวิต” =นํ้าดี + ดนิ ดี + องคความรู เกษตรยุคใหมแ บบย่งั ยืน • ปรับปรุงคลองสง นํา้ • สรา งฝายใหม • ซอมแซมฝายที่มี • ตัดทอสงนํ้ารปู ตวั วจี ากคลองสงนํา้ เพ่อื ใหไ ดม ปี ระสิทธภิ าพมากข้ึน ในการปรับปรุงฝาย ชาวบา น จะลงมือทํากันเอง โดยไมมีคา ตอบแทน ฝายที่ ไดแข็งแรง ประหยัดเงิน และเกิดความ หวงแหนในชุมชน ชวยกันดูแล รักษา ในการผนั นา้ํ มา ใช จะมีการตกลงกัน ตามตารางภายใน ชุมชน เพื่อประโยชน แบบท่ัวถึง ๖7
ในศูนยประสานงานโครงการพัฒนา และจัดหาน้าํ ในตาํ บลทุง โปง มีอะไรบางนะ แปลงรา งสรา งตวั แปลงผักลดรายจา ย ในแปลงสาธิต “แปลง แปลงผกั ลดรายจา ย เนน ปลกู ผกั รา งสรา งตวั ” มกี ารปลกู อนิ ทรยี การปลกู ผกั สาํ หรบั สงั คม กลวยน้ําวา กลวยหอม ผูสงู วัย ปลกู ดอกไมก นิ ได ทอง ใหเปนพืชพ่ีเลี้ยง ในสระเลีย้ งปลาดุก หอ งนาํ้ สําอนาคกั างราน โรงเพาะกลา โรงปศุสัตว โรงปศุสัตว เล้ียงไกพ้นื เมือง เลีย้ งโคหลุม ปาชุมชน นักทศ่ีพึกักษา ปา ชมุ ชน ปลกู ไมย นื ตน ยางพารา ยคู าลิปตัส ใครรบู า งพืชพี่เล้ยี ง บาศน้ าโลนานกสละาองาด มหี นาท่ีอะไร เสาหลกั บา น พืชหลงั นาที่ ใชน ํ้านอย มีอะไรบาง ๖๘ ฟกทอง ขาวโพดหวาน เลขา้ียวงโสพตั ดว มันสําปะหลัง ออ ย
ผลลัพธจากพัฒนาชุมชน เชื่อมโยงความรู ศาสตรพ ระราชา ภมู ิปญญาทองถิ่น ชาวบา น เกษตรกร มีความสุขในการเกบ็ ผลผลิตที่มากขนึ้ สงเสริมการปลกู พืชอนิ ทรีย มีการนาํ เกษตรทฤษฎี ใหมม าใช ดีตอ ดนิ ดีตอคนปลกู ท้ังการขุดสระประจําไรน า การปลูกพชื ผสมผสาน ดีตอ คนกิน ดีตอสง่ิ แวดลอ ม สง เสริมการทาํ การรวมกลุมของชุมชน ชว ยลดปญหา นํ้าสมควันไม ในการ ถกู โกง เอาเปรียบจากพอคาคนกลาง ไลแ มลงและศตั รพู ืช ไดเรียนรูก ลไกลตลาดและ แบบธรรมชาติ การปรับปรุงการผลิต ศูนยประสานงานโครงการพัฒนาและจัดหาน้าํ ใน ต.ทุงโปง ๖๙การเดนิ ทาง อ.อบุ ลรตั น จ.ขอนแกน โครงการพฒั นาและจดั หานา้ํ ใน ต.ทุงโปง อ.อบุ ลรัตน จ.ขอนแกน
7๐
ภาคเหนือตอนบน ภาคเหนอื ตอนลาง ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือตอนบน สรา งสรรคโดย สนบั สนุนโดย สรา งสรรคโดย สนับสนุนโดย สรางสรรคโดย สนับสนนุ โดย มูลนธิ ิชยั พฒั นา มูลนิธิชยั พฒั นา มูลนธิ ชิ ัยพัฒนา ภาคตะวนั ตก ภาคกลาง ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือตอนลา ง สรางสรรคโดย สนับสนุนโดย สรางสรรคโดย สนับสนุนโดย สรา งสรรคโดย สนบั สนุนโดย มลู นธิ ชิ ยั พฒั นา มลู นิธิชัยพัฒนา มูลนธิ ชิ ยั พฒั นา ทอง ๙ แหลงเรียนรู พิพธิ ภณั ฑท่ีมีชีวติ เสนทางเรยี นรู “ตามรอยพระราชา” ทอง ๙ แหลง เรยี นรู พพิ ธิ ภัณฑทมี่ ีชวี ติ เสนทางเรียนรู “ตามรอยพระราชา” ภาคใตฝง ตะวันตก ภาคใตฝ งตะวนั ออก ภาคตะวนั ออก สรา งสรรคโดย สนบั สนุนโดย สรา งสรรคโดย สนบั สนนุ โดย สรา งสรรคโดย สนบั สนนุ โดย มลู นิธชิ ยั พฒั นา มูลนิธิชยั พัฒนา มลู นธิ ิชยั พฒั นา ทอง ๙ แหลงเรยี นรู พพิ ิธภณั ฑท่มี ีชวี ติ เสน ทางเรยี นรู “ตามรอยพระราชา” ทอง ๙ แหลงเรียนรู พพิ ิธภัณฑท ม่ี ีชีวติ เสน ทางเรยี นรู “ตามรอยพระราชา” ทอง ๙ แหลง เรียนรู พพิ ธิ ภณั ฑท ม่ี ชี ีวติ เสนทางเรียนรู “ตามรอยพระราชา” 71
หนังสอื เดินทางตามรอยพระราชา “The King’s Journey” Learning Passport สรางสรรคโดย สาํ นกั งานสง เสริมสังคมแหงการเรยี นรูและพฒั นาคณุ ภาพเยาวชน (สสค.) ๓๘๘ อาคารเอส.พ.ี (อาคารเอ) ชั้น 1๓ ถนนพหลโยธนิ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงุ เทพฯ 1๐๔๐๐ โทรศพั ท ๐ ๒๖1๙ 1๘11 เวบ็ ไซต www.qlf.or.th วเิ คราะหเน้ือหา นายเฉลมิ พร พงศธีระวรรณ ครรู างวลั สมเดจ็ เจาฟามหาจักรี ประจาํ ป ๒๕๕๘ ผศ.ดร.ธันยวิช วเิ ชียรพนั ธ หัวหนาโครงการวจิ ยั พัฒนาเครื่องมือสงเสริมและประเมนิ ทกั ษะความคดิ สรา งสรรคแ ละการคิดวิเคราะห ผลิตงานโดย บรษิ ทั รกั ลูกกรุป จาํ กดั กลุม บรษิ ัท อารแอลจี (รักลกู เลริ นนิง่ กรปุ ) พิมพครง้ั ที่ 1 ธนั วาคม ๒๕๖๐ จาํ นวนพมิ พ 1๐,๐๐๐ เลม
จดั พมิ พโดย สรา งสรรคโดย สนบั สนุนโดย มูลนธิ ชิ ัยพฒั นา
Search
