หน่วยที่ 2 สมการบัญชีและงบแสดงฐานะการเงิน

สมการบญั ชแี ละงบแสดงฐานะการเงนิ Accounting Equation and Statement of the Financial position หัวขอ้ เนื้อหา 2.1 ความหมายของสินทรัพย์ หนสี้ นิ และส่วนของเจ้าของ 2.2 ประเภทของสินทรัพย์ หนสี้ ิน และสว่ นของเจ้าของ 2.3 สมการบัญชี 2.4 งบแสดงฐานะการเงิน 2.5 รูปแบบและการจัดทางบแสดงฐานะการเงนิ จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 1. อธบิ ายความหมายของสนิ ทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจ้าของได้ 2. บอกประเภทของสนิ ทรพั ย์ หนสี้ ิน และสว่ นของเจ้าของได้ 3. บอกสมการบญั ชีและแทนคา่ ในสมการบญั ชีได้ 4. อธบิ ายความหมายของงบแสดงฐานะการเงินได้ 5. อธิบายรปู แบบของงบแสดงฐานะการเงินได้ 6. จัดทางบแสดงฐานะการเงินได้ สมรรถนะประจาหนว่ ย 1. แสดงความร้เู กยี่ วกบั สมการบญั ชีและงบแสดงฐานะการเงนิ 2. จดั ทางบแสดงฐานะการเงิน หลกั การบัญชเี บื้องตน้ 1 26

สาระสาคญั ในการจัดทาบัญชีน้ันผู้จัดทาจาเป็นท่ีจะต้องมีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับ สินทรัพย์ หนี้สิน และ สว่ นของเจ้าของ เพือ่ ให้สามารถคานวณหาตัวเลขของขอ้ มูลทางบัญชีต่าง ๆ ไดอ้ ย่างถูกตอ้ ง สินทรัพย์ทางบญั ชี หมายถึง ทรัพยากรที่อยู่ในความควบคุมของกิจการและให้ประโยชน์เชิงเศรษฐกิจในอนาคต ซึ่งแบ่งเป็น สินทรัพย์หมุนเวียน สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน และสินทรัพย์อ่ืน ส่วนหนี้สินของกิจการหมายถึง ภาระผูกพันอัน ส่งผลใหต้ อ้ งสูญเสียทรัพยากรทีม่ ีประโยชน์เชิงเศรษฐกิจ แบง่ เป็น หน้สี ินหมุนเวียน หนีส้ ินระยะยาว นอกจากนี้ สว่ นของเจา้ ของ คือ ส่วนไดเ้ สยี คงเหลือจากการนาสนิ ทรพั ยข์ องกจิ การหักด้วยหนส้ี ินของกจิ การ สมการบัญชีเป็นสมการท่ีแสดงความสัมพันธ์ของสินทรัพย์ หนี้สิน และส่วนของเจ้าของ ซึ่งมีลักษณะ สมดุลกันโดยแสดงถึงแหล่งท่ีมาของเงินทุนย่อมเท่ากับทรัพยากรนาเข้าของกิจการเสมอ ซึ่งเป็นพ้ืนฐานในการ จัดทางบแสดงฐานะการเงนิ งบแสดงฐานะการเงิน เป็นงบที่จัดทาข้ึนมาเพื่อแสดงฐานะทางการเงินของกิจการ ณ วันใดวันหน่ึง ซ่ึงประกอบด้วยสินทรัพย์ หนี้สิน และส่วนของเจ้าของ และกฎหมายบังคับว่าจะต้องจัดทางบแสดงฐานะ การเงินอยา่ งนอ้ ยปลี ะ 1 ครั้ง เมอ่ื สน้ิ รอบระยะเวลาบญั ชี หลักการบัญชีเบือ้ งตน้ 1 27

2.1 ความหมายของสนิ ทรัพย์ หน้สี นิ และสว่ นของเจ้าของ 2.1.1 สนิ ทรพั ย์ (Assets) สินทรัพย์ (Assets) ตามความหมายของแม่บทการบัญชี (ปรับปรุง 2552) หมายถึง ทรัพยากรที่อยู่ ในความควบคุมของกิจการ ทรัพยากรดังกล่าวเป็นผลของเหตุการณใ์ นอดีตซ่ึงกิจการคาดว่าจะได้รับประโยชน์ เชิงเศรษฐกิจจากทรัพยากรน้ันในอนาคต เชน่ เงินสด เงินฝากธนาคาร ลูกหนี้การค้า ตว๋ั เงนิ รบั สินคา้ คงเหลือ ที่ดนิ อาคาร เครอื่ งจกั ร เปน็ ตน้ ประโยชน์เชิงเศรษฐกิจในอนาคตของสินทรัพย์ หมายถึง ศักยภาพของสินทรัพย์ในการก่อให้เกิด กระแสเงินสดและรายการเทียบเทา่ เงนิ สดแก่กิจการท้งั ทางตรงและทางอ้อม เชน่ 1) กิจการอาจใชส้ นิ ทรพั ยห์ รือนาสนิ ทรพั ย์มาใช้รว่ มกับสินทรัพยอ์ ืน่ เพื่อผลิตสนิ ค้า หรือ ใหบ้ ริการ 2) กิจการอาจนาสินทรพั ย์ท่มี ีอยู่ไปแลกกบั สนิ ทรัพย์อื่น 3) กิจการอาจนาสินทรัพย์ไปชาระหน้ีสนิ 4) กิจการอาจนาสนิ ทรัพย์มาจา่ ยให้กับเจา้ ของ สรปุ ได้วา่ สินทรัพย์ คือ สิง่ ที่มตี วั ตนและไมม่ ีตวั ตน ทีส่ ามารถวัดมูลคา่ เปน็ เงนิ ได้ ซึ่งกิจการเป็น เจา้ ของ และคาดวา่ จะก่อให้เกดิ กระแสเงินสดเข้ามาในกิจการทง้ั ทางตรงและทางอ้อมในอนาคต 2.1.2 หนี้สิน (Liabilities) เป็นภาระผูกพันในปัจจุบันของกิจการ ภาระผูกพันคือหน้าที่หรือความ รับผิดชอบที่ต้องปฏิบัติด้วยวิธีใดวิธีหน่ึง ภาระผูกพันอาจมีผลบังคับตามกฎหมายเนื่องจากเป็นสัญญาผูกมัด หรือเป็นข้อบังคับตามกฎหมาย เช่น เจ้าหน้ีการค้า ตั๋วเงินจ่าย ค่าใช้จ่ายค้างจ่าย เงินเบิกเกินบัญชีธนาคาร เงินกู้ยืม เป็นตน้ สรุปได้ว่า หนี้สิน เป็นภาระผูกพันในปัจจุบันของกิจการท่ีมีต่อบุคคลภายนอก ซึ่งเป็นผลมาจากการ ประกอบกิจการในอดีต ทีก่ ิจการจะต้องชาระคืนดว้ ยทรัพยากรของกจิ การในอนาคต 2.1.3 ส่วนของเจ้าของ (Owner’s Equity) หรือ ทุน หมายถึง ส่วนได้เสียคงเหลือในสินทรัพย์ หลังจากหกั หนส้ี ินทัง้ ส้ินออกแล้ว และเปน็ ทรพั ยากรของกิจการท่ีผู้เป็นเจ้าของนามาลงทนุ ซ่งึ ส่วนของเจา้ ของ จะเท่ากับสินทรัพย์ท้ังส้ินของกิจการ นอกจากนี้รายการทจ่ี ะส่งผลให้ส่วนของเจ้าของเพ่ิมขึ้น ยังรวมถึง รายได้ หรือผลกาไรจากการดาเนินธุรกิจ ส่วนรายการท่ีจะส่งผลทาให้ส่วนของเจ้าของลดลง ได้แก่ การถอนเงินไปใช้ สว่ นตวั ของเจา้ ของกิจการ จ่ายค่าใช้จา่ ย หรอื ผลขาดทนุ ทเ่ี กดิ ขึน้ จากการดาเนินธรุ กจิ หลกั การบญั ชเี บื้องตน้ 1 28

2.2 ประเภทของสินทรพั ย์ หนีส้ ิน และส่วนของเจา้ ของ 2.2.1 ประเภทของสินทรพั ย์ สินทรัพย์แบง่ ออกเป็น 2 ประเภท ไดแ้ ก่ 1) สินทรัพย์หมุนเวียน (Current Assets) คือ สินทรัพย์ที่สามารถเปลี่ยนเป็นเงินสด หรือ ขาย หรือจะใช้หมดไปในการดาเนนิ งานภายในระยะเวลา 1 ปี กล่าวคือ สินทรัพยท์ ่ีมีสภาพคล่องมีลักษณะเป็น เงินสด หรือรายการเทียบเท่าเงินสด เช่น เงินสด เงินฝากธนาคาร เงินลงทุนช่ัวคราว ลูกหนี้การ ตั๋วเงินรับ สินคา้ คงเหลือ เปน็ ต้น หรือสินทรพั ย์อ่ืนทีส่ ามารถเปลี่ยนเปน็ เงินสดได้เร็ว เกณฑใ์ นการพิจารณาว่าสนิ ทรัพย์ใด เปน็ สนิ ทรัพย์หมนุ เวียนนั้น ใหพ้ ิจารณาจากสินทรัพย์นั้นสามารถแปรสภาพเป็นเงนิ สดได้ภายในระยะเวลา 1 ปี หรอื 1 รอบระยะเวลาการดาเนนิ งานตามปกติของกจิ การ หรือเรยี กว่ารอบระยะเวลาบัญชตี ามปกติ รอบระยะเวลาบัญชีตามปกติ หมายถึงระยะเวลาเร่ิมตั้งแต่ได้สินค้าหรือวัตถุดิบมา เพ่ือผ่านกระบวนการต่าง ๆ จนกระท่ังขายได้และได้รับเงินจากการขาย รวมครบ 1 รอบดาเนินงาน ซ่ึงรอบระยะเวลาการดาเนินงานของแต่ละประเภทอาจไม่เท่ากัน โดยทั่วไปจะถือว่าช่วงระยะเวลาการดาเนิน ธุรกิจเทา่ กบั 1 ปี หรอื 12 เดอื น กล่าวคือ สินทรัพย์หมุนเวียน หมายถึง เงินสด รายการเทียบเท่าเงินสดหรือสินทรัพย์อื่น ๆ ที่เปล่ียนเป็นเงินสดได้ง่ายหรือขายหรือใช้หมดไปในระหว่างรอบระยะเวลาการดาเนินงานตามปกติของกิจการ 2) สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน (Non-Current Assets) คือสินทรัพย์ท่ีไม่เข้าลักษณะของ หรือ สินทรพั ยท์ ีก่ จิ การมวี ตั ถุประสงค์จะมีไว้ใชเ้ กนิ กวา่ 1 ปี และไม่สามารถเปลี่ยนมาเปน็ เงินสดได้โดยเรว็ เช่น ทดี่ ิน อาคาร อุปกรณส์ านกั งาน เครอื่ งมือเครื่องใช้ เคร่ืองตกแตง่ เครอ่ื งจกั ร เป็นต้น ทั้งน้ียงั รวมถึงสนิ ทรัพยป์ ระเภท ลขิ สทิ ธ์ิ สิทธิบตั ร เครือ่ งหมายการคา้ สัมปทาน คา่ ความนยิ ม สญั ญาเช่า และสินทรพั ย์ไมม่ ตี ัวตนอืน่ ๆ ด้วย 2.2.2 ประเภทของหน้ีสิน หนี้สนิ แบง่ ออกเปน็ 2 ประเภท ได้แก่ 1) หนี้สินหมุนเวียน (Current Liabilities) คือ หนี้สินท่ีมีระยะเวลาการชาระเงิน คืนภายใน 1 รอบระยะเวลาบัญชี หรือ 1 รอบระยะเวลาการดาเนินงานปกติของกิจการ หรือ 1 ปี เช่น เจ้าหนี้การค้า เงินกู้ยืมระยะสั้น ตั๋วเงินจ่าย ค่าใช้จ่ายค้างจ่าย เงินเบิกเกินบัญชีธนาคาร รวมถึงหนี้ระยะยาวที่ ถึงกาหนดภายในหนึ่งปี เป็นต้น กิจการจะจ่ายชาระหน้ีสินหมุนเวียนด้วยสินทรัพย์หมุนเวียนที่มีอยู่ในกิจการ 2) หน้ีสินไม่หมุนเวียน (Non-Current Liabilities) หมายถึง หน้ีสินท่ีมีระยะเวลาการ ชาระเงินนานกว่า 1 ปี หรือเกินกว่ารอบระยะเวลาการดาเนินงานตามปกติของกิจการ หรือกิจการคาดว่าจะ ชาระหน้ีนั้นภายในระยะเวลาท่ีเกินกว่ารอบระยะเวลาดาเนินงานปกติ เช่น หุ้นกู้ เงินกู้ยืมระยะยาว และ หน้สี ินอน่ื เปน็ ต้น หลกั การบญั ชีเบื้องตน้ 1 29

2.2.3 ประเภทของสว่ นของเจา้ ของ กจิ การค้าตามปกติ มี 3 แบบ คือ กิจการเจ้าของคนเดียว ห้างหุน้ ส่วน และ บริษัท การแสดง สว่ นของเจ้าของแตล่ ะกิจการแตกตา่ งกัน ดงั น้ี 1) กิจการเจ้าของคนเดียว ส่วนของเจ้าของประกอบด้วย เงินลงทุน การเพิม่ ทนุ การถอนทุน การถอนใช้ส่วนตัว และผลกาไรขาดทุนประจางวด ส่วนของเจ้าของกิจการเจ้าของคนเดียว เรียกว่า “ส่วนของเจา้ ของ (Owner’s Equities)” 2) ห้างหุ้นส่วน ส่วนของเจ้าของในกิจการห้างหุ้นส่วนแสดงการลงทุนและส่วนได้เสียของผู้ เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนแยกต่างหากจากกัน ทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนประกอบด้วย เงินลงทุน การเพิ่มทุน การถอนทุน สว่ นรายการเกี่ยวกับส่วนได้เสียของผู้เป็นหุ้นส่วนน้ันจะแสดงในบัญชีกระแสทุน ของหนุ้ ส่วนแตล่ ะ คน บญั ชีกระแสทนุ จะบนั ทกึ เกย่ี วกบั การเบกิ ใชส้ ว่ นตัว ส่วนแบง่ กาไรหรือขาดทนุ เงินเดอื นของผูเ้ ป็นหุ้นส่วนท่ี ทางานให้ห้างหุ้นส่วน ส่วนของเจ้าของกิจการห้างหุ้นส่วน เรียกว่า “ส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วน (Partner’s Equities) 3) บริษัท ผู้ลงทุนในบริษัท หรือเจ้าของ เรยี กว่า ผู้ถอื หนุ้ ทุนของบรษิ ัทแบง่ เปน็ หนุ้ มลู ค่าหุ้น ละเท่าๆกัน ผู้ถือหุ้นจะได้รับส่วนแบ่งกาไรจากเงินปันผล ซ่ึงจะดาเนินการจัดสรรจากยอดกาไรสะสม ซ่ึงจะจ่ายเงินปันผลก็ต่อเมื่อได้รับอนุมัติจากที่ประชุมผู้ถือหุ้น ส่วนของเจ้าของกิจการบริ ษัท เรียกว่า “ส่วนของผูถ้ ือหุ้น (Shareholder’s Equities) 2.3 สมการบญั ชี 2.3.1 ความหมายของสมการบญั ชี สมการ คือประโยคสญั ลักษณท์ างคณติ ศาสตร์ที่ใชแ้ สดงวา่ สองส่งิ เหมือนกนั หรือเทยี บเท่ากนั โดยเชอ่ื ม ดว้ ยเคร่อื งหมายเท่ากับ ( = ) สมการบัญชี (Accounting Equation) หมายถึง สมการที่แสดงความสัมพันธ์ระหว่างสินทรัพย์ หนี้สิน และสว่ นของเจ้าของ ซ่งึ มีลักษณะสมดลุ กัน โดยแสดงถึงแหล่งที่มาของเงินทนุ ยอ่ มเทา่ กับทรพั ยากรนาเข้าของ กิจการเสมอ ซ่ึงสามารถเขียนให้อยู่ในรูปของสมการไดด้ ังนี้ หลกั การบญั ชีเบอ้ื งตน้ 1 30

สินทรัพย์ = หน้ีสนิ + ส่วนของเจา้ ของ Assets = Liabilities + Owner’s Equity A = L + OE ภาพท่ี 2.1 สมการบัญชี ในกรณีไมม่ ีหนส้ี นิ สมการบญั ชเี ปน็ ดังนี้ สินทรัพย์ = สว่ นของเจา้ ของ Assets = Owner’s Equity ภาพท่ี 2.2 สมการบญั ชกี รณีไมม่ หี น้ีสิน 2.3.2 การเขยี นสมการบัญชี และการคานวณสมการบญั ชี ตามที่กล่าวมาแล้วในข้างตน้ วา่ สมการบญั ชี เปน็ สมการท่แี สดงถึงความสมั พนั ธ์ระหว่างสนิ ทรพั ย์ หนี้สิน และส่วนของเจ้าของ หลักสาคัญคือการจาแนกสินทรัพย์ หนี้สิน และส่วนของเจ้าของ เพ่ือจัดทาสมการบัญชี ผจู้ ัดทาบัญชีจะต้องเขียนสมการให้มคี วามสมดลุ ระหวา่ งสินทรัพย์ หนส้ี ิน และสว่ นของเจา้ ของ หลกั การบัญชเี บ้ืองตน้ 1 31

ตัวอยา่ งท่ี 2.1 ตอ่ ไปน้เี ป็นรายการสินทรพั ย์ หน้ีสนิ ของร้านเจ้าจอมบิวตี้ เมอ่ื วนั ท่ี 1 มกราคม 2557 เงนิ สด 35,000 บาท เงินฝากธนาคาร 55,000 บาท ลกู หน้ี 1,500 บาท อปุ กรณเ์ สริมสวย 100,000 บาท เจ้าหนี้ 5,000 บาท เงนิ กู้ 50,000 บาท ใหท้ า คานวณส่วนของเจ้าของ การคานวณสว่ นของเจ้าของ L + OE A= 5,000 + 50,000 + OE 55,000 + OE 35,000 + 55,000 + 1,500 + 100,000 = 191,500 – 55,000 191,500 = 136,500 OE = 136,500 บาท OE = สว่ นของเจา้ ของ = ตวั อยา่ งที่ 2.2 นายดิเรก นาเงินสด 90,000 บาท ที่ดิน 800,000 บาท อุปกรณ์สานักงาน 50,000 บาท และรถยนต์ 560,000 บาท มาลงทุนในกิจการ แทนค่าในสมการบัญชีเพ่ือคานวณหาสว่ นของเจ้าของ หรอื ทุนของนายดเิ รก มีจานวนเท่าใด ในกรณไี ม่มีหนี้สนิ สมการบัญชเี ปน็ ดังน้ี สินทรพั ย์ = ส่วนของเจา้ ของ A = OE 90,000 + 800,000 + 50,000 + 560,000 = 1,500,000 ดงั นั้น สว่ นของเจา้ ของ = 1,500,000 บาท หลกั การบญั ชีเบ้ืองตน้ 1 32

ตัวอย่างที่ 2.3 ต่อไปนี้เปน็ รายการสินทรัพย์ และหน้ีสนิ ของร้านลคั กบี้ ริการ ณ วันท่ี 31 ธนั วาคม 2557 เงินสด 26,500 บาท เงินฝากธนาคาร 103,000 บาท วสั ดสุ านกั งาน ทดี่ ิน 7,500 บาท อาคารสานักงาน 300,000 บาท อปุ กรณ์สานักงาน 500,000 บาท รถยนต์ 64,000 บาท เจา้ หนกี้ ารค้า 230,000 บาท เงินก้ยู มื ระยะยาว 18,000 บาท 280,000 บาท ให้ทา 1. คานวณหาสนิ ทรัพย์ หนส้ี ิน และส่วนของเจ้าของ 2. คานวณสมการบญั ชี สนิ ทรพั ย์ เงนิ สด 26,500 บาท เงินฝากธนาคาร 103,000 บาท วสั ดสุ านักงาน 7,500 บาท ทีด่ ิน 300,000 บาท อาคารสานักงาน 500,000 บาท อปุ กรณ์สานักงาน 64,000 บาท รถยนต์ 230,000 บาท รวมสนิ ทรพั ย์ 1,231,000 บาท หน้สี ิน เจ้าหนก้ี ารค้า 18,000 บาท เงินกู้ยมื ระยะยาว 280,000 บาท รวมหนสี้ นิ 298,000 บาท สว่ นของเจ้าของ 1,231,000 - 298,000 สว่ นของเจ้าของ = 933,000 บาท = หลกั การบญั ชเี บือ้ งตน้ 1 33

คานวณสมการบัญชี = หนีส้ ิน + สว่ นของเจา้ ของ สนิ ทรัพย์ = 298,000 + 933,000 1,231,000 = 1,231,000 1,231,000 2.4 งบแสดงฐานะการเงนิ ความหมายของงบแสดงฐานะการเงนิ งบแสดงฐานะการเงิน (Financial Position Statement) หมายถึง งบการเงินท่ีแสดงถึงฐานะ ทางการเงนิ ของกิจการ ณ วันใดวันหน่ึง ซึ่งแสดงข้อมูลเกี่ยวกับสินทรพั ย์ หนสี้ ิน และสว่ นของเจา้ ของ งบแสดง ฐานะการเงินในหน่วยนี้จะกล่าวเพียงพื้นฐานเบื้องต้นเพื่อให้ผู้เรียนได้เห็นความสัมพนั ธ์ของสมการบัญชีและให้ ง่ายในการเรียนรเู้ ร่ืองการวเิ คราะหร์ ายการค้า 2.5 รปู แบบและการจัดทางบแสดงฐานะการเงิน 2.5.1 รูปแบบของงบแสดงฐานะการเงิน งบแสดงฐานะการเงิน สามารถแบ่งรูปแบบของงบแสดงฐานะการเงินได้ 2 รูปแบบ ดงั นี้ 1) แบบบัญชี (Account Form) จะมีลักษณะคล้ายกับตัวอักษร T ประกอบด้วย 2 ด้าน ด้านซ้าย เรียกว่า ด้านเดบิต (Debit ใช้ตัวย่อ Dr.) แสดงรายการของสินทรัพย์ ส่วนด้านขวาเรียกว่า ด้านเครดิต (Credit ใช้ตัวย่อ Cr.) แสดงรายการของหน้ีสินและส่วนของเจ้าของ เพ่ือให้สอดคล้องกับสมการ บัญชีท่วี า่ สินทรัพย์ = หนส้ี ิน + สว่ นของเจา้ ของ รปู แบบงบแสดงฐานะการเงินแบบบญั ชี เป็นดงั นี้ (1) หัวงบแสดงฐานะการเงนิ ประกอบดว้ ย ช่ือกจิ การ คาวา่ งบแสดงฐานะการเงนิ และ วัน เดอื น ปี ท่ีจัดทางบแสดงฐานะการเงิน (2) ด้านซ้ายของรายงาน แสดงรายการสนิ ทรพั ย์ (3) ดา้ นขวาของรายงาน แสดงรายการของหน้สี นิ และสว่ นของเจา้ ของ (4) ยอดรวมของสนิ ทรัพยต์ ้องเทา่ กับยอดรวมของหนส้ี ินบวกดว้ ยส่วนของเจ้าของ หลกั การบัญชีเบอ้ื งตน้ 1 34

สนิ ทรัพย์ (2) ช่อื กิจการ.......................... XX สนิ ทรพั ยห์ มนุ เวยี น งบแสดงฐานะการเงิน (1) XX เงนิ สด ณ วนั ท.่ี ............................... XX เงนิ ฝากธนาคาร หน้สี ินและส่วนของเจ้าของ (3) ลกู หน้กี ารคา้ XX ..................... หนีส้ ินหมนุ เวียน XX สินทรัพยไ์ ม่หมุนเวียน XX เจ้าหน้กี ารค้า ทีด่ ิน XX ต๋ัวเงินจ่าย อาคาร XX .................... อุปกรณ์ ..................... หนส้ี ินไมห่ มุนเวียน รวมสนิ ทรพั ย์ เงนิ กู้ XX ...................... XX ส่วนของเจ้าของ XX ทุน..................... XX รวมหนี้สินและส่วนของเจ้าของ (4) ยอดรวมเทา่ กนั 2) แบบรายงาน (Report Form) ตามรูปแบบของประกาศกรมทะเบียนการค้า เรื่องการ กาหนดรายการย่อท่ีต้องมีในงบการเงิน พ.ศ. 2554 ของพระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ. 2543 ซ่ึงเป็นรปู แบบที่ ตอ้ งนาเสนออย่างเปน็ ทางการ งบแสดงฐานะการเงินแบบรายงานจะแสดงรายการเรียงกันตามลาดบั ของหมวด บัญชี คือ หมวดสินทรัพย์ หมวดหนี้สิน และส่วนของเจ้าของ ผลรวมของหมวดสินทรัพย์จะต้องเท่ากับผลรวม ของหมวดหนส้ี ินและส่วนของเจา้ ของ รูปแบบงบแสดงฐานะการเงนิ แบบรายงาน เป็นดังน้ี (1) หัวงบแสดงฐานะการเงนิ ประกอบดว้ ย ช่ือกิจการ คาวา่ งบแสดงฐานะการเงิน และ วนั เดือน ปี ท่จี ัดทางบแสดงฐานะการเงนิ (2) ส่วนบนของรายงาน แสดงรายการสนิ ทรัพย์ (3) ส่วนลา่ งของรายงาน แสดงรายการของหน้สี ิน และสว่ นของเจา้ ของ (4) ยอดรวมของสินทรัพยต์ อ้ งเทา่ กบั ยอดรวมของหนี้สนิ บวกดว้ ย ส่วนของเจ้าของ หลกั การบัญชีเบ้อื งตน้ 1 35

สินทรพั ยห์ มุนเวียน ชือ่ กจิ การ.......................... XX เงนิ สด งบแสดงฐานะการเงนิ XX เงินฝากธนาคาร XX ลูกหน้กี ารค้า ณ วันที่................................ XX ............................ สินทรัพย์ XX รวมสนิ ทรัพยห์ มุนเวยี น หน้สี นิ และสว่ นของเจ้าของ XX สินทรัพยไ์ ม่หมุนเวียน XX ทดี่ นิ XX อาคาร XX อุปกรณ์ XX ............................ XX รวมสนิ ทรัพย์ไม่หมนุ เวียน XX รวมสินทรพั ย์ XX XX หน้สี ินหมนุ เวียน XX เจ้าหนกี้ ารค้า ตัว๋ เงินจา่ ย XX ............................ XX รวมหน้ีสินหมุนเวยี น XX หน้ีสินไม่หมุนเวียน XX เงนิ กู้ XX ............................ หลกั การบญั ชีเบื้องตน้ 1 36 รวมหน้ีสนิ ส่วนของเจ้าของ ทนุ ......................... รวมหนสี้ นิ และสว่ นของเจา้ ของ

2.5.2 การจดั ทางบแสดงฐานะการเงนิ ในการจัดทางบแสดงฐานะการเงินน้ัน หลักในการจัดทาคือจะต้องแสดงรายการท่ีเกี่ยวข้องเรียง ตามลาดับของหมวดบัญชี โดยเรียงจาก หมวดสินทรัพย์ หมวดหนี้สิน และส่วนของเจ้าของ ซึ่งในการจัด เรียงลาดับในงบแสดงฐานะการเงินจะต้องจาแนกสินทรัพย์และหน้ีสินเป็นรายการหมุนเวียนและไม่หมุนเวียน โดยเริ่มจากการเรียงตามสภาพคลอ่ ง คือหากรายการน้นั สามารถเปลี่ยนเปน็ เงนิ สดได้เรว็ ก็จะเรียงไวล้ าดับแรก การจัดทางบแสดงฐานะการเงินใหป้ ฏิบตั ิตามขัน้ ตอนต่อไปนี้ 1) เขียนหัวงบ ซึ่งประกอบด้วย ช่ือบุคคล/กิจการ คาว่างบแสดงฐานะการเงิน และวันท่ีที่จัดทางบ แสดงฐานะการเงิน 2) นารายการไปแสดงให้ตรงกับด้านท่ีกาหนด โดยแยกประเภทรายการเป็นประเภทหมุนเวียน และ ไม่หมุนเวียน ในกรณีทไ่ี มท่ ราบส่วนของเจ้าของใหค้ านวณโดยใช้สมการบัญชี 3) รวมยอดท้ังสองดา้ น จะตอ้ งเท่ากนั ตามหลักสมการบัญชี ตวั อยา่ งที่ 2.4 ต่อไปนเ้ี ปน็ รายการสินทรัพย์ และหนสี้ นิ ของ รา้ นมิสเตอร์คลนี ซักอบรีด โดยมีนางสาวกงิ่ ไผ่ เปน็ เจา้ ของ ณ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 2557 เงินสด 50,000 บาท เงินฝากธนาคาร 45,000 บาท วัสดุซักอบรีด 5,500 บาท อปุ กรณ์ซกั อบรดี 75,000 บาท รถจักรยานยนต์ 37,500 บาท เจ้าหน้ี 22,000 บาท ใหท้ า 1. คานวณสมการบญั ชี 2. จดั ทางบแสดงฐานะการเงิน แบบบญั ชี และแบบรายงาน 1. การคานวณสมการบญั ชี A= L + OE 22,000 + OE 50,000 + 45,000 + 5,500 + 75,000 + 37,500 = 22,000 + 191,000 (213,000-22,000) 213,000 213,000 = 213,000 = หลกั การบญั ชเี บอ้ื งตน้ 1 37

2. จดั ทางบแสดงฐานะการเงิน แบบบญั ชี ร้านมิสเตอร์คลนี ซกั อบรดี งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 2557 (หนว่ ย : บาท) สนิ ทรัพย์ หนีส้ ินและส่วนของเจ้าของ สินทรพั ยห์ มนุ เวียน หนสี้ ินหมุนเวียน เงนิ สด เงนิ ฝากธนาคาร 50,000 เจา้ หน้ี 22,000 วสั ดุซกั อบรีด สินทรัพยไ์ ม่หมนุ เวียน 45,000 อุปกรณ์ซกั อบรีด รถจกั รยานยนต์ 5,500 สว่ นของเจ้าของ รวมสินทรัพย์ ทุน-นางสาวก่ิงไผ่ 191,000 75,000 37,500 213,000 รวมหนี้สนิ และสว่ นของเจ้าของ 213,000 หลกั การบัญชีเบื้องตน้ 1 38

จัดทางบแสดงฐานะการเงิน แบบรายงาน ร้านมิสเตอร์คลีน ซักอบรดี งบแสดงฐานะการเงนิ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 2557 สนิ ทรัพย์ (หน่วย : บาท) สนิ ทรัพยห์ มุนเวียน 50,000 เงนิ สด 45,000 เงินฝากธนาคาร 5,500 วัสดซุ กั อบรีด 100,500 รวมสนิ ทรัพย์หมนุ เวยี น 75,000 สนิ ทรัพย์ไม่หมุนเวียน หนี้สนิ และส่วนของเจา้ ของ 37,500 อปุ กรณ์ซักอบรดี 112,500 รถจักรยานยนต์ 213,000 รวมสินทรพั ย์ไม่หมุนเวยี น 22,000 รวมสนิ ทรัพย์ 191,000 หน้ีสินหมนุ เวียน 213,000 เจ้าหน้ี สว่ นของเจา้ ของ ทนุ -นางสาวกิ่งไผ่ รวมหนส้ี ินและส่วนของเจ้าของ หลักการบัญชีเบ้อื งตน้ 1 39

แบบฝึกปฏิบัตหิ นว่ ยท่ี 2 บัญชี ตอนท่ี 1 จงตอบคาถามตอ่ ไปน้ี 1. จงอธบิ ายความหมายของสนิ ทรัพย์ หนส้ี ิน และส่วนของเจ้าของ 2. จงอธบิ าย สนิ ทรัพย์ หน้สี ิน และส่วนของเจ้าของ จาแนกออกเปน็ กป่ี ระเภท อะไรบ้าง 3. จงอธบิ ายความหมายของสมการบญั ชี 4. จงอธบิ ายความหมายของงบแสดงฐานะการเงนิ 5. จงอธิบายเกยี่ วกบั รูปแบบของงบแสดงฐานะการเงิน ตอนที่ 2 ข้อ 2-1 จงพิจารณารายการทกี่ าหนดใหว้ า่ รายการใดเป็นสนิ ทรพั ย์ หน้สี นิ และส่วนของเจา้ ของโดยนาตวั อกั ษร ตอ่ ไปน้ี A = Assets, L = Liabilities, OE = Owner’s Equity เติมลงในช่องวา่ งที่กาหนด 1. เงนิ สด 16. เงินฝากธนาคาร 2. ลูกหน้ี 17. เจา้ หนีก้ ารคา้ 3. รถบรรทกุ 18. วสั ดุสานกั งาน 4. ตวั๋ เงนิ รับ 19. ถอนใช้ส่วนตัว 5. เงินเบกิ เกินบัญชธี นาคาร 20. สมั ปทาน 6. เงนิ ลงทนุ ระยะยาว 21. ทนุ 7. ทีด่ นิ 22. ลิขสิทธ์ิ 8. อาคาร 23. สนิ คา้ คงเหลือ 9. เงินก้ธู นาคาร 24. เครือ่ งจักร 10. อปุ กรณส์ านักงาน 25. คอมพิวเตอร์ 11. ตวั๋ เงินจ่าย 26. โทรศัพท์มอื ถือ 12. เคร่อื งตกแตง่ 27. รายได้ค้างรับ 13. หุ้นกู้ 28. คา่ ใชจ้ ่ายคา้ งจ่าย 14. เงนิ กู้ยืมระยะยาว 29. เงินปนั ผลค้างจา่ ย 15. เคร่ืองหมายการค้า 30. สญั ญาเช่า หลกั การบญั ชีเบ้อื งตน้ 1 40

ข้อ 2-2 ให้จัดประเภทแต่ละรายการว่ารายการใดเป็นสินทรัพย์หมุนเวียน สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน หนี้สนิ หมนุ เวยี น หนส้ี ินไมห่ มุนเวยี น โดยใส่เครื่องหมาย ลงในช่องว่างทก่ี าหนดให้ รายการ สินทรพั ย์ สนิ ทรพั ยไ์ ม่ หนี้สิน หน้ีสิน เงินสด หมุนเวียน หมนุ เวยี น หมุนเวยี น ไมห่ มุนเวียน สิทธิบัตร เงินกยู้ ืมระยะยาว วสั ดุสานักงาน เครือ่ งจกั ร เงินฝากธนาคาร เครื่องหมายการค้า อุปกรณส์ านกั งาน ลกู หนี้ เจ้าหน้ี เงินกยู้ ืมระยะสั้น รายไดค้ า้ งรับ ต๋ัวเงินรับ ค่าใชจ้ ่ายคา้ งจ่าย ตั๋วเงินจา่ ย ทีด่ ิน สัมปทาน อาคารสานักงาน หลักการบญั ชีเบอื้ งตน้ 1 41

ขอ้ 2-3 เม่อื วนั ท่ี 30 มิถนุ ายน 2557 นายมงคล ได้สารวจสินทรพั ย์ และหนีส้ ิน ปรากฏรายการดงั ตอ่ ไปน้ี เงินสด 59,000 บาท เงนิ ฝากธนาคาร 150,000 บาท ลกู หนก้ี ารค้า 42,000 บาท เคร่อื งมือและอปุ กรณ์ 32,000 บาท คอมพิวเตอร์ 35,000 บาท เจ้าหน้ีการคา้ 19,000 บาท เงินก้ธู นาคาร 20,000 บาท ใหท้ า 1. คานวณสินทรพั ย์ หนสี้ นิ และส่วนของเจ้าของ ของนายมงคล 2. คานวณสมการบัญชี ขอ้ 2-4 ต่อไปนีเ้ ปน็ รายการสนิ ทรพั ย์ หน้ีสิน และสว่ นของเจา้ ของ ณ วนั ท่ี 31 ธันวาคม 2557 ของรา้ นคทั แฮร์ ดไี ซน์ ซ่งึ มีนายสมคิดเป็นเจ้าของกิจการ เงินสด 10,000 บาท เงนิ ฝากธนาคาร 50,000 บาท ลกู หน้ีการคา้ 5,500 บาท วสั ดุสนิ้ เปลือง 3,200 บาท ท่ีดนิ และอาคาร 459,000 บาท อุปกรณต์ ดั ผม 30,000 บาท รถยนต์ 560,000 บาท เงินกู้ 40,000 บาท เจา้ หน้กี ารค้า 6,000 บาท คา่ โทรศพั ท์ค้างจ่าย 1,500 บาท ใหท้ า คานวณสมการบญั ชี หลักการบญั ชีเบ้ืองตน้ 1 42

ขอ้ 2-5 จงเติมจานวนเงนิ ในชอ่ งวา่ งใหส้ มบูรณ์ตามหลกั สมการบญั ชี สินทรพั ย์ หน้ีสนิ ส่วนของเจา้ ของ ตัวอยา่ ง 88,900 = 35,000 + 53,900 1. = 25,400 + 55,300 2. 12,350 = 1,450 + 3. 43,950 = + 29,500 4. 145,000 = 24,850 + 5. = 54,700 + 84,670 6. 489,000 = + 336,700 7. 64,330 = 9,540 + 8. 53,200 = + 22,950 9. = 11,950 + 30,590 10. 189,000 = + 100,540 ข้อ 2-6 สานักงานบัญชีแก้วเจ้าจอม มีรายละเอียดของสินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจ้าของ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 2557 ดังนี้ เงินสด 130,000 บาท เงินฝากธนาคาร 400,000 บาท ลกู หนี้ 45,000 บาท วัสดสุ านกั งาน 10,000 บาท อปุ กรณส์ านักงาน 165,000 บาท เคร่ืองตกแตง่ 89,000 บาท เจา้ หน้ี 20,000 บาท เงินกู้ 100,000 บาท คา่ ใชจ้ า่ ยคา้ งจา่ ย 5,000 บาท ใหท้ า 1. คานวณสินทรัพยห์ มุนเวยี น สินทรพั ยไ์ มห่ มนุ เวยี น และสินทรพั ย์รวมของกิจการ 2. คานวณหน้สี นิ หมุนเวยี น หน้ีสนิ ไมห่ มนุ เวยี น และหน้สี นิ รวมของกิจการ 3. คานวณส่วนของเจ้าของกิจการ หลักการบัญชเี บ้อื งตน้ 1 43

ข้อ 2-7 จากโจทยข์ อ้ 2-6 ให้จัดทางบแสดงฐานะการเงนิ แบบบญั ชแี ละแบบรายงาน ขอ้ 2-8 ต่อไปน้ีเป็นรายการสินทรพั ย์ และหนสี้ ิน ของรา้ นน้อมจติ รบรกิ าร ณ วนั ท่ี 31 ธันวาคม 2557 เงินสด 50,000.- เจา้ หนี้การคา้ 20,000.- เงินฝากธนาคาร 85,000.- ค่าโทรศัพท์ค้างจ่าย 1,500.- ลกู หน้ี 30,000.- ค่าเชา่ รา้ นคา้ งจา่ ย 6,000.- เครอื่ งตกแตง่ 40,000.- เงินกยู้ ืมระยะยาว 100,000.- รถจกั รยานยนต์ 39,500.- รถยนต์ 245,000.- ใหท้ า 1. คานวณสนิ ทรัพยห์ มุนเวยี น สินทรพั ยไ์ ม่หมนุ เวียน และสินทรัพย์รวมของกิจการ 2. คานวณหนี้สินหมนุ เวยี น หน้ีสินไม่หมนุ เวยี น และหนสี้ ินรวมของกจิ การ 3. คานวณส่วนของเจา้ ของกิจการ ขอ้ 2-9 จากโจทย์ข้อ 2-8 ใหจ้ ดั ทางบแสดงฐานะการเงนิ แบบบัญชแี ละแบบรายงาน ข้อ 2-10 ต่อไปนีเ้ ป็นรายการสนิ ทรพั ย์ และหน้ีสิน ของรา้ นหนุ่ยเซอรว์ สิ ณ วันที่ 30 มิถุนายน 2557 เงนิ สด 100,000.- เจ้าหนก้ี ารคา้ 10,000 เงินฝากธนาคาร 150,000.- ค่าเบ้ียประกันภัยค้างจ่าย 15,000 ลกู หน้ี 20,000.- เงินกู้ยมื ระยะส้นั 20,000 วัสดสุ นิ้ เปลือง 155,000 อปุ กรณ์ในการซ่อม 6,000.- เงินกู้ยืมระยะยาว เครือ่ งตกแตง่ 45,000.- รถยนต์ 30,000.- ที่ดนิ 150,000.- อาคาร 300,000 250,000 ใหท้ า งบแสดงฐานะการเงินแบบบญั ชีและแบบรายงาน หลักการบญั ชเี บ้อื งตน้ 1 44

คาศัพท์ (Vocabulary) บญั ชี Assets = สนิ ทรพั ย์ Current Assets = สนิ ทรพั ย์หมนุ เวียน Non-Current Assets = สินทรัพยไ์ มห่ มนุ เวยี น Liabilities = หน้ีสิน Current Liabilities = หนสี้ ินหมนุ เวยี น Non-Current Liabilities = หน้ีสนิ ไม่หมุนเวียน Owner’s Equity = สว่ นของเจา้ ของ Partner’s Equities = ส่วนของผเู้ ปน็ หนุ้ ส่วน Shareholder’s Equities = สว่ นของผู้ถอื หุน้ Accounting Equation = สมการบญั ชี Financial Position Statement = งบแสดงฐานะการเงิน Account Form = แบบบัญชี Report Form = แบบรายงาน หลกั การบญั ชเี บ้อื งตน้ 1 45