อยุธยา

ความสมั พนั ธก์ บั ฝรั่งเศส • ลกั ษณะความสัมพนั ธม์ ที ั้งศาสนา การค้า และการเมือง • สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชทรงต้องการ ให้ฝร่ังเศสมาถ่วงดุลอานาจ กับฮอลันดา จนกระทั่งฝรั่งเศสเข้ามาต้ังสถานีการค้า และภายหลังส่งคณะ ทูตเดินทางมาอยุธยาเป็นครั้งแรกเพื่อเจริญสัมพันธไมตรี และอยุธยาก็ส่ง คณะทูตไปฝรง่ั เศส ซึ่งได้รับการตอ้ นรบั อยา่ งดี • ภายหลังฝร่ังเศสเข้ามามีอิทธิพลทางการเมือง และการทหาร จนต้องมีการ ขับไล่ฝรั่งเศสออกไป หลังจากน้ันความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยากับฝรั่งเศสก็ ลดลงและหา่ งเหินกนั ไป เชอวาเลยี ร์ เดอ โชมองต์ หัวหน้าคณะทูตฝรั่งเศสเขา้ เฝา้ สมเด็จพระนารายณม์ หาราช

ความสมั พันธก์ บั สเปน • ความสมั พนั ธ์ระหวา่ งอยุธยากบั สเปนคอ่ นขา้ ง มีนอ้ ยสว่ นใหญ่จะเป็นเรอื่ งการคา้ • สมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ขา้ หลวงใหญ่ของสเปนที่เมอื งมะนิลาได้สง่ ทูต มาเชอ่ื มสมั พันธไมตรีและเจรจาทางการคา้ กับอยธุ ยา • สมยั สมเดจ็ พระนารายณ์มหาราช มีเรอื สนิ ค้าสเปนเดินทางจากเมอื งมะนิลาเขา้ มาคา้ ขายท่ีกรงุ ศรอี ยธุ ยา แตป่ รมิ าณการค้าไม่มากนัก • สมยั พระเจา้ อยูห่ ัวท้ายสระ ผู้สาเรจ็ ราชการสเปนท่ีเมอื งมะนิลาสง่ ทูตเขา้ มาเจรญิ สมั พันธไมตรีและขอ อนญุ าตตัง้ สถานีการค้าขน้ึ ใหม่ แม้การเจรจาจะประสบความสาเรจ็ แตป่ รมิ าณการคา้ กม็ ิได้ขยายตวั และ ไดผ้ ลตอบแทนไม่คุ้มคา่ ในทีส่ ดุ ความสมั พนั ธร์ ะหว่างสองชาติก็หา่ งเหินกันไป

แบบฝกึ หดั • ใหน้ กั เรียนสรุปลกั ษณะความสัมพนั ธ์ของอาณาจักรอยุธยาที่มีต่ออาณาจกั รใกล้เคยี งทก่ี าหนดใหด้ งั น้ี 1. ความสมั พนั ธข์ องอยุธยากบั ประเทศในทวีปเอเชีย 2. ความสัมพนั ธข์ องอยธุ ยากับประเทศในทวีปยโุ รป

คาปฏญิ าณของลูกเสอื สามัญ ลูกเสือสามญั รุน่ ใหญ่ ด้วยเกียรติของขา้ ข้าสัญญาว่า ขอ้ ๑ ข้าจะจงรักภักดตี ่อชาติ ศาสนา พระมหากษตั ริย์ ขอ้ ๒ ข้าจะชว่ ยเหลือผ้อู น่ื ทกุ เมอื่ ขอ้ ๓ ข้าจะปฏิบตั ติ ามกฎของลูกเสือ

ความหมายของคาปฏิญาณทง้ั ๓ ขอ้ ข้อ ๑ ขา้ จะจงรกั ภกั ดีต่อชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ ์ ลกู เสือจะต้องมคี วามศรทั ธา เช่ือม่นั ในชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย์ของตน เคารพเทิดทนู ท้ัง ๓ สถาบันด้วยความ ซื่อสตั ย์ ขอ้ ๒ ข้าจะชว่ ยเหลอื ผูอ้ น่ื ทกุ เมอื่ ลกู เสอื จะตอ้ งประพฤติปฏิบตั ิตนใหเ้ ปน็ ประโยชน์ต่อ ผอู้ ่ืนในทกุ โอกาส ทุกสถานการณ์ เทา่ ทจี่ ะทาได้ โดยเริ่มตงั้ แต่ครอบครวั จนถึงสงั คม ภายนอก ข้อ ๓ ขา้ จะปฏิบัติตามกฎของลูกเสือ ลกู เสอื ตอ้ งปฏิบัติตนตามกฎ ๑๐ ขอ้ ของลกู เสอื ซงึ่ เปน็ หลักยดึ เหนย่ี วใหล้ ูกเสือปฏิบัตแิ ต่ส่ิงดงี าม

Kasintorn Sain Peter School S วชิ า ประวัติศาสตร์ 4 ส22104 O ระดับชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ 2 C หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 2 พัฒนาการด้านต่างๆสมยั อยุธยา I เรอ่ื ง การเสือ่ มอานาจของอาณาจกั รอยธุ ยา A ภมู ิปญั ญาและวฒั นธรรมของอาณาจักรอยุธยา L ครผู สู้ อน นางสาวนิยม พรมโพธ์ิทนิ



การเสียกรงุ ศรอี ยุธยาครงั้ ท่ี 1 และการกู้เอกราช สาเหตุ พระนเรศวรทรงประกาศอสิ รภาพจากพมา่ โดยทรงหลง่ั ทักษโิ ณทกใหต้ กเหนือแผ่นดนิ (ภาพจติ รกรรมฝา • สมเด็จพระมหาจกั รพรรดิและสมเด็จพระมหนิ ทราธริ าช ผนงั วัดสุวรรณดาราราม จังหวดั พระนครศรอี ยุธยา) บาดหมางกบั พระมหาธรรมราชาเจ้าเมืองพษิ ณโุ ลก • ไทยขาดกาลงั ใจ เน่ืองจากสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ สวรรคตขณะบญั ชาการศกึ • พระยาจักรซี ่ึงเปน็ แมท่ พั ไทยอาสาเปน็ ไสศ้ ึกให้แก่พม่า การกู้เอกราช • เกดิ ข้นึ ในสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาธริ าช เมอ่ื พระ นเรศวรซึง่ เปน็ พระราชโอรสทรงประกาศอสิ รภาพ จากพมา่ ท่เี มอื งแครงใน พ.ศ. 2127

การเสยี กรงุ ศรีอยุธยาครั้งท่ี 2 และการก้เู อกราช สาเหตุ ภาพวาดพระยาตาก (สิน) นาทพั เข้าตคี ่ายพม่าทีโ่ พธ์สิ าม ตน้ (ภาพจากหนงั สอื โคลงภาพพระราชพงศาวดารฯ) • การขาดประสบการณ์ในการทาสงครามขนาดใหญข่ องฝา่ ย อยธุ ยา • การปรับเปล่ียนกลยุทธ์การรบของพม่า ด้วยการยกมาตี อยุธยาท้ังทางเหนือและทางใต้ และกวาดต้อนผู้คน เสบียง อาหารเข้าล้อมกรงุ ศรีอยุธยา การกู้เอกราช • พระยาตาก (สิน) ไดน้ าไพร่พลฝา่ วงล้อมพม่าไปตั้งมน่ั ที่เมือง จันทบุรี จากน้ันนาไพรพ่ ลตีหวั เมอื งรายทางไล่มาจนถงึ เมอื ง ธนบุรีทพ่ี ม่าคุมอยู่ และตามตีไปถึงคา่ ยโพธิ์สามตน้ ซ่งึ เปน็ ทพั พมา่ ทีร่ กั ษาอยุธยาอยจู่ นแตก

ความหมายของภูมปิ ัญญาและวฒั นธรรม ภูมปิ ญั ญา ความรู้ ความสามารถ ท่ีได้จาก วัฒนธรรม ระบบความเชื่อ ประสบการณท์ ่ีสง่ั สม ระบบคุณคา่ และวิถีชวี ติ ท้ังหมด ดงั น้นั ภูมิปัญญา ทงั้ หลายจงึ ไดร้ ับการ ส่งั สมอย่ใู นวัฒนธรรมนนั่ เอง ไวใ้ นการปรับตวั และการดารงชีวิตใน สภาพแวดลอ้ มทางธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ มทาง สังคมและวฒั นธรรมที่ได้มีการพฒั นาสืบสานกนั มา

ปจั จยั ท่มี อี ิทธพิ ลต่อการสร้างสรรค์ภมู ปิ ญั ญาและวัฒนธรรม

ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมในการสรา้ งรูปแบบการปกครอง สังคมไทยสมัยอยุธยามีความเชื่อว่าการปกครอง แบบจาลองพระราชวงั กรุงศรอี ยุธยา ซ่ึงเป็นท่ีประทับของ บ้านเมืองต้องมีพระมหากษัตริย์เป็นผู้มีอานาจสูงสุด อันเป็น พระมหากษัตริยอ์ ยุธยา ผลมาจากการรับเอาคติความเชื่อว่าพระมหากษัตริย์ทรงเป็น สมมติเทพ จึงต้องมีการวางกฎเกณฑ์หลายประการ เพ่ือแสดงให้เห็นว่าพระองค์ทรงเป็นเทพเจ้า มีพระบรมเด ชานุภาพ เชน่ มีการสรา้ งพระราชวังสาหรับพระมหากษัตริย์ มีการใช้คาราชาศัพท์สาหรับพระมหากษัตริย์มีการตรากฎ มณเฑยี รบาล

ภมู ปิ ญั ญาและวัฒนธรรมในการวางระบบควบคมุ กาลังพล • ระบบการควบคุมกาลังคนสมัยอยุธยากาหนดให้ไพร่ต้องสังกัดมูลนาย โดยมูลนายจะต้องดูแลและให้ความคุ้มครอง ไพรใ่ นแตล่ ะกรมกอง ส่วนไพรก่ ต็ อ้ งใหค้ วามเคารพยาเกรงมลู นายของตน • การควบคุมแรงงานไพร่ในแต่ละกรมจะมีการควบคุมเป็นลาดับช้ัน แต่ละกรมจะจัดทาบัญชีรายชื่อและที่อยู่ของไพร่ท่ี สังกดั กรมของตน นอกจากนี้ยงั มพี ระสุรสั วดี ทาหนา้ ท่ีเปน็ ผู้ถอื บญั ชไี พร่ของทกุ กรมและขึน้ ตรงตอ่ พระมหากษตั รยิ ์ • ระบบการควบคุมกาลังคนในสมัยอยุธยาทาให้กลุ่มคนไทยสามารถอยู่รวมกันได้เป็นกลุ่มก้อน ไม่กระจัดกระจายกัน ออกไป และสะดวกต่อการเกณฑ์ไพร่พลไปทาสงคราม

ภมู ปิ ัญญาและวัฒนธรรมในการสรา้ งท่ีอยู่อาศยั เรือนของขนุ นาง (เรือนเครอ่ื งสับ) เรอื นของไพร่ (เรอื นเครอื่ งผูก) เป็นเรือนช้ันเดียว ใต้ถุนสูง สร้างด้วย เ ป็ น เ รื อ น ชั้ น เ ดี ย ว ใ ต้ ถุ น เ ตี้ ย วัสดุท่ีแข็งแรงทนทาน เช่น ไมส้ ัก ไม้เนื้อแข็ง ร้างด้วยวัสดุไม่คงทนถาวร เช่น ไม้ไผ่ มักปลูก ตัวเรือนสามารถรื้อถอนแล้วนาไปประกอบ เป็นการชั่วคราว ถ้าไพร่มีฐานะสูงก็สามารถใช้ ใหมไ่ ดเ้ หมอื นเดิม เรอื นแบบขุนนางได้

ภมู ิปญั ญาและวฒั นธรรมในการบาบดั รักษาคนไข้ • การแพทย์แผนไทยสมัยอยุธยามีพ้ืนฐานมาจากความเช่ือ ความรู้ คัมภรี ธ์ าตพุ ระนารายณ์ ฉบับใบลาน (ตาราพระโอสถพระนารายณ์) ความคิด และการยอมรับร่วมกันของคนในสังคม จนสามารถ แก้ไขปัญหาสุขภาพต้งั แตส่ มัยอยุธยาจนถึงปจั จบุ นั • ระบบการแพทย์สมัยอยุธยามีการจัดตั้งหน่วยงานรับผิดชอบเป็น สัดส่วน และมีเจ้าหน้าท่ีที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการบาบัด รักษา คนไข้แตกต่างกันไป นอกจากน้ียังมีโรงพระโอรสเป็นหน่วยงาน ดูแลเกี่ยวกับการรักษายาสมุนไพร จาแนกหมวดหมู่ยา ควบคุม มาตรฐานและผลติ ยา และตาราแพทยห์ ลวง

ภมู ปิ ญั ญาและวฒั นธรรมในการปลกู ฝงั ศีลธรรมให้สงั คม สงั คมไทยสมัยอยธุ ยามีความศรัทธาในพระพุทธศาสนา นอกจากผู้คนนิยมบุญ ฟงั ธรรมแลว้ ยังมกี ารใช้วรรณกรรมของพระพุทธศาสนามาสอนคนให้รู้จักบาป บุญคุณโทษด้วย โดยเจ้าฟ้า-ธรรมธิเบศ (เจ้าฟ้ากุ้ง) ทรงนิพนธ์หนังสือพระ มาลัยคาหลวง ซึ่งเมื่อพระภิกษุนาไปเทศน์ให้ชาวบ้านฟัง หรือมีผู้อ่านหนังสือ พระมาลัยคาหลวงก็ดี เท่ากับได้รับคาสอนทางพระพุทธศาสนาด้วย เป็นการ ปลกู ฝงั คนไทยให้ทาแตค่ วามดี ละเว้นความช่วั ภาพวาดพระมาลยั โปรดสัตว์ ในแดนนรก

ภมู ปิ ญั ญาและวัฒนธรรมไทยดา้ นศลิ ปกรรม ด้านสถาปตั ยกรรม ส่วนใหญเ่ ปน็ สง่ิ กอ่ สรา้ งในพระพทุ ธศาสนา เชน่ เจดีย์ พระปรางค์ โบสถ์ วหิ าร มณฑป รวมถึงส่งิ ก่อสร้าง ทเ่ี กี่ยวขอ้ งกบั พระมหากษตั รยิ ์ เช่น พระราชวัง พระทน่ี ั่งตา่ งๆ

ดา้ นประตมิ ากรรม สว่ นใหญน่ ยิ มสร้างพระพทุ ธรูป พระพุทธรูปยุคแรก ๆ เป็นแบบอู่ทอง เช่น พระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่วัดพนัญเชิง จนถึงสมัย สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ศิลปะแบบสุโขทัยได้แพร่หลายเข้ามา คร้ันถึงสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททองเป็นต้นมา พระพุทธรูปมัก ทาเป็นแบบทรงเครอื่ ง มีเครื่องประดบั สวยงาม เช่น พระประธานวดั หนา้ พระเมรุ จงั หวัดพระนครศรีอยุธยา พระประธานวัดหนา้ พระเมรุ

ภูมปิ ัญญาในการอยู่รว่ มกันท่ามกลางความหลากหลายทางสงั คม กรุงศรีอยุทธยาต้ังอยู่ระหว่างจีนกับอินเดีย จึงเป็นเมืองท่าที่สาคัญของโลกในขณะนั้น รวมทั้งเป็นที่รวม ของหมชู่ นหลายหลายเชื้อชาติและวัฒนธรรม ชาวต่างชาติที่เข้ามาอยู่ในกรุงศรีอยุทธยาได้ตั้งเป็นชุมชนของชนชาติตน ที่สาคัญ มีดงั นี้ ๑) ชุมชนชาวจีน ๒) ชุมชนชาวญ่ปี ุ่น ๓) ชมุ ชนชาวโปรตเุ กส ๔) ชมุ ชนชาวฝร่ังเศส ๕) ชมุ ชนชาวแขก

แบบฝึกหัด คาช้ีแจง ใหน้ กั เรียนตอบคาถามต่อไปนใี้ หถ้ กู ตอ้ ง 1. การเสยี กรงุ ศรอี ยุธยาคร้งั ที่ 1 เกดิ จากสาเหตใุ ดและ อยุธยาสามารถก้เู อกราชคืนมาไดอ้ ยา่ งไร 2. การเสียกรุงศรอี ยุธยาครั้งท่ี 2 เกดิ จากสาเหตุใดและไทยสามารถกู้เอกราชคืนมาไดอ้ ยา่ งไร 3. ปัจจัยที่มีอทิ ธิพลตอ่ การสรา้ งสรรคภ์ ูมิปญั ญาของอยธุ ยาคอื อะไรบ้าง 4. .ใหน้ กั เรียนยกตัวอยา่ งการสรา้ งสรรค์ภมู ิปญั ญาและวัฒนธรรมสมัยอยธุ ยา 3 ตวั อย่าง