ภูมิปัญญาท้องถิ่น กศน.ตำบลท่าเคย

คำนำ ภูมิปัญญาท้องถ่ินเป็นสิ่งท่ีบรรพบุรุษของไทยสร้างสมมาเป็นระยะเวลายาวนาน และเป็นส่ิงมีคุณค่าย่ิง ทีช่ มุ ชนรนุ่ หลงั ควรอนุรกั ษแ์ ละสืบสานต่อไป ภูมิปญั ญาสว่ นใหญ่จะเช่ือมโยงสูก่ ารใชป้ ระโยชนท์ รพั ยากรธรรมชาติท่ีมี อยู่ในท้องถิ่น เช่น การจักสารไม่ไผ่ การท้อผ้า ปักผ้า กะเหร่ียง เป็นต้น ซ่ึงเป็นภูมิปัญญาท้องถ่ินอาเภอสวนผึ้งและ เป็นภูมปิ ัญญาท่ีทรงคุณค่าแก่การจดบันทกึ ไว้เป็นการสืบสานและอนรุ ักษภ์ ูมปิ ัญญาทอ้ งถิ่นที่สาคัญและมีประโยชน์ไว้ ไม่ใหส้ ญู หาย กศน.ตาบลทา่ เคย ไดด้ าเนินการสารวจและจัดทาเอกสารทาเนยี บภมู ปิ ญั ญาในท้องถิ่นในพ้ืนท่ี กศน. ตาบลท่าเคย อาเภอสวนผึ้ง โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือให้ทราบถึงแหล่งเรียนรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในพื้นที่ และจัดทาเป็น ทาเนียบเพ่ือเผยแพร่ ประชาสัมพันธ์ ความรู้ทักษะในภูมิปัญญาต่าง พร้อมท้ังเป็นขอ้ มูลในการวางแผนการพัฒนาต่อ ยอดให้เป็นอาชีพเสริมของประชาชนในพ้ืนท่ีต่อไป กศน.อาเภอสวนผ้ึง จึงได้จัดทาเนียบภูมิปัญญาท้องถิ่น ประจาเดือนพฤศจกิ ายน 2562 จานวน 3 แหง่ ซงึ่ มคี วามหลากหลายตามบรบิ ทของชุมชน กศน.ตาบลท่าเคย ต้องขอขอบพระคุณผู้ให้ข้อมูลภูมิปัญญาท้องท้องถ่ินทุกคน รวมถึงคณะกรรมการ ดาเนินการสารวจและจัดทาเอกสารฉบับน้ี หวังเป็นอย่างย่ิงว่าเอกสารฉบับน้ีคงมีประโยชน์ต่อผู้อ่านหรือผู้สนใจใน เรอื่ งภูมิปญั ญาน้ี กศน.ตาบลทา่ เคย

สำรบญั หน้ำ คำนำ 1 กศน.ตำบลท่ำเคย 5 9 - คลงั ปญั ญา ต๊กุ ตาปนั่ ถา่ นดูดกล่ิน : นางสาวพมิ พช์ นก ห้วยหงสท์ อง - คลังปัญญา การปลูกหมอ่ น เลี้ยงไหม : นางสมพร แกว้ คนตรง - คลงั ปัญญา ผลติ ภณั ฑเ์ คร่ืองจักสานจากไม้ไผ่ : นางพรลภสั หว้ ยหงสท์ อง อา้ งอิง คณะผู้จัดทา

1 แบบบันทึกชดุ ขอ้ มลู คลังปัญญำ-ภมู ิปัญญำทอ้ งถิ่น ตำบล.....ท่าเคย......อำเภอ.....สวนผ้งึ .......จังหวัด.......ราชบรุ .ี ..... ช่ือภมู ปิ ัญญำ........................ตุก๊ ตาปนั่ ถา่ นดดู กลน่ิ ……………………… ข้อมูลพื้นฐำน รำยบคุ คล เจำ้ ของภมู ิปัญญำท้องถิ่น/บุคคลคลงั ปญั ญำ ชอื่ ........นางสาวพิมพช์ นก......นามสกลุ .................หว้ ยหงษ์ทอง.................วันเดือนปเี กิด.... 10.....มิถุนายน.....พ.ศ. 2519...... ท่ีอยปู่ จั จุบัน (ทีส่ ามารถตดิ ต่อได้) บ้านเลขที่........129/1.......หมทู่ ี่....6......ตาบล/แขวง......ท่าเคย............ อาเภอ/เขต.......สวนผง้ึ .........จังหวดั .........ราชบรุ .ี ..........รหัสไปรณยี .์ ..........70180..................................... โทรศัพท.์ ......... 065-6626459.............โทรสาร..................................................Line ID………….......……… E-mail address : [email protected] Facebook………แอน พมิ พ์ชนก ห้วยหงษ์ทอง……… ควำมเปน็ มำของภูมิปญั ญำ คนในชุมชนก็มีความสามารถในการปั้นตุ๊กตากันทุกคน เป็นประเพณีหมู่บ้านท่าเคย หมู่ ๖ และทุก เดือน ๖ ข้ึน ๑๔ ค่า ของทุกปี ชาวบ้านในชมุ ชนจะนาเครอื่ งไหว้ มีข้าวสาร อาหาร ตุ๊กตาดินเหนียว (ตกุ๊ ตาเปลี่ยนชวี ิต) รปู คน รูปสัตว์ เพ่ือความเป็นสิริมงคล เพื่อให้คนในครอบครัวอยู่เย็นเป็นสุข มีการสวนมนต์เย็นกลางหมู่บ้าน ทามาต้ังแต่ บรรพบุรุษกลายเป็นงานทาบุญประจาปีของหมู่บ้าน ต้ังแต่ข้าพเจ้าได้นาภูมิปัญญานี้มา พัฒนาเป็นอาชีพก็ทาให้มี นกั ศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึงและประชาชนทัว่ ไปเข้ามาศึกษาหา ความรู้ และ มีนกั ท่องเทยี่ วสนใจเข้า มาไหว้ศาลพ่อปู่คาไป๋มากขึ้น มีบริษัทน้าผลไม้ทิปโก้ ก็ให้พนักงานเข้ามาไหว้ศาลพ่อปู่คาไป๋ และมาทากิจกรรมป้ัน ต๊กุ ตาเปน็ แนวทางในการพัฒนาอาชีพให้คนในชมุ ชนมีรายได้และเปน็ การสบื สานภมู ิปญั ญาตุ๊กตาเปลี่ยนชวี ิต นอกจาก เครือ่ งเซ่น และตุ๊กตารูปคน ยังมหี ุ่นสัตว์เล้ียงอยู่ด้วย ในอดีตนยิ มป้ันวัวควายที่ใชป้ ระกอบอาชพี เป้าหมายคือ ไหว้ศาล พ่อปู่คาไป๋และมีงานบุญกลางบ้านของชุมชนจะปั้นรูปคน หมา แมว จึงกลายเป็นสมาชิกร่วมชะตากรรมในครอบครัว ความรู้ทีข้าพเจ้านามาใช้กับโครงงานเพ่ิมมูลค่าตุ๊กตาถ่านดูดกล่ินซึ่งเริ่มจากส่วนหนึ่งเ ป็นความรู้ที่ได้มาจาก ประสบการณ์ที่เติบโตมากับครอบครัวป้นั ต๊กุ ตาด้วยดิน ต่อมาได้มีการประยุกต์และพฒั นาสินคา้ ตกุ๊ ตาถ่านมากขึ้น ภูมิ ปญั ญาชุมชนดา้ นการป้ันตกุ๊ ตาดินเหนียว ชุมชน ตาบลท่าเคย หมู่ ๖ ไดส้ อนการปั้นตุ๊กตาดินเหนยี ว เป็น รปู คน ช้าง ม้า วัว ควาย ไหว้ศาลพ่อปู่คาไป๋ ข้าพเจ้ามีการมาต่อยอดดัดแปลงจากดินเหนียว เป็นดินไทยประดิษฐ์มาปั้นตุ๊กตา จาหน่าย ทาให้คนในชุมชนและคนทั่วไปมีรายได้เป็นชุมชนเข้มแข็งพ่ึงตนเองได้ และเป็นชุมชนตัวอย่างทาให้บุคคล ท่ัวไปมาศึกษาดูงาน และสานต่อให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวชุมชน พอข้าพเจ้าได้มาศึกษาท่ีสถาบันการเรียนรู้เพ่ือปวงชน

2 จงึ มีความรู้สึกอยากจะอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น อนุรักษ์ประเพณีชมุ ชนและสานต่อภูมิปัญญาให้เกิดรายได้ และสาน ตอ่ อาชีพเดิมของข้าพเจ้าที่ปั้นตุ๊กตาดินไทยอยูแ่ ล้วก่อน น้ีได้มีการรวมกลุ่มเด็กสตรใี นชุมชน ป้ันดินไทยประดิษฐ์ก็ปั้น ตุ๊กตาดินไทยจาหน่ายตามรา้ นของฝากของจงั หวัดราชบรุ ี ไดส้ ่งจดทะเบยี นสินคา้ โอทอ๊ ปกับกรมพัฒนาชุมในชอ่ื ตุ๊กตา แกะได้รับมาตารฐาน ๓ ดาว เปน็ ผลิตภณั ฑ์สนิ ค้า โอทอ๊ ป อาเภอสวนผ้ึงจังหวัดราชบุรี ไดส้ ่งจดทะเบียนสินค้าโอท๊อป กบั กรมพฒั นาชุมในชื่อ ตุ๊กตาแกะไดร้ บั มาตารฐาน ๓ ดาว เป็นผลิตภัณฑ์สินค้า โอทอ๊ ป อาเภอสวนผึ้งจงั หวัดราชบุรี การรวมกลุ่มจัดทาป้ันดินไทยประดิษฐ์ และได้มีการพัฒนาศักยภาพของกลุ่มให้มีความหลากหลายรูปแบบ ของสินค้า เช่น ต่างหู สร้อยข้อมือ ปากกาหัวแกะ ตุ๊กตาดับถ่านดับกลิ่น เป็นต้น โดยปั้นเป็นตัวแกะซ่ึงเปน็ สัญลักษณ์ ของอาเภอสวนผึ้ง เพื่อแสดงให้เห็นถึงอัตลักษณ์ของสินค้า และยังมีนวัตกรรมการสร้างสรรค์ผลงานโดยการนา ส่วนผสมของผลิตภณั ฑ์ เพ่อื ต่อยอดสินค้าในรูปแบบผลิตภัณฑ์และมีประโยชน์ใช้สอยดว้ ย ซ่ึงกลุม่ ได้รับคดั สรรเป็นสุด ยอดหนึ่งตาบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ไทย ประจาปี 2559 และได้รับการคัดสรรผลิตภัณฑ์ในระดับ 3 ดาว ของจังหวัด มี สมาชิกจานวน 10 คน โดยจัดส่งผลิตภัณฑ์ไปขายท่ีตลาดชุมชน อ.สวนผ้ึง และส่งไปรษณีย์ 8 สาขา ใน 8 จังหวัด สรา้ งรายได้เสรมิ ใหส้ มาชกิ เดือนละ 5,000 -6,000 บาทต่อคน จุดเด่นของภมู ิปัญญำ ซึ่งคุณสมบัตนิ ั้นจะใช้ดับกล่นิ อับชืน้ ในตู้เย็น ตู้เส้ือผ้า หอ้ งน้า ในรถ รวมถึงเป็นของฝากของทรี่ ะลึกได้ รปู ร่าง ดูนา่ รักและสวยงาม โดยทดลองนาไปวางขายตามแหลง่ ท่องเทยี่ วในอ.สวนผึง้ และมผี ู้สนใจจานวนมาก นอกจากนี้ ในพ้ืนท่ีอ.สวนผึ้งก็มีเด็กและเยาวชนต่างเช้ือชาติอยู่จานวนมาก จึงอยากสร้างรายได้เสริมให้ ด้วยการนาวัสดุใน ท้องถ่ิน โดยเฉพาะเศษผงถ่านท่ีเหลือใช้จากครัวเรือนมาเพ่ิมมูลค่า ซึ่งแต่ละบ้านจะเผาถ่านใช้ในครัวเรือนอยู่แล้ว ต่อมาจึงกลายมาเป็นวิทยากรสอนให้แก่น้อง ๆ นักเรียนและเยาวชน ที่สนใจ มีเวลาว่างอยู่มาทาเป็นอาชีพ โดย ประโยชน์จากตุ๊กตาผงถ่าน จะช่วยดับกลิ่นเหม็นในท่ีอับๆได้ผลดีมาก ซ่ึงจะแนะนาให้ลูกค้าใช้นาไปวางในจุดอับๆ ประมาณ 2 เดือนจากนั้นจึงนาออกตากแดด สามารถนากลับมาใช้ได้ใหม่อีก หรือใช้จนกว่าสีของตุ๊กตาถ่านจะมี ลักษณะซีดก็ท้ิงไป ล่าสดุ ตอนมีผ้สู ูงอายุเข้ามาร่วมเรียนรดู้ ้วย จากทเ่ี คยทางานอยนู่ อกบา้ น แต่ด้วยอายุมากแลว้ ไม่รู้ จะทางานอะไรดี ก็จะมานั่งเรียนปน้ั ตุก๊ ตาถ่านเพ่ิมรายได้ ส่วนตุ๊กตาทผี่ ลิตได้น้ัน จะส่งไปขายตามแหลง่ ท่องเท่ียวและ รีสอร์ท ในอ.สวนผ้ึง บางส่วนก็จะนาไปฝากขายตามรา้ นขายของฝากของ จ.ราชบุรี บริเวณริมถนนเพชรเกษม และมี ลกู คา้ จะส่งั จองผา่ นทางอนิ เตอร์เน็ตบ้างก็มี โดยขายในราคาตัวละ 20 - 25 บาท ถือเป็นความรทู้ ไ่ี ด้รับการสบื ทอดมา จากบรรพบรุ ุษท่ีมีการป้ันตกุ๊ ตาทท่ี าจากดนิ เหนยี ว ซ่ึงสามารถนามาตอ่ ยอดช่วยเพ่ิมมลู คา่ กอ่ ให้เกดิ เป็นเป็นรายได้ของ ชุมชน

3 ในแนวคิดนี้ ทาให้ภาครัฐเห็นความสาคัญจึงให้การสนับสนุนช่วยเหลือสร้างความเข้มแข็งให้ชุมชนโดย ธนาคารออมสิน ร่วมกับมหาวิทยาลัย และสถาบันอุดมศึกษา จึงได้จัด กิจกรรมฝึกอบรมโครงการมหาวิทยาลัย ประชาชน เพอ่ื พัฒนาคณุ ภาพชีวติ และส่งเสรมิ เพิม่ รายไดใ้ ห้กับคนในชุมชนมากข้นึ ภำพถ่ำยบุคคล และอปุ กรณ/์ เครอื่ งมอื /สิ่งท่ีประดิษฐ์ (ช้ินงำนหรอื ผลงำน)

4 รูปภำพภูมิปัญญำ

5 แบบบนั ทกึ ชดุ ข้อมูลคลังปัญญำ-ภมู ปิ ัญญำท้องถ่นิ ตำบล.....ทา่ เคย......อำเภอ.....สวนผ้งึ .......จังหวัด.......ราชบรุ .ี ..... ชื่อภมู ิปัญญำ........................การปลกู หม่อน เล้ยี งไหม……………………………………………………………………………… ขอ้ มูลพ้ืนฐำน รำยบคุ คล เจำ้ ของภูมิปญั ญำท้องถ่ิน/บุคคลคลงั ปญั ญำ ช่ือ........นางสมพร......นามสกลุ .................แก้วคนตรง.................วันเดอื นปีเกดิ .... 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2510...... ทอ่ี ยู่ปจั จุบนั (ทส่ี ามารถตดิ ตอ่ ได้) บ้านเลขท่.ี .......34/1.......หมู่ท.ี่ ...9......ตาบล/แขวง......ทา่ เคย............................ อาเภอ/เขต.......สวนผ้ึง.........จังหวัด.........ราชบุรี...........รหสั ไปรณยี .์ ..........70180.................................................. โทรศพั ท์....... 062-5318924.............โทรสาร.....................................................Line ID……...........…………..……… E-mail address:………………………......………………….…Facebook……….....………สมพร ไหมไทย……….....………….. ควำมเปน็ มำของภมู ิปัญญำ เกษตรกรใน ต.ทา่ เคย อ.สวนผึ้ง จ.ราชบุรี ตงั้ กลุ่มวิสาหกจิ ชุมชนปลูกหมอ่ นเลยี้ งไหม สง่ เขา้ สานักพระราชวัง อีกท้ังจดั กจิ กรรมทอ่ งเท่ียวเชิงเกษตร ชมการแปรรปู น้าหม่อน หม่อนหยี สาคไู ส้หม่อน ชิมตัวไหมทอด และผลติ ภัณฑ์ แปรรูปอ่ืนๆเสริมรายได้ให้ชุมชนเกิดความเข้มแข็ง วันที่ 9 ต.ค. 61) กลุ่มวิสาหกิจชุมชนปลูกหม่อนเลี้ยงไหม บ้าน หนองมะค่า หมู่ท่ี 9 ต.ท่าเคย อ.สวนผ้ึง จ.ราชบุรี ท่ีเกิดจากการรวมกลุ่มของเกษตรกรในโครงการศิลปาชีพ สวนป่า เฉลิมพระเกียรติ ของสมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ติ ์ิพระบรมราชนิ ีนาถ ในรชั กาลท่ี 9 ที่ทรงมีพระราชปณธิ าน ฟื้นฟพู น้ื ทป่ี ่า เสื่อมโทรมในการรวบรวมพรรณไม้ป่าของไทย เพื่อให้เยาวชนและประชาชนนาไปใช้ประโยชน์ เปน็ แหล่งศึกษาพรรณ ไมไ้ ว้ จึงทรงมีพระราชดาริท่ีจะฟน้ื ฟูผนื ป่าและส่งเสรมิ อาชพี แกร่ าษฎร โดยอาชีพปลูกหมอ่ นเลย้ี งไหมเป็นอาชีพหนึง่ ท่ี ได้ส่งเสริมเพ่ือให้ราษฎรมีรายได้ มีอาชีพมัน่ คง เกิดความเข้มแข็ง มีความเป็นอยู่ดี และยังชว่ ยลดการตัดไม้ทาลายป่า อีกทางหนึ่ง ทาให้พื้นท่ีแห่งนี้ได้มีการสร้างงาน สร้างอาชีพให้แก่เกษตรกรในการปลูกหม่อนเล้ียงไหมมานานกว่า 20 ปีมาแล้วทุกเดือนจะมีการนาเส้นไหม และผลิตภัณฑ์แปรรูปต่าง ๆ ส่งไปท่ีพระตาหนักจิตลดารโหฐานในพระราชวัง ดุสิต กรุงเทพมหานคร และจะมีการปันผลเงินให้แก่สมาชิกทุกเดือน สมาชิกจะเลี้ยงไหมอยู่กับบ้าน และปลูกต้น หมอ่ นไวเ้ พ่ือเกบ็ ใบมาเล้ยี งตวั ไหมทกุ วัน จนไดเ้ วลาทกี่ าหนดก็จะนารังไหมมาทาเสน้ ไหม ทงั้ นี้นางสมพร แก้วคนตรง ประธานกลุ่มปลูกหม่อนเล้ียงไหมในโครงการสวนป่าเฉลิมพระเกียรติ เปิดเผยว่า “ กลุ่มจัดตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2536 มีสมาชิกรวม 37 ราย ปลูกหม่อน สาวเส้นไหมเป็นอาชีพหลัก ส่งเข้าพระตาหนัก สวนจิตลดาท้ังหมด ทุกวันที่ 1 ของเดือน จะมีเจ้าหน้าที่จากศูนย์หม่อนไหมกาญจนบุรีมาส่งไข่ไหมให้กลุ่มฯ จากน้ัน สมาชิกจะนาไปเล้ียงดูแลท่ีบ้านประมาณ 24 วัน ก็จะเร่ิมเข้าสู่กระบวนการสาวไหม และรวบรวมเส้นไหมจากสมาชิก

6 ทุกคนท่ีได้นามาไว้ท่ีกลุ่ม จากนั้นส่งเข้าพระตาหนักสวนจิตรลดาผ่านหน่วยงานทหารของกองพลพัฒนาที่ 1 คา่ ยศรสี รุ ิยวงศ์ อ.เมือง จ.ราชบุรี ท่ดี แู ลรบั ผิดชอบเพอื่ นาผลิตภัณฑส์ ง่ เขา้ กรุงเทพฯ จุดเดน่ ของภูมปิ ัญญำ ปัจจุบันมีสมาชิกปลูกหม่อน 30 ราย ทุกแปลงจะปลอดสาร มีใบรับรองมาตรฐานจากกรมหม่อนไหม ได้ สนบั สนุนตน้ พันธุห์ ม่อนใหเ้ กษตรกรคนละ 100 ตน้ ปยุ๋ คอก พืชตระกูลถ่ัว และต้นกลว้ ยปลูกล้อม เพ่อื ป้องกันสารพิษ หากแปลงไหนไม่มกี ารทาระบบปลอดสาร ก็จะไมร่ ับซอ้ื ผลผลิตลกู หมอ่ น ทกุ วนั จะมอี อเดอรร์ ับซ้ือวันละ 100 กโิ ลกรัม โดยสมาชิกจะนาผลหม่อนมาสง่ ให้ที่กลุ่มทุกวัน บางรายประมาณ 10 – 40 กโิ ลกรัมข้ึนไป กลุ่มจะรับซ้ือราคากโิ ลกรัม ละ 50 บาท แต่จะต้องนามาคัดเลือกเกรด ใช้ผลทมี่ ีลักษณะไม่แดงมากนัก สว่ นท่ีเหลอื คัดจะเปน็ หม่อนดาแตกหัก จะ นามาแปรรูป นา้ ลูกหม่อนบรรจขุ วดเพอ่ื สุขภาพ หม่อนหยี สาคูไส้หมอ่ น และแยมหม่อน มตี ลาดรองรับทโี่ รงพยาบาล สวนผ้ึง อบต.สวนผ้ึง นอกจากน้ีส่งเข้ากรุงเทพฯสัปดาห์ละ 400 ขวดอีกด้วยสาหรับประโยชน์ของผลหม่อน หรือ มัล เบอร์ร่ี จะมีรสเปร้ียวหวานเย็นมีสรรพคุณช่วยดับร้อน ช่วยขับลม ทาให้ร่างกายสดชื่น ช่วยบารุงหัวใจ ทาให้ เสน้ ประสาทตาดี ทาใหส้ ายตาแจ่มใส ช่วยแก้อาการท้องผกู ชว่ ยลดระดับน้าตาลในเลอื ด บารงุ ผลใหด้ กดา ป้องกนั ผม หงอกก่อนวัย ในประเทศจีนจะใช้ผล ก่ิงอ่อน เปลือก ราก และใบเป็นยาบารุงกาลัง และยังอุดมไปด้วยมีวิตามินเอ วิตามินซี กรดโฟลิค พร้อมท้ังแร่ธาตุต่าง ๆ และยังให้ความหวานโดยธรรมชาติ ปัจจุบันกลุ่มปลูกหม่อนเล้ียงไหมใน โครงการสวนปา่ เฉลิมพระเกียรติแห่งน้ี ได้กลายเปน็ แหล่งเรียนรู้ให้นักท่องเที่ยวและผู้สนใจได้เข้ามาศกึ ษาดูงาน เป็น แหล่งท่องเท่ียวเชิงเกษตร ทาให้กลุ่มมีรายได้จากการจาหน่ายผลิตภัณฑ์ไว้หลากหลาย เช่น สบู่รังไหมผสมน้าผ้ึงป่า ก้อนละ 20 บาท ไหมขัดหนา้ มีสีขาว และสเี หลืองขายเพียงถุงละ 20 บาท นามาใสน่ ิ้วแล้วคอ่ ย ๆ ถูเบาบริเวณใบหน้า มีประโยชน์ช่วยทาให้หน้าชุ่มชื้น ลดการอักเสบของสิว ทาให้หน้าเต่งตึง ลบรอยเหี่ยวย่น และยังมี สาคูไส้หม่อนขาย กระทงละ 20 บาท หม่อนหยี ถุงละ 30 บาท และยังมีน้าหม่อนเพ่ือสขุ ภาพ หม่อนผลสด มีให้นักท่องเท่ยี วได้เลือกชิม ผลจากการรวมกลุ่มทาให้ นางสมพร แก้วคนตรง ประธานกลุ่มปลูกหม่อนเล้ียงไหมในโครงการสวนป่าเฉลิมพระ เกียรติ มีโอกาสไปแข่งขันงานเส้นไหมสืบสานมือ (ระดับบุคคลท่ัวไป) ในงานตรานกยูงพระราชทาน สืบสานตานาน ไหมไทย คร้ังที่ 13 ประจาปี 2561 ระหว่างวันที่ 31 กรกฎาคม – 4 สิงหาคม 2561 จัดโดยกรมหม่อนไหม กระทรวง เกษตรและสหกรณ์ ณ ศูนย์แสดงสินค้าและการประชุม อิมแพ็ค เมืองทองธานี ได้รับรางวัลชนะเลิศเข้ารับรางวัล พระราชทานจากสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯสยามบรมราชกุมารเี มอื่ วันท่ี 31 กรกฎาคมที่ผ่านมา ถือเปน็ รางวัลแห่ง ความภาคภมู ิใจของกลุ่มฯ ทไ่ี ดส้ ร้างความเขม้ แขง็ ใหก้ บั ชมุ ชนไดอ้ ย่างยัง่ ยนื ตามแนวทางพระราชดาริ 7 ถ่ำยภำพบคุ คล และอุปกรณ์/เครื่องมอื /สิง่ ที่ประดิษฐ์ (ช้ินงำนหรอื ผลงำน)

8 รูปภำพภูมิปัญญำ

9 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมูลคลังปัญญำ-ภมู ปิ ัญญำท้องถนิ่

ตำบล.....ทา่ เคย......อำเภอ.....สวนผงึ้ .......จังหวัด.......ราชบรุ .ี ..... ช่ือภูมิปัญญำ........................ผลิตภัณฑเ์ คร่ืองจกั สานจากไมไ้ ผ่……………………… ข้อมูลพน้ื ฐำน รำยบุคคล เจ้ำของภมู ิปัญญำท้องถ่นิ /บุคคลคลงั ปัญญำ ช่ือ........นางพรลภสั ........นามสกุล.................หว้ ยหงษ์ทอง.................วันเดือนปเี กิด.... 00.....กมุ ภาพนั ธ.์ ....พ.ศ. 2500...... ทอี่ ย่ปู ัจจุบัน (ที่สามารถตดิ ต่อได)้ บ้านเลขที่........129/1.......หมทู่ .ี่ ...6......ตาบล/แขวง......ท่าเคย............ อาเภอ/เขต.......สวนผ้ึง.........จังหวัด.........ราชบุร.ี ..........รหัสไปรณยี .์ ..........70180..................................... โทรศัพท.์ ......... 081-8275863.............โทรสาร..................................................Line ID………….......……… E-mail address : .................................................... Facebook…..……พรลภสั อาด ห้วยหงส์ทอง...……… ควำมเป็นมำของภูมิปญั ญำ วิธีการจักสานของใช้ด้วยไม้ไผ่ เป็นลักษณะลายขัดสองเส้น หลักฐานน้ีได้ค้นพบที่จังหวัดกาญจนบุรี ซ่ึงถือ เป็นดินแดนที่สาคัญในทางประวัติศาสตร์ของประเทศไทย หลักฐานการค้นพบเคร่ืองจักสานน้ีนอกจากประเทศไทย แลว้ ยงั ไดพ้ บท่ีแอฟรกิ าและในทวปี เอเชยี บางแห่ง บรเิ วณแหลมมลายู (ในยคุ หิน) ได้ค้นพบหลักฐานเกี่ยวกับเครอื่ งจัก สานท่ีทาด้วยไม้กองรวมอยู่กับของใช้ของผู้ตาย จึงสันนิษฐานว่าเครื่องจักสานได้เข้าไปมีส่วนเก่ียวกับพิธีกรรมความ เช่ือบางอย่างของมนุษย์ในยุคน้ันบ้างแล้ว ต่อมาเมื่อมนุษย์ได้มีการดาเนินชีวิตด้วยการเพาะปลูก เล้ียงสัตว์ จึงเป็นท่ี เช่ือได้ว่ามนุษยไ์ ด้รู้จักพฒั นาการเครื่องจักสานให้เหมาะสมกับการใช้สอยขึ้นมาเรื่อยๆ ทง้ั นี้เพราะการขยายตัวออกมา ดาเนินชีวิตในท่ีราบลุ่ม มีแม่น้าลาธารไหลผา่ น เพียบพร้อมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติท่ีมีให้อย่างเหลอื เฟือ ส่ิงจาเป็น สาหรับมนุษย์ก็คือ การหาเครื่องมือบางชนิดไว้ใช้สอยในชีวิตประจาวัน ซึ่งส่วนใหญ่จะได้แก่เครื่องจับสัตว์ เคร่ืองจัก สานเป็นเครื่องมือที่มนุษย์สามารถจะนาไปใช้ในการดาเนินชีวิตประจาวันได้เป็นอย่างดี ไม่เพียงแต่ด้านประโยชน์ใช้ สอยเท่านั้นที่มนุษย์พัฒนาขึ้น ความสวยงาม และ ความทนทานถาวร ก็เป็นปัจจัยท่ีมนุษย์ให้ความสาคัญ จากการท่ี มนุษย์รู้จักการใช้ยางพืชบางชนิดมาทา หรือยา เพื่อมิให้เกิดรอยรั่ว ซ่ึงทาให้มีผลสองอย่าง คือ ความคงทนถาวรและ ประโยชน์ใช้สอยเพ่ิมเติมคือการไปใส่น้า การใช้ภูมิปัญญาดังกล่าว มีมาแต่คร้ังสุโขทัย หรืออาจจะก่อนหน้าน้ัน ปจั จุบันเครื่องจักสานได้พัฒนาการไปมาก มีการประดิษฐ์คิดคน้ ทาให้ได้รูปแบบต่างๆ เคร่ืองจักสานเปน็ ส่ิงที่อยู่ควบคู่ มากับสังคมกสกิ รรมรับใช้ชวี ติ มนษุ ย์ เปน็ มรดกตกทอดมาจนทกุ วนั น้ี 10 จดุ เดน่ ของภมู ิปัญญำ

การจักสานข้าวของเคร่ืองใช้ต่างๆจากไม้ไผ่ของ นางพรลภสั หว้ ยหงส์ทอง นน้ั เป็นภมู ิปัญญาที่สืบทอดกันมา จากรุ่นสรู้ ุ่น ซง่ึ เดมิ ทแ่ี ล้วเปน็ การใชป้ ระโยชนจ์ ากไมไ้ ผ่ท่ีปลกู เปน็ แนวเขตของบา้ น นามาแปรรปู เปน็ ผลิตภณั ฑ์รปู แบบ ที่หลากหลาย เช่น เปล (มีขนาดท่คี นสามารถนอนได้และขนาดเล็กสาหรบั ตัง้ โชวห์ รือวางของใช้ช้ินเลก็ ๆ) ชะลอม ข้อง ฝาชี เป็นต้น โดยนางพรลภัส ห้วยหงส์ทอง ได้จันตั้งเป็นกลุ่มงานจักสานท่ีบ้านของตน โดยนาผลิตภัณฑ์ท่ีได้จัดวาง จาหน่ายท่ี ตลาดโอ๊ะป่อย ตลาดเช้าริมธาร ซ่ึงเป็นสถานท่ีท่องเท่ียวที่มีช่ือเสียงของอาเภอสวนผึ้งในปัจจุบันและตั้ง ขายท่บี า้ นของตนเอง ณ บา้ นเลขท่ี 129/1 ม.6 ตาบลท่าเคย อาเภอสวนผง้ึ จงั หวดั ราชบรุ ี โดยสนิ ค้าทง้ั หมดลว้ นทา ด้วยมอื ทกุ ข้นั ตอนต้งั แตก่ ารตัดไม้ไผ่ การจกั ตอกและการสาน มีความแขง็ แรง คงทนและสวยงาม ถ่ำยภำพบุคคล และอุปกรณ์/เครอ่ื งมอื /สิ่งท่ีประดิษฐ์ (ชน้ิ งำนหรอื ผลงำน) 11 รปู ภำพภูมิปญั ญำ



บรรณำนกุ รม พรลภัส ห้วยหงส์ทอง.สมั ภาษณ์, 29 พฤศจกิ ายน 2562 พิมพ์ชนก ห้วยหงสท์ อง.สมั ภาษณ์, 29 พฤศจิกายน 2562 สมพร แก้วคนตรง.สมั ภาษณ์, 29 พฤศจกิ ายน 2562

คณะผูจ้ ัดทำ ทีป่ รึกษำ ผอู้ านวยการ สานักงาน กศน.จงั หวดั ราชบรุ ี นางสาวดารัตน์ กาญจนาภา ผอู้ านวยการ กศน.อาเภอสวนผงึ้ นางสาวชนากานต์ สายหมี งานภาคีเครือขา่ ย สานกั งาน กศน.จงั หวดั ราชบรุ ี นางมยุรา เจรญิ พร ครู กศน.ตาบลท่าเคย คณะผู้สำรวจขอ้ มูล นายกฤษทร สิงห์พทิ ักษ์ ครู กศน.ตาบลท่าเคย ออกแบบปก/เลม่ นายกฤษทร สงิ หพ์ ิทักษ์