คู่มือการดำเนินงานเฝ้าระวัง สอบสวน ควบคุมโรคไข้เลือดออก จังหวัดน่าน

คูมอื การดําเนินการฝาระวัง สอบสวน ควบคุมโรคไขเ ลือดออก จังหวัดนา น

โรคไขเ ลือดออก • อาการของผูท ่ตี ิดเช้ือไวรัส (Dengue Fever เดงกีน้นั แบง เปน 2 ชนดิ dengue hemorrhagic ตามความรุนแรง คือ fever) • ไขเดงกี ยุงลายตวั เมียเปน พาหะนําโรค • ไขเ ลอื ดออก เมือ่ ยงุ ลายดูดเลือดผปู ว ยทีม่ เี ชือ้ ไวรสั เดงกี เช้ือจะเขา ไปฝง ตวั • โรคไขเ ดงกี (dengue fever) ภายในกระเพาะและตอมนา้ํ ลาย ซง่ึ อาการทพี่ บไดแ ก ปวด ของยุงโดยมีระยะฟกตวั ศรี ษะ ปวดกระบอกตา ประมาณ 8-12 วัน เมื่อยงุ ที่มี ปวดเมอ่ื ยตามตัว ปวดขอ เชือ้ ไวรสั ไปกัดคนอ่นื ๆ ตอ เชื้อ หรือกระดูก มีผนื่ ขึ้นคลา ย ไวรสั กจ็ ะเขาสูกระแสเลือดของผู ผืน่ ของโรคหัด และอาจมี ทโี่ ดนกัด กอใหเ กิดการแพร ภาวะเลือดออกหรือไมมกี ไ็ ด ระบาดของโรคไขเลือดออก ตามมา

• สําหรับผูปวยท่ีไมม ภี าวะชอ็ ก ไขเลือดออก (dengue หลังจากมไี ขสูง 2-7 วัน ไขจ ะเรม่ิ hemorrhagic fever) นอกจาก ลดลง ระบบไหลเวียนโลหติ เร่ิม จะมีอาการเชน เดียวกับโรคไข เขา สูภาวะปกติ ความดันโลหิต เดงกีแลว ยังมีอาการอื่นๆ ซ่งึ และชพี จรเรมิ่ คงท่ี เมอื่ ผา นไป 2- เปนลักษณะเฉพาะของโรค คือ 3 วนั จงึ เขา สรู ะยะหายเปนปกติ • มีไขสูงเฉียบพลันเกนิ 38 ผูปวยจะมอี าการดขี น้ึ ไขล ดลง เริม่ รบั ประทานอาหารได อาการ องศาเซลเซียสประมาณ 2-7 ปวดทอ งดขี น้ึ ระยะนี้มกั พบผ่นื วัน แดงและคนั ตามฝา มือและฝา เทา ซึ่ง จะหายไดเองภายใน 1 • คล่ืนไส อาเจียน เบื่ออาหาร สปั ดาห • หนา แดง อาจพบจ้ําเลือดหรือ จุดเลือดออกสแี ดงเลก็ ๆ ตาม ผิวหนงั หรอื มีเลือดออก บริเวณอน่ื เชน เลือดกาํ เดา ไหล เลอื ดออกตามไรฟน ปสสาวะ อุจจาระมเี ลอื ดปน • ปวดทองอยา งรุนแรง กดเจ็บ ชายโครงดานขวา • ในรายที่มอี าการรุนแรงมาก หลงั จากมีไขม าแลว หลายวัน ผูป ว ยอาจเกดิ ภาวะการ ไหลเวยี นโลหติ ลม เหลวหรือ ภาวะช็อก และเขาสรู ะยะท่ี เรียกวา กลุมอาการ ไขเ ลือดออกชอ็ ก (dengue shock syndrome) โดยผปู วย จะมอี าการกระสบั กระสาย ปลายมือปลายเทา เย็น ปส สาวะนอ ยลง ไขล ดลง อยางรวดเรว็ ความดนั โลหติ ลดต่ํา วัดชพี จรไมไ ด

เชอื้ กอ โรค Dengue virus ม4ี serotype คือ 1, 2, 3, และ 4 ระยะฟก ตัว 3 – 14 วนั (สว นใหญ 5 – 8 วัน) ปจ จยั เสย่ี งทพี่ บ ติดตอโดยมียุงลาย (ที่สําคัญคอื Aedes aegypti บอ ย และ Aedes albopictus) เปน พาหะนาํ โรค ระยะแพร่ เชอื ้ ผูปว ยสามารถแพรเชอื้ สูย ุงลายทีม่ ากัดผปู วยได การรักษาเฉพาะ ตลอดระยะเวลาของการมีไขโ ดยท่วั ไป ประมาณ 5 วัน จากนนั้ ยุงลายทดี่ ดู เลือดผูปว ยจะใชเ วลาอีก การตรจจทาง ประมาณ 8 – 12 วัน จึงสามารถ แพรเชื้อตอ ไปยัง หอ งปฏบิ ัติการ คนอนื่ ๆ ไดแ ละเชื้อไวรัสเดงกี่จะอยูกับยงุ ไปตลอด ชวี ิต ซ่ึงยงุ ลายตวั เมยี มอี ายขุ ัยประมาณ 30 – 45 วัน ไมม ีการรักษาเฉพาะ การรักษาทีส่ ําคัญสุดใน DHF และ DSS คอื การใหสารนํ้าในชนดิ และ ปรมิ าณท่ี เหมาะสม เพ่ือปอ งกันภาวะช็อคของผปู วยจนกวา จะพนระยะทม่ี ีการรัว่ ของพลาสมา ● การตรวจทางหอ งปฏิบัติการทว่ั ไป - ตรวจ Complete blood count (CBC) ● การตรวจทางหอ งปฏิบัตกิ ารเฉพาะ - ตรวจหา Dengue antibody ดวยวิธี Hemagglutination Inhibition (HI) ใหเจาะเลือด 2 ครัง้ (Paired sera) ครัง้ แรกเมือ่ พบผูปว ย คร้ังทสี่ อง หา งจากวันเร่มิ ปวย 10 – 14 วนั - ตรวจหาเช้ือไวรสั โดยวธิ ี PCR เจาะเลอื ดเพียง ครง้ั เดยี ว หา งจากวนั เริ่มปว ยไมเ กนิ 6 วัน

หลักการเฝา ระวงั สอบสวน และควบคมุ โรคไขเ ลือดออก

นิยามสําหรับการเฝา • ไขเ ลือดออกเด็งก่ี ระวังโรคไขเลอื ดออก (Dengue Hemorrhagic Fever) ผปู วยมอี าการไข • ไขเดง็ กี่ (Dengue Fever) มี อยา งเฉยี บพลนั และมี อาการไขอ ยางเฉยี บพลัน อาการเลอื ดออก หรือ รว มกับผลการตรวจนับเม็ด ปรากฏผลการทดสอบ เลือด อยางสมบรู ณ พบเม็ด ทรู น เิ กตใ หผ ลบวกอยาง เลอื ดขาวตํ่ากวา ๕,๐๐๐ เซลล หนึ่งอยางใด และมอี าการ ตอลูกบาศกม ลิ ลิเมตร และมี แสดงที่บง ถึงการร่ัวของ ลมิ โฟไซตเดนชัด และมี พลาสมา ตามผลการตรวจ อาการปวดศีรษะมาก ปวด ที่ปรากฏจาํ นวนเกลด็ เลือด เม่ือยกลามเนอื้ ปวดขอ หรอื ต่าํ กวา ๑๐๐,๐๐๐ เซลล ตอ กระดกู ปวดกระบอกตา มี ลกู บาศกมิลลเิ มตร หรอื ผื่น ปรากฏผลการทดสอบ ความเขม ขน ของเม็ดเลอื ด ทูรน ิเกตใหผลบวก มอี าการ แดงอดั แนน หรือคาฮมี าโต- ของเลอื ดออก เชน เลือด คริตเพ่ิมขนึ้ มากกวา รอยละ กาํ เดา เลอื ดออกตามไรฟน ๒๐ จากปกติ และอาจมีการ อุจจาระสดี ํา ในกรณผี หู ญงิ มี พบภาวะมนี ้ําในโพรงเย่ือหุม ประจําเดือนมากกวาปกติ ปอด หรอื มจี ดุ เลอื ดตามรา งกาย ปรากฏรว มดวย อยางนอ ย • ไขเ ลอื ดออกช็อกเด็งก่ี สองอาการ (Dengue Shock syndrome) ผปู วย ไขเลอื ดออกเด็งกีท่ ่ีมภี าวะ ความดนั โลหติ ต าซึง่ นาํ ไปสู ภาวะชอ็ ก หรือผลตา งของ ความดันซสิ โตลิกและความ ดันไดแอสโตลิก แคบกวา ๒๐ มิลลเิ มตรปรอท

นยิ ามเฝาระวังและการรายงานผปู ว ย ใหร ายงานต้งั แตผ ปู วยสงสยั dengue fever (DF) ผูปวย เขาเกณฑผูป ว ยทางคลนิ กิ และ dengue สงสยั hemorrhagic fever ผูปว ย เขาเกณฑผ ปู วยทางคลนิ กิ รวมกบั (DHF) ยืนยนั dengue Ab จาก Paired sera ม4ี -fold rising ของระดับ Ab หรือ จาก single Dengue Shock ผปู ว ย serum พบ Dengue Ab มากกวา syndrome (DSS) ยืนยนั 1:1,280 หรอื Dengue IgM มากกวา 1:40 หรอื Dengue PCR ใหผ ลบวก เขาเกณฑผปู ว ยทางคลินกิ โดยไม จําเปนตองมผี ลการตรวจยนื ยันทาง หอ งปฏิบตั ิการ