ขุนช้างขุนแผน

ผ้แู ต่ง ไม่ปรากฏนามผแู้ ตง่ ตอนขนุ ชา้ งถวายฎีกาแตไ่ ดร้ ับการยก ยอ่ งจากวรรณคดีสโมสรวา่ แต่งดีเยย่ี มโดยเฉพาะ กระบวน กลอนที่ส่ืออารมณ์ สะเทือนใจ (เป็น ๑ ใน ๘ ตอนที่ไดร้ ับการยกยอ่ ง) ในตอนขนุ แผน ข้ึนเรือนขนุ ชา้ งและตอนขนุ แผนพานางวนั ทองหนีเป็นพระราช นิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา้ นภาลยั ตอนขนุ ชา้ งขอนางพมิ และขนุ ชา้ งตามนางวนั ทองเป็นพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระ นงั่ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ตอนกาเนิดพลายงามเป็นสานวนของสุนทรภู่

ท่ีมาของเรื่อง ขนุ ชา้ งขนุ แผนเป็นตานานที่เล่าสืบต่อกนั มาในเมือง สุพรรณบุรี และกาญจนบุรี โดยเช่ือกนั วา่ เป็นเร่ืองที่เกิดข้ึน จริง ในแผน่ ดินสมเดจ็ พระพนั วษา แห่งกรุงศรีอยธุ ยา โดยใน ตานานเลา่ เพยี งวา่ นายทหารยศ ขนุ แผนผหู้ น่ึงไดถ้ วายดาบ ฟ้าฟ้ื นแด่สมเดจ็ พระพนั วษา ซ่ึงใชว้ ธิ ีการถ่ายทอดโดย การ เลา่ สืบสืบต่อกนั มาเป็นนิทาน จนกระทงั่ มีผคู้ ิดวธิ ีการ เลา่ โดยการขบั เป็นลานาข้ึนมา จึงกลายเป็นใชบ้ ทเสภา มี ท้งั หมด ๔๓ ตอน ดว้ ยกนั ตอนท่ีนามา เป็นบทเรียนน้ี คือ ตอนท่ี ๓๕

“ เนื้อเร่ืองย่อ ”

เนื้อเรื่องย่อ กล่าวถึงพลายงามเมื่อชนะคดีความขนุ ชา้ งแลว้ ขนุ ชา้ งไดพ้ านางวนั ทองกลบั ไปอยสู่ ุพรรณบุรี ส่วนตวั พลายงามเองกก็ ลบั ไปอยบู่ า้ นพร้อม หนา้ ญาติและพอ่ ขาดกแ็ ต่แม่ ทาใหพ้ ลายงามเกิดความคิดท่ีจะพา นางวนั ทองกลบั มาอยดู่ ว้ ยกนั จะไดพ้ ร้อมหนา้ พอ่ แม่ ลูก พอตกดึกจึงไปลอบข้ึนเรือนขนุ ชา้ งแลว้ พานาง วนั ทองหนีมาอยทู่ ี่บา้ นกบั ตน ตอนแรกนางกไ็ ม่ยนิ ยอมที่จะมา เพราะกลวั จะเป็นเร่ืองใหอ้ บั อายวา่ คนน้นั ลากไป คนน้ีลากมาอีก และเกรงจะมีปัญหาตามมาภายหลงั จึงบอกใหพ้ ลายงามนาความไปปรึกษา ขนุ แผน เพื่อฟ้องร้องขนุ ชา้ งดีกวา่ จะมาลกั พาตวั ไป แตพ่ ลายงามไมย่ อมสุดทา้ ยนางวนั ทองจึงจาตอ้ งยอมไป กบั พลายงาม

ฝ่ ายขนุ ชา้ งนอนฝันร้ายกผ็ วาตื่นเอาตอนสาย คร้ันตื่นข้ึนมากร็ ้องเรียกหานางวนั ทอง ออกมาถามบ่าว ไพร่กไ็ ม่มีใครเห็นจึงโกรธเป็นฟื นเป็นไฟ มุ่งมน่ั จะตามนางวนั ทองกลบั มาใหไ้ ด้ ฝ่ ายพลายงามกเ็ กรงวา่ ขนุ ชา้ ง จะเอาผดิ ถา้ รู้วา่ ตนไปพานางวนั ทองมา จะเพด็ ทูลสมเดจ็ พระพนั วษาอีก แม่อาจจะตอ้ งโทษได้ จึงใชใ้ หห้ ม่ืน วเิ ศษผลไปบอกขนุ ชา้ งวา่ ตนน้นั ป่ วยหนกั อยากเห็นหนา้ แม่ จึงใชใ้ หค้ นไปตามนางวนั ทองมาเม่ือกลางดึก ขอใหแ้ ม่อยกู่ บั ตนสักพกั หน่ึงแลว้ จะส่งตวั กลบั มาอยกู่ บั ขนุ ชา้ งตามเดิม ขนุ ชา้ งโมโหและแคน้ ยงิ่ นกั ท่ีพลายงาม ทาเหมือนขม่ เหงไม่เกรงใจตน จึงร่างคาร้องถวายฎีกา แลว้ ลอยคอมายงั เรือพระท่ีนง่ั ของสมเดจ็ พระพนั วษาเพือ่ 3ถวายฎีกา ทาใหส้ มเดจ็ พระพนั วษาพิโรธมาก ใหท้ หารรับคาฟ้องมาแลว้ ใหเ้ ฆ่ียนขนุ ชา้ ง ๓๐ ที แลว้ ปล่อยไป และยงั ทรงต้งั กฤษฎีกาการรักษาความปลอดภยั วา่ ตอ่ ไปขา้ ราชการผใู้ ดท่ีมีหนา้ ท่ีรักษาความปลอดภยั แลว้ ปล่อยใหใ้ ครเขา้ มาโดยมิไดร้ ับอนุญาตจะมีโทษมหนั ตถ์ ึงประหารชีวติ

กล่าวฝ่ายขนุ แผนนอนอยใู่ นเรือนกบั นางแกว้ กิริยาและนางลาวทองอยา่ งมีความสุข คร้ันสองนางหลบั ขนุ แผนกค็ ิดถึง นางวนั ทองท่ีพลายงาม ไปนาตวั มาไวท้ ี่บา้ น จึงออกจากหอ้ งยอ่ งไปหานางวนั ทองหวงั จะร่วมหลบั นอนกนั แต่นางปฏิเสธแลว้ พา กนั หลบั ไป แต่พอตกตึกนางวนั ทองกเ็ กิดฝันร้ายตกใจตื่นเล่าความฝันใหข้ นุ แผนฟัง ขนุ แผนฟังความฝันของนางกร็ ู้ทนั ทีวา่ เป็น เรื่องร้าย อนั ตรายถึงชีวติ แน่นอน แต่กแ็ กลง้ ทานายไปในทางดีเสียเพื่อนางจะไดส้ บายใจ ฝ่ายสมเดจ็ พระพนั วษา คร้ันทรงอ่านคาฟ้องของขนุ ชา้ งกท็ รงกริ้วยงิ่ นกั ใหท้ หารไปตามตวั นางวนั ทอง ขนุ แผนและพระ ไวยมาเฝ้าทนั ที ขนุ แผนเกรงวา่ นางวนั ทองจะมีภยั จึงเสกคาถาและข้ีผ้งึ ใหน้ างวนั ทองทาปากเพือ่ ใหพ้ ระพนั วษาเมตตา แลว้ จึงพา นางเขา้ เฝ้า เม่ือพระพนั วษาเห็นนางวนั ทองกใ็ จอ่อนเอน็ ดู ตรัสถามเรื่องราวท่ีเป็นมาจากนางวนั ทองวา่ ตอนชนะคดีใหไ้ ปอยกู่ บั ขนุ แผนแลว้ ทาไมจึงไปอยกู่ บั ขนุ ชา้ งนางวนั ทองกก็ ราบทูลดว้ ยความกลวั ไปตามจริงวา่ ขนุ แผนถูกจองจา ขนุ ชา้ งเอาพระโองการ ไปอา้ งใหฉ้ ุดนางไปอยดู่ ว้ ย เพอ่ื นบา้ นเห็นเหตุการณ์กไ็ ม่กลา้ เขา้ ช่วยเพราะกลวั ผดิ พระโองการ สมเดจ็ พระพนั วษาฟังความทรง กริ้วขนุ ชา้ งมาก ทรงถามนางวนั ทองอีกวา่ ขนุ ชา้ งไปฉุดใหอ้ ยดู่ ว้ ยกนั มาต้งั ๑๘ ปี แลว้ คราวน้ีหนีมาหรือมีใครไปรับมาอยกู่ บั ขนุ แผน นางวนั ทองกก็ ราบทูลไปตามจริงวา่ พระไวยเป็นผไู้ ปรับมาเวลาสองยาม ขนุ ชา้ งจึงหาความวา่ หลบหนี สมเดจ็ พระ พนั วษา ทรงกริ้วพระไวยท่ีทาอะไรตามใจตน นึกจะข้ึนบา้ นใครกข็ ้ึน ทาเหมือนบา้ นเมืองไม่มีข่ือมีแป และวา่ ขนุ แผนรู้เห็นเป็น ใจ

Position 1 Position 1 สมเดจ็ พระพนั วษาทรงคิดวา่ สาเหตุของความวนุ่ วายท้งั หมดน้ีเกิดจากนางวนั ทองจึงใหน้ างวนั ทองตดั สินใจวา่ จะอยกู่ บั ใคร นางวนั ทองตกใจ ประหม่า อีกท้งั จะ หมดอายขุ ยั จึงบนั ดาลใหพ้ ูดไม่ออกบอกไม่ถูกวา่ จะอยกู่ บั ใคร นางใหเ้ หตุผลวา่ นางรัก ขนุ แผน แตข่ นุ ชา้ งกด็ ีกบั นาง ส่วนพลายงามก็ เป็นลูกรัก ทาใหส้ มเดจ็ พระพนั วษาก ริ้วมาก เห็นวา่ นางวนั ทองเป็นคนหลายใจ เป็นหญิงแพศยา จึงใหป้ ระหารชีวิตนางวนั ทองเพอื่ มิใหเ้ ป็นเยยี่ งอยา่ งแก่ผอู้ ื่นต่อไป

คณุ ค่าทไ่ี ด้รับ ด้านวรรณศิลป์ ด้านสังคม • แสดงใหเ้ ห็นถึงศิลปะการแต่ง เช่น ๑. การพรรณนาใหเ้ ห็นภาพ ๒. สมั ผสั อกั ษร ๓. ภาพพจน์ ๓.๑ อุปมา ๓.๒ อุปลกั ษณ์ ๓.๓ สทั พจน์ ๓.๔ คาถามเชิงวาทศิลป์ • แสดงใหเ้ ห็นภาพสงั คมสมยั ก่อนๆเช่น ๑. ความจงรักภกั ดีต่อพระมหากษตั ริย์ ๒. ความรักนะหวา่ งแม่และลูก ๓. สะทอ้ นใหเ้ ห็นชีวติ วฒั นธรรม ค่านิยม และความเช่ือ ๔. ความเชื่อในกฎแห่งกรรม

ด้านเน้ือหา ในยคุ สมยั หน่ึงๆมกั นิยมเร่ืองราวที่เขา้ กบั ยคุ สมยั น้นั ๆ เร่ืองราว และเน้ือหาของวรรณคดีจะไม่ตายตวั แต่จะ เปล่ียนไปตามสภาพการ เปลี่ยนแปลงของสงั คม พฒั นาการของสงั คมจะเป็นเครื่องกาหนดเน้ือหา ของวรรณคดี

แหล่งที่มา เสภาขนุ ชา้ งขนุ แผน ขนุ ชา้ งขนุ แผน ฉบบั หอสมุดวชิรญาณ



ผู้จัดทำ นางสาวนัสริน มามะ รหัสนักศึกษา 6206510018 คณะศึกษาศาสตร์และศิลปะศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั หาดใหญ่

Thankyou.