สำรวจเมืองสมุทรฯ ผู้แต่ง : นิรมล มูนจินดา / วาดภาพ : วชิราวรรณ ทับเสือ

พดู ไดเ้ ตม็ ปากว่า สมทุ รสาคร เปน็ แหล่งอาหารทะเล ทงั้ สดและแหง้ ของฝากขน้ึ ชื่อของสมุทรสาคร จึงหนไี ม่พน้ ปลาแหง้ หมึกแหง้ (หมกึ ไม่ใช่ปลา ใครเรยี กปลาหมกึ เชยสดุ ๆ) กงุ้ แหง้ ท้งั ยงั มีนาำ้ ตาลมะพร้าวบา้ นแพว้ เคร่ืองเบญจรงคก์ ระทมุ่ แบน และหมก่ี รอบแสนอร่อย ๔๙

ใหเ้ ทยี บกบั เมืองหลวงอย่างกรงุ เทพฯแล้ว สมุทรสาครกย็ งั เป็นเมอื งทนี่ ่ารกั มีทง้ั มุมคึกคักและเงยี บสงบ ร่ำารวยด้วยโบราณสถานและวัฒนธรรมของคน หลายเชือ้ ชาติ มเี รือกสวนไรน่ า ป่าชายเลนและพ้นื ทช่ี มุ่ นำา้ อนั เปน็ ทีพ่ ึง่ พงิ ของนกหายากและสัตวน์ อ้ ยใหญห่ ลากหลายชนดิ พอๆ กับทถ่ี ่นิ นเ้ี ปน็ บ้านของเรา สมทุ รสาครจงึ มคี ่าควรให้เรารัก ใส่ใจ และ ถนอมรกั ษาเอาไว้ ใหเ้ ป็นถน่ิ นา่ อย่ไู ปนานๆ ที่ไหนทีม่ นี า้ำ สะอาด อากาศดี ดินอดุ ม ปา่ หนาแนน่ เขยี วขจี มีพชื สตั ว์หลากหลายชนดิ อาศัยอยู่ ทนี่ ั่นผู้คนมีสขุ ภาพดี จิตใจแจม่ ใส มีชีวติ ชีวา เพราะเราทกุ คนใชน้ ้าำ และปล่อยนา้ำ เสีย สแู่ ม่นาำ้ ลาำ คลอง และไหลลงสทู่ ะเล เราจงึ ช่วยได้ ถ้าเราลดการใชน้ ำา้ ลดการใชส้ ารเคมที ่ีจะทาำ ใหน้ ้าำ ปนเปอ้ื น ๕๐

เพราะเราหลายคนใชพ้ ลาสตกิ และทง้ิ ถุงขนม กรุบกรอบ ซ่งึ ย่อยสลายยากมาก และสัตวน์ าำ้ อาจเผลอกินเข้าไปจนตายเพราะยอ่ ยอาหารไมไ่ ด้ เราจึงช่วยได้ ถ้าเราลดการกินขนมกรบุ กรอบ ไมร่ บั ถงุ พลาสตกิ และพกถุงผา้ ไปซ้อื ของ เพราะเมื่อเรารจู้ ักนกและ พืชสัตวต์ ่างๆ มากอกี นดิ เราก็จะเขา้ ใจว่าชวี ิตของคนเรา และสิ่งมีชีวติ อน่ื ๆ เชอื่ มโยงกนั เสมอ เราจึงชว่ ยได้ ถ้าเราเรยี นรดู้ นู กและ ทาำ ความรจู้ กั กับถ่นิ อาศัยของพชื สตั วแ์ บบต่างๆ โดยเฉพาะป่าชายเลน และเพราะสมทุ รสาครมคี นมากมายหลายเชือ้ ชาติ จึงเป็นการดี ถา้ เราจะได้ลองทำาความรจู้ ักกับประเพณแี ละวฒั นธรรม ของเพอ่ื นตา่ งเชือ้ ชาติ เพราะเราจะเขา้ ใจกนั ได้กด็ ้วยการเปดิ ใจ แคไ่ มก่ ี่อย่าง แตถ่ า้ เราลงมือทำาจริง สมทุ รสาครจะเป็นถิน่ นา่ อยู่ไปอกี นานแสนนาน ๕๑

หวั หคนุณา้ ชล่าุงงตอ่ เรอื นักสาำ รวจตวั จรงิ อาจนกึ สนุก ไมห่ ยุดอยู่เพยี งหนงั สอื เล่มเล็กเล่มนี้ การสำารวจเพมิ่ เตมิ อาจทาำ ได้หลายวิธี ไดแ้ ก่ ๑. ชวนผใู้ หญไ่ ปสถานทจี่ ริง ๒. พดู คุยกบั ผเู้ ฒ่าผ้แู ก่ ผู้รูผ้ ้เู ชยี่ วชาญ หรอื พ่ปี ้าน้าอาในท้องถิ่นนน้ั ๆ ๓. อา่ นหนงั สือและเวบ็ ไซตเ์ พมิ่ เตมิ คุณอานักป่นั สามลอ้ คุณลุงหัวหน้าช่างซ่อมเรือ คณุ ลุงเจห้าลขอังงคโารมงุงงจาานกทาำ กะปิ ๕๒

นักวาดภาพ จิตรกรรมฝาผนัง หลวงพอ่ เจา้ อาวาส ขอ้ มลู ท่วั ไป : สมทุ รส�คร โดย มรกต งามภักด,ี สมุทรสาคร โดย สมัย สุทธิธรรม www.sakhononline.com, www.samutsakhon.go.th ประวัติศ�สตร์ วัฒนธรรม เอกลักษณ์ และภูมปิ ญั ญ� : http://webhost.m-culture.go.th/province/samutsakhon/de- fault.html มอญ : ตน้ ธารวถิ ีมอญ โดย องค์ บรรจนุ , http://monstudies.com ค่มู ือดูนก : คมู่ อื ดูนกเมืองไทย โดย น.พ.บญุ สง่ เลขะกลุ , Thailand Bird Guide โดย รงุ่ โรจน์ จกุ มงคล เขียนเองกไ็ ด้นะ แมผ้ ูใ้ หญจ่ ะเขยี นหนงั สอื หรือทำาเวบ็ ไซต์ ไว้มากมายกจ็ รงิ แต่สมุทรสาครก็ เปลยี่ นแปลงอยู่เสมอ เรามาทาำ หนงั สอื หนังสือพิมพ์ หรอื เขียนบทความ ลงเวบ็ ไซต์ เพื่อเสนอขอ้ มลู และ ความคดิ เห็นของตัวเองบ้าง จะดีไหม เจา้ ของร้าน ๕๓

นัง ือเรอ่ื ง สำารวจเมืองสมทุ รฯ เป็น นัง ือท่ี รา้ ง รรคข์ ้ึนจากขอ้ มูลทอ้ งถ่ิน จัง ดั มทุ ร าคร ร บร ม ถานท่ี บคุ คล ิ่งของ และกิจกรรมที่นา่ นใจของเมอื งเอาไ ้ เปดิ เรือ่ งด้ ยการกระตนุ้ ใ เ้ ดก็ ไดเ้ ป็นนกั ำาร จ และรอ้ ยเรียง เล่าเรื่องรา ตาม ั เร่อื งที่เป็นคาำ คล้องจองกนั ตลอดทง้ั เร่อื ง เชน่ เริ่มด้ ย ั เร่ือง ก่อนอืน่ เลย เปน็ การเตรียมพรอ้ ม าำ รบั เดก็ ผู้จะเร่ิมเป็น นัก าำ ร จ า่ จะตอ้ งเตรยี มตั อยา่ งไร มอี ปุ กรณ์อะไรทีจ่ ำาเป็น แล้ เร่มิ ออก ำาร จกันได้ จากน้นั ก็ มาถึงตอน คุน้ เคยเพื่อนบ้าน คือเนือ้ าทแี่ นะนำาใ เ้ ดก็ ได้รจู้ ักจงั ดั ทม่ี ีพนื้ ทีต่ ิดต่อกับจงั ัดทต่ี ั เอง อา ยั อยู่ และตอน สนุกสนาน ‘สามนำ้า’ และ สาำ คัญปา่ ชายเลน าำ รับ ๒ ตอนน้ี เ นอ ภาพพืน้ ที่ ที่มคี ามโดดเดน่ ของ มทุ ร าครคือ เปน็ เมอื งที่มี ามนาำ้ ไดแ้ ก่ น้าำ เค็ม นำ้าจืด และนา้ำ กรอ่ ย และมปี า่ ชายเลนทีเ่ ปน็ ทรพั ยากรอันอดุ ม มบรู ณ์ การใ ้ข้อมลู ำา รับเด็ก เป็นข้อมูล ้นั ๆ งา่ ย และกระชบั ท้งั นนี้ ักเขียนมุ่ง ังจะใ ้เด็กได้ อา่ นเพอื่ จดุ ประกายค ามอยากรู้ อยาก ึก า แล้ ไปคน้ ค ้า าข้อมูลและเรียนรจู้ ากแ ล่งข้อมลู อนื่ ๆ ต่อไป โดยไดเ้ ขียนแนะนาำ เอาไ ้ในเลม่ ท้งั มดแล้ เชน่ ค้นค า้ เพม่ิ เตมิ จาก นงั อื เร่อื งอะไร อบถาม ข้อมลู บคุ คล รอื ออกค้น าคำาตอบจาก ถานท่จี รงิ ด้ ยตนเองได้อยา่ งไร ดงั นัน้ นัง ือเรื่อง สำารวจ เมืองสมุทรฯ จึงเปน็ นงั อื การเรียนรู้ทอ้ งถิ่นเลม่ แรกๆ ของเดก็ ช้ันประถม ึก า ลักคดิ ในการจัดทาำ นัง อื เรอ่ื ง ำาร จเมือง มุทรฯ เกิดขึน้ จากการคาำ นงึ ถึง ยั และประ บการณก์ ารเรยี นรูข้ องผอู้ า่ นเปน็ ำาคญั ด้ ยค ามมุ่ง งั ใ ้เป็น นงั อื เพือ่ รา้ งแรงบนั ดาลใจ าำ รบั เดก็ ระดับประถม กึ า และมคี าม เชือ่ มั่น ่า ากเดก็ ๆ ได้มโี อกา เรยี นรู้เรือ่ งรา ทอ้ งถ่ินของตนเองอย่าง นุก และอยา่ งเปน็ ธรรมชาติ จติ ำานกึ รกั ทอ้ งถ่นิ ยอ่ มจะเกิดข้นึ ในตั ของเดก็ โดยธรรมชาติ จาก ิ่งที่พ กเขาได้รู้ ไดเ้ ็น ได้ ำานกึ ด้ ยตนเอง ลายคร้ังทเ่ี ด็กๆ ไดม้ ีโอกา ำาร จชุมชน เดก็ ค รจะได้ทำาบันทกึ ในรูปแบบทต่ี ั เองถนัด ดงั น้นั เมอื่ คณุ ครูได้พาเดก็ ๆ ทั น ึก าด้ ยการเดินเทา้ ได้ าำ ร จ เก็บขอ้ มูล และบันทกึ เรือ่ งรา แล้ คณุ ครูค รจะแนะนาำ ใ ้เด็กไดจ้ ดั ทำารายงานในรปู แบบใ มๆ่ ทไ่ี มใ่ ช่รายงานที่แ ง้ แลง้ ตามแบบเดิมๆ และค ร นบั นุนใ ้เป็นรายงานท่ีเพ่ือนๆ กอ็ ยากรู้ อยากอา่ น อนั จะเปน็ การ ง่ เ ริมการทำา ่ือ และ ่งเ รมิ การอา่ นไปด้ ยในตั ฉะนั้น ิธีการนาำ เ นอรายงานการบันทึกเดนิ เท้าท่องทอ้ งถ่ิน ของเดก็ ช้นั ประถม กึ าปที ี่ ๔ - ๖ ที่ทำาตอ่ เนอ่ื งจาก นัง อื ชดุ น้ี จึงค รเป็นการบันทึกรายงานทีม่ ี รูปแบบ ี ัน และชน้ั เชิงที่ไมจ่ ำากดั นอกจากกิจกรรมทั น ึก าแบบเดินเท้าแล้ ยังมกี จิ กรรมน่า นกุ าำ รับเด็กอีกมากมายที่ คุณครตู ่อยอดไปจาก นัง อื ท้งั การ ึก าดูนกในธรรมชาติ การ กึ าธรรมชาตใิ นป่าชายเลน กึ า ิลปะและ ัฒนธรรมที่แตกตา่ งในท้องถนิ่ การชมโบ ถ์ ชมโบราณ ถานในทอ้ งถน่ิ ฯลฯ ซ่ึงทั้ง มดนี้ คุณครูและเดก็ ๆ เพยี งเร่ิมต้นจากการอ่าน การดู นงั อื ในชดุ ือ่ การเรยี น าระทอ้ งถน่ิ ชุดน้ี แล้ ดาำ เนนิ กิจกรรม ่งเ รมิ การเรียนรอู้ ัน ลาก ลาย ซง่ึ มีเพียง งิ่ เดยี เท่านน้ั ที่คณุ ครูตอ้ งคำานึงถงึ เ มอคอื จดั กจิ กรรมอย่างไรเพอื่ ใ ้เด็ก นกุ กับการเรียนรู้ เพราะเมอ่ื ไรกต็ ามท่ีเด็กรู้ กึ นุก ค ามกระตอื รือรน้ ทจี่ ะเรียนรกู้ จ็ ะตามมา ๕๔

ประวัตผิ ู้เขียน นิรมล มูนจินดา เคยแตเ่ ขียน ารคดี าำ รับผู้ใ ญ่ เมอื่ มาเขียน นงั ือเด็กจึงต้องเรียนรู้ใ ม่ ปจั จุบันทาำ งานกับองคก์ รด้าน ่ิงแ ดล้อมแ ่ง นง่ึ และเขยี นคอลัมน์ขนาดกลางในนติ ย าร พร้อมๆ กับเรยี นร้เู รื่อง แมลงน้ำา พืช ตั ช์ าย าด และไลเคนไปด้ ยกนั กบั เด็กๆ ลายคน ใช้จกั รยานและรถเมลเ์ ป็นพา นะ และชอบกินผักและเ ็ด ประวัติผู้วาด วชริ าวรรณ ทบั เสอื และ กฤษณะ กาญจนาภา จบการ ึก าจากคณะมณั ฑน ิลป์ ภาค ชิ าออกแบบนิเท ิลป์ ม า ิทยาลยั ลิ ปากร ทง้ั องคนมผี ลงานนทิ านร่ มกัน อาทิ ขนมของแม่ ่ี ายผจญภยั ราง ลั ชมเชยจากคณะกรรมการ พฒั นา นงั อื แ ่งชาติ พ. . ๒๕๕๐ เรือ่ ง ี่ ายตะลยุ น นุก ปจั จบุ นั นกุ กับการทำา นัง ือนิทาน าำ รับเด็ก งานภาพประกอบ ะ มของเลน่ และเล้ยี งแม ขอบคณุ ช่างภาพ ขอบคุณ ประเ ช ตนั ตราภิรมย์ มิทธิ์ ตุ บิ ุตร์ องค์ บรรจุน พระม าอำาพล กตทีโป เจ้าอา า ัด รบี ูรณา า ( ัดโคก) เจา้ อา า ัดโคกขาม คุณลุงไพบูลย์ รตั นม า ชิ ัย คุณลุงนคร จรุ ิยานนท์ คุณ ีณา ิลา ุ รรณ คณุ นริ มล ิลา ุ รรณ คุณประเ ช ตนั ตราภิรมย์ คณุ มทิ ธ์ิ ตุ บิ ตุ ร์ คณุ องค์ บรรจุน คณุ ลุงช่างต่อเรอื นู ย์ขอ้ มูลและ Photo Bank นติ ย าร ารคดี ดร. รณรชั ฎ์ กาญจนะ ณชิ ย์ คุณ ธุ าทพิ ย์ เกตแุ ก้ คณุ จักรกริช พ งแก้ พป่ี ระโยชน์ นกั ปัน่ ามลอ้ แ ่งท่าฉลอม อุปกรณ์พ้ืนฐานนกั ำาร จดดั แปลงจาก ‘นักสืบทุนน้อย’ โครงการนกั บื โลก เี ขยี มูลนธิ โิ ลก เี ขยี ๕๕

สื่อการเรยี นร้สู าระทอ้ งถ่นิ ท้งั ๗ เลม่ ๕๖