หลักการแปล

1 ประวัติการแปลในประเทศไทย การแปลภาษาต่างประเทศเปน็ ภาษาไทยเร่ิมมาแต่ปี พ.ศ. ใด ไมป่ รากฏเปน็ หลกั ฐานแน่ชัด แตเ่ ม่ือ พิจารณาจากวรรณคดแี ล้วพบวา่ มกี ารศกึ ษาภาษาของชาติตะวนั ออกอ่นื มาต้ังแตส่ มัยสโุ ขทยั แลว้ ตวั อยา่ งเช่น ไตรภูมิพระร่วง หรือไตรภูมิกถา ที่สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถทรงเรียบเรียงขึ้นจาก พระ คัมภรี ์ในพทุ ธศาสนา หลักฐานการแปลครั้งแรกเป็นการแปลภาษามคธทป่ี รากฎอยู่ในมหาชาติคาหลวง ตามที่ได้กลา่ วไวว้ ่า “มีจดหมายเหตปุ รากฎว่าสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ มีรับสัง่ ให้ประชมุ นักปราชญ์ ราชบัณฑติ ในกรุง ศรอี ยุธยาแปลแต่งเมอื่ ปีขาล จลุ ศักราช ๘๔๔ พ.ศ. ๒๑๒๕” ต่อมาในสมัยอยุธยาตอนกลาง ประเทศไทยมีการติดตอ่ ค้าขายกบั ตา่ งชาติมากขนึ้ ซ่งึ น่าจะมีการ แปลภาษาต่างชาตอิ ยู่บา้ ง ดงั ที่นโิ กลาส แยร์เวสบ์ ันทึกถงึ พระราชกรณียกิจประจาวนั ของสมเดจ็ พระ นารายณ์ไว้ตอนหนึ่งว่า “…..บ่าย ๔ น. เสด็จต่นื บรรทม….เจ้าพนกั งานอ่านหนังสอื ถวายกเ็ ข้าเฝ้า พรอ้ มดว้ ยสมุดหนังสอื ….เรื่องทอี่ า่ นถวายกม็ ปี ระวตั ิศาสตร์จนี ประวตั ศิ าสตร์ญี่ปุ่น…….” ซ่ึง สนั นิษฐานได้วา่ อาจมีการแปลประวัตศิ าสตรต์ ่างๆ หรืออย่างน้อยทส่ี ดุ กเ็ ป็นการเล่าเร่ืองตามคาบอก เล่าของชาวต่างชาติก็เปน็ ได้ แตจ่ ากการเสียกรงุ ศรอี ยธุ ยาคร้ังที่๒ ทาใหห้ ลกั ฐานทางวฒั นธรรมไป จานวนมาก ซงึ่ ก็รวมไปถงึ งานวรรณคดตี า่ งๆดว้ ย ครั้นสมัยกรุงธนบุรบี ้านเมืองยงั คงมศี ึกอยู่ สถานภาพทางด้านวรรณคดี และวัฒนธรรมจงึ ยังไมเ่ ป็น ปึกแผน่ นัก จวบจนรัชสมัยของพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช พระองค์โปรดเกล้า ให้มกี ารแปลวรรณคดี ๒ เรือ่ งใหญค่ อื โปรดเกล้าฯใหก้ รมพระราชวงั บวรมหาเสนาภิมุข (เจ้าฟ้าทอง อิน กรมหลวงอนุรกั ษเ์ ทวศร์) ทรงอานวยการแปลเร่ือง ไซ่ฮน่ั และพระยาพระคลัง (หน) อานวยการ แปลเร่อื ง สามกก๊ การแปลจะใชว้ ธิ กี ารใหผ้ ู้เช่ยี วชาญภาษาจนี แปลเน้ือความ และให้ผู้เชี่ยวชาญภาษาไทยเรียบ เรยี งความเป็นภาษาไทยที่ถกู ต้อง ซงึ่ การแปลวรรณกรรมลกั ษณะนเ้ี รยี กว่า “ถอดความ”

2 ตอ่ มาในสมัยรัชกาลท่ี ๓ เร่มิ มกี ารแปลหนงั สอื ภาษาอังกฤษเป็นภาษาไทย โดยนายแพทย์ยอร์ช แมคฟาแลนด์ (พระอาจวิทยาคม) ระบุว่าแหม่มแอนนา ยัดสนั แปลคาสอนศาสนาครสิ ตเ์ ปน็ ภาษาไทย เม่ือ พ.ศ. ๒๓๖๒ แตไ่ มม่ หี ลกั ฐานเหลอื ถงึ ปัจจบุ นั ครัน้ สมัยรชั กาลที่ ๔ วฒั นธรรมตะวันตกเรม่ิ หล่ังไหลเขา้ มา พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หวั ทรงสนับสนุนใหพ้ ระราชโอรสทกุ พระองคม์ ีการศึกษาจึงไดท้ รงจา้ งครูชาวต่างชาติเข้ามาสอนหนังสือ ในพระบรมมหาราชวัง ซ่ึงเปน็ ผลทาให้เกิดการแปลและการแตง่ เรือ่ ง เช่น บทพระราชนพิ นธเ์ รือ่ ง ลลิ ติ นิทราชาคริต ซง่ึ ที่มาของบทพระราชนิพนธม์ าจากหนงั สือพนั หน่ึงราตรี อันเป็นเรื่องเล่า พน้ื บ้าน เดิมเป็นภาษาอาหรบั ตอ่ มามกี ารแปลเปน็ ภาษาอังกฤษ หลายสานวนแต่สานวนหนงึ่ ทน่ี ิยมมากทสี่ ุด คือ ของ เซอรร์ ิชาร์ด เบอรต์ ัน ชาวอังกฤษ ในปี พ.ศ. ๒๔๒๗ พระเจ้าน้องยาเธอพระองคเ์ จ้าคคณางค์ กรมหลวงพิชติ ปรีชากร ขณะดารง ตาแหนง่ สภานายกหอพระสมดุ วชิรญาณ ไดท้ รงออกหนงั สอื พิมพว์ ชริ ญาณวเิ ศษขนึ้ โดยลงเรื่องราวที่ รวบรวมไดจ้ ากกรรมการ หรอื สมาชิกของหอพระสมุด ในหนงั สือเล่มน้ีเองเร่ิมมีการแปลวรรณกรรม ตะวันตกในรูปของนทิ าน เช่นนทิ านอสี ปปกรณมั เพื่อสอนคติธรรมและใหค้ วามบันเทงิ เม่อื มคี วาม นิยมกม็ กี ารแปลมากขน้ึ เช่น พระองคเ์ จ้ารัชนีแจม่ จรสั กรมหม่นื พทิ ยาลงกรณ์ ทรงนาเค้าโครงเรือ่ ง Cinderella มาแปลเป็นภาษาไทยโดยใช้ชอ่ื วา่ นางจินตลีลา ครนั้ มาถึงคร่ึงหลังของรัชสมัยของ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยหู่ ัวกลุ่มขนุ นางที่ได้รบั การศกึ ษาจากตะวันตกได้ออกนติ ยสาร ชือ่ ลักวทิ ยา ข้ึนในปี พ.ศ. ๒๔๔๓ โดยเปน็ หนงั สอื รายเดอื น ซง่ึ ได้แถลงวตั ถุประสงคว์ ่า “เรื่องทจี่ ะลง ในหนังสอื พมิ พ์ฉบับนจี้ ะเปน็ เรอ่ื งแปล หรือ “ลัก” เอามาจากภาษาอนื่ โดยมาก เพราะฉะนน้ั หนังสือ ลกั วทิ ยาจะเป็นล่ามในสว่ นข่าวตา่ งประเทศ” คากล่าวนสี้ ะท้อนให้เหน็ ความนิยมเรอ่ื งแปลจาก ตะวันตกเริ่มแพร่หลายในประเทศไทยในปลายรัชสมัยรัชกาลท่ี ๕ จนกระทง่ั ปี พ.ศ. ๒๔๔๑ นายนกยูง วเิ ศษกุล ต่อมารบั ราชการเปน็ พระยาสุรนิ ทราชาได้ได้แปลนว นยิ ายเป็นภาษาไทยเรอื่ งแรก โดยให้ชื่อวา่ “ความพยาบาท” แปลจากเรอ่ื ง Vendetta, or the Story of One Forgetten ของ มารี คอเรียลลิ ซึ่งเปน็ ผลใหเ้ กิดการเขยี นรูปแบบใหมค่ อื นวนยิ ายข้นึ ในประเทศไทย

3 นบั จากวันนนั้ จนวนั นี้ วรรณกรรมแปลไดเ้ ขา้ มาส่สู ังคมไทยอยา่ งต่อเนื่อง คนไทยเรยี นรู้ วัฒนธรรม ต่างชาติโดยผ่านช่องทางแห่งบรรณพภิ พ เราได้รู้จักปีเตอรแ์ พนก็ไมค่ วรลืมท่จี ะทาความรจู้ ักกบั พระ สังขศ์ ลิ ป์ชยั หรอื ร้จู ักซนิ เดอร์เรลลากไ็ มค่ วรลืมนางเอื้อยในเรอื่ งปลาบ่ทู อง เมื่อเรียนรู้เขาแล้วจงอย่า ลมื หันกลับมามองตวั เองว่าเรยี นรู้ความเปน็ ตนเองได้มากเพียงใด การแปลภาษาคืออะไร? มีความสาคัญอย่างไร การแปลภาษา คอื การถา่ ยทอดความหมาย ความคิด และการสื่อสาร จากภาษาหนึ่งสู่ภาษาหนึง่ ใหม้ ี ความหมายชดั เจนข้ึน โดนผ่านผแู้ ปลทม่ี ีความเชีย่ วชาญดา้ นการใช้ภาษาท้งั 2 นนั้ อยา่ งชานาญการ มี ความร้คู วามเขา้ ใจในหลักการใชภ้ าษานนั้ ๆอย่างท่องแท้ สื่อความหมายได้อยา่ งถกู ต้องครบถว้ น สมบรู ณ์ ไม่บิดเบอื นหรือดัดแปลงจากภาษาตน้ ฉบบั ไมม่ กี ารตดั ต่อหรือแตง่ เตมิ ท่ีไม่จาเป็นใดๆท้ังสน้ิ เพื่อให้ผ้อู ่านฉบับแปลมคี วามเขา้ ใจทีต่ รงกัน เทคนิคการแปลภาษา แปลใหก้ ระชับได้ใจความ : เทคนคิ การแปลภาษาใหก้ ระชบั คอื เทคนคิ แรกท่มี ีความสาคัญตอ่ การ เรยี บเรยี งความหมายจากภาษาตน้ ฉบบั ให้เปน็ ภาษาที่ 2 ได้ดขี ึ้น ควรเนน้ การใช้ประโยคที่สือ่ ได้ ชดั เจน สัน้ กระชับ ไดใ้ จความสาคญั ทตี่ รงประเด็น รวมไปถึงการถ่ายทอดประโยคทยี่ าวให้เข้าใจงา่ ย มากขน้ึ ดว้ ยการคงความหมายหลกั สาคัญให้มคี ุณภาพ เลอื กใช้การแบ่งประโยคเมือ่ จาเป็น เรยี งลาดับ ความหมายของเนอ้ื หาให้ต่อเนอ่ื งอ่านงา่ ย และไมย่ ึดติดกบั สานวนของภาษาต้นฉบับมากเกินไป ซง่ึ อาจไมต่ รงกบั หลกั การใชภ้ าษา การใชค้ า สานวน ของภาษาท่ีต้องการแปลเท่าท่ีควร สานวนภาษาตอ้ งตรงกลมุ่ เป้าหมาย : ผ้แู ปลภาษาทีด่ ีจะต้องคานึงถงึ การใช้ภาษาท่ีตรงกับกลุม่ ผู้อ่าน เปา้ หมายและจดุ ประสงค์ทต่ี อ้ งการจะส่อื สาร ไมว่ า่ จะเปน็ ระดบั ของภาษา รูปประโยค สานวน การ นาเสนอ ทจ่ี ะทาให้ผูอ้ ่านเขา้ ถงึ ประเด็นของภาษาต้นฉบับได้อยา่ งสมบรู ณไ์ ม่บิดเบือน เช่น เอกสาร วิชาการ ควรเลือกใช้ระดบั ภาษาท่เี หมาะสมเป็นทางการ นา่ เช่ือถอื คาศัพทท์ ี่ใหค้ วามหมายตรง จดุ ประสงค์ หลกี เลี่ยงสานวนภาษาทเี่ ป็นภาษาพดู ท่ัวไป และเทคนิคการแปลภาษาท่สี าคัญ คอื การ แปลเอกสารวิชาการไมค่ วรแปลแบบคาตอ่ คา เพราะวิธีการนจ้ี ะทาใหค้ วามหมายภาษาตน้ ฉบบั ผิด

4 แปลกไปจากเดิม ดังนน้ั ผูแ้ ปลอาจจะตอ้ งศกึ ษาหลกั การของเนื้อหานั้นๆอย่างลึกซง้ึ ในระดบั หนงึ่ ก่อนทจ่ี ะเรยี บเรียงความหมายและแปลภาษาที่ 2 ได้อย่างสมบรู ณ์ คงรปู แบบตามต้นฉบับ : เทคนคิ การแปลภาษาทดี่ ีอีกหนึ่งสิ่งทสี่ าคญั ไมแ่ พ้การแปลความหมายให้ ถกู ตอ้ ง คอื การจัดรูปแบบตวั อักษร การจดั หน้า การใช้สญั ลกั ษณ์ ตาราง ภาพประกอบ รายละเอียด ตัวหนา ตวั เอยี ง การขดี เส้นใต้ ฯลฯ จดั ให้คงรูปแบบตามต้นฉบับมากทีส่ ุด เพือ่ คงคณุ ภาพการเขียนที่ ดจี ากตน้ ฉบับ ที่ตอ้ งการส่ือความหมายได้อยา่ งตรงประเด็นไม่คลาดเคลอื่ น เสมือนได้อา่ นต้นฉบบั ภาษานน้ั ๆจริงๆ ในบางกรณีอาจมีความหมายทีไ่ มใ่ กล้เคยี งกบั ภาษาที่ 2 เท่าท่ีควร อาจจะตอ้ งมีการ อธบิ ายเพิม่ เติมเพ่ือช่วยขยายความให้ผ้อู ่านนกึ ภาพตามที่ผู้เขยี นต้องการสอื่ อย่างเขา้ ใจมากทสี่ ดุ ขอคาแนะนาจากผู้เชย่ี วชาญ : แนน่ อนว่าการแปลภาษาในบางครัง้ อาจมีปัญหาความไมเ่ ข้าใจใน สานวนภาษา ความหมาย หรอื เนือ้ หาของภาษาต้นฉบับอยู่บ้าง ซึง่ ผ้แู ปลจาเป็นต้องของคาแนะนา จากผูเ้ ชยี่ วชาญด้านภาษานัน้ ๆ หรอื เจ้าของภาษาที่มีประสบการณ์ รวมถงึ บางเนื้อหาทอี่ าจมีความ เฉพาะเจาะจงท่ผี ูแ้ ปลขาดความร้คู วามเข้าใจ ทาให้การแปลมคี วามติดขดั ได้ ดังน้ันผแู้ ปลจะต้องมี เทคนิคการแปลภาษาโดยการเป็นสอ่ื กลางทีด่ ี ทจี่ ะทาทุกอยา่ งให้เนื้อหามีความสมบรู ณ์แบบมากท่สี ุด ซึ่งทางศนู ยแ์ ปลเอกสาร เฟิสท์ชอยซ์ ทรานสเลชัน ของเรานัน้ ตอบโจทย์ความตอ้ งการดา้ นการ แปลภาษาทีค่ รอบคลุมมากกวา่ 30 ภาษาท่ัวโลก โดยนักแปลมืออาชพี และเจ้าของภาษาท่เี ชีย่ วชาญ มีประสบการณ์ด้านการแปลเอกสารใหก้ บั องคก์ รชั้นนามาแล้วมากมาย พรอ้ มบรกิ ารท่ีไดม้ าตรฐาน และการนั ตผี ลงานในราคาท่ียตุ ธิ รรม ใช้คาทับศัพทอ์ ย่างเหมาะสม : เนอ้ื หาจากภาษาต้นฉบบั บางคร้งั อาจจะตอ้ งใช้คาทับศัพท์เพอื่ ส่ือ ความหมายไดด้ กี ว่าการแปลคาขึน้ ใหม่ เพราะนอกจากจะเป็นคาศพั ท์ที่ใช้ส่ือสารกนั ทั่วไปแลว้ บางคา ยงั เปน็ คาที่เข้าใจกนั ได้อยา่ งคนุ้ เคยเปน็ สากลอกี ดว้ ย เชน่ Google Facebook Email ชอื่ บุคคล สถานท่ี เป็นตน้ คาต่างๆเหล่าน้เี ปน็ ท่รี ู้ที่จกั และนยิ มใช้ทบั ศัพทท์ ง้ั การเขยี นและการพูด ซึ่งผู้แปลควร เลอื กใช้เทคนิคการแปลภาษาใหเ้ หมาะสมกับรูปประโยคโดยท่ยี ังคงความหมายเดิมไวอ้ ย่างสมบรู ณ์ เปล่ยี นระบบหน่วยต่างๆใหเ้ ขา้ ใจง่าย : รายละเอียดเลก็ ๆน้อยๆกเ็ ปน็ จุดท่ีผู้แปลไม่ควรละเลยเป็นอัน ขาด เพราะเป็นจุดท่ีผู้อา่ นจะสามารถทาความเข้าใจต้นฉบบั ไดด้ มี ากขึ้น ดว้ ยการเปล่ียนระบบการใช้

5 เปรยี บเทียบหนว่ ยตา่ งๆ ใหเ้ ป็นหนว่ ยท่ภี าษาท่ี 2 คุ้นเคยและใชเ้ ปน็ สากลภายในประเทศ เชน่ คา่ เงนิ หน่วยการวดั การเขยี นวัน/เดอื น/ปี อณุ หภมู ิ จดุ ทศนยิ ม หนว่ ยความสงู ระยะทาง หน่วยคา่ น้าหนกั เป็นต้น ตรวจสอบความถูกตอ้ งของภาษา : ความถูกตอ้ งของการแปลภาษาคอื เทคนิคการแปลภาษาสุดท้ายที่ ตอ้ งให้ความสาคัญ เพอ่ื ตรวจสอบความเรียบร้อยสมบูรณแ์ บบของเนื้อหาและรายละเอียดอน่ื ๆ ท้งั ใน เรอื่ งของการพิมพ์ การสะกดคา ไวยากรณ์ รูปแบบภาษา เนอื้ หา คาทบั ศพั ท์ การขึ้นย่อหน้า การจดั วางรูปภาพประกอบ ตาแหนง่ การวางเลย์เอาต์ ตลอดจนระยะช่องวา่ งระหวา่ งบรรทดั ตา่ งๆ โดย จะต้องเปรยี บเทียบกบั ต้นฉบบั ให้มคี วามคล้ายมากท่ีสุด ผู้แปลจะตอ้ งอา่ นเนอื้ หาทุกบรรทดั ทุกคา ทุกหน้า เรยี กง่ายๆวา่ เปน็ การจบั ผดิ การแปลใหถ้ ูกต้องกอ่ นการสง่ มอบให้กบั ลูกค้า หรอื กอ่ นการยื่น เอกสารน่ันเอง