วัสดุช่างเชื่อม-06

หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 6 สลกั เกลียว

ลักษณะของสลกั เกลียว การจบั ยึดช้นิ งานอาจแบ่งได้ 2 ประเภท คือ การจับยึดแบบถาวร และการจับยึดแบบช่ัวคราว สลักเกลียวเป็นอุปกรณ์ท่ี ใช้ในการจับยึดชิ้นงานเช่นเดียวกัน เป็นการจับยึดแบบชั่วคราว ซ่ึงสลักเกลียวหรือโบลต์ (Bolt) นั้น จัดอยู่ในประเภทการจับ ยดึ แบบชัว่ คราว แสดงลักษณะสลกั เกลียวและแปน้ เกลยี ว

สว่ นประกอบของสลกั เกลยี ว สลักเกลียวจะมีส่วนต่าง ๆ อยู่หลายส่วนด้วยกัน แต่ละส่วนจะเรียกช่ือให้เข้าใจได้ตรงกันตามมาตรฐาน ซ่ึงส่วนต่าง ๆ ชอื่ เรยี กดงั ตอ่ ไปน้ี - เกลียวนอก (External Thread) หรือบางครั้งเรียกว่า เกลียวตัวผู้ จะมีลักษณะเป็นเกลียวท่ีอยู่บนผิวนอกของ ทรงกระบอก - เกลียวใน (Internal Thread) หรือบางครั้งเรียกว่า เกลียวตัวเมีย จะมีลักษณะเป็นเกลียวท่ีอยู่บนผิวภายในของรู สาหรับเกลียวของสลักเกลยี วจะมี 2 แบบ ดงั น้ี 1. เกลียวขวา (Right - hand thread) คือ เกลียวที่ถ้าถูกหมุนในทิศทางตามเข็มนาฬิกาแล้วจะเป็นการขันเกลียวให้ แน่น เกลียวชนิดน้ีจะพบเห็นได้บ่อยท่ีสุดในชีวิตประจาวัน เพราะถ้าผู้เรียนลองทบทวนดูจะพบว่าทุกคร้ังที่เราต้องการจะขัน สกรูให้แนน่ เรากจ็ ะบิดมนั ในทิศทางตามเขม็ นาฬิกาเสมอ ลักษณะของเกลียวขวาได้

สว่ นประกอบของสลกั เกลียว 2. เกลียวซ้าย (Left - hand thread) คอื เกลียวที่ถา้ ถูกหมนุ ในทิศทางทวนเข็มนาฬกิ าแลว้ จะเป็นการขันเกลียวให้แน่น เกลียวชนิดน้ีจะพบเห็นได้ไม่บ่อยนัก แต่อุปกรณ์ที่สามารถพบว่ามีเกลียวซ้ายอยู่ด้วยก็คือ Turnbuckle อุปกรณ์ชนิดนี้จะมีทั้ง เกลียวซ้ายและเกลียวขวาอยู่ในตัวเอง ดังนั้นเม่ือจับส่วนตรงกลางหมุนแล้ว การหมุนนั้นจะทาให้เกิดการหมุนตามเข็มกับ เกลียวด้านหนึ่งและหมุนทวนเข็มกบั เกลยี วอกี ดา้ นหนึ่งเสมอ ซ่ึงจะทาให้เกลียวท้ังสองด้านนั้นเคลื่อนที่เข้าหากันหรือออกจาก กนั ได้ ลักษณะเกลยี ว ดังแสดงในรปู แสดงลกั ษณะของเกลียว

ส่วนประกอบของสลกั เกลยี ว - ยอดเกลยี ว (Crest) คอื สว่ นที่เปน็ ขอบสงู สดุ ของเกลยี ว - ฐานเกลียว (Root) คือ สว่ นท่ีต่าสดุ ของเกลียวเมื่อเกลียวนน้ั อยบู่ นผวิ ทรงกระบอก - มมุ ของเกลียว (Thread Angle) มุมระหว่างผิวของเกลยี วทอี่ ยตู่ ิดกัน ลักษณะของยอดเกลียว ฐานเกลยี ว และมมุ ของเกลยี ว ดงั แสดงในรปู แสดงโครงสร้างของเกลยี ว

ส่วนประกอบของสลกั เกลียว - Major Diameter คือ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่ใหญ่ที่สุดของเกลียว ไม่ว่าเกลียวน้ันจะเป็นเกลียวนอกหรือเกลียวในก็ ตาม - Minor Diameter คือ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางท่ีเล็กท่ีสุดของเกลียว ไม่ว่าเกลียวนั้นจะเป็นเกลียวนอกหรือเกลียวในก็ ตาม ลกั ษณะของ Major Diameter และ Minor Diameter ดังแสดงในรูป แสดงขนาดเส้นผ่านศูนยก์ ลางของเกลยี ว

ส่วนประกอบของสลกั เกลียว - Pitch คือ ระยะระหว่างยอดเกลียวไปยงั ยอดเกลยี วถดั ไป - Lead คอื ระยะที่เกลยี วเคลอื่ นท่ีไปเมื่อหมนุ เกลียวครบ 1 รอบ ลักษณะของระยะ Pitch ดงั แสดงในรูป แสดงระยะ Pitch

สว่ นประกอบของสลกั เกลียว - รูปร่างของเกลียว (Thread Form) รูปร่างลักษณะของเกลียวนั้นมีหลายแบบด้วยกัน ซ่ึงในแต่ละแบบจะใช้งานที่ ตา่ งกัน ลกั ษณะของเกลียวและการใช้งาน

ส่วนประกอบของสลกั เกลยี ว เรามักจะเรยี กสลักเกลยี วและแปน้ เกลียวรวม ๆ ว่า นอต อยู่เสมอ ซ่ึงจริง ๆ แล้วสลักเกลียวหรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า โบลต์ (Bolt) นน้ั จะเป็นชน้ิ สว่ นทีม่ ีลักษณะเปน็ ทรงกระบอก โดยท่ีผิวทรงกระบอกน้ันมีเกลียวอยู่และมีส่วนท่ีเป็นหัวด้วย และ รูปร่างของหัวท่ีพบบ่อ หัวหกเหล่ียม ส่วนแป้นเกลียวหรือนัต (Nut) นั้นจะมีลักษณะคล้ายกับหัวหกเหล่ียมของโบลต์ แต่ บริเวณตรงกลางจะเจาะรแู ละทาเกลียวใน ลกั ษณะของสลกั เกลยี วและแปน้ เกลยี ว ดงั แสดงไวใ้ นรูป แสดงสลกั เกลยี วและแปน้ เกลียว

ส่วนประกอบของสลกั เกลยี ว ขนาดของสลักเกลียวและแป้นเกลียวผู้ใช้งานสามารถเลือกได้ตามมาตรฐาน ที่ผลิตอยู่ในท้องตลาด ซึ่งการเลือกใช้งาน สามารถเลอื กไดต้ ามตาราง แสดงขนาดของสลักเกลียว

สว่ นประกอบของสลกั เกลยี ว แสดงขนาดของแปน้ เกลยี ว

การใช้งานสลกั เกลยี วและแป้นเกลยี ว การใชส้ ลกั เกลียวและแป้นเกลียวในการจับยึดช้ินส่วนสองชิ้นเข้าด้วยกัน การจับยึดชิ้นส่วนเข้าด้วยกันโดยใช้สลักเกลียว และแป้นเกลียวน้ัน จะต้องเจาะรูบนช้ินส่วนท้ังสองก่อน ซ่ึงโดยปกติแล้วจะเจาะรูให้มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางใหญ่กว่าขนาด ของ Major Diameter ของสลักเกลียวเล็กน้อยเพ่ือให้สามารถสอดสลักเกลียวผ่านช้ินงานเหล่านั้นไปได้โดยสะดวก เมื่อสอด สลักเกลียวไปแล้ว กอ่ นท่ีจะล็อคชนิ้ งานด้วยแปน้ เกลยี ว กจ็ ะนยิ มสวมแหวนรอง (Washer) เขา้ ไปก่อน จากน้ันขันแป้นเกลียว เข้าไปจนสดุ เพื่อลอ็ คช้ินงานท้งั สองเข้าด้วยกัน แหวนรองท่ีใส่เข้าไปนั้นจะช่วยแป้นเกลียวในการกระจายแรงท่ีใช้ในการจับยึด ชิ้นงานเขา้ ดว้ ยกันทาใหก้ ารจบั ยดึ นั้นดขี น้ึ ลักษณะการจบั ยึดสลักเกลยี วเข้ากบั ชน้ิ งาน ดงั แสดงในรูป แสดงการจบั ยดึ สลักเกลียวเขา้ กบั ช้ินงาน

การใช้งานสลกั เกลยี วและแปน้ เกลียว ในการใช้งานสลักเกลียวและแป้นเกลียวที่ถูกต้องนั้น ควรเลือกความยาวในส่วนลาตัวของสลักเกลียวให้เหมาะสมไม่ยาว เกินความจาเป็นหรือส้ันจนเกินไป จนทาให้แป้นเกลียวไม่สามารถขันได้จนเต็มเกลียว ซึ่งความยาวท่ีเหมาะสมก็คือ ยาวเลย แป้นเกลียวเมื่อขันแป้นเกลียวจนแ ประมาณ 3 - 4 เท่าของระยะ Pitch ส่วนความยาวของเกลียวนั้นก็ควรมากพอ โดยเผ่ือ ระยะให้ลึกเข้าไปในช้ินงานเล็กน้อยประมาณ 2 - 3 เท่าของระยะ Pitch เพื่อให้แน่ใจได้ว่าเรามีเกลียวเหลือพอท่ีจะขันแป้น เกลียวให้แน่นได้ ข้อแนะนาในการใช้งานสลักเกลียวกับแป้นเกลียวข้อต่อไป ก็คือ ไม่ควรให้ส่วนที่เป็นเกลียวบนลาตัวของ สลักเกลียวนั้นผ่านบริเวณท่ีเป็นรอยต่อของช้ินงานที่มาประกอบกัน เพราะส่วนที่เป็นเกลียวบนลาตัวของสลักเกลียวนั้นจะมี ความแข็งแรงน้อยกว่าบริเวณท่ีไม่ได้ทาเกลยี ว จึงไม่เหมาะที่จะนามารับแรงเฉือน ณ บรเิ วณรอยตอ่ ของชิ้นงานท่ีสาคัญ ก็คือ ไม่ควรเจาะรูของช้ินงานท่ีจะสอดสลักเกลียวนั้นใหญ่เกินขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง (Major Diameter) ของสลักเกลียวมาก จนเกินไป เพราะจะทาให้การจับยึดนั้นไม่มั่นคง ทาให้ชิ้นหลวมหรือคลอนได้ ซ่ึงถ้าจะให้การจับยึดมั่นคงก็ต้องเลือกใช้สลัก เกลยี วท่ีมขี นาดเส้นผ่านศนู ย์กลางใหญ่ตามรูทเี่ จาะดว้ ย ทาให้เสียคา่ ใชจ้ ่ายเพิ่มขน้ึ สาหรับขนาดของสลักเกลียวท่ีใหญ่และยาว เกนิ ความจาเป็น ตัวอย่างของการใส่สลกั เกลยี วไมเ่ หมาะสม ดงั แสดงในรูป

การใชง้ านสลกั เกลยี วและแปน้ เกลียว แสดงตัวอย่างท่ไี ม่เหมาะสมสาหรบั การใช้สลกั เกลยี วและแปน้ เกลยี ว

การใชง้ านสลกั เกลยี วและแปน้ เกลียว แสดงตัวอย่างท่ไี ม่เหมาะสมสาหรบั การใช้สลกั เกลยี วและแปน้ เกลยี ว

การใชง้ านสลกั เกลียวและแป้นเกลียว ในบางงานเราอาจจะใช้สลักเกลียวเพียงช้ินเดียวในการจับยึดชิ้นงานเข้าด้วยกัน เช่น กรณีที่ช้ินงานหน่ึงมีความหนา มาก ๆ ไมส่ ะดวกต่อการเจาะรูให้ทะลุหรอื ไม่มพี ื้นทส่ี าหรบั ใชแ้ ป้นเกลียวในการจับยึดที่ปลายอีกด้านหน่ึง เป็นต้น ดังแสดงใน รูป แสดงสลักเกลยี วไมใ่ ช้แปน้ เกลยี ว

การใชง้ านสลักเกลียวและแป้นเกลยี ว จากรปู จะเหน็ วา่ การจบั ยดึ ทีถ่ กู ต้องนน้ั รเู จาะทเี่ จาะเพ่ือทาเกลยี วในของชน้ิ งานหนา จะต้องมีความลึกมากกว่าความลึก ของเกลียวในที่จะทาส่วนความยาวของเกลียวบนตัวสลักเกลียวนั้น เม่ือขันลงไปจนสุดแล้วจะต้องเหลือที่ว่างระหว่างเกลียว นอกและเกลียวในอีกเล็กน้อยประมาณ 2-3 เท่า ของระยะ pitch และความยาวของเกลียวก็ต้องยาวเลยเข้ามาในชิ้นงานชิ้นท่ี บาง ประมาณ 2-3 เท่า ของระยะ pitch อีกเช่นเดียวกันสาหรับชิ้นงานบางน้ัน เราจะเจาะรูธรรมดาไม่ต้องทาเกลียวใน เพยี งแต่รทู เี่ จาะนั้นจะต้องมีขนาดเสน้ ผา่ นศนู ย์กลางทใี่ หญก่ วา่ เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางของสลักเกลียวเลก็ นอ้ ยเพื่อให้สวมผ่านลงไป ได้โดยสะดวก ตวั อย่างการใช้สลักเกลยี วในการจับยดึ ชนิ้ งานที่ไมเ่ หมาะสม ดงั แสดงในรปู แสดงการใช้สลกั เกลยี วยดึ ชนิ้ งานไม่เหมาะสม