ธรรมเอาการเอางาน_Web

ความสำเร็จจะอยูท่ีการท่ีเราคอยๆ เกลี้ยกลอม คอยๆ พูด คอยๆ คุยกันวาถาทำอยางนี้มันจะมีผลดี อยา งไร การทจ่ี ะพดู มนั จะมขี อบเขตอยา งไร อยา งเชน ไม ควรจะเปน เรอื่ งสว นตวั นอกงานอะไรอยา งนี้ เรอ่ื งคณุ จะ ผดิ ศีลที่บานหรือที่อ่นื น่ีไมใชเ รือ่ งของทท่ี ำงาน แตเราพูด เร่อื งภายในองคการน้ี ตอ งการใหเ ปน อยางน้ี มันกต็ องมี กตกิ า สำคัญจะตอ งเปน ขอ ตกลงทเ่ี ปน เอกฉันท ท่ีวา ใน การประชุมมใี ครขดั ของไหม หากไมม ใี ครขัดขอ ง เปน ที่ ตกลงกไ็ มต อ งพดู อะไร คือเปนกตกิ าขององคก ารแลว ผู ที่ไมพอใจหรือเกิดเปลี่ยนใจไมอยากปฏิบัติตามก็อาจจะ ตอ งใหออก เพราะวา นีก่ ็เปน ขอตกลงของสว นรวม ๒๒ ถาม ถาเจานายในที่ทำงานใหเราทำในเรื่องท่ีเห็นวาผิด ศีลธรรม เราจะมีวิธีการอยางไรท่ีจะหลีกเลี่ยงไมตอง ทำ โดยไมสรางปญหาหรือความไมพอใจใหกับผูบังคับ บัญชา ซ่ึงในประเด็นน้ีถาวิธีการเราไมดีพอ ในที่สุดก็ อาจจะกระทบตอความมั่นคงในอาชีพการงานของเราได อาจจะถูกเชิญออกไดครับ ชยสาโร ภิกขุ 37

ตอบ ก็น่ีแหละเปนเร่ืองยาก ถาเราอยูในองคการใน สถาบันในบริษัทที่การจะอยูที่น่ีไดมันจะตองยอมผิด ศลี แตละคนตอ งชั่งน้ำหนักหรอื ดูความจำเปน มากนอย แคไหนที่จะตองอยูตรงนี้ ความสำคัญของศีลธรรมใน ชีวติ ของเรา แตละคนก็ตอ งพจิ ารณาเอาเอง ถา เรารูสกึ วาบาปกรรมที่เกิดข้ึนมันมาก เงินเดือนอาจจะเปนเงิน เดือนสูง อาจจะไดผลประโยชนบางอยาง มันไมคุมกับ บาปกรรมเราก็พยายามยายไปทำงานท่ีอ่ืน แตถาบาง คร้ังเราอาจจะรูสึกวาไมชอบเลยเปนบาปกรรม แตวา ไมรูจะทำอยางไร มันไมมีงานทำจริงๆ ถาเปนเชนนั้น จริงๆ แลวคงถูกบังคับดวยสถานการณ ดวยเหตุการณ ดว ยเศรษฐกจิ อะไรบางอยา ง กต็ อ งอดทนหรอื ทำใหน อย ทส่ี ุดเทา ทีจ่ ะทำได และอยาไปหาขออาง อยา ไปลมื วา สิง่ ท่ีทำมนั เปน บาป อยา ไปปดบังอำพราง อยา ไปหลอก ตัวเองวาไมเปนไรเพราะเราไมยินดี เราตองไมประมาท และพยายามทำใหนอย เรามีโอกาสที่จะหยุดเมื่อไหรก็ พยายามหยดุ แลวไปทำอยางอ่นื แทน ในบางกรณีถาเปนเรื่องที่เราเล่ียงได เราควรจะ อางวาเราไดรับศีล ๕ จากครูบาอาจารย เราไมกลาผิด ศลี คอื ถา ผบู งั คบั บญั ชาหรอื ผปู กครองหรอื วา ผจู ดั การเปน 38 : ธรรม เอาการเอางาน

เจานายทราบวาท่ีเราไมทำอยางน้ีไมใชเพราะด้อื ร้นั แต เพราะเราเปนชาวพุทธ และเราก็สมาทานศีล หรือเรา อธษิ ฐานตอ หนา ครบู าอาจารยว า จะทำอยา งนน้ั คอื ไมใ ชเ ปน เรอ่ื งสว นตวั แตเ ปน เรอ่ื งหลกั การเรอ่ื งของศาสนา อนั นน้ั อาจ จะชว ยบา งวา บอกกบั เจา นายวา ผมเสยี ใจมากผมไมอ ยาก จะสรา งความลำบากใหก บั องคก าร แตผ มทำไมไ ดเ พราะ มนั ผดิ ศลี ผมสมาทานศลี กบั ครบู าอาจารย ผมทำผดิ ไมไ ด ๒๓ ถาม ในกรณที ค่ี รอบครวั มอี าชพี ทอ่ี าจจะไมส อดคลอ งกบั การรกั ษาศีล เชนศลี ขอที่ ๑ ศีลขอที่ ๕ ถงึ แมอาชพี น้จี ะ ไมผิดกฎหมาย เราในฐานะลกู หลาน ชวี ติ ของเราตงั้ แต วัยเด็กไดรับประโยชนและสิ่งอำนวยความสะดวกจาก อาชีพการงานของพอแม เมื่อเราโตขึ้นแลวเราก็มีความ ไมสบายใจในอาชีพงานเหลานี้ เราควรจะทำอยางไรดี ในฐานะทเี่ ปน ลูกท่ตี องสบื วงศต ระกลู และสบื ทอดธรุ กจิ และในประเดน็ ทกี่ ารทเี่ ราจะตอ งกตญั รู คู ณุ ตอ พอ แมท ่ี เลีย้ งเรามา ขณะเดยี วกันเราก็ตองพจิ ารณาประเด็นทว่ี า เราอยากจะเปนชาวพทุ ธทีด่ ีดว ย ชยสาโร ภกิ ขุ 39

ตอบ มนั กเ็ ขา ขายกบั ท่ตี อบไปแลววา เมือ่ เรามอี าชีพท่ี ผิดศีล หรือทำใหตองผิดศีลแลว ถาเปล่ียนไดก็ควรจะ เปลย่ี น แตเ มอ่ื มนั มเี หตปุ จ จยั บางอยา งทำใหเ ปลย่ี นยาก อาจจะเปนความกดดันทางเศรษฐกิจ หรือจะเปนเร่ือง บญุ คณุ ของพอแม หรือเรอ่ื งการตอบแทนบุญคณุ อยาง ใดอยางหนึ่ง อันน้ีก็เปนเรื่องท่ีแตละคนก็ตองพิจารณา วา ในบางครอบครวั พอ แมอ าจจะมคี วามภาคภมู ใิ จมาก น่ีคือบรษิ ัทของตระกูลน้ีต้ังหลายชวั่ อายุคนแลว เราตอ ง รักษาไว บางทีเราปฏเิ สธยาก แตใ นขณะเดียวกันพอแม บางคนอาจจะบอกวาเห็นใจ ตอนพอ หนุมๆ พอไมมีทาง เลอื ก แตต อนน้คี รอบครัวเรามฐี านะดแี ลว ถาลกู อยาก จะขายบริษทั น้ีแลวก็ไปทำอยางอืน่ พอ ไมว า คอื มันไมม ี หลกั ตายตัว มันแลวแตค รอบครวั อกี วธิ หี นง่ึ คอื สมมตวิ า เราทำในเรอื่ งบรษิ ทั ของคณุ พอ คณุ แม ซงึ่ ตอ งผดิ ศลี ขอ ใดขอ หนงึ่ ถา เราขยายกจิ การ ก็มีกจิ การท่ีสอง และคอยขยายกิจการทสี่ องใหเพม่ิ มาก ขึ้น ใหก จิ กรรมแรกมคี วามสำคญั ลดนอยลง ในลักษณะ น้ีอยางนอยก็มีความพยายามท่ีจะใหส่ิงท่ีไมถูกมีนอยลง ถึงจะไมไดปดทีเดียว เพียงแตวาความสำคัญกำลังไปสู เรอ่ื งทีส่ องทีไ่ มเ ปนบาปกรรม 40: ธรรม เอาการเอางาน

๒๔ ถาม ภรรยาหรือสามที ีท่ ำหนาทีเ่ ปนแมบ านหรือพอ บา น คือทำงานบา น บางครง้ั อาจจะรสู กึ ตวั เองวา ดอยคา ทำ แตงานที่ใชแรงงานไมมีตำแหนงไมมีเงินเดือน ตัวเลข จีดีพีของประเทศก็ไมมีการบันทึกวาเปนสวนท่ีจะชวย สรางมูลคาเพ่ิมใหแกระบบเศรษฐกิจ พระอาจารยจะมี คำแนะนำอยางไรกับบคุ คลเหลา นค้ี รับ ตอบ ดชั นดี งั กลา วหรอื พวกตวั เลขจดี พี ี เปน แคข อ สมมติ อยา งหนงึ่ เปน การมองเศรษฐกจิ ในมมุ มองหนงึ่ แตไ มใ ช วา น่ีคอื เศรษฐกจิ น่ีคือการกระทำทม่ี คี วามหมาย กเ็ ปน แคธรรมเนียมวาจะเอาจีดีพี เอามูลคาเพ่ิมอะไรพวกน้ี มาเปนหลกั ถา เราถือวา กิจกรรม การกระทำอยา งไรที่มี ประโยชนท ่จี ำเปนทต่ี องทำ ไมท ำแลวเดือดรอ น ก็ตอง ถอื วา งานบา นนสี่ ำคญั มาก มนั อยทู วี่ า เรายอมรบั ในหลกั การวาส่ิงที่วัดไดไมใชส่ิงที่มีความสำคัญกวาส่ิงท่ีวัดไม ไดเ สมอไป อยางเชน บางอยางวดั ไดแตก็ไมคอยมคี วาม หมาย แตค วามรกั ของพอแม เราไมมที างจะวัดไดว ากี่ หนว ย คนๆ นรี้ กั ลกู กหี่ นว ยๆ วดั ไมไ ด แตก ถ็ อื วา เปน เรอื่ ง สำคัญมาก ชยสาโร ภิกขุ 41

หลายสิ่งหลายอยางที่เปนฝายนามธรรมเรานับไม ได แตถอื วาถา ไมม ีสิง่ เหลา นช้ี ีวติ เราก็จะแหง แลง ชวี ิต เราจะไมมีอะไร ในขณะเดียวกันใน การกระทำของ มนษุ ยหลายอยางนี่ไมไ ดทำใหเกิดจดี พี ี การทำทาน การเสียสละเวลาสวนตัวเพื่อสวนรวม งานอาสา สมัครเพื่อสังคมตางๆ ก็ไมไดทำใหเกิดผลดีผลบวก ในความหมายของเศรษฐศาสตร แตท ำใหส งั คมเรา นา อยู ทำใหค นรกั กนั มากขน้ึ มนี ำ้ ใจตอ กนั เราถอื ตาม หลักวา ความจำเปนมไี หม จำเปนแนน อน เปน ประโยชน ไหม เปนประโยชนแนน อน ชว ยลดความทุกขทำใหเกดิ ความสุข ก็ใช น่นั กเ็ ปน สิ่งท่นี าเคารพ ๒๕ ถาม ถาคุณพอคุณแมยางเขาสูปจฉิมวัยแลว แตยัง เปยมดวยพลัง ดว ยฉนั ทะทจ่ี ะทำสิ่งดีๆ งามๆ ควรจะมี หลกั พจิ ารณาประการใดบา งในการใชช วี ติ ใหเ กดิ ความสขุ มคี วามสมดุล มีความพอดี ไดประโยชนจากการทำงาน หลงั เกษียณ โดยไมเปนการบ่นั ทอนสุขภาพ ลกู หลานก็ ไมต องหว งมาก และก็มีโอกาสปฏบิ ัตธิ รรมดว ย 42: ธรรม เอาการเอางาน

ตอบ ผลการวิจัยออกมาตรงกันหลายช้ินแลววาผูที่อยู ในปจฉิมวัยมีกิจกรรมมีการคิดการทำในส่ิงตางๆ หรือ วามีความกระตือรือลนพอสมควรจะมีอายุยืนกวาคนท่ี อยูเฉยๆ ไมทำอะไร ฉะนั้นความราเริง ความรูสึกเปน ตัวของตัวเอง ผูที่รักษาสุขภาพกายและมีกิจกรรม โดย เฉพาะอยา งยงิ่ กจิ กรรมทช่ี ว ยคนอน่ื อนั นนั้ กถ็ อื วา สมควร แลว หรอื เรอื่ งวา มผี ลกระทบตอ ตวั สขุ ภาพ แตล ะคนกต็ อ ง รขู องเขาเอง เรอ่ื งการเลนกีฬา งานอดิเรกตางๆ เปนเรื่อง ของความพอดี แตท ห่ี ลายๆ คนรสู กึ วา ไมท ำงานแลว เปน ภาระ วธิ แี กท ด่ี กี ค็ อื หากจิ กรรมทท่ี ำเพอ่ื คนอน่ื จะเปน การ ทำงานกบั มลู นธิ ิ กบั งานการกศุ ลตา งๆ คอื เปน การกระทำ ของตัวเองท่ีมีผลดีตอชีวิตของคนอื่น น่ีก็เปนการพิสูจน วา ชีวติ ของเรามีความหมาย ทำใหเ รือ่ งท่ีดเี กิดขึน้ สิง่ ที่ ดีก็ดีย่ิงข้ึนไป เพราะเรานี่ก็จะเปนส่ิงที่เปนกำลังของผูที่ ไมท ำงานแลว เกษียณแลว ชยสาโร ภกิ ขุ 43

๒๖ ถาม ผใู หญบ างทา น สว นใหญท เี่ ปน ผูชาย เมอ่ื ผา นพน วัยทำงานมาแลว โดยเฉพาะทานท่ีเคยมีตำแหนงงาน ใหญโ ตจะมคี วามหงอยเหงาซมึ เศรา ไมเ หน็ คณุ คา ของตวั เองไมม คี วามสขุ ไมร จู ะทำอะไรกบั ชวี ติ บางทา นออกไป ทางข้ีหงุดหงิดรำคาญ พระอาจารยมีคำแนะนำอยางไร ใหแกผูใหญเหลาน้ี ใหสามารถเปลี่ยนมุมมองใหชีวิตมี ความสขุ และมคี วามหมายทด่ี ีข้ึนครับ ตอบ เขาวา ชวี ติ เราไมไ ดจ บอยดู ว ยความตาย ชวี ติ นจ้ี รงิ อยหู มดพรอ มกบั ธาตุ ๔ ดนิ นำ้ ลม ไฟ แตว า เรากย็ งั ตอ งไปเดนิ ทางในวฏั สงสารตอ ไป ในชว งทา ยของชวี ติ เรา ควรจะใหความสำคัญกับการเตรียมใจใหจิตใจของเรามี คุณภาพ จิตใจของเราไดรับสิ่งทเ่ี ปนนามธรรม ทเี่ ราเคย ละเลยในชีวิตทำงาน ในชีวิตทำงานเรามุงผลสำเร็จใน เร่ืองทางโลกเร่ืองการเลี้ยงชีพ เรื่องการเลี้ยงครอบครัว เปนตน คอื ทำหนา ที่เพ่อื คนอื่นกนั มาก พอเราอายุมากขึ้นแลวงานทางจิตใจ งานเพ่ือ พฒั นาตวั เองงานเพอ่ื จะเขา ถงึ สง่ิ สงู สดุ ทม่ี นั ควรจะเขา ถงึ กย็ ังมเี หลอื อยอู ีกมากมาย เม่ืองานประเภทหนงึ่ เราไมไ ด 44: ธรรม เอาการเอางาน

ทำแลว กต็ อ งยา ยมาทำงานในสว นทเ่ี รายงั ไมเ คยทำหรอื ทำไดน อ ย คอื เรอ่ื งการพฒั นาจติ ใจ พฒั นาชวี ติ เรอ่ื งการ ทำวตั รสวดมนต การอานหนงั สือธรรมะการฟง การเรียน หลักธรรมเร่ืองการภาวนา การรูจักบริหารจิตใจในการ ปลอยวางความคิด คนท่ีอายุมากแลวทุกคนก็เคยหนุม สาวมาแลว คงจะจำไดว า เวลาเราอยใู นวัยหนมุ สาว เรา กเ็ จอคนแกข้ีหงุดหงิดขร้ี ำคาญ เรารสู ึกอยางไรบา ง เรา ก็บอกวาตอนนี้ตัวเรากำลังจะเปนคนแบบนั้นเหมือนกัน เราจะพอใจไหม อยากจะเปนอยางน้นั ไหม กลวั ไหม ถา บอกวา ไมอยากจะเปน อยา งนน้ั แลว กลวั ท่ีจะเปน อยา ง นัน้ แลว เรายงั มีเวลา แตว ามนั เปน งานชิ้นใหม เราจะ ไปถอื วา เราเปน ผใู หญไมไ ด เร่อื งนต้ี องถอื วา เรายัง อยูอนุบาล เพราะเรายงั ไมไ ดเ ริ่มทำเสียที เรอ่ื งการจะปลอ ยวางความคดิ ฟงุ ซา นวนุ วายในการ งาน รจู กั ปลอ ยวางใหจ ติ ใจของเราเปน กลางเปน อเุ บกขา มสี ติ นก่ี เ็ ปน งาน เปน สง่ิ ทา ทาย ถา ยงั ไมเ ปน พระอรหนั ต จะเปน งานทเ่ี ราจะทำไดต ลอดถงึ ลมหายใจสดุ ทา ยในชวี ติ นน่ั ก็เปน งานเยอะเลยท่จี ะทำใหชวี ติ เรามีแกน สาร และ ถา เราตง้ั ใจทำงานตามนแ้ี ลว กย็ งั มผี ลดตี อ ลกู ตอ หลานตอ คนรอบขา ง นอกจากตวั เราเองไดร บั ประโยชนจ ากธรรมะ ชยสาโร ภิกขุ 45

แลว กท็ ำใหค นอน่ื เลอ่ื มใสวา คณุ ยายคนนน้ั คณุ ตาคนน้ี แตกอนเปนคนเอาใจยาก เปนคนท่ีข้รี ำคาญเหลอื เกินข้ี หงุดหงิด ตอนน้ีเขาเมตตามีน้ำใจคอยดูแลคนอ่นื คอย เมตตาลกู หลาน อดทนมาก คนฟง แลว กเ็ กดิ ความเลอ่ื มใส ไมใ ชเ พราะเราเทศนใ หเ ขาฟง แตเ พราะเหน็ วา เพราะเขา หนั มาสนใจการปฏบิ ตั ธิ รรม ในการพฒั นาชวี ติ เขาแลว ก็ ทำใหเ ปน คนนา รกั ขน้ึ เยอะเลย กเ็ ปน เรอ่ื งทด่ี ี ๒๗ ถาม ถาจะเร่ิมตนเม่ือหลังเกษียณ โดยยังไมเคยทำมา กอ น และยงั ไมแ นใ จวา อยากจะทำหรอื เปลา ควรทำหรอื เปลา จะทำอยางไรก็ยังไมทราบวิธีการ จะขอวิธีงายๆ พระอาจารยจ ะแนะนำอยา งไรดีครับ ตอบ เรม่ิ ตน ตอนทม่ี เี วลาวา งมากขน้ึ กไ็ ปเทย่ี วไปหาพระ ไปเท่ยี วดวยไปชมธรรมชาติ ไปเท่ยี วแบบธรรมดาๆ แต ระหวางการเที่ยวก็แวะไปหานักปราชญผูรูครูบาอาจารย คยุ เรื่องชวี ิต คุยเรอ่ื งธรรมะ มนั ก็สนกุ ดว ยและไดความรู แบบงายๆ มันซึมซับเขาไป ควรจะมกี ารทำวตั รสวดมนต บา ง ถา ชอบสวดบาลกี ็สวดบาลี ถาชอบสวดแปลกส็ วด 46 : ธรรม เอาการเอางาน

แปล ถามีแปลบางก็ดีเพราะวาบทสวดมนตแตละบทมี ความหมายทดี่ ี ถา เราทองไดม ันกเ็ ปนประโยชน ส่ิงท่ีดีท่ีสุดอยางหนึ่งสำหรับคนสูงอายุคือการ ฝกทองจำ มันเปน การบริหารสมองทดี่ เี ยย่ี ม เพราะ ฉะนน้ั การทอ งจำบทสวดมนตต า งๆนถี้ อื วา เปน การบรหิ าร สมองที่ดีดวย มีโอกาสไดทำวัตรสวดมนต การเจริญสติ ไมตอ งนั่งขัดสมาธกิ บั พนื้ ก็ได คอื ใหน่งั เกา อ้ี เพยี งแตวา ใหนง่ั ตวั ตรง อยาไปพิงมากจะสบายจนเกนิ ไป ใหอยกู บั ลมหายใจ เรม่ิ ตนใหน บั ลมหายใจงา ยๆ นบั หายใจเขา หน่งึ หายใจออกหนึง่ เขา สอง ออกสอง เขา สาม ออก สาม เขาส่ี ออกส่ี เขา หา ออกหา นบั ถึงหาแลว ตง้ั ตน ใหม หน่งึ ๆ สองๆ สามๆ ถึงหกๆ ตั้งตนใหมนับหนงึ่ ถึง เจด็ ตงั้ ตนใหมหนึง่ ถึงแปด ต้ังตน ใหมหนงึ่ ถึงเกา ตง้ั ตน ใหมหนง่ึ ถึงสิบ ถอื วา หนึ่งรอบ ใหล องดวู า จะไดไ หม ใหม สี ตไิ มเ ผลอเลยตลอดหนง่ึ รอบ คอื ไมใ หเ ผลอแมแ ตเ ลขเดยี ว นบั หนง่ึ ถงึ หา หนง่ึ ถงึ หก หนง่ึ ถงึ เจด็ หนง่ึ ถงึ แปด หนง่ึ ถงึ เกา หนง่ึ ถงึ สบิ ถา ไดห นง่ึ รอบ สองรอบแลว สองรอบหรอื สามรอบ ถา สาม รอบแลว สตเิ ราพอสมควรแลว ไมต อ งนบั แลว อยกู บั ลม หายใจทจ่ี ดุ ใดจดุ หนง่ึ จะอยใู นรจู มกู ปลายจมกู รมิ ฝป าก ชยสาโร ภิกขุ 47

จะอยทู ค่ี อ จะอยลู น้ิ ป จะอยทู ท่ี อ ง ขอ ใดขอ หนง่ึ ทร่ี สู กึ สบาย แลว กใ็ หอ ยกู บั ลมหายใจตอนนน้ั อนั นค้ี อื จดุ เรม่ิ ตน ของการภาวนา พยายามอยใู นปจ จบุ นั คอื คนหนมุ คนสาว ชอบคดิ เรอ่ื งอนาคตเสยี สว นใหญ คนแกน เ้ี อาแตเ รอ่ื งอดตี คดิ แตเ รอ่ื งอดตี พอพดู อะไรกซ็ ำ้ ซาก เอาอกี แลว คณุ ยาย จะเลา เรอ่ื งนน้ั เรอ่ื งครง้ั ทห่ี มน่ื ครง้ั ทส่ี องหมน่ื แลว เพราะ วา จติ ใจของคณุ ตาคณุ ยายกอ็ ยใู นอดตี คนนน้ั พดู ออกมา กม็ แี ตเ รอ่ื งอดตี ออกมา มนั กน็ า รกั อยแู ตว า พดู หลายครง้ั ๆ ลกู หลานชกั จะไมไ หวแลว ฉะนน้ั การฝก ใหอ ยใู นปจ จบุ นั มนั กด็ หี ลายอยา ง ทำใหจ ติ ใจปลอดโปรง ผอ งใส เราจะไม เปน คนซำ้ ซากพดู แตเ รอ่ื งเกา ๆ ๒๘ ถาม หลายคนมขี อ สงสยั มคี นตงั้ ขอ สงั เกตวา การทำงาน ของพระคืออะไร เปนอยางไร พระมีอาชีพไหม บางคน ก็บอกวาพระไมมีอาชีพ ก็อยากจะขอใหพระอาจารยได อธบิ ายมมุ มองตามหลกั พระพทุ ธศาสนาครบั ตอบ คือพระมีสัมมาอาชีพในความหมายในอริยมรรค มีองคแปด นั่นก็คือการเลี้ยงชีพดวยทาน โดยท่ีผูมี 48: ธรรม เอาการเอางาน

ศรัทธานำมาถวาย สรปุ วา บณิ ฑบาตคอื สัมมาอาชพี ของพระ อยูดวยอาศัยอาหารบิณฑบาตหรือสิ่งที่ ญาติโยมถวาย นั่นก็เปน อาชีพในความหมายคอื วิธี ทจี่ ะไดป จ จยั ส่ี พระปฏบิ ตั ดิ ปี ฏบิ ตั ชิ อบเปน ผทู รี่ กั ษา พระวนิ ยั ทเ่ี ปน ขอ บงั คบั ของพระสงฆแ ลว กถ็ อื วา เปน มาตรฐานตำ่ สุด คอื พระอยูในกรอบของพระวินยั นอกเหนือจากนั้นแลว งานของพระก็คือการ พัฒนาตนในดานศีล สมาธิ ปญญา และการเผยแผ การแบงปนความรูค วามเขาใจในเรื่องนีใ้ หก ับเพื่อน มนุษยดวยกัน พระมีหนาที่เปนตัวอยางที่จะเปนขอ พิสูจนหรือเปนกำลังใจกับคนทั่วไปหรือคฤหัสถวาการ ประพฤตปิ ฏิบัตติ ามหลักคำสอนของพระพุทธเจามจี ริงมี ผลจริง ไมใชว าพระไมท ำแตว าสอนคนอื่น พระตองเปน ตัวอยาง วิถีชีวิตของพระก็เปนสวนหนึ่งในการที่ทานจะ ทำงานใหกับสังคม เปนผูที่ปฏิบัติตนเปนตัวอยางของผู มีคุณธรรม สถาบันสงฆก็มีหลักการหลายอยางที่ชาว บานสามารถเอาไวเปนตัวอยางหรือเปนขอคิดในการ ดำเนินชีวิตของตน พระมหี นา ทใ่ี นการเรยี นในการรกั ษาคำสอน ใน การสบื ตอ อายขุ องพระพทุ ธศาสนา ในการรกั ษาคำ ชยสาโร ภิกขุ 49

สอนของพระพทุ ธเจา ไวอ ยา งบรสิ ทุ ธไ์ิ มผ ดิ เพย้ี น ถา การเผยแผพ ทุ ธศาสนาเปน หนา ทข่ี องโยมของคฤหสั ถอ ยา ง เดยี ว มนั จะคอ ยๆ เพย้ี นไปเรอ่ื ยๆ แตถ า เปน หนา ทห่ี ลกั ของพระสงฆค อื คฤหสั ถก ม็ สี ว น แตว า การทจ่ี ะรกั ษาคำสอน ทง้ั หมดนน้ั จะเปน หนา ทเ่ี ปน ความรบั ผดิ ชอบของสงฆ ในประเทศอยางเชนที่อเมริกาที่คฤหัสถนำการ เผยแพรพระพุทธศาสนา คำสอนเร่ืองการเสียสละเรื่อง การออกจากกาม คำสอนเร่ืองมรรคผลนิพพาน สวน ที่นอกเหนือจากประสบการณ หรือความมุงหวังของ คฤหสั ถท ั่วไปจะคอยๆ ลดนอ ยลง เพราะเวลาอาจารยท ี่ เปนคฤหัสถไปบรรยายธรรมกับผูฟงสัปดาหละครั้ง คน มา ๕๐ คน ๑๐๐ คน เขามาอาทิตยละครั้งหรอื เดอื น ละคร้ัง เขาตองการธรรมะที่จะเอาไปใชในชีวิตประจำ วนั อาจารยอาจจะเคยศึกษาเรอื่ งฌาน เร่อื งญาณ เรื่อง มรรคผลนิพพาน แตพ ดู ไปแลวกร็ วู า คนฟงก็ฟง เฉยๆ สงิ่ ที่เขาตองการคือธรรมะท่ีจะเอาไปใชได เพราะฉะน้ันมัน เปนเรื่องธรรมดาวาเขาจะพูดถึงเรื่องการเจริญสติในชีวิต ประจำวนั เรื่องมคี วามสขุ เรอื่ งการมศี ีลมธี รรมมากขึ้นๆ แมก ระทงั่ พดู ถงึ เรอ่ื งสมาธิ กจ็ ะเปน ลกั ษณะทจี่ ะทำใหไ ม ทุกขก ับชวี ิตการทำงานชวี ิตครอบครัว 50 : ธรรม เอาการเอางาน

บางสว นของคำสอนไมใ ชว า ถกู เซน็ เซอรอ อกไป แต มนั คอ ยๆ ลดนอ ยลงเพราะวา มนั ไมต รงความตอ งการของ ชาวบา น แตพ อเรามสี ถาบนั สงฆ ผทู ย่ี อมเสยี สละความ สขุ ทางโลก ทกุ สง่ิ ทกุ อยา งเพอ่ื มรรคผลนพิ พานกเ็ ปน การ รับประกันวาธรรมะท่ีจะอยูในโลกจะสมบูรณบริบูรณ เหมอื นเดมิ ฉะนน้ั เรอ่ื งนจ้ี งึ เปน งานทจ่ี ะรกั ษาคำสอนของ พระพทุ ธเจา ไวใ นโลกไมใ หเ สอ่ื ม ไมใ หเ สยี ไมใ หเ พย้ี น นค่ี อื งานสำคญั ของพระเหมอื นกนั ยง่ิ ถา ในกรณขี องสง่ิ สำคญั ทส่ี ดุ คอื เรอ่ื งการบรรลมุ รรคผลนพิ พาน เรอ่ื งการทจ่ี ะรกั ษา กระแสของการมพี ระอรยิ เจา อยใู นโลกน้ี เพราะถา ไมม พี ระ อรยิ เจา แลว พทุ ธศาสนากพ็ กิ าร อาตมาเคยบอกแลว วา วดั ปา เปน โรงงานผลติ พระอรยิ เจา นค่ี อื งานสำคญั ยง่ิ ๒๙ ถาม จะขอความกรณุ าพระอาจารยพ ดู ถงึ เรอื่ งอาชพี ของ ครคู รับ อาชีพของครูเปนอาชีพท่ีคนท่ีมคี วามสามารถสงู คนที่สามารถจะเรียกรอ งเงินเดอื นไดม าก สวนใหญแ ลว ไมค อ ยอยากทำ เพราะวา เปน งานที่ยากและเหน่อื ยมาก ถึงแมจะเปนงานท่ีเปนสัมมาอาชีพอยางแทจริง ขอฟง ชยสาโร ภิกขุ 51

ขอ คดิ เหน็ ของพระอาจารยใ นเรอื่ งสมั มาอาชพี ในฐานะครู และขอคำแนะนำสำหรบั ผทู ่ีคดิ วาอยากจะเปนครคู รบั ตอบ งานเปนครูไมใชงานท่ีเหมาะกับคนทุกคน มันขึ้น อยูกับบุคลิกดวย บางคนมีวิชาความรู ก็อยากจะชวย สรางสังคมท่ีดีงามแตวาไมมีจิตวิทยา ไมรูจักวางตัวให เหมาะแกการสื่อสารใหเกิดการเรียนรูข้ึนมาในลูกศิษย ได แต ถา ผทู ม่ี บี คุ ลกิ เปน คนทเ่ี กง ในการสอ่ื สารฉลาด ในการสอ่ื สาร มคี วามตอ งการทจ่ี ะมีสว นรวมในการ เสรมิ สรางสิ่งดงี ามในสงั คม การเปนครกู ็เปนอาชพี ทดี่ เี ย่ยี ม เพราะวารองลงมาจากคุณพอ คุณแม ครเู ปน ผทู ่ีมีอิทธพิ ลในชีวติ ของเด็กมากทีส่ ุด การทจ่ี ะใหเ ดก็ มคี วามรคู วามฉลาดพอจะเปน ฐาน ในการเลี้ยงชวี ิตตอ ไป กข็ น้ึ อยูกับครเู ปน หลักใหญ และ การที่จะเปนตัวอยางที่จะใหประทับใจในสิ่งดีงาม และ เปน ผทู ม่ี สี ัมมาทิฐิ มศี ลี มธี รรม อนั นี้กข็ นึ้ อยกู ับครมู าก เหมือนกนั ถา เราตองการอาชพี ที่มกี ารตอบแทนพอ สมควร แตไ มถ ึงกับรำ่ กบั รวย แตว าสงิ่ ทตี่ อ งการคือ ชวี ิตทมี่ แี กนสาร อาชพี ท่ีภมู ใิ จได การเปนครกู เ็ ปน อาชีพที่รับการยกยองตั้งแตโบราณวาเปนอาชีพท่ี สำคัญ และเปน อาชพี ทว่ี า ทำแลวเปน บญุ เปนกศุ ล 52: ธรรม เอาการเอางาน

ถาเราถือวาเรื่องเงินเรื่องทองเรื่องชื่อเสียงเรื่อง อำนาจ สิ่งเหลานี้เปนสิ่งสูงสุดที่คนควรจะไดในชีวิต คนก็ไมอยากเปนครู แตถาเราสนใจในการชวยกันสราง สังคมที่รมเย็น การเปนครูเปนอาชีพที่นาสนใจมาก คือ มันอยูท ีว่ าเราตองการอะไรในชีวิต ถาคนไมส นใจสังคม สนใจแตผลประโยชนตัวเอง ครูก็คงเปนอาชีพที่นาเบื่อ แตมันอยูที่อุดมการณของเราวาชีวิตทำงานเราทำงาน เพื่ออะไร ชีวิตนี้ตองการอะไร หรือถาทำงานในบริษัท ทั่วไป เราก็ทำงาน เราขยัน เราฉลาด ทำไปก็ไดแคนั้น เราทกุ คนทำงานจนไดต ำแหนง สงู ทกุ คนกย็ กยอ ง วาเราเกงเราดี พอเราเกษียณแลวไมกี่วันเขาลืมเราเสีย แลว แตถาเปนครูบางทีเด็กโตแลวเปนผูใหญแลวก็ยัง ระลกึ ถงึ คณุ ครทู ตี่ นรกั และเคารพนบั ถอื ตลอดมา อาตมา กม็ คี รคู นสองคน ทกุ วนั นกี้ ย็ งั ซงึ้ ในบญุ คณุ หรอื สงิ่ ทไ่ี ดร บั จากครคู นน้นั นีก่ ็เปนส่งิ ทด่ี ที ่ีวานักธรุ กจิ คงไมมีทางทจ่ี ะ ไดร จู กั คงไมม ลี กู คา หรอื ผบู รโิ ภคทไ่ี หนทน่ี ง่ั ซาบซง้ึ ในบญุ คณุ ของ เจา ของสตารบ คั เจา ของไมโครซอฟท เทา ไหร ถงึ จะประสบความสำเร็จสูงสุดแลว มันก็แคน้ัน ก็เปนเร่ือง เงินเรือ่ งทอง เรอ่ื งแคน ี้แหละ ชยสาโร ภิกขุ 53

อาตมาถือวาเศรษฐีมหาเศรษฐีก็เปนแคนั้นแหละ มันเปนเร่ืองฟองน้ำ แต ถาเปนครูแลวทำใหเกิดส่ิงท่ี ดีงามขึ้นมาในจิตใจของลูกศิษยในชีวิตของเขาแลว ถึงจะวดั ไมไ ด ถึงจะมองไมเ หน็ เปนเรอ่ื งนามธรรม แตม นั เปน บุญเปนกศุ ลที่ล้ำคา ๓๐ ถาม ถา ในสงั คมใดอาชพี ครไู มไ ดร บั การยกยอ ง อาชพี ครู ไมไ ดร บั การตอบแทนไมไ ดร บั การดแู ลความเปน อยเู ทา ท่ี ควร และคนสว นหนึง่ ที่เขาไปอยใู นอาชีพน้ีก็เปนเหมือน กับวา ไปอยูในอาชพี อื่นไมได ไมม ีทางไป กเ็ ลยมาทางนี้ อนั นม้ี นั สะทอ นทฐิ อิ ยา งไรบางครับ ตอบ ก็สะทอนวาสังคมนั้นอยูในสภาพที่แยแลว ไมใช เพียงแคไมใหเกียรติตออาชีพครู แตมองเหมือนกับวา เปนทางเลอื กสุดทา ย เมือ่ ไมเ กงก็ไมส ามารถแขง ในเร่ือง อ่ืน ซึ่งทำใหคนท่ีเปนครูเองก็ไมไดเคารพในอาชีพของ ตนเทาไร แตนอกเหนือจากนั้นแลวการเปล่ียนแปลงใน ระบบการศึกษาที่ทำใหระบบตลาดธุรกิจเขามาครอบงำ จนกระทงั่ ผูป กครองก็มองโรงเรียนหรือมองครวู าเปน ผใู ห 54: ธรรม เอาการเอางาน

บรกิ าร ผูป กครองเปนผูบริโภค มุมมองเชนนย้ี ง่ิ ทำใหเ กิด ความเหนิ หา งจากปฏสิ มั พนั ธท คี่ วรจะมรี ะหวา งผปู กครอง และครู ซ่ึงเปนสภาพท่ีนาเปน หว งอยา งยิง่ ในสงั คมไทย ๓๑ ถาม แลวถาจะพลิกฟนตรงน้ีข้ึนมาใหมันดีขึ้น ควรจะ เร่มิ ตนตรงไหนดีครับ ตอบ ตอ งเรม่ิ ตน จากจดุ เลก็ ๆ เรม่ิ จากโลกสว นตวั ของเรา กอ น โรงเรยี นทเ่ี รามสี ว นรบั ผดิ ชอบ แตว า บางอยา งนต่ี อ ง ยอมรับวาถานโยบายของรัฐเปล่ียนไปในทางท่ีสงเสริม ระบบตลาดมากกวาระบบการพัฒนาคนท่ีสมบูรณแลว มนั กจ็ ะยาก เราอาจจะแบง แยกวา หนา ทข่ี องพระกเ็ ปน ผู ทใ่ี หห ลกั วา เรอ่ื งใดถกู ตอ งตรงตามคำสอนของพระพทุ ธเจา เร่ืองใดไมตรง เร่ืองใดเม่ือทำแลวจะนำไปสูความเจริญ เรอ่ื งใดทำแลว จะนำไปสคู วามเสอ่ื มอยา งนๆ้ี พระสามารถ เปนผูใหขอมูล ใหขอคิด แตเร่อื งจะแกไขกฎหมายบาน เมอื ง จะปรบั ปรงุ อะไรในสงั คมทว่ั ไป นน่ั กเ็ ปน หนา ทข่ี อง ชาวพทุ ธฝา ยฆราวาส คงตอ งแบง กนั แบบนน้ั ชยสาโร ภิกขุ 55

56 : ธรรม เอาการเอางาน