ทำเนียบภูมิปัญญาท้องถิ่น กศน.ตำบลขุนพิทักษ์

ทาเนียบภมู ิปัญญาท้องถิน่ เดือนพฤศจกิ ายน 2562 กศน.ตาบลขุนพทิ กั ษ์ ศนู ยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาเภอดาเนนิ สะดวก สานกั งานการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยจังหวดั ราชบรุ ี สานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ

คานา ด้วยศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาเภอดาเนินสะดวก ได้ดาเนินการจัดทา ภูมปิ ญั ญาในทอ้ งถิ่น ให้กับประชาชนในพ้ืนท่ีอาเภอดาเนินสะดวก เพ่ือเพิ่มพูนความรู้ซึ่งความรู้และทักษะ การในการดาเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝนได้ท้ังจากการศึกษาด้วยตนเองและรับการ ถา่ ยทอดจากคนอื่น การนาภมู ปิ ญั ญามาเผยแพร่ เพ่ือใหป้ ระชาชนในพ้ืนทไี่ ด้นาไปใช้และเรียนรู้ เพิ่มอาชีพ และประสบการณ์ใหก้ บั ตนเองและครอบครวั ให้มกี ารเจริญเติบโตอย่างต่อเน่ืองและเกื้อกูลในการผลิตซึ่งกัน และกัน โดยการใช้ ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์และไม่มีสารพิษ เช่น ดิน น้า แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีความสมดุล ของสภาพแวดล้อมอย่างต่อเน่ืองและเกิดผลในการเพ่ิมพูนความอุดม สมบรู ณข์ องทรพั ยากร ธรรมชาตดิ ้วย ศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอาเภอดาเนินสะดวก ได้จัดทารายงานรูปเล่ม เพ่อื แสดงผลการจัดกจิ กรรมให้ผู้ทสี่ นใจได้เห็นผลสมั ฤทธอ์ิ ย่างชัดเจน และสามารถนาไปใช้ในชีวิตประจาวัน ได้ ศนู ย์การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยอาเภอดาเนินสะดวก พฤศจกิ ายน 2562

สารบญั หนา้ คานา 1 สารบญั 7 คลงั ปัญญา กศน.ตาบลขุนพิทักษ์ 9 - แหล่งเรยี นรเู้ ศรษฐกจิ พอเพยี งในชุมชน : นางทองอยู่ เถื่อนบุญ - สมุนไพรแพทยแ์ ผนไทย : นายขนุ ผลสาล่ี - การทานา้ พริกหลากหลายชนิด : นางจารัส อมิ่ พิทักษ์ คณะผ้จู ัดทา

แบบบันทึกชุดขอ้ มูลคลังปัญญา - ภมู ปัญญาท้องถ่นิ ตาบลขุนพทิ กั ษ์ อาเภอดาเนนิ สะดวก จังหวดั ราชบรุ ี ช่อื ภมู ปิ ัญญา แหล่งเรยี นรเู้ ศรษฐกิจพอเพยี งในชมุ ชน ชือ่ นางทองอยู่ นามสกุล เถื่อนบุญ วนั เดือนปีเกิด 3 กรกฎาคม 2506 ทอ่ี ยู่ปัจจุบนั บา้ นเลขที่ 37/2 หมู่ 7 ตาบลขนุ พิทักษ์ อาเภอดาเนินสะดวก จังหวดั ราชบุรี รหัสไปรษณีย์ 70130 โทรศพั ท์ 092-3537265 Line ID 092-3537265 พกิ ัดทางภูมิศาสตร์ คา่ X : 13.1513244, ค่า Y: 99.9743734.14Z ความเป็นมาของบุคคลคลงั ปญั ญา นางทองอยู่ เถ่ือนบุญ เป็นบุคคลที่มีภูมิลาเนาท่ีตาบลขุนพิทักษ์ โดยมีความสามารถทางด้านการ เกษตรกรรม โดยได้รบั เลอื กเป็นเกษตรตาบล เนื่องจากนางทองอยู่ เถ่ือนบุญ มีความรู้ความสามารถในการ ใหค้ วามเขา้ ใจในกระบวนการถา่ ยทอดความรูด้ า้ นเกษตรกรรม ซ่ึงเป็นผูส้ ืบทอดความรู้จากบรรพบุรุษจากรุ่น สู่ร่นุ ทีม่ ีการทาเกษตรแตด่ ่ังเดิม และยังสามารถใชท้ กั ษะการพดู เป็นแรงจูงใจใหผ้ ูท้ มี่ ารับการอบรมมีความคิด ปรับเปล่ียนพฤติกรรมไปในทางที่ดีอย่างสร้างสรรค์และยังมีความรู้ความสามารถในด้านอ่ืน ๆ ท่ีเป็น ประโยชน์ตอ่ ชมุ ชน สงั คม จงึ ได้รับความรว่ มมอื จากนางทองอยู่ เถ่ือนบุญ มาจัดกิจกรรมเป็นวิทยากรให้กับ กศน.และชมุ ชน จุดเดน่ ของภูมปิ ัญญาท้องถิ่น มีความเป็นผู้นาในสังคม ชุมชน มีความรู้ความสามารถในกระบวนการถ่ายทอดความรู้ให้กับ ประชาชนท่ัวไป รปู แบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ ยังไม่เคยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นสื่อมวลชนและส่อื อนื่ อยา่ งแพรห่ ลาย มีการดงู านจากบคุ คลภายนอก จานวน.............5......ครง้ั จานวน.......500...........คน มีการนาไปใช้ ในพ้นื ที.่ .........-...........คน นอกพ้ืนท่ี........-........คน ลักษณะของภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ิน การพัฒนาตอ่ ยอดภูมิปัญญาใหเ้ ป็นนวัตกรรม คณุ คา่ (มูลค่า) และความ ภาคภูมิใจ ภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน/นวตั กรรมที่คดิ ค้นข้ึนมาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ินด่ังเดิมไดร้ บั การยกย่องทอดมาจาก ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่นและความภาคภูมิใจ ด้านการให้ความรู้ด้านเกษตรกรรมของ นางทองอยู่ เถื่อนบุญ ยังสามารถใช้ทักษะการพูดเป็นแรงจูงใจให้ผู้ที่มารับการอบรมมีความคิดปรับเปล่ียน

พฤติกรรมไปในทางที่ดีอย่างสร้างสรรค์และยังมีความรู้ความสามารถในด้านอื่น ๆ ที่เป็นประโยชน์ต่อชุมชน และสังคม ภาพกจิ กรรม แหลง่ เรยี นรู้ บ้านนางทองอยู่ เถอ่ื นบญุ จดั กิจกรรมใหค้ วามในชุมชน นางทองอยู่ เถ่ือนบุญ เป็นผู้นาในชุมชน สังคม และตลอดจนเป็นผูน้ าในด้านการเกษตรเกี่ยวกับ ทรพั ยากรธรรมชาติและท้องถิ่นโดยเป็นการทาเกษตรทฤษฎีใหม่ปลอดสารเคมีและการทาเกษตรแบบ ผสมผสานเปน็ ตวั อยา่ งใหก้ ับคนในชมุ ชน

แบบบันทึกชดุ ข้อมูลคลังปญั ญา - ภูมปัญญาท้องถ่ิน ตาบลขุนพทิ ักษ์ อาเภอดาเนนิ สะดวก จังหวัดราชบุรี ชอ่ื ภูมปิ ัญญา สมนุ ไพรแพทย์แผนโบราณ ชอ่ื นายขุน นามสกุล ผลสาล่ี ที่อยู่ปจั จุบัน บ้านเลขที่ 16 หมู่ 1 ตาบลขุนพิทักษ์ อาเภอดาเนินสะดวก จงั หวัดราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70130 โทรศัพท์ 089-9937286 Line ID - พกิ ดั ทางภูมิศาสตร์ คา่ X : 13.519066 , คา่ Y: 99.981274999999997 ความเป็นมาของบคุ คลคลงั ปัญญา ลุงขุน ผลสาล่ี เปน็ ผผู้ ลติ ผ้ปู ระกอบการสินค้า OTOP ข้นึ ทะเบยี นเปน็ หนง่ึ ตาบลหนึง่ ผลติ ภัณฑ์ ที่ สบื ทอดมาจากบรรพบรุ ษุ ในอดีต ซง่ึ เปน็ สมนุ ไพรทีช่ ่วยซอ่ มแซมเซลล์ทเ่ี ส่ือมไปและเป็นยาที่สามารถรักษา ได้ทกุ โรค(ยาครอบจกั รวาล) ปจั จบุ ันยาสมนุ ไพรผา่ นคณะการ อย.ผู้ตรวจเรยี บรอ้ ยแล้ว และให้จดทะเบยี น ยา รบ. o๔๑๙/๓๕๑๒ จดุ เด่นของภูมิปัญญาท้องถิ่น เนน้ ความสะอาดและช่ือสัตย์เปน็ ตัวประกันโรค ไม่มสี ารเจือปน ไมม่ ีสารเสตียลอยด์ รับรองคุณภาพ รกั ษาโรคได้ทกุ โรค วัตถดุ บิ ที่ใช้ประโยชน์ในผลติ ภัณฑ์ทีเ่ กิดจากภมู ปิ ญั ญา ซ่งึ พ้นื ท่ีอน่ื ไม่มี ได้แก่ พชื สมนุ ไพรไดน้ ามาจากพชื ที่ในชมุ ชน รายละเอียดของภูมปิ ัญญาท้องถ่นิ สรรพคุณ โรคภมู แิ พ้ ความดัน มะเร็งท่วั ไป ล้างไขมนั อุดตัน ปรับปรงุ เลอื ด และน้าเหลืองใหด้ ี ชว่ ย ขับสารพิษ ไมง่ ่วงนอน ขบั น้ายอ่ ยในกระเพาะอาหาร ตับ ไต ริดสีดวงทวาร สะเกด็ เงนิ -สะเก็ดทอง พยาธิ ด่างขาว ตบั ไต บารงุ ไต แกป้ วด เข่า ขา แก้ปากเหม็น หลอดลม หลอดเลือด หวั ใจตบี ตัน แกก้ รดไหลยอ้ น รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น ยังไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านส่อื มวลชนและส่อื อนื่ อยา่ งแพร่หลาย √ มกี ารดงู านจากบคุ คลภายนอก จานวน...........2..........ครั้ง จานวน......200......คน มีการนาไปใช้ ในพนื้ ที่.....................คน นอกพื้นที.่ ...............คน อ่นื ๆ

ลักษณะของภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น การพัฒนาต่อยอดภมู ปิ ญั ญาใหเ้ ปน็ นวัตกรรม คณุ คา่ (มูลค่า) และความ ภาคภูมิใจ การพัฒนาต่อยอดคือ คณุ ลุงขุน ผลสาล่ี มกี ารพัฒนาสมุนไพรอย่างต่อเน่ืองเพ่อื ใหผ้ ลิตภณั ฑ์มคี ุณภาพ ได้มาตรฐาน เป็น ที่ยอมรับของตลาด ภาพประกอบ

แบบบันทึกชุดขอ้ มูลคลังปญั ญา - ภมู ปัญญาท้องถิ่น ตาบลขุนพทิ ักษ์ อาเภอดาเนินสะดวก จังหวดั ราชบุรี ชอ่ื ภูมิปัญญา การทาน้าพริกหลากหลายชนดิ ชื่อ นางจารัส นามสกลุ อม่ิ พทิ กั ษ์ ท่อี ยปู่ ัจจุบนั บ้านเลขท่ี 75 หมู่ท่ี 4 ตาบลขนุ พิทกั ษ์ อาเภอดาเนนิ สะดวก จังหวัดราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70130 โทรศัพท์ 092-5827287 Line ID 092-5827287 พกิ ดั ทางภูมศิ าสตร์ คา่ X : 135111612, ค่า Y: 99.9819347,19z ความเป็นมาของบคุ คลคลังปัญญา คุณป้าจารัส อิ่มพิทักษ์ เป็นผู้หน่ึงท่ีที่สืบทอดความรู้จาก ปู่ – ย่า, ตา – ยาย เป็นผู้หน่ึงได้นา ความรู้มาต่อยอด ซึ่งคนในสมัยก่อนนิยมรับประทานสัตว์น้ามากกว่าสัตว์บก จึงอาจคิดค้นน้าพริกข้ึน เพื่อ เพิ่มรสชาติและดับกลิ่นคาวต่าง ๆ น้าพริก ถูกใช้เป็นส่วนประกอบของอาหารต่าง ๆ หรือใช้ในการ รับประทาน เป็นกับข้าว ก็ได้ และยังได้รับความนิยมมาต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน สาหรับน้าพริก แบบท่ีใช้ เป็นเครื่องปรุงส่วนผสมนั้น เกิดข้ึนเพราะอาหารไทยจาพวกแกง จาเป็นท่ีจะต้องมีส่วนประกอบ หรือ กรรมวิธีการทาที่ค่อนข้างซับซ้อน คุณป้าจารัส อิ่มพิทักษ์ จึงคิดค้นปรับปรุงทาน้าพริกข้ึน เพื่อรวบรวม ส่วนผสมต่าง ๆ นัน้ เขา้ ดว้ ยกนั เป็นการลดขั้นตอนการปรุงลง และยงั สามารถทาเก็บไวไ้ ดใ้ นจานวนมาก จุดเดน่ ของภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น คุณสมบตั ิทางยาของน้าพริก ป้าจารัส “มคี วามสะอาดมีรสชาติท่อี ร่อย หากใชส้ ว่ นประกอบท่ีมี คณุ ภาพ และผักทีส่ ะอาด นา้ พริกบางประเภทใช้พริกตา่ งชนดิ กัน เพ่ือรสชาติที่ดสี าหรบั น้าพริกประเภทน้นั ๆ”นอกจากถูกปากชาวบ้านแล้วยังมคี ณุ ค่าทางอาหารด้วย ยงั ชว่ ยประหยัดค่ารกั ษาสขุ ภาพของคนไทย ปจั จบุ นั นา้ พริกไดถ้ ูกประกาศโดยกระทรวงสาธารณะสุข และมงุ่ ส่งเสริมให้แพร่หลายมากขึน้ สาหรับผู้บริโภค อกี ด้วยและสามารถนาไปประกอบเปน็ อาชพี ได้อีกทางเลอื กหน่งึ .

วตั ถดุ บิ ท่ีใชป้ ระโยชนใ์ นผลิตภัณฑท์ ่ีเกดิ จากภูมปิ ญั ญา ซงึ่ พ้นื ที่อน่ื ไม่มี ไดแ้ ก่ ประโยชน์ของนา้ พริก พริก ช่วย กระต้นุ การทางานของกระเพาะอาหาร ทาใหร้ ะบบการย่อยอาหารดีข้นึ ชว่ ยเจริญอาหาร บารุงธาตุ ขบั เหงอ่ื ขับลม ขบั เสมหะ แกอ้ าเจยี น ลดความดนั โลหติ ชว่ ยให้ระบบการไหลเวียนโลหติ ดี ลดอาการบวม แกไ้ ขข้ออักเสบ หอมแดง ช่วยเจรญิ อาหาร ชว่ ยลดความร้อนในร่างกาย แกห้ วัดคดั จมกู ขับลมในลาไสแ้ กป้ วดท้อง ท้องอดื กระเทยี ม ขับเหงอื่ ขับปัสสาวะ ขับเสมหะ ขับลมในกระเพาะอาหาร แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ

ขา่ ชว่ ยย่อยอาหาร ช่วยขบั ลมแก้ท้องอดื ท้องเฟ้อ ท้องเดนิ แก้บิด แกแ้ น่นหนา้ อก และบรรเทาอาการคลื่นไส้ อาเจยี น ตระไคร้ ช่วย ลดความดันโลหิตสูง ขบั เหงื่อ แก้หวดั แกป้ วดศรี ษะ แกอ้ าการขัดเบา ชว่ ยขบั ปัสสาวะ แก้อาการ ท้องอดื ท้องเฟ้อ แนน่ จุกเสียด ช่วยขับลมในลาไส้ บรรเทาอาการไอ แก้เบื่ออาหาร เป็นยาบารงุ ธาตไุ ฟ มะกรดู นา้ มะกรูดช่วยใหเ้ จริญอาหาร แก้อาการท้องอืดท้องเฟอ้ ขับลม ชว่ ยขับและละลายเสมหะ บรรเทาอาการไอ ใบมะกรดู ช่วยรักษาอาการจุกเสยี ดและขับลมในลาไส้

กะปิ ทาจากเคยหรือกุ้งสดขนาดเล็ก มีโปรตีนจากกุ้ง มะขามเปียก มีวติ ามินซี และวติ ามนิ เอ มีแคลเซียม เป็นยาระบาย แก้ท้องผกู ชว่ ยขบั เสมหะ รายละเอียดของภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น คุณป้าจารสั ได้ใช่ภมู ิปัญญาท่ีมเี พ่ือถา่ ยทอดความรสู้ ปู่ ระชาชนทว่ั ไปทส่ี นใจจะเรยี นรโู้ ดยมี กศน. คอ่ ยให้คาปรกึ ษาในอาคารสถานท่ีและงบประมาณในการจัดการอบรมถา่ ยทอดความรู้ รปู แบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญาท้องถ่ิน ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล √ เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน √ มีการเผยแพรผ่ า่ นส่อื มวลชนและสอื่ อน่ื อย่างแพร่หลาย มีการดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน.....................ครง้ั จานวน...................คน √ มีการนาไปใช้ ในพื้นที่.....................คน นอกพ้นื ที่................คน อ่นื ๆ(ระบุ).................................................................................................................................... ลกั ษณะของภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปญั ญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มลู ค่า) และความ ภาคภูมิใจ ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่น/นวัตกรรมทคี่ ิดค้นขึ้นมาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ ด่ังเดมิ ไดร้ ับการยกย่องทอดมาจาก บรรพบุรษุ เป็นผถู้ ่ายทอดจากรุน่ สู่รุ่น

ภูมิปญั ญาท้องถิ่นทไี่ ด้พัฒนาและตอ่ ยอด การพัฒนาต่อยอดคือ มีการปรับปรงุ สตู รให้หลากหลายชนดิ ตรงตามความต้องการของตลาด รายละเอียดเพ่ิมเติม (สามารถขอ้ มมลู ลิงคว์ ดี โี อ หรอื เวบ็ ไซค์ที่เก่ยี วข้อง) https://www.facebook.com/100005323246743/videos/1091245631062868/?id=10000532324674 3 https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1080270188827079&set=pcb.1080270242160407&t ype=3&theater https://www.facebook.com/photo.php?fbid=626408034473214&set=a.139876706459685&type= 3&theater ภาพกิจกรรม

คณะผู้จดั ทา ทปี่ รึกษา ผอู้ านวยการ กศน.อาเภอดาเนนิ สะดวก 1. นายทวสี ทิ ธ์ิ แซมเพชร ครู กศน.อาเภอดาเนนิ สะดวก 2. นางสาวจติ รา ถันอาบ ครู กศน.อาเภอดาเนนิ สะดวก 3. นางเอ้ืองทิพย์ แสงรงุ่ เรือง ครู กศน.อาเภอดาเนนิ สะดวก 4. นางอนั ชนั จันทร์พูล รวบรวม/จดั ทาข้อมูล/บรรณาธการ ครู กศน.ตาบลขุนพทิ ักษ์ นายประพันธ์ จาเล ชื่อ – นามสกลุ ผู้บนั ทกึ ข้อมลู นายประพนั ธ์ จาเล .เบอรต์ ิดตอ่ 081-0170248 Line ID Phaphan285 หนว่ ยงาน/สถานศึกษา กศน.อาเภอดาเนินสะดวก วันท่บี ันทกึ 6 ธนั วาคม 2562