เทคโนโลยีในศตวรรษที่ 21

เทคโนโลยีในศตวรรษที่ 21 จดั ทำโดย นำงสำวพิมญำดำ ภูปรำงค์ เลขท่ี 18 สำขำเทคโนโลยีสำรสนเทศ ประกำศนยี บัตรวชิ ำชพี ช้ันปที ี่ 3 / 1 วิชำ ฝึกงำน (2000-7001) เสนอ อำจำรย์ภัทรำวธุ วริ ยิ สกุลวัฒนำ วิทยำลยั เทคนคิ วงั น้ำเยน็ สำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรอำชวี ศึกษำ

ก คำนำ รายงานน้จี ดั ทาข้นึ เพื่อเปน็ สว่ นหนึง่ ของวชิ า ฝึกงาน ช้ันประกาศนยี บัตรวิชาชพี ปที ่ี 3 เพอ่ื ให้ได้ศึกษาหาคามรู้ในเรื่อง เทคโนโลยใี นศตวรรษที่ 21 และได้ศกึ ษาอย่างเข้าใจ เพ่ือเปน็ ประโยชนก์ บั การเรียน ผู้จดั ทาหวงั วา่ รายงานเล่มนจี้ ะเปน็ ประโยชน์กับผู้อ่าน หรือนกั เรยี น นกั ศึกษา ท่ีกาลงั หา ข้อมูลในเร่ืองนี้อยู่ หากมขี ้อเสนอแนะ หรือข้อผดิ พลาดประการใด ผจู้ ดั ทาขอน้อมรับไว้ และขออภยั มา ณ ท่ีน้ดี ้วย นางสาวพิมญาดา ภูปรางค์

สำรบญั ข คานา ก สารบญั ข ความหมายของศตวรรษที่ 21 1 องคป์ ระกอบของทกั ษะศตวรรษท่ี 21 3 ประโยชน์ของศตวรรษที่ 21 12 เทคโนโลยสี ารสนเทศศตวรรษท่ี 21 14 อ้างองิ ค

1 ศตวรรษที่ 21 ในชว่ งของคริสต์ศตวรรษท่ี 21 คอื คริสต์ศตวรรษแรกของครสิ ตส์ หัสวรรษที่ 3 และเป็น ครสิ ต์ศตวรรษปัจจุบัน โดยเร่มิ นับตง้ั แตว่ ันท่ี 1 มกราคม ค.ศ. 2001 จนถงึ วันที่ 31 ธนั วาคม ค.ศ. 2100 ซง่ึ โลกในทุกวนั น้ีได้มกี ารถูกพฒั นาตัง้ แตอ่ ดีตจนถึงปจั จุบันเป็นผลมาจากความกา้ วหน้าทางด้าน Technology และนวตั กรรม (Innovation) ตา่ งๆ ทีถ่ กู สรา้ งสรรค์ขึ้นมาอยา่ งต่อเน่ือง ซงึ่ ขณะน้ีโลกปจั จุบนั ได้ก้าวเข้ามาสู่ ศตวรรษที่ 21 อย่างเตม็ ตวั ซึ่งเปน็ ยุคท่ี Digital Technology ที่เข้ามามบี ทบาทและเป็นองคป์ ระกอบสาคัญ สาหรบั มนุษย์ในปัจจุบนั และอนาคต (พัทฐรนิ ทร์ โลหา, 2562) 1. ความหมายของทกั ษะศตวรรษที่ 21 ความสนในเรื่องศตวรรษที่ 21 เริ่มขึ้นในประเทศสหรัฐอเมริกา โดยก่อนทจี่ ะสน้ิ ศตวรรษท่ี 20 พอเขา้ สศู่ ตวรรษที่ 21 ความคิดและข้อเสนอแนะก็ชดั เจนและเดน่ ชดั มากขึน้ ความท้าทายด้านการศึกษาในศตวรรษที่ 21 ในการเตรียมนักเรยี นให้พร้อมกบั ชวี ติ ในศตวรรษที่ 21 เป็นเรือ่ งสาคัญของกระแสการปรบั เปล่ยี นทาง สงั คมท่เี กดิ ข้ึนในศตวรรษท่ี 21 ส่งผลต่อวิถกี ารดารงชีพของสงั คมอยา่ งทัว่ ถึง มีนกั การศึกษาหลายทา่ นได้ให้ ความหมายของการคดิ ไวด้ งั น้ี

2 วจิ ารณ์ พานิช (2555, น. 16-21) ทักษะศตวรรษท่ี 21 หมายถงึ การจดั การเรียนร้เู พอ่ื เตรยี ม ความพร้อมใหน้ ักเรยี นมที ักษะสาหรบั การออกไปดารงชีวติ ในโลกในศตวรรษที่ 21 ท่ีเปลี่ยนไปจากศตวรรษท่ี 20 และ 19 โดยทกั ษะแหง่ ศตวรรษที่ 21 ที่สาคญั ท่ีสุด คือ ทักษะการเรยี นรู้ (Learning Skill) ส่งผลใหม้ ีการ เปลีย่ นแปลงการจดั การเรียนรเู้ พ่ือใหเ้ ดก็ ในศตวรรษที่ 21 น้ี มคี วามรู้ ความสามารถ และทักษะจาเปน็ ซ่งึ เปน็ ผลจากการปฏริ ปู เปลีย่ นแปลงรูปแบบการจัดการเรียนการสอน ตลอดจนการเตรยี มความพรอ้ มดา้ นตา่ งๆ School in focus (2556) ทักษะศตวรรษท่ี 21 หมายถงึ การกา้ วข้ามพรมแดนไปไดท้ ว่ั ทุกมุม โลก ซ่งึ แวดวงทางการศึกษาทว่ั โลกต่างกา้ วพน้ รปู แบบการเรยี นการสอนท่ีใชค้ รเู ปน็ ศูนย์กลางมาเปน็ การ เรียนรู้ในแบบกระบวนทัศน์ใหม่ เรยี กได้วา่ เป็นการจัดการศกึ ษายุคฐานแหง่ เทคโนโลยี หรือ Technology Based Paradigm จนิ ดารตั น์ โพธนิ์ อก (2557) ทักษะแหง่ ศตวรรษที่ ๒๑ (21st century skills; transversal skills) หมายถงึ กลมุ่ ความรู้ ทกั ษะ และนิสัยการทางาน ทเี่ ชอ่ื ว่ามคี วามสาคัญย่ิงต่อความสาเร็จในการ เรียนรูต้ ลอดชวี ิต ทักษะดงั กลา่ วนี้เปน็ ผลจากการพฒั นากรอบความคดิ การเรยี นรใู้ นศตวรรษท่ี ๒๑ (21st Century Learning Framework) โดยภาคเี พ่ือทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ (The Partnership for 21st Century Skills) ไสว ฟักขาว (2558, น. 1) ทักษะศตวรรษที่ 21 หมายถึง การเรียนรู้ เพ่อื มีชีวิตในโลกยุคศตวรรษท่ี 21 ปจั จบุ นั การเรยี นรสู้ าระวิชา ควรเปน็ การ เรียนจากการค้นคว้าเองของศิษย์ โดยครชู ว่ ยแนะนา และช่วย ออกแบบกิจกรรมทชี่ ว่ ยให้นักเรียนแตล่ ะคนสามารถประเมินความก้าวหน้าของการเรียนรู้ของตนเองได้ จบั จ่าย for school (2560) ทกั ษะศตวรรษท่ี 21 หมายถงึ รูปแบบการเรยี นรู้ทีต่ ้องปรบั ปรุงไป เร่อื ยๆ เพ่ือให้เขา้ กับยุคสมยั โดยเด็กนักเรียนจะมกี ารเรียนรทู้ ่ยี ืดหยนุ่ สรา้ งสรรค์ และท้าทาย มองเห็นปัญหา เปน็ โจทยใ์ ห้นกั เรยี นไดเ้ รยี นรู้วธิ กี ารแกไ้ ข ซึง่ ทักษะที่จาเป็นในการเรียนรู้ในศตวรรษท่ี 21

3 2. องคป์ ระกอบของทักษะศตวรรษที่ 21 จากศตวรรษท่ี 20 สศู่ ตวรรษท่ี 21 ความเปลีย่ นแปลงท่ีเหน็ เดน่ ชัดท่สี ุดคือ ความกา้ วหนา้ ของ เทคโนโลยสี ารสนเทศ ท่ีทาให้เกิดเครือขา่ ยโทรคมนาคมดจิ ิทัลท่ีเชื่อมโยงโลกในแต่ละส่วนเข้าด้วยกัน สามารถ แลกเปล่ียนขอ้ มูลข่าวสารซ่งึ กันและกนั ได้อย่างรวดเร็วและง่ายดาย ผ่านอุปกรณ์อเี ล็กโทนิกส์ต่างๆ ทม่ี ีการ พัฒนามาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ศตวรรษที่ 20 เชน่ คอมพวิ เตอร์ และโทรศัพทเ์ คลอ่ื นท่ี ซ่งึ ปจั จุบนั อปุ กรณ์อีเล็ก โทนกิ ส์เหล่าน้ี กไ็ ด้มีการพฒั นามาอย่างตอ่ เน่ืองและกลายมาเป็นปัจจยั สาคญั ทที่ ุกคนต้องมไี ว้เพ่ือตอบสนอง ต่อการกา้ วทันการเตบิ โตของโลก ซึง่ มนี ักการศึกษากล่าวไว้ ดงั น้ี วิจารณ์ พานิช (2555, น. 16-21) ไดก้ ลา่ วถึงทกั ษะเพื่อการดารงชีวติ ในศตวรรษที่ 21 ดงั นี้ สาระวิชาก็มคี วามสาคัญ แตไ่ ม่เพียงพอสาหรบั การเรยี นรู้เพอ่ื มชี วี ิตในโลกยุคศตวรรษท่ี ๒๑ ปัจจบุ ัน การเรยี นรูส้ าระวิชา (content หรือ subject matter) ควรเป็นการเรยี นจากการค้นคว้าเองของศิษย์ โดยครู ชว่ ยแนะนา และชว่ ยออกแบบกจิ กรรมท่ชี ่วยให้นักเรยี นแต่ละคนสามารถประเมนิ ความก้าวหน้าของการ เรยี นรู้ของตนเองได้ สาระวชิ าหลัก (Core Subjects) ประกอบดว้ ย - ภาษาแม่ และภาษาสาคัญของโลก - ศิลปะ - คณติ ศาสตร์ - การปกครองและหนา้ ท่ีพลเมือง - เศรษฐศาสตร์ - วิทยาศาสตร์ - ภมู ศิ าสตร์- ประวัติศาสตร์

4 โดยวิชาแกนหลักนจี้ ะนามาสูก่ ารกาหนดเป็นกรอบแนวคดิ และยทุ ธศาสตรส์ าคัญตอ่ การจัดการ เรียนรู้ในเน้ือหาเชิงสหวทิ ยาการ (Interdisciplinary) หรือหัวขอ้ สาหรับศตวรรษที่ 21 โดยการส่งเสริมความ เข้าใจในเน้ือหาวิชาแกนหลกั และสอดแทรกทกั ษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 เข้าไปในทกุ วชิ าแกนหลกั ดังน้ี ทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21 ความรู้เกี่ยวกับโลก (Global Awareness) ความรู้เก่ียวกบั การเงิน เศรษฐศาสตร์ ธุรกจิ และการเป็นผู้ประกอบการ (Financial, Economics, Business and Entrepreneurial Literacy) ความรดู้ า้ นการเป็นพลเมืองที่ดี (Civic Literacy) ความรดู้ า้ นสุขภาพ (Health Literacy) ความรดู้ ้านสงิ่ แวดล้อม (Environmental Literacy) ทักษะดำ้ นกำรเรียนรแู้ ละนวัตกรรม จะเป็นตัวกาหนดความพร้อมของนักเรยี นเข้าสโู่ ลกการทางานที่มีความซบั ซ้อนมากขึ้นในปัจจุบัน ไดแ้ ก่ ความรเิ ริ่มสรา้ งสรรค์และนวตั กรรม การคดิ อย่างมีวจิ ารณญาณและการแกป้ ัญหา การส่อื สารและการร่วมมือ

5 ทักษะดำ้ นสำรสนเทศ ส่ือ และเทคโนโลยี เนอื่ งดว้ ยในปจั จบุ นั มีการเผยแพร่ข้อมลู ขา่ วสารผ่านทางสือ่ และเทคโนโลยี มากมาย ผเู้ รียนจงึ ต้องมีความสามารถในการแสดงทกั ษะการคดิ อย่างมวี จิ ารณญาณและปฏิบัตงิ านได้ หลากหลาย โดยอาศัยความรู้ในหลายด้าน ดังนี้ ความร้ดู ้านสารสนเทศ ความรู้เกีย่ วกบั ส่ือ ความรู้ด้านเทคโนโลยี

6 ทักษะดำ้ นชีวติ และอำชีพ ในการดารงชวี ติ และทางานในยุคปัจจบุ ันให้ประสบความสาเรจ็ นักเรยี นจะต้องพัฒนาทักษะชีวิตที่ สาคัญดังต่อไปนี้ ความยืดหยุ่นและการปรับตัว การรเิ ริ่มสรา้ งสรรค์และเปน็ ตวั ของตวั เอง ทักษะสงั คมและสงั คมข้ามวัฒนธรรม การเปน็ ผูส้ ร้างหรือผผู้ ลิต (Productivity) และความรบั ผดิ ชอบเช่อื ถือได้ (Accountability) ภาวะผู้นาและความรับผิดชอบ (Responsibility)

7 ทกั ษะของคนในศตวรรษที่ 21 ทีท่ กุ คนจะต้องเรยี นรตู้ ลอดชวี ติ คอื การเรียนรู้ 3R x 7C 3R คือ Reading (อ่านออก), (W)Riting (เขียนได้), และ (A)Rithemetics (คิดเลขเปน็ ) 7C ไดแ้ ก่ 1. Critical Thinking and Problem Solving (ทกั ษะดา้ นการคิดอยา่ งมวี จิ ารณญาณ และทักษะใน การแกป้ ัญหา) 2. Creativity and Innovation (ทกั ษะดา้ นการสร้างสรรค์ และนวัตกรรม) 3. Cross-cultural Understanding (ทกั ษะดา้ นความเข้าใจความตา่ งวัฒนธรรม ตา่ งกระบวนทัศน)์ 4. Collaboration, Teamwork and Leadership (ทักษะดา้ นความรว่ มมอื การทางานเป็นทีม และ ภาวะผูน้ า) 5. Communications, Information, and Media Literacy (ทักษะดา้ นการสื่อสารสารสนเทศ และ รเู้ ท่าทันสือ่ ) 6. Computing and ICT Literacy (ทักษะดา้ นคอมพิวเตอร์ และเทคโนโลยสี ารสนเทศและการ สอื่ สาร) 7. Career and Learning Skills (ทกั ษะอาชีพ และทักษะการเรยี นร)ู้ แนวคิดทักษะแห่งอนาคตใหม่ การเรียนร้ใู นศตวรรษท่ี 21 และกรอบแนวคดิ เพอื่ การเรียนรู้ใน ศตวรรษท่ี 21 เป็นการกาหนดแนวทางยุทธศาสตร์ในการจัดการเรยี นรู้ โดยร่วมกันสรา้ งรูปแบบและแนว ปฏิบตั ิในการเสริมสร้างประสิทธิภาพของการจัดการเรียนรู้ในศตวรรษท่ี 21 โดยเนน้ ทีอ่ งค์ความรู้ ทกั ษะ ความ เช่ยี วชาญและสมรรถนะที่เกิดกับตัวผเู้ รียน เพ่อื ใชใ้ นการดารงชวี ติ ในสงั คมแหง่ ความเปลี่ยนแปลงในปัจจบุ นั โดยจะอ้างถงึ รปู แบบ (Model) ทพ่ี ฒั นามาจากเครือข่ายองค์กรความร่วมมือเพื่อทักษะแห่งการเรียนรูใ้ น ศตวรรษท่ี 21 (Partnership For 21st Century Skills) (www.p21.org ) ท่มี ชี ่ือย่อวา่ เครอื ขา่ ย P21 ซงึ่ ได้ พฒั นากรอบแนวคิดเพื่อการเรยี นรูใ้ นศตวรรษที่ 21 โดยผสมผสานองค์ความรู้ ทักษะเฉพาะด้าน ความชานาญ การและความรเู้ ท่าทนั ดา้ นตา่ งๆ เขา้ ด้วยกนั เพ่อื ความสาเร็จของผเู้ รียนทัง้ ด้านการทางานและการดาเนินชีวิต

6 ทกั ษะดำ้ นกำรเรยี นรแู้ ละนวัตกรรม จะเปน็ ตวั กาหนดความพร้อม ของนกั เรยี นเขา้ ส่โู ลกการทางานท่ี มคี วามซบั ซ้อนมากข้ึนในปจั จุบนั ไดแ้ ก่ 1. ความริเริม่ สรา้ งสรรคแ์ ละนวตั กรรม 1.1 การคิดอยา่ งสร้างสรรค์ 1.2 ทางานกบั ผู้อืน่ อย่างสรา้ งสรรค์ 1.3 การสร้างนวตั กรรม 2. การคดิ อยา่ งมีวิจารณญาณและการแกป้ ญั หา 2.1 การใหเ้ หตุผลอย่างมีประสทิ ธิผล 2.2 การใชก้ ารคิดอยา่ งเป็นระบบ 2.3 การพิจารณาและการตดั สนิ ใจ 3. การสื่อสารและการร่วมมือ 3.1 สื่อสารอย่างชดั เจน 3.2 การร่วมมือกบั ผู้อน่ื

7 ทกั ษะดำ้ นสำรสนเทศ สอ่ื และเทคโนโลยี เนอ่ื งดว้ ยในปัจจุบันมีการ เผยแพร่ข้อมูลข่าวสารผา่ นทาง สอื่ และเทคโนโลยมี ากมาย ผ้เู รยี นจงึ ตอ้ งมี ความสามารถในการแสดงทักษะการคิดอย่างมีวจิ ารณญาณและ ปฏบิ ตั ิงาน ได้หลากหลาย โดยอาศัยความรูใ้ นหลายดา้ น ดังนี้ 1. ความรดู้ า้ นสารสนเทศ 1.1 การเขา้ ถงึ และการประเมนิ ข้อมูลสารสนเทศ 1.2 การใชแ้ ละการจัดการสารสนเทศ 2. ความรู้เกีย่ วกบั ส่ือ 2.1 การวิเคราะหส์ ื่อ 2.2 การผลิตส่ือ 2.3 การพจิ ารณาและตัดสินใจ 2.4 การแก้ปัญหา 3. ความรดู้ า้ นเทคโนโลยี 3.1 การประยุกตใ์ ชเ้ ทคโนโลยอี ยา่ งมปีระสิทธิภาพ

8 ทักษะด้ำนชีวิตและกำรทำงำน ในการดารงชวี ติ และทางานในยุคปจั จุบนั ให้ ประสบความสาเร็จ ผเู้ รียนจะตอ้ งพฒั นาทักษะชีวิตที่สาคัญดังต่อไปนี้ 1. ความยดื หยุ่นและการปรับตัว 1.1 ความยืดหยุ่น 1.2 การปรบั ตัวเพ่ือพรอม้ รับการเปล่ียนแปลง 2. การรเิ ร่มิ สร้างสรรคแ์ ละเป็นตวั ของตวั เอง 2.1 การวิเคราะหส์ ่ือ 2.2 การผลติ สอ่ื 2.3 การพจิ ารณาและตัดสนิ ใจ 3. ทักษะสังคมและสงั คมขา้ มวัฒนธรรม 3.1 มีปฏสิ ัมพันธอ์ ยา่ งมปีระสิทธภิ าพกับผู้อ่ืน 3.2 ทางานอย่างมีประสิทธภิ าพในทมี ท่ีมคี วามหลากหลาย 4. การเปน็ ผสู้ รา้ งหรือผผู้ ลิต (Productivity) และความรบั ผิดชอบ เชอ่ื ถือได้ (Accountability) 4.1 การวิเคราะหส์ ื่อ 4.2 การผลติ สื่อ 5. ภาวะผูน้ าและความรบั ผดิ ชอบ (Responsibility) 5.1 แนะนาผู้อน่ื ได้ 5.2 รับผดิ ชอบตอ่ อน่ื

9 การพฒั นากรอบความคดิ ท่ีครอบคลุมเพ่ือการเรียนรใู้ นศตวรรษท่ี 21 นั้นจาเปน็ ต้องจะต้องสรา้ ง ระบบสง่ เสรมิ เพ่ิมข้ึนจาก ทกั ษะเฉพาะด้าน องคค์ วามรู้ ความชานาญการและความสามารถในการเรยี นรู้ดา้ น ต่างๆ เพื่อช่วยให้นกั เรยี นรอบรู้ มีความสามารถทจ่ี าเป็นและหลากหลาย ระบบส่งเสริม ให้นกั เรียนไดร้ อบรู้ 1. ทกั ษะการเรียนรู้ทีส่ าคญั ในศตวรรษที่ 21 ไวด้ ้วยกนั 5 ระบบ ดังน้ี 1.1 เน้นทักษะ ความร้แู ละความเชีย่ วชาญทเี่ กิดกับผ้เู รียน 1.2 สรา้ งความรู้ความเขา้ ใจในการเรียนในเชิงสหวทิ ยาการ ระหวา่ งวชิ าหลักท่เี ป็นจดุ เน้น 1.3 มุง่ เนน้ การสรา้ งความร้แู ละเข้าใจในเชิงลึกมากกว่าการ สรา้ งความรู้แบบผิวเผิน 1.4 ยกระดับความสามารถผู้เรยี นด้วยการให้ข้อมลู ทเี่ ป็นจรงิ การใชส้ ือ่ หรอื เครอื่ งมอื ทมี่ ีคุณภาพจาก การเรียนรู้ในสถานศกึ ษา การทางาน และในการดารงชีวติ ประจาวนั ผู้เรยี นได้เรียนรู้อยา่ งมคี วามหมายและ สามารถแก้ไขปัญหาทีเ่ กิดข้นึ ได้ 1.5 ใช้หลกั การวัดประเมินผลท่มี ีคณุ ภาพระดับสูง 2. การประเมนิ ผล 2.1 สร้างความสมดุลในการประเมนิ ผลเชิงคณุ ภาพ โดยการใช้ แบบทดสอบมาตรฐานสาหรบั การ ทดสอบย่อยและทดสอบรวมสาหรบั การ ประเมินผลในช้นั เรียน 2.2 เนน้ การนาประโยชนข์ องผลสะทอ้ นจากการปฏิบัติของ ผู้เรยี นมาปรบั ปรุงแก้ไขงาน 2.3 ใชเ้ ทคโนโลยีเพื่อยกระดับการทดสอบวัดและประเมนิ ผลให้ เกิดประสิทธภิ าพสูงสดุ 2.4 สรา้ งและพัฒนาระบบแฟ้มสะสมงาน (Portfolios) ของ ผ้เู รยี นให้เปน็ มาตรฐานและมีคุณภาพ

10 3. หลักสตู รและการสอน 3.1 การสอนให้เกิดทกั ษะการเรียนในศตวรรษที่ 21 ม่งุ เน้น เชิงสหวิทยาการของวิชาแกนหลกั 3.2 สรา้ งโอกาสท่ีจะประยุกต์ทักษะเชงิ บรู ณาการข้ามสาระ เนื้อหา และสรา้ งระบบการเรยี นรทู้ ีเ่ น้น สมรรถนะเปน็ ฐาน (Competencybased) 3.3 สร้างนวัตกรรมและวธิ กี ารเรียนร้ใู นเชงิ บูรณาการท่มี ี เทคโนโลยีเป็นตัวเกอ้ื หนนุ การเรยี นรู้แบบ สืบค้น และวธิ ีการเรียนจากการใช้ ปัญหาเปน็ ฐาน (Problem-based Learning) เพ่ือการสร้างทกั ษะข้ันสูง ทางการคดิ 4. การพฒั นาทางวิชาชพี 4.1 จดุ มงุ่ หมายสาคัญเพื่อการสรา้ งครูใหเ้ ปน็ ผทู้ มี่ ีทักษะความรู้ ความสามารถในเชิงบูรณาการ การใช้ เคร่อื งมอื และกาหนดยุทธศาสตรส์ ู่การ ปฏบิ ัตใิ นชัน้ เรยี น และสร้างให้ครูมีความสามรรถในการวเิ คราะห์และ กาหนด กิจกรรมการเรยี นรู้ได้เหมาะสม 4.2 สร้างความสมบูรณ์แบบในมิตขิ องการสอนดว้ ยเทคนิค วธิ ีการสอนทห่ี ลากหลาย 4.3 สร้างให้ครูเปน็ ผ้มู ที กั ษะความรคู้ วามสามารถในเชงิ ลึก เกยี่ วกับการแก้ปญั หา การคิดแบบ วิจารณญาณ และทกั ษะดา้ นอ่นื ๆ ท่ีสาคญั ต่อวิชาชพี 4.4 เป็นยคุ แหง่ การสร้างสมรรถนะทางวชิ าชีพให้เกิดข้นึ กับครู เพ่ือเปน็ ตวั แบบ (Model) แหง่ การ เรียนรขู้ องชั้นเรยี นที่จะนาไปสู่การสร้าง ทกั ษะการเรียนรู้ใหเ้ กดิ ขนึ้ กับผเู้ รยี นได้อยา่ งมีคุณภาพ 4.5 สรา้ งให้ครเู ปน็ ผูท้ มี่ คี วามสามารถวเิ คราะหผ์ ู้เรยี นได้ทั้ง รูปแบบการเรียน สตปิ ัญญา จุดออ่ นจดุ แขง็ ในตัวผูเ้ รยี น เหลา่ นเี้ ปน็ ต้น

11 4.6 ช่วยใหค้ รูไดเ้ กดิ การพัฒนาความสามารถให้สูงขึ้นเพือ่ นาไป ใช้สาหรบั การกาหนดกลยุทธ์ทางการ สอนและจดั ประสบการณท์ างการเรียน ได้เหมาะสมกบั บรบิ ททางการเรยี นรู้ 4.7 สนับสนนุ ใหเ้ กดิ การประเมนิ ผู้เรยี นอยา่ งต่อเน่ืองเพื่อสร้าง ทกั ษะและเกิดการพัฒนาการเรยี นรู้ 4.8 แบง่ ปันความร้รู ะหว่างชุมชนทางการเรียนร้โู ดยใชช้ ่องทาง หลากหลายในการสื่อสารใหเ้ กิดขน้ึ 4.9 สร้างใหเ้ กดิ ตวั แบบที่มกี ารพัฒนาทางวชิ าชีพได้อย่างมั่นคง และย่ังยืน 5. สภาพแวดลอ้ มทางการเรียนรู้ 5.1 สรา้ งสรรคแ์ นวปฏบิ ตั ทิ างการเรยี น การรบั การสนบั สนนุ จากบุคลากรและสภาพ แวดลอ้ มทาง กายภาพทีเ่ ก้ือหนุน เพื่อชว่ ยให้การ เรียนการสอนบรรลผุ ล 5.2 สนับสนุนทางวิชาชพี แก่ชุมชนทง้ั ในด้านการให้การศึกษา การมีส่วนร่วม การแบ่งปันสิ่งปฏบิ ตั ทิ ี่เป็น เลิศระหว่างกันรวมทั้งการบูรณา การหลอมรวมทกั ษะหลากหลายสกู่ ารปฏบิ ัติในชนั้ เรยี น 5.3 สรา้ งผู้เรียนเกดิ การเรยี นร้จู ากสง่ิ ทป่ี ฏบิ ตั ิจรงิ ตามบรบิ ท โดยเฉพาะการเรียนแบบโครงงาน 5.4 สร้างโอกาสในการเข้าถึงส่อื เทคโนโลยี เครอ่ื งมือหรือแหล่ง การเรียนรทู้ ี่มคี ุณภาพ 5.5 ออกแบบระบบการเรียนรูท้ ีเ่ หมาะสมทัง้ การเรียนเปน็ กลมุ่ หรอื การเรยี นรายบคุ คล 5.6 นาไปสูก่ ารพัฒนาและขยายผลสชู่ ุมชนทง้ั ในรปู แบบการ เผชิญหนา้ หรือระบบออนไลน์ จากองคป์ ระกอบของทักษะศตวรรษที่ 21 สรปุ ได้วา่ เปน็ สร้างโอกาสในการเขา้ ถึงส่ือเทคโนโลยี เครือ่ งมอื หรือแหลง่ การเรียนรู้ทม่ี ีคณุ ภาพ ชว่ ยให้ครไู ดเ้ กดิ การพฒั นาความสามารถใหส้ งู ขน้ึ เพ่ือนาไป ใช้ สาหรับการกาหนดกลยุทธท์ างการสอนและจดั ประสบการณท์ างการเรียน ได้เหมาะสมกับบรบิ ททางการ เรียนรู้ สรา้ งผูเ้ รียนเกดิ การเรียนรูจ้ ากสง่ิ ท่ปี ฏบิ ัติจรงิ ตามบรบิ ท โดยเฉพาะการเรียนแบบโครงงาน

12 3. ประโยชนข์ องทักษะศตวรรษท่ี 21 ทักษะแหง่ อนาคตใหม่ในศตวรรษที่ 21 (21ST Century Skills) เป็นทักษะท่จี าเปน็ ต่อการดารงชวี ิต ของประชาชนคนไทย ในฐานะการเป็นพลเมืองของโลก ที่มีการดารงชวี ิตทา่ มกลางโลกแห่งเทคโนโลยี โลก ของเศรษฐกจิ และการคา้ โลกาภวิ ตั น์กบั เครอื ข่าย ความสมดุลย์ของสง่ิ แวดล้อมและพลังงาน ความเปน็ สงั คม เมอื ง ความเปน็ สังคมผู้สูงอายุ และความเปน็ โลกสว่ นตวั อยู่กับตวั เอง ซง่ึ มีประโยชนม์ ากมาย ดงั นี้ อภชิ าติ อนกุ ูลเวช (2554) กล่าวถงึ ประโยชนข์ องทักษะศตวรรษท่ี 21 ดงั น้ี 1. แบง่ เวลาเรยี นอยา่ งอสิ ระ 2. เลอื กสถานท่ีเรียนอยา่ งอสิ ระ 3. เรียนด้วยระดบั ความเรว็ ของตนเอง 4. สอ่ื สารอย่างใกล้ชิดกบั ครูผู้สอน 5. การผสมผสานระหวา่ งการเรยี นแบบดั้งเดมิ และแบบอนาคต 6. เรียนกับสอื่ มลั ติมีเดยี 7. เน้นผู้เรียนเป็นศูนยก์ ลาง Child center 8. ผเู้ รียนสามารถมีเวลาในการคน้ คว้าข้อมูลมาก สามารถวิเคราะหแ์ ละสังเคราะห์ข้อมูลได้อย่างดี 9. สามารถส่งเสรมิ ความแมน่ ยา ถา่ ยโอนความร้จู ากผ้หู นง่ึ ไปยังผหู้ นึ่งได้ สามารถทราบผลปฏิบตั ิ ยอ้ นกลบั ได้รวดเรว็ (กาเย่) 10. สร้างแรงจงู ใจในบทเรียนได้(กาเย่) 11. ใหแ้ นวทางในการจัดกิจกรรมการเรยี นการสอนได้(กาเย่) 12. สามารถทบทวนความรเู้ ดิม และสืบคน้ ความรใู้ หม่ไดต้ ลอดเวลา (กาเย่) 13. สามารถหลีกเลีย่ งสิง่ ทีร่ บกวนภายในช้นั เรยี นได้ ทาให้ผู้เรยี นมสี มาธใิ น การเรียน 14. ผเู้ รียนมีช่องทางในการเรียน สามารถเข้าถงึ ผู้สอนได้ 15. เหมาะสาหรับผูเ้ รยี นทคี่ ่อนข้างขาดความมนั่ ใจในตัวเอง

13 วจิ ารณ์ พานิช (2555) กลา่ วถึงประโยชนข์ องทักษะศตวรรษที่ 21 ดงั น้ี 1. ชว่ ยให้นกั เรียนไดเ้ รยี นรใู้ นงานท่เี ก่ียวข้องในโลกศตวรรษที่ 21 แวดลอ้ มจริง (เช่น ปฏบิ ัติจรงิ หรอื ผ่านการทางานที่ใช้ตามโครงการหรอื อืน่ ๆ 2. เรยี นรู้การใชเ้ ครือ่ งมอื เทคโนโลยีและทรพั ยากรอย่างมีคุณภาพ รูจ้ กั การทางานสาหรับการเรยี นรู้ เป็นกลุ่มทีมและรายบุคคล 3. สนับสนนุ การตดิ ตอ่ กบั ชุมชนและการมสี ่วนระหวา่ งตา่ งชาตใิ นการเรียนร้โู ดยตรงและออนไลน์ 4. การพฒั นา ความสามารถในการระบุตัวตนของนักเรยี นโดยครูมีรูปแบบการเรียนโดยเฉพาะอยา่ งย่ิง รู้จดุ แขง็ และจุดอ่อนของผ้เู รยี น 5. ชว่ ยให้ครูพฒั นาความสามารถในการใช้กลยุทธ์ตา่ งๆ (เช่นการประเมนิ ผลการเรยี นการสอน) ถงึ นักเรียนทมี่ ีความหลากหลายและสร้างสภาพแวดล้อมที่สนับสนุนความแตกต่างการเรียนการสอนและการ เรียนรู้ 6. ส่งเสริมการแลกเปลย่ี นความรู้ระหวา่ งชุมชนของผู้ปฏิบตั งิ านโดยการหันหนา้ เขา้ หากันการสอื่ สาร เสมือนและผสม 7. ใช้รปู แบบความเป็นอันหนึ่งหันเดยี วกนั และความย่ังยนื ของการพัฒนาวชิ าชีพ

14 เทคโนโลยีสำรสนเทศศตวรรษที่21 ศตวรรษท่ี 21 ถอื เปน็ ช่วงเวลาท่ที ้าท้ายความสามารถของมนุษยชาติ เพราะเปน็ ยคุ ท่โี ลกตอ้ งเผชญิ กบั ความเปลยี่ นแปลงที่เกดิ ขึ้นอยา่ งรวดเร็ว และข้อมลู ข่าวสารทกุ อย่างก็ไม่ได้จากัดอย่เู พยี งรอบตัวเราอีก ตอ่ ไป แค่เพียงคลกิ ทีป่ ลายน้ิว ซง่ึ แวดวงทางการศกึ ษาทั่วโลกต่างก้าวพน้ รปู แบบการเรยี นการสอนที่ใช้ครเู ปน็ ศูนย์กลาง เรยี กไดว้ ่าเป็นการจดั การศึกษายุคฐานแห่งเทคโนโลยี หรอื Technology Based Paradigm ในขณะทีประเทศไทยไดเ้ ลง็ เหน็ ความสาคัญและมมุ มองของการเตรียมเด็กไทยสู่ศตวรรษที่ 21 ในประเด็น ดังตอ่ ไปน้คี ุณลักษณะของเด็กไทยในศตวรรษที่ 21 จะตอ้ งมีคุณลักษณะทีส่ าคัญ 3 ประการ นวัตกรรม การศึกษา“นวตั กรรมการศึกษา (Educational Innovation )” หมายถงึ นวัตกรรมทีจ่ ะช่วยใหก้ ารศึกษา และ การเรียนการสอนมปี ระสิทธิภาพดยี ง่ิ ขึ้น ผ้เู รยี นสามารถเกิดการเรยี นรูอ้ ยา่ งรวดเรว็ มปี ระสิทธิผลสูงกวา่ เดมิ เกิดแรงจูงใจในการเรยี นดว้ ยนวตั กรรมการศึกษา และประหยดั เวลาในการเรยี นได้อีกด้วย ในปัจจบุ นั มกี ารใช้ นวัตกรรมการศึกษามากมาย ซ่ึงมที ัง้ นวตั กรรมทใ่ี ช้กันอย่างแพร่หลายแล้ว และประเภทที่กาลัง เผยแพร่ นวัตกรรม และเทคโนโลยกี ำรศึกษำ

15 ตัวอย่ำงนวตั กรรมกำรศึกษำ เทคโนโลยกี ำรศกึ ษำ เทคโนโลยกี ารศึกษา หมายถึง การประยกุ ต์ใช้สหวิทยา อย่างเปน็ ระบบเพ่อื ให้ได้แนวคดิ เครือ่ งมอื เทคนิคและวิธีกาตา่ งๆ เพือ่ นาไปใชใ้ นการป้องกนั และแก้ไขปัญหา และพฒั นาการเรยี นร้ใู หม้ ี ประสทิ ธภิ าพตามจุดมงุ่ หมาย ตวั อย่างเทคโนโลยกี ารศกึ ษา ประการแรก คือ มีทักษะทห่ี ลากหลาย เชน่ สามารถทางานรว่ มกบั คนเยอะๆ ได้อย่างรวดเรว็ รับผิดชอบงานได้ด้วยตนเอง และรู้จักพลกิ แพลงกระบวนการแกไ้ ขปญั หาได้ ประการที่สอง คือ มองโลกใบนีเ้ ป็นโลกใบเล็ก ๆ ไม่ได้จากัดขอบเขตอยเู่ ฉพาะประเทศไทย เพ่อื่ มองหาโอกาสใหม่ ๆ ที่มีอยอู่ ยา่ งมากมาย ประการสดุ ท้าย คือ เด็กไทยยคุ ใหมต่ ้องมีทักษะ

16 ดำ้ นภำษำ เพราะหากพดู หรือใชแ้ ตภ่ าษาไทย ก็เหมอื นกับมี \"กะลา\"มาครอบไว้ 1.) E-learning \"การเรยี นผ่านทางสื่ออิเลคทรอนิกสซ์ ึ่งใช้การ นาเสนอเน้ือหาทางคอมพิวเตอรใ์ นรูปของสือ่ มัลติมเี ดยี ได้แก่ ข้อความอเิ ลคทรอนกิ ส์ ภาพนิง่ ภาพกราฟกิ วิดีโอ ภาพเคลื่อนไหว ภาพสามมิติฯลฯ\" 2.) หอ้ งเรียนเสมือนจริง \"การเรียนการสอนท่กี ระทาผ่านระบบเครือขา่ ยคอมพิวเตอร์ที่เชือ่ มโยงคอมพิวเตอร์ของผเู้ รยี นเข้าไว้ กบั เคร่ืองคอมพิวเตอร์ ของผ้ใู หบ้ ริการเครอื ข่าย(File Server) และคอมพิวเตอรผ์ ใู้ ห้บรกิ ารเว็บ (Web sever) มีการใชส้ ือ่ การสอนท้ังภาพและเสยี ง ผู้เรียนสามารถรว่ มกจิ กรรมกลมุ่ หรือตอบโต้แลกเปล่ียนความ คิดเหน็ กบั ผสู้ อนไดเ้ ต็มที่\"

17 3.) การศึกษาทางไกล \"ระบบการศึกษาท่ีผ้เู รียนและผู้สอนอยูไ่ กลกัน แต่สามารถทาให้เกดิ การเรยี นรู้ได้โดยอาศัยส่ือการสอน ในลักษณะของส่ือประสม กล่าวคือ การใช้สื่อตา่ งๆรว่ มกัน เช่น ตาราเรียน เทปเสยี ง แผนภูมิ คอมพวิ เตอร์ หรือโดยการใชอ้ ุปกรณ์ทาง โทรคมนาคม\" โปรเจคเตอร์(Projetor) เปน็ โสตทัศน์ที่ทาใหเ้ กดิ ภาพ ทีม่ ขี นาดใหญ่ ข้ึน เปน็ สง่ิ สาคัญในการเรียน ทาใหน้ ักเรียน ท่ีกาลังชมมีสว่ นรว่ มในการบรรยายตา่ งๆ 1.) โปรเจคเตอร์ คอมพวิ เตอร์(Computer) เปน็ โสตทศั นส์ ่อื การเรยี นการสอนทส่ี าคัญของเทคโนโลยีทางการศึกษาทาให้ นักเรยี นมสี ว่ นร่วมอยา่ งแทจ้ ริงและทาให้นกั เรยี นมีแรงจงู ใจในการเรียนมากข้นึ

18 2.)คอมพิวเตอร์ อินเตอรเ์ น็ต (Internet) ในโลกยุคโลกาภิวัตนท์ าให้เด็กต้องมีความสามารถ ในการเรียนรู้มากขน้ึ อินเตอร์เน็ตเป็นส่งิ ทที่ าให้ผู้คนสามารถท่องโลกกวา้ ง มากขึ้น และสามารถเรยี นได้อยา่ งไม่มีจากดั 3.)สมาร์ทโฟน สอ่ื การเรียนรอู้ ีกชนดิ หน่ึงท่สี ามารถพกพาไปเรียนไดท้ ุกสถานที่ โดยการเช่อื มต่อผา่ นระบบ อนิ เตอร์เน็ต และใชแ้ อปพลเิ คชัน่ ตา่ งในดา้ นการเรยี น

19 สรปุ ศตวรรษที่ 21 เปน็ โลกของเทคโนโลยแี ละนวัตกรรม เครอ่ื งจักรและหุ่นยนต์ ถูกนาเข้ามาใชง้ าน ทดแทนแรงงานคน เพราะฉะนน้ั เราควรมีทกั ษะบางอยา่ งท่ีเครื่องจักรหรอื ห่นุ ยนตท์ าแทนไม่ได้ เช่น ทักษะ การคดิ แบบผเู้ ชีย่ วชาญและการสอื่ สารท่ีซบั ซ้อน ซึ่งจะมีโอกาสมากกว่าคนอนื่ เพราะทักษะข้นั สงู เหล่าน้ี เคร่อื งจักรไม่สามารถทาแทนได้ เรากาลังเผชญิ กบั ปญั หาระดับโลก เชน่ วกิ ฤตการเงนิ โลก ปัญหาส่ิงแวดล้อม ปญั หาเรื่องโรคภยั ไขเ้ จบ็ เราจะต้องเตรยี มพร้อมเพื่อให้สามารถรับมือกับการเปลีย่ นแปลงของสงั คมและปญั หาระดับโลกเหล่านี้ ศตวรรษนี้เป็นยุคของการเปลี่ยนแปลง ความเปล่ยี นแปลงหลายอยา่ งเกิดขน้ึ ในโลก ท้ังด้านสังคม เศรษฐกจิ และการเมืองการปกครอง ซงึ่ การเปล่ยี นแปลงนเ้ี กิดขน้ึ อยา่ งรวดเร็วและยากที่จะคาดเดาได้ว่าจะเกดิ อะไร ตอ่ ไป พอจะมองเหน็ แลว้ ใช่ไหม ว่าเรากาลงั อยู่ในสงั คมทมี่ ลี ักษณะเปน็ อย่างไร สงั คมแห่งความรแู้ ละความ เปลีย่ นแปลง ซง่ึ สามารถเกดิ ขึ้นตลอดเวลาและเกิดขน้ึ รวดเร็ว ฉะน้ันวยั รนุ่ อยา่ งเราๆ จึงต้องเตรียมตวั ให้พรอ้ ม เพื่อการเตบิ โตเป็นผูใ้ หญ่ท่มี ีศักยภาพและรเู้ ทา่ ทนั โลก

20 ความร้ใู นวชิ าหลักพืน้ ฐานท่ีเรากาลงั เรยี นอย่หู รือเราเรยี กว่า “เนื้อหา” นั้น ยังคงมีความสาคญั เพียงแต่ในศตวรรษน้ี เราคงจะต้องมี “3 ทักษะ” เพมิ่ เติมนอกเหนือจากความร้ใู นวิชาหลัก 1.ทกั ษะด้านการเรยี นรแู้ ละนวตั กรรม ในโลกของการทางาน เขาไมต่ ้องการคนเรียนเกง่ จาเก่งอีกแลว้ แตเ่ ขาต้องการคนท่ีพร้อมจะเรียนรสู้ ่งิ ใหมๆ่ ทเี่ กดิ ขึ้นอยู่ตลอดเวลา เพราะความรทู้ ่ีมใี นวันนี้อีกไม่กี่ปีข้างหน้า จะกลายเป็นความรูเ้ ก่าไปเสียแลว้ เพราะฉะน้ันคนทจี่ ะประสบความสาเรจ็ ในอาชีพจะต้องเปน็ คนท่ีพรอ้ มจะ เรยี นรสู้ ่งิ ใหม่ๆ ที่ไมม่ ีในตาราเรยี น และจะต้องเปน็ ผทู้ ี่มีความสขุ ในการเรยี นรู้ เพ่ือท่จี ะมีแรงจงู ใจในการพฒั นา ส่ิงใหม่ๆ ตอ้ งคดิ อย่างมีวิจารณญาณ และแก้ไขปัญหาได้ 2.ทกั ษะชวี ิตและอาชีพ คือความสามารถของคนในการทจ่ี ะปรับตัว หรือเลือกทางเดนิ ชีวิตให้ เหมาะสม ซึ่งทักษะนจี้ ะชว่ ยให้นอ้ งๆ สามารถเผชิญกบั ความไม่แนน่ อนต่างๆ ท่ีจะเกดิ ขึน้ ในอนาคต ทีย่ ากจะ คาดเดาวา่ จะเปน็ อย่างไร รวมไปถงึ การร้จู กั อยรู่ ่วมกบั ผู้อนื่ การทางานร่วมกบั ผอู้ ื่น การรับฟงั ความคดิ เหน็ ที่ แตกตา่ ง มีความยืดหยุ่นประนีประนอม เพื่อใหบ้ รรลเุ ป้าหมายมากกวา่ ยึดตวั เองเปน็ ศนู ยก์ ลาง มองความ ลม้ เหลวทเ่ี กดิ ขึน้ ว่าเป็นบทเรียน มีความรับผิดชอบ มีวนิ ัยและทุ่มเททางานอย่างจริงจัง รูจ้ กั ควบคมุ อารมณ์ รู้จักการให้และทาประโยชน์เพ่ือผู้อื่น มภี าวะความเปน็ ผู้นา และรูจ้ ักทาความดีโดยไมห่ วังผล 3.ทักษะดา้ นเทคโนโลยีและการสอื่ สาร คอื การใช้เทคโนโลยีอย่างสร้างสรรค์ใชใ้ ห้ถกู วธิ แี ละเกดิ ประโยชน์ ใชเ้ ทคโนโลยีเพื่อหาความรมู้ ากกวา่ ความบันเทิง รูว้ ิธีการท่จี ะเข้าถงึ ข้อมูลตา่ งๆ และสามารถ ประเมินไดว้ ่าขอ้ มูลทม่ี ากมายเหล่าน้นั มคี วามนา่ เชอื่ ถือหรือไม่ รจู้ กั อา้ งถึงทมี่ าของข้อมูล มีทักษะทีจ่ ะนาเสนอ งานต่างๆ มากกว่านั่งอา่ นไปเรอ่ื ยๆ โดยไมแ่ สดงความคิดเห็นหรอื ไมจ่ บั ประเดน็ สาคัญ ทงั้ 3 ทักษะจาเป็นแหง่ ยุค IT น้ี จะชว่ ยให้เราประสบความสาเรจ็ และมคี วามสุขแม้วา่ จะเกิด การเปลีย่ นแปลงใดกต็ าม แต่ทกั ษะเหลา่ นไี้ ม่สามารถเกดิ ข้ึนเองได้ ตอ้ งอาศัยการฝึกฝนท่ีเขยี นไว้ข้างต้นน้นั วา่ ในอนาคตขา้ งหนา้ เราจะต้องเผชญิ กบั ปญั หาระดบั โลก ท้ังด้านการเงนิ เศรษฐกิจ สงั คม สภาพแวดลอ้ ม โรคภัยไขเ้ จ็บ เพราะฉะนัน้ นอกจาก 3 ทกั ษะนแ้ี ลว้ พวกเราทุกคนต้องเข้าใจเร่ืองวฒั นธรรมท่ีแตกต่างกนั เคารพสิทธกิ ารเป็นพลเมืองของชุมชน สงั คมและโลก และมีความรบั ผดิ ชอบต่อสงิ่ แวดล้อมอีกด้วย

ค อำ้ งอิง ไสว ฟกั ขาว. (2558). เอกสารประกอบการสอน “ทักษะแหง่ ศตวรรษที่ 21 (21stCentury Skills)”. สบื ค้น เม่อื 13 ธันวาคม 2561, จาก http://web.chandra.ac.th/blog/ wp- content/uploads/2015/School in focus. (2556). นิตยสาร “ศตวรรษที่ 21”. สืบค้นเมื่อ 13 ธันวาคม 2561, จาก http://anongswu502.blogspot.com/ 2013/01/21.html จบั จา่ ย for school. (2560). นักเรียนยคุ ใหม…่ กับการเรยี นรู้ในศตวรรษที่21. สบื คน้ เมื่อ 13 ธนั วาคม 2561, จาก https://www.jabjai.school/ จนิ ดารัตน์ โพธ์นิ อก. (2557). ทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ (๒๗ สิงหาคม ๒๕๕๗). สืบค้นเม่ือ 13 ธนั วาคม 2561, จาก http://www.royin.go.th/ วิจารณ์ พานิช. (2555). ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 (21st Century Skills). สบื ค้นเมื่อ 13 ธันวาคม 2561, จาก www.youtube.com/watch?v=6OpO_VTnC2M _________ (2555). ทกั ษะแหง่ ศตวรรษที่ 21 (21st Century Skills). สบื ค้นเมื่อ 13 ธนั วาคม 2561, จาก http://ksoda.esdc.go.th/home/thaksa-ni-stwrrs-thi-21 เขียนใน GotoKnow https://www.gotoknow.org/posts/659944 โดย พทั ฐรนิ ทร์ โลหา ใน การสรา้ งพลังแห่งความดี เนอ้ื หาส่วน สรุป https://www.yuvabadhanafoundation.org/th/%E0%B8%82%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8 %A7%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A3/%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%84%E0%B8 %A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B9 %84%E0%B8%9B/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B9 %88%E0%B8%99- %E0%B8%A8%E0%B8%95%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A921- %E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B8%B4% E0%B8%97/