วันสำคัญ-วันเข้าพรรษา

วันเขาพรรษา ความหมาย : วนั แรมคํ่าหนงึ่ เดือน ๘ เปน วนั ท่พี ระพทุ ธองคท รงอนญุ าตใหพ ระสงฆอยูจาํ พรรษาคอื อยปู ระจาํ ที่ จะไปพกั แรมคางคืนทีอ่ ่ืนมไิ ด เวนแตม กี รณพี เิ ศษ ใหอ ยปู ระจําทีอ่ ยางน้ี ตลอดฤดฝู น ๓ เดอื น คือนบั แตว ันแรมคํา่ หนึ่ง เดอื น ๘ ไปจนถงึ กลางเดือน๑๑ การเขาพรรษาวันน้ี เรยี กวา วนั เขาปุริมพรรษา แปลวาวันเขาพรรษาแรก สวนวันเขาพรรษาอกี วนั หนง่ึ คอื วนั แรมคํ่าหน่ึง เดือน ๙ เรยี กวา เขาปจฉิมพรรษา แปลวาวนัเขา พรรษาหลัง ภิกษุรูปใดเขา พรรษาหลงั จะตอ งอยปู ระจาํ ใหครบ ๓ เดือน คือนบั แตว ันแรมคํ่าหนึง่ เดอื น ๙ ไปจนถงึ กลางเดือน ๑๒ ประวตั ิความเปน มา : การเขาพรรษานั้นเปน เร่ืองของพระสงฆโดยเฉพาะ โดยเหตุที่พระสงฆในสมยั พุทธกาลนัน้ ช้นั เดมิ ไมม กี ารเขาพรรษา จงึ มักจารกิ ไปตามที่ตางๆ บางคร้งัก็เดนิ ผา นทอ งนาเหยยี บขาวกลาของชาวนาเสยี หาย มีเสยี งครหานินทาเกิดขึน้ พระพุทธองคจงึ ทรงอนุญาตใหพ ระสงฆอ ยูประจาํ ทเี่ ปน เวลา ๓ เดือน ในฤดูฝน เรียกวา เขาพรรษา การเขา พรรษาน้ี พระสงฆปฏบิ ตั ิตามพระพุทธานุญาตตลอดมาตง้ั แตส มยั พุทธกาล จนถงึ ปจ ุบันนี้ สวนประเพณที ําบุญเนอ่ื งในเทศกาลเขาพรรษาโดยเฉพาะในวันเขาพรรษาน้นั สําหรับชาวไทยเราปรากฏวา นิยมทาํ กนั เปน การเอกิ เกริกมาแลว แตสมยั กรุงสุโขทัย ดงั ทม่ี ีกลา วไวใ นศลิ าจารกึ พอขุนรามคาํ แหงวา “พอ ขนุ รามคําแหงเจา เมอื งสโุ ขทัยนี้ ท้งั ชาวแมชาวเจา ท้ังทว ยปวทว ยนาง ลูกเจาลูกขนุ ทง้ั สิน้ ทัง้ หลายทั้งหญิงทง้ั ชาย ฝงู ทวยมีศรทั ธาในพุทธศาสนมกั ทรงศีลเมอ่ื ออกพรรษาทกุ คน” และมกี ลา วไวใ นเร่ืองนางนพมาศวา

วาดวยพิธีเขาพรรษา : ครั้นเดือน ๘ ถึง นักขัตฤกษบูชาใหญการพระราชพิธีอาษาฒมาสพระวรบุตรพุทธชิโนรสในพระศาสนา จะจําพระวรรษาเปนมหาสันนิบาตทุกพระอาราม ฝา ยพราหมณาจารยกจ็ ะเขา พรตสมาทานศลี บรโิ ภคกระยาบวชบชู ากูณฑ พิธกี ึง่ เดือนสมเด็จพระเจาอยูหัวจึงดํารัสส่ังนายนักการใหจัดแจงตกแตงเสนาสนะทุกพระอารามหลวงแลวก็ทรงถวายบริขารสมณะเปนตนวา เตียงตั่ง ท่ีน่ัง ท่ีนอน เสื่อ สาด ปูเปนสังฆทานและผาวรรษาวาสิกพสั ตรส ลากภตั คลิ านภัต ท้งั ประทีปเทียนจาํ นาํ พระวรรษาบูชาพระบรมธาตุพระพุทธปฏิมากรพระปริยัติธรรมสิ้นไตรมาส ถวายธูปเทียนชวาลาน้ํามันตามไสประทีป แกพระภิกษุสงฆบรรดาจําพระวรรษาในพระอารามหลวง ทั้งในกรุงนอกกรุงท่ัวถึงกันตามลําดับประการหนึ่งทรงพระราชอุทิศเคร่ืองกระยาสังเวยพลีกรรมพระเทวรูป ในพระเทวสถานหลวงทุกสถาน ทั้งสักการหมูพราหมณาจารยซึ่งจําพรต อานอิศวรเวทเพทางคศาสตรบูชาพระเปนเจาดวยเศวตพัสตราภรณและเคร่ืองพระยาบวชท้ังประทีปเทียนวิเลปนะ ใหบูชากูณฑ โดยทรงพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนไสยศาสตรเจือกัน อันวามหาชนชายหญิงในตระกูลท้งั หลาย มีตระกลู กษตั รยิ  และพราหมณและคหบดีเปนตน ก็ชักชวนกันกระทํากองการกุศลตางๆ บรรดาผูใดไดสถาปนาพระอารามไวในพระศาสนา ก็บอกกลาวปาวบุญในหมูญาติและมิตรชว ยกนั ตกแตง เสนาสนะถวายพระภกิ ษุสงฆ ทั้งถวายอาคนั ตกุ ะภัตวรรษาวาสิกพัสตรคิลานภัตท่ัวทุกพระอาราม ราษฎรทั้งในกรุงนอกกรุงและนิคมเมืองข้ึนออกสิ้นพระราชอาณาเขต ถาและผูใดนับถือไสยศาสตรดวย ก็บูชาพระเทวรูปในเทวสถานใหญนอยทุกตําบล ท้ังสักการพราหมณอันจําพรตดวยผาและประทปี เทยี น คร้ังถึง ณ วันจาตุทสีศุกรปกษเปนธรรมเนียมฤกษนายนักการทหารบกทหารเรือก็ต้ังบวนแหเชิญเทียนประทีปจํานําพระวรรษาขึ้นต้ังบนคานหามและลงเรือเอกชัยใสบุษบกบัลลังกทองประโคมกลองอินทเภรีแตรสังขของทิวไสว แหงไปตามทองสถลมารถและชลมารค ประชาราษฎรก็ซองสาธุการอนุโมทนาพระราชกุศล คร้ันประทับถึงพระราชอารามหลวงตําบลใด ชาวพนักงานก็เชิญประทีปเทียนเขาในพระพิหาร หอพระสัทธรรมมนเทียรโรงอุโบสถ จุดตามไวในที่น้ันๆ ทุกพระอาราม สมเด็จพระเจาอยูหัวก็ทรงพระราชอุทิศ สักการบูชาพระรัตนตรัยส้ินไตรมาสสามเดือน ฝายมหาชนประชาชนชายหญิงในตระกูลตา งๆ ทว่ั ไป ท้ังพระราชอาณาเขตขอบขัณฑสีมา ประชุมกันเปนพวกเปนเหลาตามวงศญาติและมิตร ตางตกแตงกรัชกายประกวดกัน แหเทียนจํานําพระวรรษาของตนๆ ไปทางบกบาง ทางเรือบาง เสียงพิณพาทยฆองกลองสน่ันไปทุกแหงตําบล เอิกเกริกดวยประชาชนคนแหคนดูท้ังทางบกทางนํ้าเปนมหานักขัตฤกษ ในวันพระราชพิธีอาษาฒมาสบูชาใหญ ครั้นถึงอาวาสอารามของผูใดก็เล้ียงดูกัน แลวเชิญเทียนประทีปจํานําพระวรรษาเขาต้ังในอุโบสถพิหาร จุดตามบูชาพระรัตนตรัยสิ้นไตรมาสสามเดือนทุกๆ อารามราษฎร คร้ันณ วันกาฬปกษเอกดิถี เพลาตะวันชายแสง พระพุทธชิโนรส ก็สันนิบาตประชุมกันเขาพรรษา ณ พระอุโบสถทั่วทุกพระอาราม สมเด็จพระเจาอยูหัวเสด็จพระราชดําเนินออก

วัดหนาพระธาตุ พรอมดวยพระอัครชายาและพระบรมวงศาพระสนมกํานัล บรรดาชนท้ังหลายในตระกูลตางๆ มีขัตติยตระกูล และพราหมณตระกูล คหบดีตระกูล เปนตนศรัทธาเช่ือถือพระพุทธศาสนา ตางชักประทีปบริวาร ทั้งบุตรหลานญาติและมิตร ออกไปสโมสรสนั นบิ าตพรอมเพรยี งกนั ณ พระอารามใหญน อยท่ัวทุกแหง ทกุ ตาํ บล อทุ ิศถวายอทุ กสาฎกและปจจยั การถวายพระภิกษสุ งฆสามเณรทั่วถึงกัน แลวมหาชนชายหญิงตางตั้งปญจางคประดิษฐส มาทานอุโบสถศีลอันมอี งคแปด ในสํานักพระมหาเถรเจาทั้งหลาย บางก็ออกวจีเภทวา ขาพเจาจะรักษาอุโบสถ เปนปาฏิหาริยะปกขอุโบสถส้ินวสันตฤดูส่ีเดือน บางก็สมาทานเปนเตมาสิกนิพัทธอุโบสถ คือ รักษาศีลในพระพรรษาส้ินไตรมาสสามเดือน บางก็สมาทานเปนอัฑฒมาสิกนิพัทธอุโบสถคือรักษาศีลเสมอทุกวันในวันศุกรปกษกาฬปกษก่ึงเดือน บางก็รักษาแตปกติอุโบสถเดือนแปดวันพระ บางก็สมาทานเปนปฏิชาคระอุโบสถ มีวันรับวันสงเดือนหนึ่ง รักษาศีลสิบเกาวัน ทั้งสดับฟงพระธรรมกถึกสําแดงธรรมเทศนา และพระภิกษุสงฆสาธยายพระปริตรในท่ีนั้นๆ เสมอเปนนิจ ทุกวันมิไดขาดตราบเทาส้ินไตรมาสสามเดือนโดยนิยมดังน้ี อันวาพระราชพิธีอาษาฒมาสบูชาใหญ ขานอยไดคิดกระทําพนมดอกไมทองและกอโกสุมปทุมทองอันวิจิตรดวยวาดเขียน นําข้ึนถวายสมเด็จพระเจาอยูหัวใหทรงสักการบูชาพระรัตนตรัยบาง พระเทวรูปบาง สมเด็จพระเจาอยูหัวก็พึงพอพระอัชฌาสัย จึงดํารัสชมขานอยวาเปนคนฉลาดคิด โปรดพระราชทานสักการรางวัลเปนอันมาก แตน้ันมามหาชนชายหญิงท่ัวท้ังพระนคร ก็ถือเอาเปนอยางตางกระทําพนมดอกไมและกอปทุมชาติมีพรรณตางๆ บูชาพระรัตนตรัยในพระราชพิธีอาษาฒมาสมากขึ้นทุกป ฝายนางในทั้งหลายก็ถืออยางกระทําพนมดอกไมถวายสมเด็จพระเจาอยูหัว ไดรับพระราชทานรางวัลตามผีมือและปญญาดวยกันเปนอันมาก จึงพระบาทสมเด็จพระรวงเจาแผนดินมีพระราชบริหารสาปสรรวาเบื้องหนาแตน้ีไปชนชายหญิงในพระราชอาณาเขตประเทศยามภาษา บรรดาเปนสัมมาทิฐิใหกระทําพนมดอกไมกอบัวบูชาพระรัตนตรัยในพระราชพิธีอาษาฒมาสใหเรียกนามพนมดอกไมวา พนมพระวรรษา อยารูสาบสูญตราบเทากัลปาวสาร ขานัยนพมาศก็ถึงถึงซ่ึงมีชื่อเสียงวาเปนคนฉลาดปรากฎนามอยุในแผนดินไดอีกอยางหนึ่ง เสร็จการพระราชพิธีอาษาฒมาสบชู าใหญด ังนี้ฯ ความสําคญั โดยทว่ี ันน้เี ปนวันทพี่ ระสงฆอธษิ ฐานงดการจาริกไปในท่ตี างๆ ตองอยูประจําท่แี หง เดียว คอื เขาพรรษาตลอดเวลา ๓ เดอื น ตามพระบรมพทุ ธานุญาตระยะเวลา ๓ เดือนน้ี จงึ เปนโอกาสดีทพี่ ทุ ธศาสนิกชนจะไดบําเพญ็ บุญกุศลถวายไทยทานแดพระสงฆท ่ีอยรู วมกนั เปน จํานวนมาก เทศกาลนี้จงึ ถือกันวา เปนเทศกาลแหง บญุ กุศล พธิ บี าํ เพ็ญกศุ ล : เนือ่ งดวยการเขาพรรษาเปนพระพทุ ธานญุ าตเฉพาะพระสงฆ การเขา พรรษาจึงเปนสงั ฆกรรม และมีวธิ ปี ฏบิ ัตสิ าํ หรับพระสงฆโ ดยเฉพาะ สําหรับคฤหสั ถน ั้นพทุ ธศาสนกิ ชนนิยมประกอบการกุศลเปนพิเศษ พระประมุขของชาตกิ ท็ รงประกอบพระราช

กุศลในเทศกาลวนั เขาพรรษา เปน พระราชประเพณีตอ มาตราบเทา ทกุ วนั นี้ กลา วโดยเฉพาะประชาชนทว่ั ไป เมื่อถงึ วนั นี้แลว มักนิยมบําเพญ็ กศุ ลเปนพเิ ศษ เชน ถวายผา อาบนาํ้ ฝนถวายสงั ฆทาน ถวายเครื่องไทยธรรม ถวายดอกไมธ ูปเทยี น ถวายกระทง ดอกไม หลอเทยี นเขา พรรษา เปนตน ทน่ี บั วา เปนการบําเพ็ญกศุ ลพิเศษอยางหน่ึงก็ คอื คฤหัสถบ างคน นยิ มอธิษฐานใจงดเวน จากอบายมุขบางอยา งตลอด ๓ เดือน โดยอนวุ ตั ิตามการเขา พรรษาของพระสงฆการปฏิบตั อิ ยางน้ี นยิ มเรยี กกนั เปน สามัญวา “คฤหัสถเ ขา พรรษา” เชน บางคนงดเวน การดื่มสรุ าตลอดเวลา ๓ เดอื น งดเวน การสบู บุหร่ี งดเวนส่ิงท่ีเปน อบายมขุ อืน่ ๆ อีกตลอด๓ เดือน หนังสอื วันสําคญั ของศาสนาพุทธ สํานกั งานเสรมิ สรางเอกลักษณของชาติ