สมุดรายวันเฉพาะ เป็นสมุดรายวันขั้นต้นประเภทหนึ่ง เหมาะสำหรับกิจการที่มีรายการค้าเกิดขึ้นจำนวนมาก กิจการแต่ละแห่งจะมีสมุดรายวันเฉพาะกี่เล่มก็ขึ้นอยู่กับลักษณะการดำเนินงานของกิจการนั้นว่ามีความจำเป็นที่จะต้องใช้กี่เล่

การบัญชีของกิจการซื้อ ขายสินค้า สาระสำคัญ การบัญชีของกิจการซื้อขายสินค้าจะต้องมีการซื้อสินค้ามาจำหน่าย มี ค่าขนส่งออก มีส่วนลดการค้า ส่วนลดเงินสดหากกิจการขนาดใหญ่มีการ ซื้อขายสินค้าในแต่ละวันจำนวนมาก หากใช้สมุดรายวันทั่วไปอาจ ทำให้เกิดความผิดพลาดดังนั้น กิจการจะใช้สมุดรายวันเฉพาะเรื่องใด เรื่องหนึ่ง เช่น สมุดรายวันซื้อ สินค้าจะใช้สำหรับการบันทึกซื้อเป็น เงินเชื่อ หากมีการซื้อสดจะบันทึกไว้ในสมุดรายวันจ่ายเงิน เป็นต้น สาระการเรียนรู้ 1. แสดงความรู้เกี่ยวกับการบัญชีของกิจการซื้อขายสินค้า 2. ปฏิบัติงานเกี่ยวกับการบันทึกบัญชีและจัดทำงบทอดลองของกิจการ ซื้อขายสินค้า จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. บันทึกรายการซื้อขายสินค้าในสมุดรายวันเฉพาะและผ่านรายการ ไปบัญชีแยกประเภทได้ 2. จัดทำงบทดลองของกิจการซื้อขายสินค้าได้

แบบทดสอบก่อนเรียน 1. ข้อใดต่อไปนี้ไม่ถูกต้อง ก. สมุดรายวันเฉพาะ ข.สมุดเงินสดใช้สำหรับบันทึกรายการับและจ่ายเงินสด ค.สมุดซื้อ ใช้สำหรับบันทึกรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อ ง.สมุดขาย ใช้สำหรับบันทึกรายการขายสินค้าเป็นเงินสด จ.สมุดรายวันเฉพาะถือเป็นสมุดบันทึกรายการขั้นต้นประเภทหนึ่ง 2. กิจการแห่งหนึ่งใช้สมุดรายวันทั่วไป สมุดรายวันรับเงินและสมุดราย วันจ่ายเงินในการบันทึกบัญชี เมื่อวันที่6 มิย. กิจการนำเงินฝากธนาคาร 6,000 บาท กิจการต้องบันทึกในสมุดใด ก. สมุดรายวันทั่วไป ข. สมุดรายวันรับเงิน ค.สมุดรายวันจ่ายเงิน ง. สมุดรายวันเฉพาะ จ.สมุดรายวันรับเงินและสมุดรายวันจ่ายเงิน 3. ซื้อสินค้าด้วยเช็ค 3,600 บาท กิจการมีสมุดรายวันเฉพาะทุกชนิด รายการนี้ลงในสมุดรายวันเล่มใด ก. สมุดรายวันซื้อ ข. สมุดรายวันขาย ค. สมุดรายวันรับเงิน ง. สมุดรายวันทัวไป จ. สมุดรายวันจ่ายเงิน

4. ซื้อรถยนต์ 2,000 บาทเป็นเงินเชื่อ จะลงในสมุดรายวันเฉพาะเล่มใด ก. สมุดรายวันซื้อ ข. สมุดรายวันขาย ค. สมุดรายวันทั่วไป ง. สมุดรายวันรับเงิน จ. สมุดรายวันจ่ายเงิน 5. 29 มกราคม ขายสินค้าเป็นเงินเชื่อให้นายสมัคร 9,000 บาท เงื่อนไขการ ชำระหนี้ 2/10 n/30 จ่ายเงินสดเป็นค่าขนส่งแทนลูกค้ารายนี้ 300 บาท สมุด บัญชีเล่มใดไม่ได้บันทึกรายการ ก. สมุดรายวันขาย ข. สมุดรายวันทั่วไป ค. สมุดรายวันจ่ายเงิน ง. สมุดรายวันรับคืนสินค้า จ. สมุดแยกประเภทย่อยลูกหนี้ สแกนเพื่อทำแบบทดสอบ ก่อนเรียน https://forms.gle/onRqiwHL7DkVRMKd8

สมุดรายวันเฉพาะ เป็นสมุดรายวันขั้นต้นประเภทหนึ่ง เหมาะสำหรับกิจการที่มีรายการค้า เกิดขึ้นจำนวนมาก กิจการแต่ละแห่งจะมีสมุดรายวันเฉพาะกี่เล่มก็ขึ้นอยู่ กับลักษณะการดำเนินงานของกิจการนั้นว่ามีความจำเป็นที่จะต้องใช้กี่เล่ม แต่รายการค้าใดที่มีรายการน้อย รายการนั้นก็จะบันทึกไว้ในสมุดรายวัน ทั่วไป และหลังจากนั้นจัดทำงบทดลองเพื่อพิสูจน์ความถูกต้องของการ บันทึกรายการในสมุดรายวันเฉพาะและผ่านรายการไปยังบัญชีแยก ประเภทที่เกี่ยวข้อง สมุดรายวันเฉพาะที่นิยม ใช้กันมาก มีดังนี้ สมุดรายวันซื้อ (Puchase Journal) บันทึกรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อ สมุดรายวันขาย(Sales Journal) บันทึกรายการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อ สมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด(Purchase Returns and Allowance Journal)บันทึกรายการส่งคืนสินค้าหรือได้รับส่วนลด กรณีที่ซื้อสินค้า เป็นเงินเชื่อ สมุดรายวันรับคืนและส่วนลด(Sales Returns and Allowance Journal) บันทึกรายการรับคืนสินค้าหรือให้ส่วนลด กรณีที่ขายสินค้าเป็นเงินเชื่อ สมุดรายวันเงินสดรับ(Cash Payment Journal) บันทึกรายการรับ เงินสด สมุดรายวันเงินสดจ่าย(Cash Payment Journal) บันทึกรายการจ่าย เงินสด

ประโยชน์ของสมุดรายวันเฉพาะ 1.รายการค้าที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง และเป็นประเภทเดียวกันจะถูกจัดเรียงลำดับ ไว้ในสมุดรายวันเล่มเดียวกัน เพื่อประหยัดเวลาในการบันทึกบัญชี 2.ประหยัดเวลาในการผ่านรายการไปยังบัญชีแยกประเภท เพราะเวลา ผ่านบัญชีไม่ต้องผ่านทุกวันเหมือนสมุดรายวันทั่วไป แต่จะใช้ยอดรวมผ่าน ทุกสิ้นเดือน หรือทุก 15 วัน 3.เพื่อให้มีระบบการควบคุมภายในที่ดีในการป้องกันการทุจริตที่อาจจะเกิด ขึ้น โดยแบ่งแยกหน้าที่ในการบันทึกบัญชีในสมุดรายวันเฉพาะแต่ละ ประเภท บัญชีคุมยอด และบัญชีแยกประเภทย่อย ธุรกิจซื้อขายสินค้าจะมีรายการซื้อขายสินค้าที่เป็นเงินสดและเป็นเงินเชื่อจำนวนมาก โดย เฉพาะในการซื้อขายสินค้าเป็นเงินเชื่อจะทำให้ธุรกิจมีเจ้าหนี้การค้า และลูกหนี้การค้า มากมาย ธุรกิจจึงต้องเปิดบัญชีแยกประเภทสำหรับเจ้าหนี้การค้าและลูกหนี้การค้าแต่ละรายเรียกว่า บัญชีแยกประเภทย่อย ส่วนบัญชีเจ้าหนี้การค้า และบัญชีลูกหนี้การค้าซึ่งเป็นบัญชีรวม ยอดเจ้าหนี้หรือลูกหนี้ของกิจการทั้งหมด เรียกว่า บัญชีคุมยอดในธุรกิจซื้อขายสินค้าเมื่อเกิด รายการเกี่ยวกับเจ้าหนี้หรือลูกหนี้ จะต้องผ่านบัญชีแยกประเภททั้งบัญชีคุมยอด และบัญชี แยกประเภทย่อยของลูกหนี้หรือเจ้าหนี้แต่ละราย บัญชีคุมยอดนี้จะแสดงในสมุดบัญชีแยก ประเภททั่วไปรวมกับบัญชีแยกประเภททั่วไปกับบัญชีอื่นๆ และยอดคงเหลือในบัญชีย่อย แต่ละรายรวมกันจะต้องเท่ากับยอดคงเหลือในบัญชีคุมยอดลักษณะของบัญชีย่อยมีลักษณะ เหมือนกับบัญชีแยกประเภททั่วไป บัญชีย่อยจะนิยมแสดงแบบยอดคงเหลือเพราะสามารถ ทราบยอดคงเหลือได้ทันที

สมุดรายวันซื้อ สมุดรายวันซื้อเป็นสมุดที่ใช้บันทึกรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อเท่านั้น ถ้าเป็นการซื้อสินค้าเป็นเงินสดก็จะต้อง บันทึกในสมุดเงินสดจ่ายและถ้าเป็นการซื้อสินทรัพย์อื่นเป็นเงินเชื่อก็จะต้องบันทึกในสมุดรายวันทั่วไป การ อ้างอิงหน้าสมุดรายวันซื้อใช้อักษรย่อ “ซ” วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันซื้อ และการผ่านรายการ 1.บันทึกรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อตามใบกำกับสินค้าโดยบันทึกวันเดือนปีวันที่ในใบกำกับสินค้า ชื่อเจ้าหนี้ เงื่อนไขในการชำระเงิน และจำนวนเงินลงในสมุดรายวันซื้อ 2.ทุกสิ้นวันให้ผ่านรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อแต่ละรายการไปด้านเครดิตของบัญชีแยกประเภทย่อยเจ้าหนี้ การค้าแต่ละราย พร้อมทั้งทำเครื่องหมาย P ในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดรายวันซื้อ และลงเลขหน้าของสมุดรายวัน ซื้อ (ซ.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภทย่อยเจ้าหนี้การค้า 3.ทุกสิ้นเดือนรวมยอดคงเหลือในช่อง “จำนวนเงิน” ของสมุดรายวันซื้อ แล้วผ่านจำนวนเงินรวมไปทางด้าน เดบิตของบัญชีซื้อ (การบันทึกบัญชีแบบสิ้นงวด) หรือบัญชีสินค้าคงเหลือ (การบันทึกบัญชีแบบต่อเนื่อง) และ ทางด้านเครดิตของบัญชีเจ้าหนี้การค้าพร้อมทั้งอ้างอิงถึงบัญชีแยกประเภทที่ผ่านบัญชี ไว้ใต้จำนวนเงินรวมของ สมุดรายวันซื้อและเลขที่หน้าของสมุดรายวันซื้อซ.1)ในช่อง“อ้างอิง” ของบัญชีซื้อหรือบัญชีสินค้าคงเหลือ และ บัญชีเจ้าหนี้การค้า สมุดรายวันขาย สมุดรายวันขายเป็นสมุดที่ใช้บันทึกรายการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อเท่านั้น ส่วนการขายสินค้าเป็นเงินสดจะต้อง บันทึกในสมุดรายวันเงินสดรับ การอ้างอิงหน้าในสมุดรายวันขายใช้อักษรย่อ “ข” วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันขาย และการผ่านรายการ 1. บันทึกรายการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อตามใบกำกับสินค้าโดยบันทึกวันเดือนปี เลขที่ใบกำกับสินค้า ชื่อ และ จำนวนเงินที่ปรากฏอยู่ในใบกำกับสินค้า ในช่องที่กำหนดไว้ในสมุดรายวันขาย 2. ทุกสิ้นวันให้ผ่านรายการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อแต่ละรายการไปด้านเดบิตของบัญชีแยกประเภทย่อยลูกหนี้ การค้าแต่ละราย พร้อมทั้งทำเครื่องหมายP ในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดรายวันขาย และลงเลขหน้าของสมุดรายวัน ขาย (ข.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภทย่อยลูกหนี้การค้า 3. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดคงเหลือในช่อง“จำนวนเงิน” ของสมุดรายวันขาย แล้วผ่านจำนวนเงินรวมไปทางด้าน เครดิตของบัญชีขาย (การบันทึกบัญชีแบบสิ้นงวด) หรือบัญชีสินค้าคงเหลือ (การบันทึกบัญชีแบบต่อเนื่อง) และทางด้านเดบิตของบัญชีลูกหนี้การค้า พร้อมทั้งอ้างอิงถึงบัญชีแยกประเภทที่ผ่านบัญชี (411/112) ไว้ใต้ จำนวนเงินรวมของสมุดรายวันขาย และเลขที่หน้าของสมุดรายวันขาย (ข.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีขาย และบัญชีลูกหนี้การค้า สมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด สมุดรายวันส่งคืนและส่วนลดเป็นสมุดที่ใช้สำหรับบันทึกการส่งคืนหรือได้รับส่วนลดเนื่องจากสินค้าที่ส่งมาชำรุด หรือไม่ตรงตามใบสั่งซื้อ กรณีส่งคืนสินค้าหรือได้รับส่วนลดที่ซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อ การอ้างอิงหน้าในสมุดรายวัน ส่งคืนและส่วนลด ใช้อักษรย่อ “สค.” ถ้าส่งคืนสินค้าและได้รับเป็นเงินสดจะบันทึกในสมุดเงินสดรับ

วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันส่ง คืนและส่วนลด และผ่านรายการ 1. บันทึกรายการส่งคืนหรือได้รับส่วนลดตามใบลดหนี้จากลูกค้าหรือใบลดหนี้จากผู้ขาย บันทึกวันเดือนปี เลขที่ ใบลดหนี้ ชื่อเจ้าหนี้ และจำนวนเงินลงในสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด 2. ทุกสิ้นวันให้ผ่านรายการส่งคืนหรือได้รับส่วนลดแต่ละรายการไปด้านเดบิตของบัญชีแยกประเภทย่อยเจ้าหนี้ การค้าแต่ละราย พร้อมทั้งทำเครื่องหมาย P ในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดรายวันส่งคืนะส่วนลดละลงเลขหน้าของ สมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด (สค.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภทย่อยเจ้าหนี้การค้า 3. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดคงเหลือในช่อง “จำนวนเงิน” ของสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด แล้วผ่านจำนวนเงินรวม ไปด้านเครดิตของบัญชีส่งคืนและส่วนลด และทางด้านเดบิตของบัญชีเจ้าหนี้การค้า พร้อมทั้งอ้างอิงบัญชีแยก ประเภทที่ผ่านรายการ (211/512) ไว้ใต้จำนวนเงินรวมของสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด และเลขหน้าของสมุด รายวันส่งคืนและส่วนลด (สค.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีส่งคืนและส่วนลดและบัญชีเจ้าหนี้การค้า สมุดรายวันรับคืนและส่วนลด สมุดรายวันรับคืนและส่วนลด เป็นสมุดที่ใช้สำหรับบันทึกการรับคืนหรือให้ส่วนลดแก่ลูกค้าที่ขายสินค้าเป็นเงิน เชื่อ เนื่องจากสินค้าที่ส่งมาชำรุด หรือไม่ตรงตามใบสั่งซื้อ แต่ถ้ารับคืนสินค้าที่ลูกค้าซื้อเป็นเงินสดและจ่าย เงินสดจะบันทึกในสมุดเงินสดจ่าย การอ้างอิงหน้าในสมุดรายวันรับคืนและส่วนลดใช้อักษรย่อ “รค.” วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด และผ่านรายการ 1. บันทึกรายการรับคืนหรือให้ส่วนลดตามใบลดหนี้จากลูกค้าหรือใบลดหนี้จากลูกค้า บันทึกวันเดือนปี เลขที่ใบ ลดหนี้ ชื่อลูกหนี้ และจำนวนเงินลงในสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด 2. ทุกสิ้นวันให้ผ่านรายการรับคืนหรือให้รับส่วนลดแต่ละรายการไปด้านเครดิตของบัญชีแยกประเภทย่อยลูก หนี้การค้าแต่ละราย พร้อมทั้งทำเครื่องหมาย P ในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด และลงเลข หน้าของสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด (รค.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภทย่อยลูกหนี้การค้า 3. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดคงเหลือในช่อง “จำนวนเงิน” ของสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด แล้วผ่านจำนวนเงินรวม ไปด้านเดบิตของบัญชีรับคืนและส่วนลด และทางด้านเครดิตของบัญชีลูกหนี้การค้า พร้อมทั้งอ้างอิงบัญชีแยก ประเภทที่ผ่านรายการ (412/112) ไว้ใต้จำนวนเงินรวมของสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด และเลขหน้าของสมุด รายวันรับคืนและส่วนลด (รค.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีรับคืนและส่วนลดและบัญชีลูกหนี้การค้า บัญชีเงินฝากธนาคาร กิจการส่วนใหญ่จะใช้บริการของธนาคาร ไม่ว่าจะเป็นการรับเงินหรือจ่ายเงิน การรับเงินอาจจะรับเป็นเช็คหรือ เงินสด แล้วนำไปฝากธนาคารไว้เพื่อความปลอดภัย และยังได้ดอกเบี้ยอีกด้วย ส่วนในการจ่ายเงินนั้นกิจการส่วน ใหญ่จะจ่ายเป็นเช็คเพื่อความสะดวกและปลอดภัย ดังนั้นในบัญชีเงินสดของกิจการนั้นจึงไม่ได้หมายถึงเฉพาะ เงินสดในมือเท่านั้น แต่ยังหมายรวมถึงเงินฝากธนาคารด้วย

การบันทึกบัญชีกรณีกิจการได้รับหรือจ่ายเป็นเช็ค มีดังนี้ กรณีรับเช็คแล้วนำไปฝากธนาคารทันทีในวันที่รับ บันทึกบัญชีดังนี้ เดบิต เงินฝากธนาคาร xxx เครดิต ลูกหนี้การค้า/ขาย xxx กรณีรับเช็คแล้วยังไม่นำไปฝากธนาคารในวันที่รับ บันทึกบัญชีดังนี้ เดบิต เงินสด xxx เครดิต ลูกหนี้การค้า/ขาย xxx กรณีจ่ายค่าใช้จ่ายต่างๆ เป็นเช็ค บันทึกบัญชีดังนี้ เดบิต ค่าใช้จ่ายต่างๆ xxx เครดิต เงินฝากธนาคาร xxx สมุดเงินสด สมุดเงินสด เป็นสมุดรายวันขั้นต้นที่ใช้สำหรับบันทึกรายการทั้งรับเงินสดและจ่ายเงินสด ไว้ในเล่มเดียวกัน ซึ่งเหมาะสำหรับธุรกิจขนาดเล็กที่มีรายการเกี่ยวกับการรับเงินสดและ จ่ายเงินสดไม่มากนักในแต่ละงวดบัญชี สมุดเงินสดเป็นทั้งสมุดรายวันขั้นต้น และสมุด บัญชีแยกประเภททั่วไปของบัญชีเงินสด และบัญชีเงินฝากธนาคาร ดังนั้นเมื่อถึงวันสิ้น งวดบัญชีก็จะต้องหายอดคงเหลือยกไปของบัญชีเงินสด และบัญชีเงินฝากธนาคาร เช่น เดียวกับสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไป วิธีการบันทึกบัญชี และการผ่านบัญชีในสมุดเงินสด 1. บันทึกรายการเกี่ยวกับการรับและจ่ายเงินสด โดยบันทึก คำอธิบายรายการ จำนวน เงินในช่องเงินสดหรือช่องเงินฝากธนาคารทางด้านเดบิต ถ้าเป็นการรับเป็นเงินสดหรือ เช็ค และบันทึกทางด้านเครดิต ถ้าเป็นรายการจ่ายเป็นเงินสดหรือจ่ายเป็นเช็ค ถ้าเป็นกรณีรับชำระหนี้หรือจ่ายชำระหนี้ ได้รับส่วนลดจากผู้ขายหรือให้ส่วนลดเงินสด กับผู้ซื้อให้บันทึกจำนวนเงินเท่าที่รับหรือจ่ายจริงในช่องเงินสดหรือเงินฝากธนาคาร ส่วน ที่เป็นส่วนลดให้บันทึกในช่องส่วนลดรับหรือส่วนลดจ่าย กรณีที่เป็นสมุดเงินสด 3 ช่อง 2. ผ่านรายการที่บันทึกไว้ทางด้านเดบิตของสมุดเงินสดไปทางด้านเครดิตของบัญชีแยก ประเภทที่เกี่ยวข้องในวันที่เกิดรายการนั้นๆ พร้อมทั้งลงเลขที่บัญชีในช่อง “อ้างอิง” ของ สมุดเงินสดและเลขหน้าของสมุดเงินสด (งส.) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภท ทั่วไป 3. ผ่านรายการที่บันทึกไว้ทางด้านเครดิตของสมุดเงินสดไปทางด้านเดบิตของบัญชีแยก ประเภทที่เกี่ยวข้องในวันที่รายการนั้นเกิดขึ้น

4. กรณีรายการที่เกี่ยวข้องกับการนำเงินฝากธนาคาร และถอนเงินจากธนาคารทำดังนี้ 4.1 เมื่อมีการนำเงินสดฝากธนาคาร จะบันทึกในสมุดเงินสด โดยเดบิตเงินฝากธนาคาร และเครดิต เงินสด รายการนี้จะไม่ต้องผ่านรายการไปยังบัญชีแยกประเภท เพราะบัญชีเงินสด และบัญชีเงิน ฝากธนาคารอยู่ในสมุดเล่มเดียวกัน ให้ใส่อักษร C ในช่อง “อ้างอิง” ซึ่งหมายถึงรายการที่อยู่ตรงข้าม กัน 4.2 เมื่อมีการถอนเงินจากธนาคารจะบันทึกในสมุดเงินสดโดยเดบิตเงินสด และเครดิตเงินฝาก ธนาคาร และรายการนี้ก็ไม่ต้องผ่านรายการไปยังบัญชีแยกประเภทเช่นเดียวกัน แต่ให้ใส่อักษรC ในช่อง “อ้างอิง” 5. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดในแต่ละช่องของสมุดเงินสด และหาผลต่างทางด้านเดบิตและเครดิต เพื่อ หายอดคงเหลือยกไปของสมุดเงินสด ซึ่งก็คือยอดคงเหลือของบัญชีเงินสดและบัญชีเงินฝากธนาคาร สมุดรายวันเฉพาะ สมุดรายวันเฉพาะเป็นสมุดรายวันข้นต้นประเภทหนึ่ง เหมาะสำหรับกิจการที่มีรายการค้าเกิดขึ้น จำนวนมาก กิจการแต่ละแห่งจะมีสมุดรายวันเฉพาะกี่เล่มก็ขึ้นอยู่กับลักษณะการดำเนินงานของกิจการ นั้นว่ามีความจำเป็นที่จะต้องใช้กี่เล่ม แต่รายการค้าใดที่มีรายการน้อย รายการก็จะบันทึกไว้ในสมุด รายวันทั่วไป สมุดรายวันเฉพาะที่นิยมใช้กันมาก มีดังนี้ 1. สมุดรายวันซื้อ บันทึกรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อ 2. สมุดรายวันขาย บันทึกรายการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อ 3. สมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด บันทึกรายการส่งคืนสินค้าหรือได้รับส่วนลด กรณีที่ซื้อสินค้าเป็นเงิน เชื่อ 4. สมุดรายวันรับคืนและส่วนลด บันทึกรายการรับคืนสินค้าหรือให้ส่วนลด กรณีที่ขายสินค้าเป็นเงิน เชื่อ 5. สมุดรายวันเงินสดรับ บันทึกรายการรับเงินสด 6. สมุดรายวันเงินสดจ่าย บันทึกรายการจ่ายเงินสด 7. สมุดเงินสด บันทึกรายการรับและจ่ายเงินสด ส่วนรายการใดที่บันทึกในสมุดรายวันเฉพาะไม่ได้ ก็ให้บันทึกในสมุดรายวันทั่วไป ประโยชน์ของสมุดรายวันเฉพาะ 1. รายการค้าที่เกิดขึ้นบ่อยครั้ง และเป็นประเภทเดียวกันจะถูกจัดเรียงลำดับไว้ในสมุดรายวันเล่ม เดียวกัน เพื่อประหยัดเวลาในการบันทึกบัญชี 2. ประหยัดเวลาในการผ่านรายการไปยังบัญชีแยกประเภท เพราะเวลาผ่านบัญชีไม่ต้องผ่านทุกวัน เหมือนสมุดรายวันทั่วไป แต่จะใช้ยอดรวมผ่านทุกสิ้นเดือน หรือทุก 15 วัน 3. เพื่อให้มีระบบการควบคุมภายในที่ดีในการป้องกันการทุจริตที่อาจจะเกิดขึ้น โดยแบ่งแยกหน้าที่ ในการบันทึกบัญชีในสมุดรายวันเฉพาะแต่ละประเภท

บัญชีคุมยอด และบัญชีแยกประเภทย่อย ธุรกิจซื้อขายสินค้าจะมีรายการซื้อขายสินค้าที่เป็นเงินสดและเป็นเงินเชื่อจำนวนมาก โดยเฉพาะในการซื้อขายสินค้าเป็นเงินเชื่อจะทำให้ธุรกิจมีเจ้าหนี้การค้า และลูกหนี้การ ค้ามากมาย ธุรกิจจึงต้องเปิดบัญชีแยกประเภทสำหรับเจ้าหนี้การค้าและลูกหนี้การค้าแต่ละรายเรียก ว่า บัญชีแยกประเภทย่อย ส่วนบัญชีเจ้าหนี้การค้า และบัญชีลูกหนี้การค้าซึ่งเป็นบัญชี รวมยอดเจ้าหนี้หรือลูกหนี้ของกิจการทั้งหมด เรียกว่า บัญชีคุมยอด ในธุรกิจซื้อขายสินค้าเมื่อเกิดรายการเกี่ยวกับเจ้าหนี้หรือลูกหนี้ จะต้องผ่านบัญชีแยก ประเภททั้งบัญชีคุมยอด และบัญชีแยกประเภทย่อยของลูกหนี้หรือเจ้าหนี้แต่ละราย บัญชีคุมยอดนี้จะแสดงในสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไปรวมกับบัญชีแยกประเภททั่วไป กับบัญชีอื่นๆ และยอดคงเหลือในบัญชีย่อยแต่ละรายรวมกันจะต้องเท่ากับยอดคงเหลือ ในบัญชีคุมยอด ลักษณะของบัญชีย่อยมีลักษณะเหมือนกับบัญชีแยกประเภททั่วไป บัญชีย่อยจะนิยม แสดงแบบยอดคงเหลือเพราะสามารถทราบยอดคงเหลือได้ทันที สมุดรายวันซื้อ สมุดรายวันซื้อเป็นสมุดที่ใช้บันทึกรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อเท่านั้น ถ้าเป็นการซื้อ สินค้าเป็นเงินสดก็จะต้องบันทึกในสมุดเงินสดจ่าย และถ้าเป็นการซื้อสินทรัพย์อื่นเป็น เงินเชื่อก็จะต้องบันทึกในสมุดรายวันทั่วไป การอ้างอิงหน้าสมุดรายวันซื้อใช้อักษรย่อ “ซ” วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันซื้อ และการผ่านรายการ 1. บันทึกรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อตามใบกำกับสินค้าโดยบันทึกวันเดือนปี วันที่ใน ใบกำกับสินค้า ชื่อเจ้าหนี้ เงื่อนไขในการชำระเงิน และจำนวนเงินลงในสมุดรายวันซื้อ 2. ทุกสิ้นวันให้ผ่านรายการซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อแต่ละรายการไปด้านเครดิตของบัญชี แยกประเภทย่อยเจ้าหนี้การค้าแต่ละราย พร้อมทั้งทำเครื่องหมายP ในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดรายวันซื้อ และลงเลขหน้าของสมุดรายวันซื้อ (ซ.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชี แยกประเภทย่อยเจ้าหนี้การค้า 3. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดคงเหลือในช่อง“จำนวนเงิน” ของสมุดรายวันซื้อ แล้วผ่านจำนวน เงินรวมไปทางด้านเดบิตของบัญชีซื้อ (การบันทึกบัญชีแบบสิ้นงวด) หรือบัญชีสินค้าคง เหลือ (การบันทึกบัญชีแบบต่อเนื่อง) และทางด้านเครดิตของบัญชีเจ้าหนี้การค้าพร้อม ทั้งอ้างอิงถึงบัญชีแยกประเภทที่ผ่านบัญชี (511/211) ไว้ใต้จำนวนเงินรวมของสมุดรายวัน ซื้อและเลขที่หนน้าของสมุดรายวันซื้อ (ซ.1) ในช่อง“อ้างอิง” ของบัญชีซื้อหรือบัญชี สินค้าคงเหลือ และบัญชีเจ้าหนี้การค้า

สมุดรายวันขาย สมุดรายวันขายเป็นสมุดที่ใช้บันทึกรายการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อเท่านั้น ส่วนการขายสินค้าเป็น เงินสดจะต้องบันทึกในสมุดรายวันเงินสดรับ การอ้างอิงหน้าในสมุดรายวันขายใช้อักษรย่อ “ข” วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันขายและการผ่านรายการ 1. บันทึกรายการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อตามใบกำกับสินค้าโดยบันทึกวันเดือนปี เลขที่ใบกำกับสินค้า ชื่อ และจำนวนเงินที่ปรากฏอยู่ในใบกำกับสินค้า ในช่องที่กำหนดไว้ในสมุดรายวันขาย 2. ทุกสิ้นวันให้ผ่านรายการขายสินค้าเป็นเงินเชื่อแต่ละรายการไปด้านเดบิตของบัญชีแยกประเภท ย่อยลูกหนี้การค้าแต่ละราย พร้อมทั้งทำเครื่องหมายP ในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดรายวันขาย และลง เลขหน้าของสมุดรายวันขาย (ข.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภทย่อยลูกหนี้การค้า 3. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดคงเหลือในช่อง“จำนวนเงิน” ของสมุดรายวันขาย แล้วผ่านจำนวนเงินรวมไป ทางด้านเครดิตของบัญชีขาย (การบันทึกบัญชีแบบสิ้นงวด) หรือบัญชีสินค้าคงเหลือ (การบันทึก บัญชีแบบต่อเนื่อง) และทางด้านเดบิตของบัญชีลูกหนี้การค้า พร้อมทั้งอ้างอิงถึงบัญชีแยกประเภทที่ ผ่านบัญชี (411/112) ไว้ใต้จำนวนเงินรวมของสมุดรายวันขาย และเลขที่หน้าของสมุดรายวันขาย (ข.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีขาย และบัญชีลูกหนี้การค้า สมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด สมุดรายวันส่งคืนและส่วนลดเป็นสมุดที่ใช้สำหรับบันทึกการส่งคืนหรือได้รับส่วนลดเนื่องจากสินค้าที่ ส่งมาชำรุด หรือไม่ตรงตามใบสั่งซื้อ กรณีส่งคืนสินค้าหรือได้รับส่วนลดที่ซื้อสินค้าเป็นเงินเชื่อ การ อ้างอิงหน้าในสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด ใช้อักษรย่อ “สค.” ถ้าส่งคืนสินค้าและได้รับเป็นเงินสด จะบันทึกในสมุดเงินสดรับ วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด และผ่านรายการ 1. บันทึกรายการส่งคืนหรือได้รับส่วนลดตามใบลดหนี้จากลูกค้าหรือใบลดหนี้จากผู้ขาย บันทึกวัน เดือนปี เลขที่ใบลดหนี้ ชื่อเจ้าหนี้ และจำนวนเงินลงในสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด 2. ทุกสิ้นวันให้ผ่านรายการส่งคืนหรือได้รับส่วนลดแต่ละรายการไปด้านเดบิตของบัญชีแยกประเภท ย่อยเจ้าหนี้การค้าแต่ละราย พร้อมทั้งทำเครื่องหมาย P ในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดรายวันส่งคืนและ ส่วนลด และลงเลขหน้าของสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด (สค.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยก ประเภทย่อยเจ้าหนี้การค้า 3. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดคงเหลือในช่อง “จำนวนเงิน” ของสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด แล้วผ่าน จำนวนเงินรวมไปด้านเครดิตของบัญชีส่งคืนและส่วนลด และทางด้านเดบิตของบัญชีเจ้าหนี้การค้า พร้อมทั้งอ้างอิงบัญชีแยกประเภทที่ผ่านรายการ (211/512) ไว้ใต้จำนวนเงินรวมของสมุดรายวันส่งคืน และส่วนลด และเลขหน้าของสมุดรายวันส่งคืนและส่วนลด (สค.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีส่งคืน และส่วนลดและบัญชีเจ้าหนี้การค้า สมุดรายวันรับคืนและส่วนลด สมุดรายวันรับคืนและส่วนลด เป็นสมุดที่ใช้สำหรับบันทึกการรับคืนหรือให้ส่วนลดแก่ลูกค้าที่ขาย สินค้าเป็นเงินเชื่อ เนื่องจากสินค้าที่ส่งมาชำรุด หรือไม่ตรงตามใบสั่งซื้อ แต่ถ้ารับคืนสินค้าที่ลูกค้าซื้อ เป็นเงินสดและจ่ายเงินสดจะบันทึกในสมุดเงินสดจ่าย การอ้างอิงหน้าในสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด ใช้อักษรย่อ “รค.”

วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด และผ่านรายการ 1. บันทึกรายการรับคืนหรือให้ส่วนลดตามใบลดหนี้จากลูกค้าหรือใบลดหนี้จากลูกค้า บันทึกวันเดือน ปี เลขที่ใบลดหนี้ ชื่อลูกหนี้ และจำนวนเงินลงในสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด 2. ทุกสิ้นวันให้ผ่านรายการรับคืนหรือให้รับส่วนลดแต่ละรายการไปด้านเครดิตของบัญชีแยก ประเภทย่อยลูกหนี้การค้าแต่ละราย พร้อมทั้งทำเครื่องหมาย P ในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดรายวันรับ คืนและส่วนลด และลงเลขหน้าของสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด (รค.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชี แยกประเภทย่อยลูกหนี้การค้า 3. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดคงเหลือในช่อง “จำนวนเงิน” ของสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด แล้วผ่าน จำนวนเงินรวมไปด้านเดบิตของบัญชีรับคืนและส่วนลด และทางด้านเครดิตของบัญชีลูกหนี้การค้า พร้อมทั้งอ้างอิงบัญชีแยกประเภทที่ผ่านรายการ (412/112) ไว้ใต้จำนวนเงินรวมของสมุดรายวันรับคืน และส่วนลด และเลขหน้าของสมุดรายวันรับคืนและส่วนลด (รค.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีรับ คืนและส่วนลดและบัญชีลูกหนี้การค้า บัญชีเงินฝากธนาคาร กิจการส่วนใหญ่จะใช้บริการของธนาคาร ไม่ว่าจะเป็นการรับเงินหรือจ่ายเงิน การรับเงินอาจจะรับ เป็นเช็คหรือเงินสด แล้วนำไปฝากธนาคารไว้เพื่อความปลอดภัย และยังได้ดอกเบี้ยอีกด้วย ส่วนใน การจ่ายเงินนั้นกิจการส่วนใหญ่จะจ่ายเป็นเช็คเพื่อความสะดวกและปลอดภัย ดังนั้นในบัญชีเงินสด ของกิจการนั้นจึงไม่ได้หมายถึงเฉพาะเงินสดในมือเท่านั้น แต่ยังหมายรวมถึงเงินฝากธนาคารด้วย การบันทึกบัญชีกรณีกิจการได้รับหรือจ่ายเป็นเช็ค มีดังนี้ กรณีรับเช็คแล้วนำไปฝากธนาคารทันทีในวันที่รับ บันทึกบัญชีดังนี้ เดบิต เงินฝากธนาคาร xxx เครดิต ลูกหนี้การค้า/ขาย xxx กรณีรับเช็คแล้วยังไม่นำไปฝากธนาคารในวันที่รับ บันทึกบัญชีดังนี้ เดบิต เงินสด xxx เครดิต ลูกหนี้การค้า/ขาย xxx กรณีจ่ายค่าใช้จ่ายต่างๆ เป็นเช็ค บันทึกบัญชีดังนี้ เดบิต ค่าใช้จ่ายต่างๆ xxx เครดิต เงินฝากธนาคาร xxx สมุดเงินสด สมุดเงินสด เป็นสมุดรายวันขั้นต้นที่ใช้สำหรับบันทึกรายการทั้งรับเงินสดและจ่ายเงินสดไว้ในเล่ม เดียวกัน ซึ่งเหมาะสำหรับธุรกิจขนาดเล็กที่มีรายการเกี่ยวกับการรับเงินสดและจ่ายเงินสดไม่มากนัก ในแต่ละงวดบัญชี สมุดเงินสดเป็นทั้งสมุดรายวันขั้นต้น และสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไปของบัญชี เงินสด และบัญชีเงินฝากธนาคาร ดังนั้นเมื่อถึงวันสิ้นงวดบัญชีก็จะต้องหายอดคงเหลือยกไปของบัญชี เงินสด และบัญชีเงินฝากธนาคาร เช่นเดียวกับสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไป

วิธีการบันทึกบัญชี และการผ่านบัญชีในสมุดเงินสด 1. บันทึกรายการเกี่ยวกับการรับและจ่ายเงินสด โดยบันทึก คำอธิบายรายการ จำนวนเงินใน ช่องเงินสดหรือช่องเงินฝากธนาคารทางด้านเดบิต ถ้าเป็นการรับเป็นเงินสดหรือเช็ค และบันทึก ทางด้านเครดิต ถ้าเป็นรายการจ่ายเป็นเงินสดหรือจ่ายเป็นเช็ค ถ้าเป็นกรณีรับชำระหนี้หรือจ่าย ชำระหนี้ ได้รับส่วนลดจากผู้ขายหรือให้ส่วนลดเงินสดกับผู้ซื้อให้บันทึกจำนวนเงินเท่าที่รับหรือ จ่ายจริงในช่องเงินสดหรือเงินฝากธนาคาร ส่วนที่เป็นส่วนลดให้บันทึกในช่องส่วนลดรับหรือ ส่วนลดจ่าย กรณีที่เป็นสมุดเงินสด 3 ช่อง 2. ผ่านรายการที่บันทึกไว้ทางด้านเดบิตของสมุดเงินสดไปทางด้านเครดิตของบัญชีแยกประเภท ที่เกี่ยวข้องในวันที่เกิดรายการนั้นๆ พร้อมทั้งลงเลขที่บัญชีในช่อง “อ้างอิง” ของสมุดเงินสดและ เลขหน้าของสมุดเงินสด (งส.) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภททั่วไป 3. ผ่านรายการที่บันทึกไว้ทางด้านเครดิตของสมุดเงินสดไปทางด้านเดบิตของบัญชีแยกประเภท ที่เกี่ยวข้องในวันที่รายการนั้นเกิดขึ้น 4. กรณีรายการที่เกี่ยวข้องกับการนำเงินฝากธนาคาร และถอนเงินจากธนาคารทำดังนี้ 4.1 เมื่อมีการนำเงินสดฝากธนาคาร จะบันทึกในสมุดเงินสด โดยเดบิตเงินฝากธนาคาร และ เครดิตเงินสด รายการนี้จะไม่ต้องผ่านรายการไปยังบัญชีแยกประเภท เพราะบัญชีเงินสด และ บัญชีเงินฝากธนาคารอยู่ในสมุดเล่มเดียวกัน ให้ใส่อักษร C ในช่อง “อ้างอิง” ซึ่งหมายถึง รายการที่อยู่ตรงข้ามกัน 4.2 เมื่อมีการถอนเงินจากธนาคารจะบันทึกในสมุดเงินสดโดยเดบิตเงินสด และเครดิตเงินฝาก ธนาคาร และรายการนี้ก็ไม่ต้องผ่านรายการไปยังบัญชีแยกประเภทเช่นเดียวกัน แต่ให้ใส่ อักษรC ในช่อง “อ้างอิง” 5. ทุกสิ้นเดือนรวมยอดในแต่ละช่องของสมุดเงินสด และหาผลต่างทางด้านเดบิตและเครดิต เพื่อหายอดคงเหลือยกไปของสมุดเงินสด ซึ่งก็คือยอดคงเหลือของบัญชีเงินสดและบัญชีเงินฝาก ธนาคาร สมุดรายวันเงินสดรับ สมุดรายวันเงินสดรับ เป็นสมุดที่ใช้บันทึกรายการค้าทุกรายการที่ได้รับเป็นเงินสด วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันเงินสดรับและการผ่านรายการ 1. บันทึกรายการรับเงินสด โดยการบันทึกวันเดือนปี คำอธิบายรายการ จำนวนเงินในช่องเดบิต เงินสด เงินฝากธนาคารหรือส่วนลดจ่ายกรณีรับชำระหนี้และให้ส่วนลด และช่องเครดิตบัญชี ต่างๆ ซึ่งในที่นี้จะมีช่องเครดิตเฉพาะบัญชีลูกหนี้การค้า และบัญชีขาย ซึ่งเป็นรายการที่เกิดขึ้น บ่อยๆ ส่วนรายการรับเงินจากแหล่งอื่น ให้บันทึกจำนวนเงินในช่อง “บัญชีอื่นๆ” พร้อมชื่อ บัญชีที่เครดิตในช่อง “ชื่อบัญชี” 2. ทุกสิ้นวันผ่านรายการรับชำระเงินสดจากลูกหนี้การค้าแต่ละรายการไปทางด้านเครดิตของบัญชี แยกประเภทย่อยลูกหนี้การค้า พร้อมทั้งทำเครื่องหมาย “P” ในช่อง “อ้างอิง” ของช่องเครดิต บัญชีลูกหนี้การค้า ในสมุดเงินสดรับและลงเลขหน้าของสมุดเงินสดรับ (สร.) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภทย่อยลูกหนี้การค้า

3. ทุกสิ้นวันผ่านรายการที่อยู่ในช่อง “บัญชีอื่นๆ” ไปยังบัญชีแยกประเภทนั้นๆ พร้อมทั้งลงเลขที่บัญชีใน ช่อง “อ้างอิง” ในสมุดเงินสดรับ และลงเลขหน้าของสมุดเงินสดรับ (สร.) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชี แยกประเภทนั้นๆ ยกเว้นบัญชีที่ปรากฏอยู่ในช่องบัญชีอื่นๆ คือ บัญชีเงินสด และบัญชีเงินฝากธนาคาร ซึ่ง เกิดจากการนำเงินฝากธนาคารและถอนเงินจากธนาคาร ไม่ต้องผ่านรายการไปยังบัญชีแยกประเภท เนื่องจากรายการทั้ง 2 ประเภทต้องบันทึกทั้งในสมุดเงินสดรับ และสมุดเงินสดจ่าย แต่ให้ใส่เครื่องหมาย C ในช่อง “อ้างอิง” ในบัญชีทั้ง 2 เล่ม หมายถึง ให้ดูรายการที่อยู่ตรงข้ามกัน 4. ทุกสิ้นเดือนให้รวมยอดคงเหลือในช่อง เงินสด เงินฝากธนาคาร และส่วนลดจ่าย แล้วผ่านจำนวนเงินรวม ไปทางด้านเดบิตของบัญชีแยกประเภทเหล่านี้ และรวมยอดคงเหลือในบัญชีลูกหนี้การค้าและบัญชีขาย แล้วผ่านจำนวนเงินไปทางด้านเครดิตของบัญชีแยกประเภทเหล่านี้ พร้อมทั้งลงเลขที่บัญชีไว้ใต้ช่องยอด รวมในแต่ละช่องของสมุดเงินสดรับและเลขหน้าของสมุดเงินสดรับ (สร.) ในช่อง “อ้างอิง”ของบัญชีแยก ประเภททั่วไป แต่สำหรับยอดรวมเครดิตในช่องบัญชีอื่นๆ ไม่ต้องผ่านรายการในวันสิ้นเดือนอีก เพราะใน แต่ละรายการได้ผ่านไปยังบัญชีแยกประเภทในตอนสิ้นวันแล้ว สมุดรายวันเงินสดจ่าย สมุดรายวันเงินสดจ่าย เป็นสมุดที่ใช้บันทึกรายการค้าทุกรายการที่ได้จ่ายเงิน วิธีการบันทึกรายการในสมุดรายวันเงินสดจ่าย และการผ่านรายการ 1. บันทึกรายการจ่ายเงินสด โดยการบันทึกวันเดือนปี คำอธิบายรายการ จำนวนเงินในช่องเครดิต เงินสด เงินฝากธนาคารหรือส่วนลดรับกรณีจ่ายชำระหนี้และได้รับส่วนลด และช่องเดบิตบัญชีต่างๆ ซึ่งในที่นี้จะมี ช่องเดบิตเฉพาะบัญชีเจ้าหนี้การค้า และบัญชีซื้อ ซึ่งเป็นรายการที่เกิดขึ้นบ่อยๆ ส่วนรายการจ่ายเงินจาก แหล่งอื่น ให้บันทึกจำนวนเงินในช่อง “บัญชีอื่นๆ” พร้อมชื่อบัญชีที่เดบิตในช่อง “ชื่อบัญชี” 2. ทุกสิ้นวันผ่านรายการจ่ายชำระหนี้ เจ้าหนี้การค้าแต่ละรายการไปทางด้านเดบิตของบัญชีแยกประเภท ย่อยเจ้าหนี้การค้า พร้อมทั้งทำเครื่องหมาย “P” ในช่อง “อ้างอิง” ของช่องเดบิตบัญชีเจ้าหนี้การค้า ใน สมุดเงินสดจ่ายและลงเลขหน้าของสมุดเงินสดจ่าย (สจ.) ในช่อง “อ้างอิง” ของบัญชีแยกประเภทย่อยเจ้า หนี้การค้า 3. ทุกสิ้นวันผ่านรายการที่อยู่ในช่อง “บัญชีอื่นๆ” ไปยังบัญชีแยกประเภทนั้นๆ พร้อมทั้งลงเลขที่บัญชี ในช่อง “อ้างอิง” ในสมุดเงินสดจ่าย และลงเลขหน้าของสมุดเงินสดจ่าย (สจ.1) ในช่อง “อ้างอิง” ของ บัญชีแยกประเภทนั้นๆ ยกเว้นบัญชีที่ปรากฏอยู่ในช่องบัญชีอื่นๆ คือ บัญชีเงินสด และบัญชีเงินฝาก ธนาคาร ซึ่งเกิดจากการนำเงินฝากธนาคารและถอนเงินจากธนาคาร ไม่ต้องผ่านรายการไปยังบัญชีแยก ประเภท เนื่องจากรายการทั้ง 2 ประเภทต้องบันทึกทั้งในสมุดเงินสดรับ และสมุดเงินสดจ่าย แต่ให้ใส่ เครื่องหมาย C ในช่อง “อ้างอิง” ในบัญชีทั้ง 2 เล่ม หมายถึง ให้ดูรายการที่อยู่ตรงข้ามกัน

4. ทุกสิ้นเดือนให้รวมยอดคงเหลือในช่อง เงินสด เงินฝากธนาคาร และส่วนลดจ่าย แล้วผ่านจำนวนเงินรวมไปทางด้านเครดิตของบัญชีแยกประเภทเหล่านี้ และรวมยอดคง เหลือในบัญชีเจ้าหนี้การค้าและบัญชีซื้อ แล้วผ่านจำนวนเงินไปทางด้านเดบิตของบัญชี แยกประเภทเหล่านี้ พร้อมทั้งลงเลขที่บัญชีไว้ใต้ช่องยอดรวมในแต่ละช่องของสมุด เงินสดจ่ายและเลขหน้าของสมุดเงินสดจ่าย (สจ.) ในช่อง “อ้างอิง”ของบัญชีแยก ประเภททั่วไป แต่สำหรับยอดรวมเดบิตในช่องบัญชีอื่นๆ ไม่ต้องผ่านรายการในวันสิ้น เดือนอีก เพราะในแต่ละรายการได้ผ่านไปยังบัญชีแยกประเภทในตอนสิ้นวันแล้ว การบันทึกบัญชีในสมุดรายวันทั่วไป รายการค้าบางประเภทที่เกิดขึ้นไม่บ่อยนัก และไม่สามารถที่นำไปบันทึกในสมุดรายวัน เฉพาะเล่มใดเล่มหนึ่งได้ก็จะนำมาบันทึกไว้ในสมุดรายวันทั่วไป รายการเหล่านี้ได้แก่ 1. รายการรับคืนสินค้าที่ขายเป็นเงินเชื่อ และให้ส่วนลดกรณีที่ไม่มีสมุดรายวันรับคืน และส่วนลด 2. รายการส่งคืนสินค้าที่ซื้อเป็นเงินเชื่อและได้รับส่วนลดกรณีที่ไม่มีสมุดรายวันส่งคืนและ ส่วนลด 3. รายการซื้อขายสินทรัพย์เป็นเงินเชื่อ 4. รายการซื้อขายสินทรัพย์และรับจ่ายเป็นตั๋วเงิน 5. รายการเบิกสินค้าไปใช้ส่วนตัว 6. รายการปรับปรุงบัญชี และเปิดบัญชี เป็นต้น รายละเอียดลูกหนี้และเจ้าหนี้ ทุกๆ สิ้นเดือนหรือสิ้นงวดบัญชีกิจการควรที่จจะจัดทำรายละเอียดลูกหนี้ และเจ้าหนี้ขึ้นเพื่อ ให้ทราบว่า ในวันสิ้นงวดกิจการมีลูกหนี้และเจ้าหนี้ค้างชำระทั้งหมดกี่รายเป็นจำนวน เท่าใด และเป็นการพิสูจน์ความถูกต้องของบัญชีคุมยอด และบัญชีแยกประเภทย่อย การบันทึกรายการซื้อขายสินค้า 2 วิธี คือ การบันทึกบัญชีสินค้าแบบต่อเนื่อง (Perpetual Inventory Method) การบันทึกบัญชีสินค้าเมื่อสิ้นงวด (Periodic Inventory Method) ซึ่งบันทึกบัญชีเช่นเดียวกับสมุดรายวันทั่วไป การบันทึกรายการ ในสมุดรายวันเฉพาะของทั้ง2วิธี จะมีข้อแตกต่างเฉพาะรายการ บัญชีซื้อสินค้า บัญชีส่ง คืนและส่วนลด บัญชีค่าขนส่งเข้าและส่วนลดรับ แต่หากกิจการบันทึกบัญชีสินค้าแบบต่อ เนื่องรายการเหล่านี้จะไม่ปรากฏแต่จะบันทึกไว้ในบัญชีสินค้าทุกรายการ

ตัวอย่างการบันทึกบัญชีสินค้าแบบต่อเนื่อง -การซื้อสินค้าและส่งคืนเป็นเงินเชื่อ ร้านกุหลาบการค้า เป็นผู้ประกอบการเจ้าของคนเดียวจดทะเบียนเข้าระบบภาษี มูลค่าเพิ่ม กำหนดต้นทุนของสินค้าที่ขายเป็นร้อยละ 65 ของราคาขาย มีรายการ ค้าที่เกี่ยวกับการซื้อสินค้าและส่งคืนที่เป็นเงินเชื่อ ในระหว่างเดือนเมษายน ดังนี้ 25x1 เม.ย 2 ซื้อสินค้าจากร้านบวร ราคา 50,000 บาท ภาษีมูลค่าเพิ่ม 7% เงื่อนไข 2/10n,n/30 ใบกำกับภาษีเลขที่ 011/20 3 ซื้อสินค้าจากนายเบญจพล ราคา 45,000 บาท ส่วนลดการค้า 5% ภาษีมูลค่า เพิ่ม 7% เงื่อนไข 2/15n,n/45 ใบกำกับภาษีเลขที่ 05/03 12 ส่งคืนสินค้าให้นายบวรราคา 2,500 บาท เนื่องจากชำรุดระหว่างการขนส่ง ใบขอลดหนี้ 02/05 ภาษีมูลค่าเพิ่ม 7% 15 ซื้อสินค้าจากนายเอกรัช ราคา 20,000 บาท ภาษีมูลค่าเพิ่ม 7% เงื่อนไข 3/15n,n/60 ใบกำกับภาษีเลขที่ 11/08 19 ออก Debit Memo เลขที่ 9/12 ให้นายเบญจพล จำนวน1,000 บาท เป็น ราคาหลังหักส่วนลด ภาษีมูลค่าเพิ่ม 7% เนื่องจากสินค้าผิดตัวอย่างแต่ไม่ต้องส่ง คืนสินค้า 25 ซื้อสินค้าจากนายเอกรัช เพิ่มเติม ราคา 15,000 บาท ภาษีมูลค่าเพิ่ม 7% เงื่อนไข 2/10 EOM ใบกำกับภาษีเลขที่ 9/12 ให้ทำ 1.บันทึกรายการที่เกิดขึ้นในสมุดรายวันซื้อสินค้า 2.บันทึกรายการที่เกิดขึ้นในสมุดรายวันส่งคืนสินค้าและจำนวนที่ได้ลด 3.ผ่านรายการไปบัญชีแยกประเภทเจ้าหนี้รายตัว 4.ผ่านรายการไปบัญชีแยกประเภททั่วไป

1.บันทึกรายการที่เกิดขึ้นในสมุดรายวันซื้อสินค้า 2.บันทึกรายการที่เกิดขึ้นในสมุดรายวันส่งคืนสินค้าและจำนวนที่ได้ลด

3.ผ่านรายการไปบัญชีแยกประเภทเจ้าหนี้รายตัว

4.ผ่านรายการไปบัญชีแยกประเภททั่วไป

3.6 งบทดลองของกิจการซื้อขายสินค้า งบทดลองเป็นการแสดงยอดคงเหลือของบัญชีแยกประเภททุกบัญชี ณ วันใดวันหนึ่ง เพื่อพิสูจน์ความถูกต้องของการบันทึกบัญชี และการผ่านบัญชีแยกประเภทตามหลักการบัญชีคู่และ ในหน่วยนี้จะแสดงการหายอดคงเหลือด้วยดินสอเฉพาะรายการที่เกี่ยวข้องกับ การซื้อสินค้า การขายสินค้า และรายการที่เกี่ยวกับภาษีซื้อและภาษีขายเท่านั้น เพราะรายการบัญชีอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับสินทรัพย์ หนี้สินและส่วนของเจ้าของ มีวิธีหายอดคงเหลือเช่นเดียวกับการเรียนในหน่วยที่ 2 กินการให้บริการ บัญชีแยกประเภทที่เกี่ยวข้องกับรายการซื้อขายสินค้าและรายการที่เกี่ยวกับภาษีซื้อและภาษีขายที่จะแสดงเป็นตัวอย่างการหายอดคง เหลือด้วยดินสอนั้นเป็นบัญชีแยกประเภท 1. การผ่านรายการแยกประเภทจากสมุดรายวันทั่วไป 2. การผ่านรายการแยกประเภทจากสมุดรายวันเฉพาะ บัญชีที่เกี่ยวข้องกับภาษีมูลค่าเพิ่ม ได้แก่ บัญชีภาษีซื้อ บัญชีภาษีขาย และบัญชีภาษีมูลค่าเพิ่ม ซึ่งได้ถูกปิดบัญชีทั้งหมดให้ มีค่า เท่ากับศูนย์ไม่มีผลต่างจึงไม่มียอดคงเหลือปรากฏ จะมียอดคงเหลือเฉพาะบัญชีลูกหนี้-กรมสรรพากรเท่านั้น ซึ่งมีสถานภาพเป็น สินทรัพย์ของกิจการ และนำมาจัดทำงบทดลองเฉพาะบัญชีที่เกี่ยวข้องกับการซื้อขายสินค้าและบัญชีภาษีมูลค่าเพิ่มเท่านั้น ตัวอย่างที่ 1 งบทดลองกิจการบันทึกบัญชีสินค้าแบบต่อเนื่องและในกรณีภาษีซื้อมากกว่าภาษีขาย (ลูกหนี้-กรมสรรพากร)

ตัวอย่างที่ 2 งบทดลองกิจการบันทึกบัญชีสินค้าแบบสิ้นงวดและในกรณีขายมากกว่าภาษีซื้อ (เจ้าหนี้-กรมสรรพากร)

แบบทดสอบหลังเรียน 1. รับชำระหนี้ 20,000 บาทให้ส่วนลด 1,000 บาท จะลงในสมุดรายวันเฉพะเล่มใด ก. ลงในสมุดรายวันทั่วไป โดยเดบิตเงินสด 20,000 ส่วนลด 1,000 เครดิต ลูกหนี้ 21,000 ข. ลงในสมุดรายวันรับเงินโดย เดบิตเงินสด 20,000 เครดิตส่วนลดรับ 1,000 เครดิตลูกหนี้ 19,000 ค. ลงในสมุดรายวันรับเงินโดยเดบิตเงินสด 19,000 ส่วนลดจ่าย 1,000 เครดิตลูก หนี้ 20,000 ง. ลงในสมุดรายวันจ่ายเงิน โดยเดบิตลูกหนี้ 19,000 ส่วนลดจ่าย 1,000 เครดิตลูก หนี้ 20,000 จ. ลงในสมุดรายวันรับเงินโดยเดบิตเงินสด 16,000 ส่วนลดจ่าย 1,000 เครดิตลูก หนี้ 17,000 2. จ่ายค่าขนส่งแทนนายสมัคร 400 บาทบันทึกในสมุดรายวันอะไร อย่างไร ก. สมุดรายวันทั่วไป โดย เดบิตลูกหนี้ -สมัคร 400 เครดิต เงินสด 400 ข. สมุดรายวันจ่ายเงินโดย เดบิตลูกหนี้ -สมัคร 400 เครดิต เงินสด 400 ค. สมุดรายวันรับเงินโดย เดบิตลูกหนี้ -สมัคร 400 เครดิต เงินสด 400 ง. แยกประเภทลูกหนี้โดย เดบิตลูกหนี้ -สมัคร 400 เครดิต เงินสด 400 จ. แยกประเภทลูกหนี้โดย เดบิตลูกหนี้ -สมัคร 800 เครดิต เงินสด 800 3.กิจการแห่งหนึ่งใช้สมุดรายวันทั่วไป สมุดรายวันรับเงินและสมุดรายวัน จ่ายเงินในการบันทึกบัญชี เมื่อวันที่6 มิย. กิจการนำเงินฝากธนาคาร 6,000 บาท กิจการต้องบันทึกในสมุดใด ก. สมุดรายวันทั่วไป ข. สมุดรายวันรับเงิน ค. สมุดรายวันจ่ายเงิน ง. สมุดรายวันรับเงินและสมุดรายวันจ่ายเงิน จ. สมุดรายวันขายสินค้า

4.ซื้อสินค้าด้วยเช็ค 3,600 บาท กิจการมีสมุดรายวันเฉพาะทุกชนิด รายการนี้ ลงในสมุดรายวันเล่มใด ก. สมุดรายวันซื้อ ข. สมุดรายวันรับเงิน ค. สมุดรายวันทัวไป ง. สมุดรายวันจ่ายเงิน จ. สมุดรายวันขาย 5.มค.29 ขายสินค้าเป็นเงินเชื่อให้นายสมัคร 9,000 บาท เงื่อนไขการชำระ หนี้ 2/10 n/30 จ่ายเงินสดเป็นค่าขนส่งแทนลูกค้ารายนี้ 300 บาท สมุดบัญชี เล่มใดไม่ได้บันทึกรายการ ก.สมุดรายวันทั่วไป ข.สมุดรายวันขาย ค.สมุดรายวันจ่ายเงิน ง.สมุดแยกประเภทย่อยลูกหนี้ จ.สมุดรายวันรับเงิน สแกนเพื่อทำแบบทดสอบ หลังเรียน https://forms.gle/ew4TPFFtnVKexkzy9